Tuesday, June 11, 2013

20130601 मनया मय्‌जु मनमय्‌जु




राजेन मानन्धर
नेवाःतय् नखः स्वयाः नख्त्या तःहाकः । नख्त्या मदइगु खःसा नखःतय्त नेवाः विद्वानतय्सं थथेभनं बय्बय् नं मयाइगु जुइ । पाजुन्पिथाय् पाहाँचःह्रेया न्हिपं आः नख्त्या जुयां जक मगानाः उकिइ पिकनिक नं ल्वाकज्यानाः न्यात, फुसिंख्यःया मनमय्जुइ विश्व श्रमिक दिवसकुन्हु । 

तिंख्यलय् पार्टीया कार्यकर्तातय्सं प्याचाःगु कथु चिरिचिरिबाक्क नाराजुलुस यायेसिधल । श्रमिकतय् नामय् भ्वरितग्वःपिं नेतातय्सं भाषण यायेवं लँ चाल । जिमित माइक्रोबसं दकलय् लिउनेच्वंगु थुसुथुसुं नवःसि सिटय् स्वथन । श्रमिक दिवस कुन्हु नं श्रम मयासे मगाःपिं, छुं पार्टीया नेतातय्गु किचलं गाकाच्वनेगु भाग्य मदुपिं औसत मनूत लँ चालेवं भभःन्हुयाः जुल । नकतिनि छेँ थुनाः तबाला यानाहःगु लँय् मोटर न्यासिचाचां न्ह्यात । 

मोटर विष्णुमतिया द्यःनं द्यःनं ब्वात — व हे खः विष्णुमति, नेवाःतय्गु भाग्य च्वइगु मति । दथुइ नेवाःतय्गु हाकुगु, नवःगु सभ्यता बाः वनाच्वन, जवं खवं व हे सभ्यता बाःवनेगु थाय्यात क्वत्यलाः दयेकातःगु लँय् मोटर बाः वनाच्वन । थःगु हिनुलिइ लः मदुसेंलि व हे संसारया खिच्वया बलं थःत बाः वंकाः जि नं म्वानाच्वनागु दु धकाः छुमां बिइत विष्णुमति बाध्य, झी व म्वानाच्वनागु दु धकाः धयाच्वंम्ह विष्णुमतिइ थःगु सभ्यताया ख्वाःपा स्वयाच्वना । झीगु भाय्या छगू खँत्वाःखँभाय्या पुनःनिर्माण — विष्णुमतिइ थःगु ख्वाः स्वयेदसेंलि न्हाय्कं छाय् स्वयेगु?

पाःलूगु बसस्टपय् जिमित क्वफानाथिकल । स्वन्हुतक वाःफय् जुयाः ताराक्क निभाः छानावःगु, ताःन्वः । गनं वनेगु जुइ धकाः स्वयाजुया । दक्वस्यां जिमित भ्वाँय्भ्वाँय् स्वयाच्वंगु थें च्वं, गज्याःपिं पाखेत खनी धकाः मखुला जुइ ।
“थन फुसिंख्यः, मनमय्जुया द्यइथाय् वनेगु गनं ?” नापसं तरकारी पसः तयाच्वंम्ह छम्ह मिसायात वयागु भासं न्यना । 
मखुम्हसित नवाय्लात खनी । निपाःल्हातिं पपूथें ब्वयेकाः लिसः बिल, “गुगु द्यःगः? थपाय्धंगु नेपालय् न्ह्याथाय् वंसां द्यःगः दु नि ।”
बल्ल छम्हस्यां खँ थुइकाः लिसः बिल, “थुखें हुँ । अन अजिमा माइयागु द्यःगः दु, वहे धाःगु जुइ धकाः ।”
जिगु न्ह्यपुइ गं थात । अजिमाया लिउने हानं माइ तलकि छु जुइ? अजिया मां लाकि अजि धाःम्ह मां ? उमिसं ला जिमि अजियात डिमोशन यानाः मां दयेकाःबिइ धुंकल खनी का ।
पिचुगु पिच जुयाः थाहां वना । थज्याःगु हिसि दूगु लँ पर्यटनमन्त्री जूम्ह हिसिलाया थःछेँय् वनथाय् नं मदु  । न्हू न्हूगु बस्ती, न्हून्हूगु छेँ । लँ तबाला, छेँ दयेका तःगु नं छाँट वं । स्वनिगःया इज्जत तइगु, विकासया लँय् येँ नं लिउने मलाः धइगुया चिं । तापाक्क मिखां न्ह्यायेदतले न्हून्हूगु छेँतय्गु साम्राज्य विस्तार — म्हासुगु, तुयुगु, वँचुगु, वाउँगु छेँत । उलिं मगानाः वयां लिउने नीनिगु तल्ला दूगु धाःगु त्वखाय् वनेगु लँय् च्वंगु टावरं क्वछुनाः क्वथीक स्वयाच्वन जितः । जिगु इतिहासं क्वचीकातःगु भ्वाभःगु वर्तमानयात ।
झिंन्यागू मिनेट ति वनेवं पिच फुत, लँ चिबाला ¬– खिउँसे च्वनावल, झिझांमिझां दनावल । कचिअपाया चां दनातःगु छेँत, लुखा, झ्याः चिचीपाः । पानमसला, चाउचाउ, चुरोट व कोकफ्यान्टा पिवाःच्वनाच्वंपिं पसःत । लँया निखेरं नितचा–स्वतजा जाःगु छेँ पःखाः जुयाबिउगुलिं उमि न्हापा वा, छ्व, वाउँचा पिनाः नयेगु बुँइ दनावःगु न्हून्हूगु छेँया जंगलं मिखाः झ्वाझ्वा सूमवः उमित । मिखां मखनकि गनया लोभ, छुकिया तृष्णा ?

लँय् फोहरफिहर, झ्यालय् उगुंथुगुं । न्हासय् साक्क भचा भचा बास नं वल, थ्वँ वा अय्लाःयागु । सुमसिउ धाःम्हसित छ स्वर्गय् वनेगु खः ला धाःबलय् अन फोहर नयेगु दइलाकि दइमखु धकाः न्यन हँ । जिगु मन अन थ्यनेवं मचायेक लयेताल । थःगु धइगु थःगु हे जुयाच्वनी । थःगुलिइ गर्व यायेन्ह्याःगु जिगु छाति उसिं तफा जुया वल । 

स्थानीय नेवाःत भुगुलुं लँय् सुयातं पियाच्वन, सखे स्यामुएल बेकेटया गोडोटयात पियाच्वंपिं जुइ । राम, जि गन वने — पाहाँचःह्रेया म्येया धुन वा उकुन्हु तिनि क्वचाःगु जात्राया ह्यांगओभर । तंगु छुं मालाच्वन उमिगु मिखां, थौं तक मवःम्ह सुं वइला धकाः पियाच्वन उमिगु नुगःद्यवं । लँय् छम्ह निम्ह मस्त दंगु चाइनिज न्ह्यबःसा ज्वनाः शान क्यनाच्वन । द्यःगलय् न्ह्यलंब्वानाच्वंम्ह गनेद्यः वाथाइथां दनाहल छुं याइन धकाः ला, वा छुं हल धकाः ला । जिमित खनाः हानं व हे मुद्राय् पुतुं फ्यतुत, छुं यायेफुपिं मखु थुपिं धकाः ला जुइ नि ।

छखे पुलांगु नितः जाःगु कलात्मक सतः अवशेष जुयाच्वन । मेमेगु छेँया अपा स्वयाः बांलाः, लुखा झ्या हे खने मदयेधुंकूसां हिं मदुसां हिंथल बासःथें साप बास वः । पाःताः हे थ्यंक मजूनि । आशा दनि वयात सुनांनं भ्याटिलेटरय् तयाबिइ धइगु । गुलिस्यां व सतः उलिपुलां थुलि पुलां धकाः अध्ययन अनुसन्धान नं यायेधुंकल जुइ । पुलां जुयाच्वनेगु वया कर्म, कर्मवादीतय्गु भासं धायेगु खःसा । अले बाम्ह दुनाः नं म्वानाच्वनेगु चाहिं भाग्यवादीतय्गु भासं वया न्हापाया जन्मय् यानावःगु पापया भोग ।

हानं छधाः ल्वहँ हिति । ल्वहँयागु जूगुलिं व ल्वहँ, अले हिति छाँटवंक दयेकातःगुलिं व हिति । छम्ह नेवाः, छम्ह कलापारखी, छम्ह आर्किटेक्टया लागि नेवाः स्थापत्यकलाःया बांलाःगु नमूना । तर छम्ह म्वाःम्ह मनूया निंतिं धाःसा व हिनुलिइ हि सुइधुंकूगु महासागरया मूल । लः मवः । स्वनिगःया मेमेगु हिति थें वं आर्यघाटय् थसःपानाः दक्वसियागु तारिफ न्यनाच्वंगु दु, प्राण मदयेधुंकूगु न्हाय्पनं । लः हाःनि बलय् व अनच्वंपिनिगु संस्कृतिया दुगःक्वँय् जुइ — अन ख्वाःमसिसे गुलिस्यां न्हिकं नं याइमखु जुइ , मस्तय् अह्रिंचाःसा अनया हे लखं ख्यचायेकेमाः जुइ । अनया लः म्हुतुइ मतसें गुसिस्यां प्राण त्वःतेमफयाच्वनी जुइ । आः व थःगु म्हुतुइ सुनां निफुति लःतयाबिउसा डेथ सर्टिफिकेट ज्वनाः वने धकाः पियाच्वन । 

न्हापा झिदँति न्ह्यः वयागु फुसिंख्यः व आःया फुसिंख्यलय् यक्व पानाच्वनेधुंकल । छकू निकू ल्यंदनिगु कःनि पिइगु बालिइ नं प्लटिङ जुयाच्वन । न्ह्याक्व डाइनासोर जुयाच्वने धकाः पाःफयातःपिं नं गनं गनं पानाहे वनेमालाच्वन । औसत कचिअपा व चां दनातःगु छेँया दथुइ नं छखानिखा प्यतँ न्यातँ जाःगु पिल्लर दूगु, शटर दूगु छेँत । आलिशान महल, अनया लागि । ग्वःआना, ग्वःपी बुँ तुत जुइ धकाः जिं मन्यना । जि जिगु मतापय् फुसिंख्यःया विकास वयागु मतापय् । अन नापसं च्वंपिं आँय्पा¬–पौतय्सं गुलि नुगः मुइकल जुइ, ग्वम्हस्या ब्वडप्रेशर थाहाँ वनजुइ धइगु जक जिगु चिउताः । दक्वस्या विकास छकलं जुइगु जूसा थौं श्रमिक दिवस धकाः तिंख्यः स्यंकाः दयेकातःगु शहिदमञ्चय् गय् भाषण यायेखनी ?

थ्यन । “फुसिंख्यः” ला “फुसा क्यँ” जुयाच्वन खनी । तज्याःनाः चातवानाच्वंगु शिलालेख लिक्क तापाकंनिसें खनेदयेक म्हासुगु रंग पानातःगु छतँजाःगु पीठद्यःगः — सुयातं शंका मवनेमा धकाः जुइ ततःग्वःगु आखलं च्वयातःगु — अजिमा माइ हँ व द्यःया नां ।

दुने छतँजाःगु चकंगु द्यःगः, लुँ रंग पानातःगु पौ । झ्वःलिक चिचिग्वःगु ल्वहँतय्सं द्यःया रुप कयाच्वन । म्हुतसिइ नकतिनि म्हुकातःगु हि । खाखि स्यानाः ल्हातिइ किइगु हि हुइत जुइ, अन बौद्ध झण्डा निगू नं धंका तल निखे । निगः घडी ब्वसा जुयाच्वन, निगलं मिलय् मजू — ईकथं न्ह्यायेम्वाःगु थाय् जुयाः जुइ ।

गांयात हे थःगु नां बिउम्ह मनमय्जु । झीगु संस्कृतिया प्याखनय् डबल रोल म्हिताच्वंम्ह मनया मय्जु — गबलें महालक्ष्मी, गबलें इन्द्रायणी । मनमय्जु धायेवं भुयुगु ख्वाःपाः दुम्ह, न्यासिचाः पहलं प्याखंपाः काइम्ह गथुप्याखंया मनमय्जु लुमन । थः बांमलाःसां इन्द्र भाःत दयेमा धकाः १२दँ तक तपस्या यानाः इन्द्रयात थःगु छेँय् पाहाँ यात, इन्द्र चछि रमझम यानाः नं कलाः स्वीकार मयासे याकःचा स्वर्गय् लिहाँ वन । वयागु भाग्य् थ्व झिजांमिजांगु फुसिंख्यलय् क्वारेन्टाइनय् लाःपिं दुगुचा व हँय्या हि फयाच्वनेगु जक जुल, स्वर्ग ला अप्सरापिनिगु लागि, इन्द्रया यःपिं अप्सरापिनिगु लागि । पाय्छि छम्ह नेवाः मिसाया भाग्य । वया झिंनिदँया तपस्या, इन्द्रया चछिया रमझम । नेवाःतय्सं हे च्वःगु जुइ थ्व मनमय्जुया बाखं । नेवाः मिजनं, अझ धायेगु खःसा । झीसं वयात न्याय बिइत द्यः धायेगु बाहेक मेगु छु यायेफइ ?

थ्यनेवं लसताया लकस ब्वलन, जिमित साःसाःगु नयेगु न्ह्यचाकल । ताःन्वयाः याग्याप्याग्ला वंपिं पित्याःख्वाःतयत् नयेगु सिवाय मेगु छु यइ? यक्व न्ह्यःनिसें ख्वाः मखंपिं, जिमित मतिना याइपिं जिमि पाजु खलः — दक्वसिया ख्वालय् आनन्द ह्वल, बैशाखया गुँइ तकुस्वांथें । नख्त्या व पिकनिकया समिश्रण — नयेगु चाहना, नकेगु कर्तव्यया लिसें फ्वसा वःगु न्ह्यइपु नं तनाः । 
२०१३.०५.०४

Saturday, June 8, 2013

20130607 मदनमोहनया मन

राजेन मानन्धर
थौं कन्हय् न्ह्याम्हं फेसबुक, न्ह्यागुं फेसबुक । नेपालभाषाया ख्यलय् उलि यक्वस्यां म्हमसिउम्ह च्वमि प्रकाश साय्मिया फेसब् स्टाटसय् च्वमि मदनमोहन मिश्र म्हंमफुगु खँ ब्वनेखन । व सुकूचिंगु म्ह, गाःगाः वंगु न्यताः, न्ह्याबलें स्वां ह्वःगु म्हुतुसि अले पुन्हिया मिखाथें च्वंगु छज्वः मिखा – जितः न्ह्याबलें बुरां थिउसां गबलें बुरा मजुइगु व बाज्याया ख्वाःपा लुमना वल । ख्वालं ख्वालय् खँ ल्हायेमखंसां स्कूलय् बलय् हे वय्कलं च्वयादीगु गजिगुलुया म्हगसय् पशुपतिनाथ धाःगु सपूm ब्वनेलं, अथें अथें प्वाःतिउतिउँ न्हिलेलं । जि हानं छकः स्कुलय् वनाः न्हिउवने थें जुल ।

जित थ्व खँ न्यनाः नुगलय् तिक्क जक मिनाच्वंगु । शाक्यसुरेन दाइ नापलाःबलय् गथे खः धकाः न्यया । 

“खः धयां । ग्व, छु धायेगु, छु यायेगु । तकसं मछिं वय्कःया । मछिं सां मछिं धाये तकं मछिं । नापलात कि छकः निकः वा रे धाइगु त्वःतीगु मखु । मंमदु मंमदु बुरा जुल वय्कः,” लिसः बियादिल । खनं न्हापा ला छकः मनू हे जुइमखुत धकाः धायेमायेक तच्वः जुइधुंकूगु हँ । ल्हाः फइम्ह दयाः जक का ।

सुरेनदाइ व जि इलं लाकाः छकः वय्कःयात माःवना, यलया तिछुँ गल्लिइच्वंगु छेँय् । मोबाइलया जलय् तीजक थाहाँ वना, सुं ला दइनि धकाः । बालं च्वनाच्वंम्ह मैंचां वय्कःया काय् इलय् ब्वयलय् थन वइ, फोन नम्बर त्वःता हुँ, जिं फोन याके धाल । आशा वहे जक दु, गथे धाल अथे याना ।

फेसबुकय् जिं नं थःगु नुगः खँ तयाबिया मे ५ कुन्हु वय्कः मफु, ग्वहालि यायेमाल धकाः । लिसः लगभग शुन्य । कमलदाइ नं छगू खाम बियाहयादिल, मेपिन्त गनं मस्याः, गनं चामसु । बरु खाता चायेकि धकाः सल्लाह जक वल । व ला सुया गुलि नुगः झ्यातु धकाः थानास्वयेथें जक जुल ।

थ्व खँ सुरेन दाइयात कना । का, अथे च्वयाः हे ध्यबा म्हयेगु मयायेमाःगु ला, गुलिस्यां यइ, गुलिस्यां मयइ, धयादिल । जितः नं खःथें च्वन । जिगु ध्वां बुद्धि । मेखे व खाम छगू जितः झ्यातुयाच्वन । ल्वहमां त्यःथें त्यलातल जितः ।

मे ७ कुन्हु । न्ह्याबलें मलाःम्ह सुरेन दाइयात ब्वाकाहेबिया अस्पतालय् । सिउगु नं मखु ताःगु मखु, निम्ह शहरी पाखेतथें जिपिं उखें थुखें न्यनाः दुवाकोटया अस्पतालय् थ्यन ।

नकतिनि दयेकाःच्वंगु अस्पतालया चिकीचा कूगु क्वथाय् बाज्यां थःत कुनातल, अजि लिक्कसं फ्यतुनाच्वंगु । जिमित खनेवं वय्कःया ख्वालय् म्हय्खाप्याखं हुल । मिखा हे गिलिगिलि यानाः स्वयादिल – न्ह्यलय् ला ज्वलय् ला जुल हँ । ख्वालय् लसताया मनहरा हे बाः वल ।


“का का । छु जुल थ्व । खइला ? वयेमाःपिं मवः, वयेम्वाःपिं थ्यनाच्वन । जिं तकसं लय्ताल,” वय्कःया सः तसः जुल । 

पलख खँ ल्हानाः मन मच्वनजुइ, फ्यहेतुनादिल । फुंगय् लिधने म्वाः हँ । न्हिइ छम्हसित न्हिइकेगु वय्कःया सिद्धान्त हँ, आःतकं त्वःतूगु मखु । मदु मदुगु सासः नं त्याये कयाः बाखं÷कविता छपु नं न्यंकादिल खपय् भाय् पिकयाः – पालिं पालिं भउ वाल हँ । 

ख्वपया प्रत्येक त्वाःलिसे वय्कः परिचित जुयादीधुंकल, अले त्वाःया नांया महत्व नं सिउ वय्कलं । निगू स्वंगु त्वाःया बाखं तकं कनादिल । जिमि धाःसा यक्व हाले मजिउ, दम थाहाँ वइ धकाः म्हुतुप्वाः हे तिके माः । छकः खंम्ह निकः मखनीपिनिगु थ्व संसारय् ख्वपया पासापिं चाहिं निकःस्वकः नापलाना वः धकाः अनया साहित्यकारपिंप्रति कृतज्ञता प्वंकादिल । 

तसकं मफुसेंलि न्यादँ तक अष्ट्रेलियाय् च्वनाच्वंम्ह काय्यात सःतल, वल । तर व नं दिक्क चाः । मचाइगु नं गनं, छेँ छखा धकाः हे बांलाःगु दयेकातःगु मखु, मांबौपिन्सं । अथेसां छकः निकः ख्वाः क्यनावनी धकाः बौम्ह लयेताः ।

खँ ल्हाल्हां म्ह्याय्म्ह थ्यन । थन हे अस्पतालय् ज्या याइम्ह जुयाः बौम्हस्या अस्पताल सतित । उहुन्ह हःबलय् तक हे भेन्टिलेटरय् तयेमाःथें जुइधुंकूम्ह आः ला स्वये जिइधुंकल । म्ह्याय्या मतिना ।

बहनी फेसबुकय् थ्व खँ तयाबिया । जि वय्कःयात नापलायेत हस्पितलय् वना धकाः । शायद जिगु खँ न्यनाः सुं नेवाः साहित्यकारया नुगलय् धीचिंक ख्वयाच्वंगु हि भचा भचा ला सनी जुइ नि धकाः । झिम्हसित यल जिगु खँ, जि नं वने धाःपिं मलू । नाइ हे मखुगु छुं वस्तु दुसा व नुगः जुयाच्वन । 

नेवाःत अय् हँ, थय् हँ । धाःपिनि कथु मसू, च्वःपिनि मसि मपूm । झीगु साहित्य व साहित्यकारपिं ला झं गन खः गन । तर थज्याःबलय् जक सिइ दइ, झी ला साहित्यकार हे तिनि धकाः । साहित्यकारया हे जक भाग्य क्वबियाः म्वानाच्वनेमाःगु । सुं मदु वया थौं, वया छुं दुसा वया दक्व दइगु जुइ । 

छम्ह साहित्यकार परिवारया निंतिं बौ, मां वा दाजुकिजा वा तताकेहेँ जक मखु, राष्ट्रया वा समाजया हे सम्पत्ति जुयाच्वनेमाःगु खः । तर थौं नं छम्ह साहित्यकारया जीवनया थाकुगु ई समाजया चिउताःया विषय तकं जुइ फयाच्वनीमखु । उमिसं झीगु निम्ति जीवन बिइ,उमित मछिनीबलय् घौछि तकं बिइफइमखु । नेवाः झी नेवाः हे जुइ धाःगु थथे जुइगु यात हे धाइगु जुइ ।
Published in Sandhya Times on 20130607 "Heart of Madanmohan"

न्हू सतकयात हानं भीमफेदी थें मृत शहर यायेगु ला?

  राजेन मानन्धर निद्वःदँ पुलांगु सभ्यताया इतिहास दूगु थ्व स्वनिगःया दकलय् तःधंगु बजाः लागा थौंया न्हूसतक वा न्यूरोड खः । थी थी राजनीतिक परिव...