जनतां फ्वनाच्वन “एकीकरण”या इतिहास
आलेख : नेपालभाषा
नेवाःतय् दक्वसिबे यःगु विषयतमध्ये छगू इतिहास खः । भ्वाभःगु वर्तमानपाखें बिसिउँ वने मालाः खःला वा गौरवमय इतिहासया नोस्टाल्जियां मत्वःतूगुलिं खः, दक्व दक्व हे नेवाः विद्वानत धइथें इतिहासया उगुं थुगुं विषयय् जन्मभर आकर्षित जुयाच्वंगु खनेदु । नेवाःत जन्मजात हे इतिहासकार जकं खःला धइथें च्वं । उकिं बौद्धिक क्षेत्रय् थःत इतिहासया ज्ञाता धकाः थःगु पहिचान क्यना जुइपिनिगु बाहुल्यता दु (यद्यपि सुयात इतिहासकार धायेगु अले सुयात बाखंच्वमि धायेगु धइगु थन सहलहया विषय जुइफु) । अथे खयाः नं नेवाःतयसं मल्ह्वंनिगु वा ल्ह्वने मफुगु वा म्हाःगु छगू विषय दु । व खः येँयाः वा इन्द्रजात्रा अले वलिसे स्वानाच्वंगु स्वनिगःया एकीकरण ।
निद्वः स्वद्वः दँ तःहाकःगु नेवाःतयगु इतिहासय् येयाः दकलय् महत्वपूर्ण न्हि थ्व मधासे मगाः । थ्व उगु न्हि खः गुकुन्हु निसें नेवाःतयगु जातीय अभिमान, धर्म, संस्कृति, कला, वास्तुकला, दर्शन जक मखु स्वयम् नेवाःतयगु अस्तित्वय् हे बज्रपात जुल । स्वस्वखंक थःगु देय् अपहरण जूगु न्हियात थुकथं सामान्य, सहज रुपं कायेगु जक मखुसे फुसा, जिउसा मिखा तिसिनाः ‘मदु’ वा ‘मखु’ याना छ्वयेगु अवस्था झीके गुकथं वल, सुनां बिल ? नुवाकोट, किपू आदि स्वनिगः व नेपाल मण्डलया राजगद्दीइ हे आक्रमण याःगु थ्व न्हापांखुसिइ खः । थ्व सिलसिला स्वनिगःया दक्व वैभवशाली जुजुपिन्त पुलिं चुइकाः तिनि क्वचाल– उम्ह महत्वाकांक्षी शासकया (व धुंकाः लिपा धइगु सामान्य सीमा विस्तार जक खः, म्हगस पूवने धुंकाःया फ्वसा कथं) । थ्व ला उगु न्हि खः, गुकुन्हु सम्पूर्ण स्वनिगःबासीयात जगाजग क्यनाः छम्ह आततायीं थःगु सेना, शक्ति व धूर्तताया बलय् झी नेवाःतयसं तसकं मतिना याना तयाम्ह मांयात बलात्कार यानाबिल ।
थौंतक नेपालय् नेपाः मामं इतिहासकारतयगु नामय् चाकडीबाज, ग्याफर, सत्तालोलुप व इमान धइगु भ्याःभचा हे मदुपिं नक्कली विद्वानत जक हे बुइकाच्वंगु दु धइगु येँयाःया सन्दर्भ स्वल धाःसा खनेदइ ।
मयःगु वस्तु मस्वयेवं मदइगु खःसा, नवःगु वस्तु न्हाय् त्वपुइवं तनावनीगु खःसा संसार गुलि न्हयइपुइगु जुइ । स्वांया मिखाय् स्वां हे जक संसार ल्यनाच्वनीगु जुइ । तर भौचां खि त्वपुइवं मदया वनीमखु, अस्ट्रिचं थःगु छ्यं फिइ स्वचाकेवं तःफय् मवइमखु । थ्व संसारया नियम खः । मयःगु, स्वये थाकुगु व स्वये मफुगु वस्तु यदि दु धकाः न्ह्यपुं मिखायात ध्वाथुइकल धाःसा मिखां स्वइ, कुतः या धकाः स्यनी । थ्व छगू भिंगु ज्याया प्रारम्भ जुइफु । तर थ्व देय्या विडम्बना धायेमाः, थन थ्व दु धकाः स्वीकार यायेत थनया बौद्धिकत मछालाच्वन ।
खयेत ला इतिहास छगू बाखं जक खः – कालबिल हे ब्याके मजिउगु पुलांगु तमसुक भ्वं थें जक । तर मनूयात थुइकेत मनुखं च्वयातःगु थ्व अज्याःगु दस्ताबेज खः, गुकिं प्रत्येक व्यक्ति, वंश व राज्यया सही तौल व आयतन नं क्यनी । थुकिं मनूतयत भूतलिसे साक्षात्कार याकी सा भविष्यया लँपु नं निर्धारण याइ । थन इतिहासकारतयगु धर्म धइगु समयकालया प्रत्येक घटनायात आग्रह पूर्वाग्रह मतसे फयांफक्व प्रमाणत न्ह्यब्वयाः गथे खः अथे हे लः–लः, दुरु–दुरु यानाबिइगु खः । उकिया पाखें गुकथं शिक्षा कायेगु वा अनुशरण वा प्रतिरोध यायेगु धइगु जनतां निर्णय याइ ।
संसारया निगू प्यंगू घटना लुमंके – सन् १७८० पाखे ब्रिटिस साम्राज्यं अमेरिकायात त्यतुमतु त्यल, सन् १७९० पाखे फ्रान्सया सम्राटं जनतायात अत्याचार यात, १८२० पाखे ग्रिसय् टुर्कीतयसं अन्याय याःगु खः, १८३० य् हल्याण्डं बेल्जियमयात त्यलातःगु खः । निक्वःगु विश्वयुद्धया ताकय् जर्मनीइ यहुदीतयत द्वलंद्वःया ल्याखय् स्यात । जापानय् नं सलंसः मिस्तयत कम्फर्ट गर्लया नामय् अत्याचार यातसा जापानय् नं अणुबम कयेकाः लाखौं मनूतयगु संहार यात । हानं सन् १९७० पाखे नं कम्बोडियाय् राजनीतिक द्वेषं द्वलंद्वः मनूतयगु हत्या जुल । खयेत ला थ्व दक्व इतिहास जक खः, फुसा ल्वःमंकाछ्वःसां जिउगु, तर अनया इतिहासकारतयसं अथे मयाः । बरु अज्याःगु अमानवीय घटनायात न्हय्खें अध्ययन यानाः उकिया कारण, परिणामया दँ दँतक व्याख्या यात । गुकिया फलस्वरुप अन च्वंपिं मनूतयसं उगु घटनायात छगू पाठया रुपय् कयाः आवंलि अज्यागु घटना हानं जुइके मबिइत थःत तयार जक याःगु मखसे उकिं प्रभावित मनूतयसं थः थवय् संगठित जुयाः अज्याःगु शक्तिलिसे ल्वानाः संसारय् हे छगू बल्लाःगु मानवीय विकासया दसु जुयाबिल ।
गोपाल राजवंशावली, लिच्छवि संवत, स्थिति मल्लया हिन्दुकरणया नालीबेली जक मखु गुम्ह जुजु गुम्ह द्यःलिसे पासा म्हिती धकाः लिसा काकां बाखं कनेफुपिं नेवाः इतिहासकारत स्वनिगःया राज्यहरणया विषयय् मौन जुयाच्वंगुयात संयोग जक धयाच्वने फइमखु ।
दुर्भाग्यया खँ, नेपाःया बाखं धाःसा मेगु हे जुयाबिल । थौंतक नेपालय् नेपाः मामं इतिहासकारतयगु नामय् चाकडीबाज, ग्याफर, सत्तालोलुप व इमान धइगु भ्याःभचा हे मदुपिं नक्कली विद्वानत जक हे बुइकाच्वंगु दु धइगु येँयाःया सन्दर्भ स्वल धाःसा खनेदइ । सामान्य मनूया भासं धायेगु खःसा इतिहास धइगु दकलय् न्हापां वंगु इलय् जुयावंगु तःधंगु, चीधंगु, बांलाःगु, बांमलाःगु, यःगु, मयःगु, घटनाया वस्तुगत वर्णन खः । वयां लिपा तिनि उकिया विषययात विश्लेषण, मूल्यांकन व सिंहावलोकन इत्यादि जुइ । गुकिइ वर्तमानयात व पुलांगु भिंगु–मभिंगु न्हि पाखें छुं सयेका कायेगु ह्वःताः चूलाकाबिइ । थ्व इतिहासया सामान्य मिखाकुलिं स्वल धाःसा वंगु २४० दँ निसें नेपालय् छम्ह हे इतिहासकारया जन्म मजूनिगु अले नेपालय् दुने ला इतिहासया नामय् जनतायात लखय् मिखा कंकाः थःगु छ्यनय् कःनि सिउवःपिं शासकतयगु लाकां फ्यइपिं हे जक न्ह्यःने वयाच्वन धकाः मधासे मगाःगु अवस्था दु ।
स्वनिगलय् न्हापान्हापा शासन याःपिं धयातःपिं गोपाल, महिपाल, किरात, वर्मा, लिच्छवि आदि जुजुपिनिगु वंश गथे जुयाः अन्त जुल धइगु उलि बांलाक सिइमदु । तर गन तक मल्ल वंशया अन्त्यया खँ दु, व ला दक्वस्यां सिउ कि छम्ह महत्वाकांक्षी जुजया स्वनिगःया जुजु जुइगु लोभया परिणति कथं थनया जनतायात द्यः भापिइपिं जुजुपिनिगु नाश जूगु खः । अले वलिसें थःगु कला, संस्कृति व सभ्यताया विकास यानाच्वंपिं जनताया नं दुर्दिन सुरु जूगु खः । तर थौंतक गुलि नं येँयाःया घटनाया बारे च्वयातःगु दु, उकिइ अधिकांश सफुतिइ छप्वाः म्हुतुं फिरंगीतयगु साम्राज्यवादी नीति पाखें स्वनिगः खतराय् लानाच्वंगुलिं वया गुरु गोरखनाथया धौ नयावःम्ह विद्वान, शक्तिशाली जुजुं जनताया इच्छा मुताबिक स्वनिगःया “एकीकरण” यानाबिज्यात अले आधुनिक नेपालया निर्माण यानाबिज्यात धकाः हे जक धयाच्वन । अझ उमिसं ला स्वनिगःया जुजुपिं हे अयोग्य, अक्षम जूगुलिं जक पृथ्वीनारायणयात थनया जनतां सःतूगु धकाः तक धायेगु कुतः यानातल ।
खय् बरमूत ला कथित एकीकरणय् गर्व याइपिं हे जुल, नेवाः विद्वानतयसं नं थ्व खँयात उलाः सत्य लुइकेगु कुतः मयाः । गोपाल राजवंशावली, लिच्छवि संवत, स्थिति मल्लया हिन्दुकरणया नालीबेली जक मखु गुम्ह जुजु गुम्ह द्यःलिसे पासा म्हिती धकाः लिसा काकां बाखं कनेफुपिं नेवाः इतिहासकारत स्वनिगःया राज्यहरणया विषयय् मौन जुयाच्वंगुयात संयोग जक धयाच्वने फइमखु । खँ निभाःद्यःथें दन्नच्वं – कि वय्कःपिं जुजुखलःपिनि नजरय् दरबारिया वा “राष्ट्रवादी” धायेकाः इलय्ब्यलय् इनीगु मानपदवीया लोभय् तक्यनाच्वंगु दु, कि मखुसा गनं भाइसचान्सलर, डाइरेक्टर, महानिर्देशक वा प्राज्ञ जुइधुंकूगुया ब्याज पुलाच्वंगु वा अज्याःगु पद नयेदइला धकाः आसाकुति जुयाच्वंगु दु । उलि नं मखुसा अज्याःगु फाकुगु सत्ययात उलाबिइवं आःया शासक खलः तंचाइ वा छुं सजायया भागीदार जुइमाली धकाः ग्यानाच्वंगु दु ।
येँयाःया उगु हाकुगु चान्हय् गुकथं आततायी जुजुं थनया निम्ह प्यम्ह राजद्रोही व धोखेबाज भारदारतयगु साथ कयाः आक्रमण यात, थनया देय् लुखा सुनां चायेकल, ग्वःम्ह या ल्याखं गोर्खाली सेना वल ?
थौंतकया इतिहासकारतयसं इतिहासया नामय् जुजु वा जुजुखलकं बांलाःगु भिंगु ज्याया भजन व जयजयकार हे जक च्वयाच्वंगु सुयापाखें सुलाच्वंगु मदु । थज्याःगु भजनं वयक:पिन्त आशिर्वाद वा सिरपाउ हे बिल जुइ तर जनता धाःसा न्ह्याबलें द्यानाच्वंगु दु । थथे जूगुलिं २१औं शताब्दीया इतिहासकारतयत थ्व २१औं शताब्दीया हे जनताया माग दु – येँयाःया उगु हाकुगु चान्हय् गुकथं आततायी जुजुं थनया निम्ह प्यम्ह राजद्रोही व धोखेबाज भारदारतयगु साथ कयाः आक्रमण यात, थनया देय् लुखा सुनां चायेकल, ग्वःम्ह या ल्याखं गोर्खाली सेना वल, गनं गनं वल, अबलय् येँया सेनां (अले लिपा यल व ख्वपया नं) प्रतिकार यात लाकि मयाः, गुकथं यात, गन गन लडाइँ जुल, ग्वःम्ह सित, थन नं किपुलिइ थें न्हाय् ध्यनेगु थज्याःगु अमानवीय यातना बिल लाकि मबिउ, थौं कन्हय्या आक्रमणकारीतयसं बूपिन्त याइथेंज्याःगु बलात्कार आदि ज्या नं जुल लाकि? व अबु मलिउ ब्वाःजु लिउपिं धोखेबाज भारदारत सु सु खः? अले अबलयया राष्ट्रप्रेमी जनतां छु स्वयाच्वन ? गनं जनप्रतिकार जू लाकि मजू? थ्व स्वनिगलय् गबलें लखन थापाया थज्याःगु विद्रोह सुनां यात ला कि मयाः? वयात सहिद याना बिल ला ? त्याये धुंकाः नं उमित थनया इमानदार भारदारतयत गज्याःगु व्यवहार यात ? कि गनं षडयन्त्रय् काकाः फुक्कसित छकलं छ्वयेका जकं छ्वल ला ? आदि थज्याःगु कथित एकीकरणलिसे स्वाःगु न्ह्यसःया लिसः जनतां फ्वनाच्वंगु दु, गुगु उमिगु जातीय अस्तित्वलिसे तप्यंक स्वापू तयाच्वंगु दु ।
जुइफु, थज्याःगु निर्भीक, निडर सत्य इतिहास देसय् शाहवंशया ध्वाँय् धस्वानाच्वँतले स्कुल क्याम्पसया विद्यार्थीतयसं ब्वने खनीमखु । तर थ्व इतिहास थनया प्रत्येक नागरिकया लागि न्हाय्कं जुइ – थःगु विगत व उकिया लिजः कथं न्ह्याक्व लः तयाः सिउसां वथंगयाच्वंगु वर्तमान स्वयेया निंतिं । थःप्रति यानातःगु अन्याय, अत्याचार व दमनया इतिहास थूसा जक नेपाःया निगू करोड जनतां आन्दोलन याःसां छाय् थनया नेवाःत माघ १९ यात पाल्चा च्याकाः लसकुस यायेत लःलः धाइ धइगु थुइ । अले थज्याःगु इतिहास मेमेगु भासं नं हिलाः देसविदेसय् ब्वयेफत धाःसा जक विश्व नेपाःया विकासय् न्ह्याक्व ऋण अनुदान प्वंकूसां छाय् धइगु सिइ, नेपाः देय् धइगु हे नं छगू दिनाच्वंगु घडी खः धइगु थुइ ।
सन्ध्या टाइम्स : २००५।१०।२५
Published in esamata.com on 20150927
http://esamata.com/np/2015/%E0%A4%9C%E0%A4%A8%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%82-%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%A8-%E0%A4%8F%E0%A4%95%E0%A5%80%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A4%A3%E0%A4%AF/
No comments:
Post a Comment