Monday, January 18, 2016

20160117 संघर्ष समितिया ताःचा सुइके ?


संघर्ष समितिया ताःचा सुइके ?

   ने. स. ११३६ पोहेलाथ्व अष्टमि          राजेन मानन्धर

razen-manandharसंघर्ष धैगु योजना दयेकाः, साइत स्वयाः शुरु याइमखु । थ्व ला आवश्यकतां मनूतय्‌त घ्वात्तुघ्वानाः याकी, सुयात छु यायेमाः वं अन व याइ । सुनां गुलि फुु उलि उपलब्धि हासिल याइ, संघर्षयात न्ह्याकेफुम्ह नेताया जन्म नं अनं हे जुइ । तर नेवाःतय्‌गु सवालय् धाःसा थ्व संर्घष व आन्दोलनया सामान्य नियम लागु जुइमखु । आःतक जूगु, जुल धयातःगु दक्व धयाथें आन्दोलन लमियात भम्चा स्वकाः बाजं थाकाः ब्याहा यायेथें हे जक जुयाच्वंगु दु । अथे जुयाः अन माजु जुइम्हेस्या ग्वःतोलाया सिखः क्वखायेगु खँ तःकः जुइ, मिजंयात यःम्ह खः लाकि मखु धैगु खँ जुइमखु । आः इलय्‌ब्यलय् नेवाः बुखँपतिइ वइगु नेवाः स्वायत्त राज्यया नितिं धकाः दयेकातःगु संघर्ष समिति छगू अज्याःगु हे तामझामया ज्याझ्वः खः ।
धयाच्वनेम्वाः नेवाः राज्य थःगु स्वाभिमान दुपिं हरेक नेवाःतय्‌गु म्हगस खः, थःगु अस्तीत्वया चिल्लाय् खः । अले थ्व हयेगु (बिलकि ल्हाः फयाकायेगु) जिम्मा थःत नेवाःराज्यया निंतिं पाये धकाः वःगु खलःपुचःया सामुहिक रुपकथं नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं काःगु जुल । अन दुपिं गुलिं खलः पुचः ला नेवाः राज्यप्रति कटिबध्द हे खनेदु ।
अथेसां लसिंया काय् नं लोकेश्वर जुइफु धइगु बाखं पाखें प्रभावित जुयाःहे जुइ, झीसं गुलिगुलिसिगु आगं सिइक सिइकं नं स्वीकार याना । मेगु विकल्प दयेकेमफुगु नं नियमित आकस्मिकता जक जुइफु झीगु ।
अन्तरिम संविधानय् संघीयता च्वयेवं दंवःगु थ्व समिति गर्भाधानया इलंनिसें न्ह्यसःचिंया पुखुलिइ लाल कयाच्वंगु दु । ब्यंकेगु ईनिसें नेवाःतय्‌सं थ्वयात म्हसीका कायेमफूगुलिं आः थ्वं सुलिसे इहिपा याइगु खः धकाः मनूतय्‌सं स्वयाच्वंगु दु ।
newa-3
थ्व इलय् आः साधारण नेवाःतय्‌गु न्ह्यपुइ छगू न्यनेमजिउग न्ह्यसः दनावयाच्वंगु दु – धाथें थ्व संघर्ष समितिया ताःचा सुयाके जुइ ? अथवा थुकियात ताःचां प्याखं हुलीम्ह कतांमरियात थें लिउने सुनां दम तयाच्वन जुइ ?
अबुया नं उलिहे काय्‌या नं उलिहे अंश दइगु थुकिया संरचना हे अजबगु । हानं दक्व हे अध्यक्ष जुइमास्ति वइगु अले दक्वसित लय्‌तायेकेत पालंपाः अध्यक्षया सिरपेचं पुइगु इच्छा पुवंकाबिइगु थुकिया विधान नं चिन्तामणी झोला स्वया म्हो तिलस्मी मजू ।

पिने नापलाःसा भ्यराभ्यर जुइगु राजनीतिक प्रवृतियापिं नं थन छगू हे लाइनय् आज्ञाकारी मस्तथें च्वनेफूगु नं थुकिया मेगु अजूचायापुगु प्रकृति खः । थःथःगु पार्टीया संघीय व्यवस्था व अझ जातीय अग्राधिकारया औपचारिक अवधारणा स्वयाः आगरां देगरां पाःसां थन धाःसा क्रान्तिकारी स्वयाः नं क्रान्तिकारी जुयाः थुगु ”ट्याबु” विषयस तिंतिं न्हुयाः हालाच्वंगु दइ, थःगु पार्टीया हे ध्वाँय् ज्वनाः ।
अथेसां थ्व संघर्ष समितिइ च्वंपिन्त थःगु पार्टी लाइन स्वयाः ब्यागलं खँ तल धकाः थौंतक सुयातं कारवाही याःगु वा स्पष्टीकरण तक नं फ्वंगु खनेमदुनि । थ्व फगत संजोग वा पार्टी नेतृत्वया लापरवाही जक जुइफइमखु ।
माउपार्टीया नेतां हाकु लंसुरुवाः फिनाः बसन्तपुरय् नेवाः राज्य घोषणा याःगु गुलिचां मदुनिबलय् मचापार्टीया सक्रिय सहभागिता सहित दशरथ रंगशालाय् भव्य घोषणा जुल नेवाः राज्यया । अन यायेधकाः धयाः नं मयाःगु ज्या दक्वयात ल्वःमं ख्यःमं धकाः धयाहे छ्वत धाःसां नं उगु घोषणा धुंकाः यायेमाःगु ज्या मयासे च्वंगुयात धाःसा उलि सहज कथं कायेफइमखु ।
newa(5)
मचा बुइके सःसा मचायात माःगु संस्कार व पौष्टिक आहारया व्यवस्था यानाबिइमाः धकाः अबु जुइसःपिन्त सुनां स्यनाच्वने म्वाः । उकिं राज्य दयेके धुंकाः नं थुकिं गुगुं कथंया प्रशासनिक इकाइया अस्तित्व खंकेमफुत, थन प्रशासन चलेयाइपिं मनूतय्‌गु किपालु मलुत, सुरक्षा बिइपिनिगु सासः मलुत, थनया आर्थिक, सामाजिक, शैक्षिक, भाषिक नीति आदि धकाः पितबिउगु भ्वं मस्त भ्वय् म्हितूथाय् तकं उल्लेख मजुल ।
आखिर थ्व नं माओबादीया बसन्तपुरया घोषणा स्वयाः एक छटाक नं झ्यातु मजुल । यायेगु हे खःसा अपाय्‌जिगु ज्या यायेधुंकाः कमसेकम थुकिं थःगु राज्य थपाय्‌धनेमाः धकाः तक धाइगु जुइ, मधाः ।
बरु नेवाःत सभासद्त नं जानाः दयेकातःगु सिन्हःपता पाय्‌धंगु नेवाः राज्ययात माकःमतिना यानाः घय्‌घय्‌पुनाच्वन । अले थुकिं अःपुक म्हिगःतिनि वःपिं ६५ प्रतिशत आप्रवासी खय्, सय् व मर्स्यातय्‌त थः नालाः उमित नेवाः राज्यया नागरिकता तकं बिइत तयार जुल, उमिगु अधिकार रक्षाया निंतिं थः प्रतिवध्द धकाः छाति चकंकाः भाषण नं मुइकल । थ्व खँ अःपुक पचेजुइमखु छम्ह सच्चा नेवाःयात ।
देशय् छकःयां छकः संविधान च्वयाच्वन, वहे संविधानं दयामाया याःसा जक नेवाः राज्य दइगु थुइकाः नं थ्व समितिं उकियात दवाबया नामय् छम्ह सभासद्यात थःगु ल्हाःचिंया प्वः लःल्हायेगु बाहेक व खःथें न्यंक बानेश्वरय् हुल क्यनेगु बाहेक मेगु तात्विक रुपं दबाव बिइमफुत थुकियात नं अल्छिपह जक धकाः धायेगु पाय्‌छि जुइमखु ।
अनंलि थ्व समितिं मेमेगु राज्यया सिमांकन, शासन पध्दति, निर्वाचन पध्दति, नागरिक परिचयपत्र अले थःगु राज्यया लः, मत, खुसि, पहाड, द्यःगः अले न्हाय्‌च्वकाय् च्वनाच्वंपिं सुकुम्बासी आदिया बिषय नवाये मफुगुयात नं ल्वःमंगु जक धायेफइमखु । पिनें वःपिन्सं थन क्यनीगु उभौली, ल्होसर, छठया नाटक व आः वयाः पशुपतिइ किराततय्‌गु लास थुने दयेमाःगु आन्दोलनयात अथें लाटां केरा स्वःथें स्वयाजक च्वंगु मखु थ्व समितिं ।
newa-4
समग्र रुपं धायेबलय् थ्व समिति पिनं स्वयेबलय् गुलि हिसिचा दु, मायावनापुसेच्वं अले निरिह खनेदु, दुनेया खँ उलि सरल मदु । थ्वयागु मसःमसिउ पह कायेगु अभिनयं हे नेवाः राज्यया म्हगस थौं सालिनदीया सिथय् ग्वारातुलाच्वंम्ह ल्हाःतुति मदुम्ह चन्द्रावतीथें जुयाच्वंगु खः ।
थ्व सनीमखु – छिं याःसां सनीमखु, जिं धाःसां सनी मखु, बरु न्ह्यानाच्वंगु खुसियात न्हापं दिकाबिइ । उकिं हे थ्वं याइगु दक्व धयाथें ज्याझ्वलय् ल्वःमंगु, द्वंगु खँत दयाच्वनी । नेवाः एकता दिवसया झाँकिइ तक वःबलय् गुलिनं ल्वःमन, द्वन, व ला नियोजित रुपं हे जूगु खः । थुकिं यायेमाःगुु ज्या याइमखु, छायधाःसा थुकियात दयेकातःगु हे ज्या मयाकेत ।
आः खँनि थुइकेमाल, ध्वंचित पाः तयां खाचा ल्यनाच्वनीमखु । अन निकथंया राजनीतिक शक्ति हाबी दु — छखलः पिनं पिनं जातीय राज्यया वकालत यानाः नं केन्द्रीय स्तरय् थ्वपाखे पलाः मछिइगु जक मखु, थःगु थ्व ज्याया निंतिं दयेकातःगु कचापुचःतकयात नं डिफन्क्ट यानातःगु पार्टी । मेखलः धइगु ततःसलं हे संघीय व्यवस्था व जातीय राज्य मजिउ धकाः हालाच्वनीगु पार्टीत । थुमिगु पाखें छु आश यायेफइ ? उकिं आः नेवाःतय्‌गु राज्य गुलि नेवाः राज्य जुइ धइगु वहे कतांमरिचित लिउनें दम तइम्हेस्यां जक सिउ, छि जि ला फगत स्वकुमि जक ।
http://newadaboo.com/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%98%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7-%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE-%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%83%E0%A4%9A%E0%A4%BE-%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%87/
http://tinyurl.com/razen20160117

Sunday, January 10, 2016

2016010 गणतन्त्र नेपालय् पृथ्वी नारायणया गुणगान


राजेन मानन्धर

संसारय् गनं गनं अज्याःपिं मनूत नं दइ गुपिं मनू खयाः नं जिपिं मनूमखु धकाः धयाच्वनी, क्यनाच्वनी । अज्याःपिन्सं थःगु महत्व, पहिचानयात ध्याकुंचाय् छ्वयाः थःगु अस्तित्व हे सुं तानाशाह, बारबारियन वा अमनूया दयामायां जक दयावःगु धकाः धयाच्वनी, करपिन्त कनाच्वनी । दँय्दसं थःगु छ्यनय् कःनि सिउम्ह पृथ्वीनारायण शाहया गुणगान यानाच्वनीपिं नं अज्याःपिं हे प्राणीत खः ।

थ्व निद्वःदँया लिखित इतिहास दूगु नेपाः गालय् थी थी वंशयापिं जुजुपिन्सं शासन यानावन । गुलिस्यां थुकियात छाय्पित, गुलिस्यां भज्यंक स्यंकल । नेपाः नेपाः हे जुयाच्वन । थुकिं क्यं नेपाः धइगु देश नेपाः नां दुपिं जातियागु खः अले उमिगु हलिमं च्वछायातःगु विविधतां जाःगु धर्म संस्कृति, विज्ञान व दर्शनया लिच्वः खः । थज्याःथाय् छम्ह निम्ह लोभीपापीतय्सं जुजु जुयागु ढोंग यानाः आततायी रुपं आक्रमण यानाः मिहेनत याये म्वायेक थनया श्री सम्पत्तिइ मोज यायेदइगु व लुँया सिंहासनय् च्वनेगु लोभ यायेगु तःधंगु खँ मखु । गुलिं सफल जुइ, गुलिं असफल जुइ । 

सफल जुइगुया कारण थःगु पराक्रम नं जुइफु, वा थनया हे अबु मलिउ ब्वाःजु लिउपिं जनता वा जनप्रशासन चलेयाइपिं निम्ह प्यम्ह गद्दारत नं जुइफु । न्ह्यागु न्ह्याथे जूसां थौंया नेपाःया यथार्थ थ्व हे खः कि थौं थ्व सभ्यता व संस्कृतिया खानी धइगु स्वाहाने दूगु छेँय् तकं च्वनेमलंपिं असभ्यतय्गु ल्हातिइ लाःवन । उमिगु शासनसत्ताया पालिक्वय् भ्वपुइत झी नेपाः÷ नेवाःत बाध्य जुल । 

म्वद्वँ मखंपिन्सं जाकिद्वँ खन धाःथें उमिसं थन वयाः थनया भाषा, धर्म, संस्कृति व सभ्यतायात नामेट यायेत थःगु धुर्त न्ह्यपुया छगू छगू पुर्जायात छ्यल । उपिं बलालां वन, झीके थःके दूगु शक्ति व क्षमता न्हापं खतं ननं वन । अन्ततः झी थ्व स्वनिगःया ल्वहँयात वा सइगु चा दयेकूपिं नेवाःत छम्हूचा न्हनावनेत्यंपिं प्रजाति जुल, झीगु द्वलंद्वः दँया लिखित इतिहास दूगु भाय् थौं तनावनी धइगु खतराय् लाःगु भाय् जुल ।

त्यापिं उपिं, बूपिं झीपिं – थ्व भिन्नता, अन्तर व विभेद ला दयाहे च्वनी । झंगः ल्हानाः व ल्वनाः काःगु सम्पत्ति गबलें वयागु जुयाच्वनीमखु, थ्व खँ काःम्हस्यां सियाच्वनी । अथेजूगुलिं हे वं थःगु मखुगुयात थःगु धकाः प्रमाणित यायेत बलबुतां न्ह्यायेदक्व मिहेनत यानाच्वनी । 

उमिसं गथेयानाः जिल अथे यानाः थःगु एकाधिकार थन कायम यायेत स्वया हे च्वनी, चाहे उकिया निंतिं हि बाः वंकेमा, वा ध्यबाया खुसि बाः वंकेमा । उकिंला वंगु २५०दँया नेपाःया इतिहास सभ्यता, विकास व समृद्धिया इतिहास मजू, जालझेल, षडयन्त्र अले थः लाहि थज्याम्ह सहकर्मीया पतनया स्वाहाने गयाः सत्ताय् वनेगु तिकडमया इतिहास जक जुल ।

थथे यानाः कयातःगु देश थःगु पञ्जां पिहां वनी धकाः उमिगु मन ग्यानाच्वनी । अले थम्हं जिथाय् तक मखुगु खँया प्रचार यानाः खःगु खँ पितवयेकेमबिसे जनतायात भ्रमय् तयाः शक्तिया अय्लाः त्वनाच्वनी । अथे जुयाः ला थौं स्कुल कलेजय् नेपाःया इतिहास धइगु हे पृथ्वी नारायण शाहं आततायी आक्रमण यानाः थनया लुँ थज्याःगु राज्यत थःगु ल्हातिइ कासांनिसेंया जक कनी । 

न्हापान्हापाया खँ धर्म संस्कृति जक धाइ । राज्यं हे न्हापाया बांमलाःगु दक्व च्वइपिं अले लिपाया बांमलाःगु दक्व तपुइपिं कथित जागिरे इतिहासकारतय्गु बटालियत तयार याइ, उमित माःमाःगु तकमा व सिरपाउ बियाः उमिगु सरस्वतीयात न्यानाकाइ । अज्याःपिं न्यानातःपिं दास इतिहासकारपिन्सं खःगु गबलें च्वइमखु, मखुगु च्वच्वं उमिगु च्वसा गबलें ब्यक्वइमखु । मस्तय्त मस्तय्त थ्व हे ब्वंकी, कि नेपाः न्हापा कुचा कुचा जुयाः नेपाःमितय्सं दुख सिउगुलिं पृथ्वी नारायण शाहं उमिगु गामय् च्वंम्ह गोरखनाथया धउ नयाः थन नेपाःया जुजु जुल ।

अले धाइ – व नेपाः त्याकूगु मखु, एकिकरण याःगु, व नं विदेशीतिय्सं त्याकाकाइ धकाः बचेयाःगु । थम्हं त्याकेदुसा एकीकरण, मेपिन्सं त्याकाकाःसा लाकाकाःगु धइगु तर्कया लिउनेया घचायापूगु यथार्थ थूसां मथू यानाच्वनेत झी बाध्य ।

अथे जूगुलिं हे झीथाय् थौं त्वालय् त्वालय् पृथ्वी नारायणया गुणगान याइपिं खनेदयाच्वनी । उमि थः मनू जुयाया हेक्का दइमखु, छम्ह नरपशुयात द्यःया ख्वापालं पुइकः जुइ । खः, व पृथ्वी नारायण शाहं स्वनिगःया जनतायात चि मनकुसें वा मेगु गुगुं थाय्या जुजुपिन्त अथे हे झंगः लानाः हे नं त्याकाः नेपाःयात छधी याःगु खः । उकिया बांलाः पक्ष नं दयेफु, तर थौं गुकथं छथ्वः मनूत झीगु स्वनिगलय् च्वनाः स्वनिगःयात लाकालुकुयानाः २५० दँनिसें बलात्कार यानाच्वंगु परिवारया जयजयकार याःवयाच्वन, व स्वयाः धायेमाली, उपिं हे नं गन मनू जुइखनाच्वंगु दु धकाः । 

थौं पञ्चायती व्यवस्था क्वदलाः बहुदलीय व्यवस्था वःगु जक मखु, आः ला जुजु हे नं थःगु धनप्वः ज्वनाः अनथन मदयेक सामान्य जनता धायेकाः जनताया निगाहय् च्वनाच्वनेमाःगु दु । तर नं अज्याःपिं छपुचः मनूत मेबलय् ला मेबलय् , थ्व उमिगु पुष २७ धाःगु दिनय् लाकाः उमि पृथ्वी नारायण शाहयात झी दक्वस्यां हनाबनातयाबिउ धइगु भावं मछाः मजुसे सतकय् हे दंवयाच्वंगु दु । 

उमिसं मसिउ जुइ, उमि व पृथ्वी नारायणयात किपुली ला लँय् जुक्वस्यां थुकलं बियाथिकी धकाः । प्रतीकात्मक ढंगंसां थौं थ्व आप्रवासनया राजतन्त्रया विरोध थनया जनतां यानाहेच्वंगु दु । राजसत्ताया किचः मदयेकाः तकं जनतां व जुजुपिन्त माफी बिउगु मदुनि, बिइमखु । ध्यबाय् बिकेजुइपिं कथित इतिहासकारपिन्सं च्वयेमफुसां थनया त्वाःत्वालय्, गल्लिगल्लिइ पृथ्वी नारायण शाहं गज्याःगु तक यानाः थ्व लुँथज्याःगु स्वनिगःयात थःगु दयेकल, अले वया लिपाया सन्तानं नं थनया जनतायात गुलि तक सासना बिल धइगु चखिनाच्वंगु दु । 

आः व जुजु मदयेधुंकाः नं जुजुयात म्वाकेत स्वयाच्वंपिं, संघीयत गणतन्त्रया सलगयाः उपप्रधानमन्त्री तक जुइखंपिं जुजु ज्ञानेन्द्रया गृहमन्त्रीतय्सं आः नं जालझेल यानाच्वंगु दु – उमिगु कथित संस्थातय्सं पर्चा ह्वलाच्वंगु दु, फेकबुकया वालय् थःगु घृणित महात्वाकांक्षाया ध्याच्वः छ्वाकाच्वंगु दु । गुम्हस्यां राष्ट्रिय एकताया चिंयात छगू भाषा छगू जातिया जक जुजुयात धाइ, गुम्हस्यां राजतन्त्र लिहाँ वयेकेगु धाइ, गुम्हस्यां पृथ्वी नारायण शाहया किपा नोटय् तयेमाः धाइ । गुलि न्यनाच्वनेगु झीसं?

थौं गणतन्त्रया नामय् सत्ताय् थ्यंपिं मन्त्रीतय् हे छम्ह आततायी जुजुया प्रति थज्याःगु मोहयात सामान्य रुपं कायेफइमखु । छम्ह मनू जुजुभक्त जुइफु, थःगु सरकार बल्लाकेत प्रधानमन्त्रीं वयात क्याबिनेटय् थ्यंके नं फु तर उकिया अर्थ देय्या स्वंगू करोड सार्वभौमसम्पन्न जनता देय्या विविध जात जनजातिया अस्तित्वया शत्रुयात आः नं घय्पुनाच्वनेमाः, वयात ययेकातःपिं वयागु लाकां फ्ययाः हे राजनीति यानाच्वंपिन्त समर्थन यानाच्वनेमाः धइगु मदु ।

थौंया जनता पञ्चायती शिक्षा ब्वनावःपिं मखु । उमित नेपाःया इतिहास ब्वनेत त्रिभुवन विश्वविद्यालयं दयेकातःगु पाठ्यक्रम जक ब्वनाः लुमधं । पृथ्वीनारायण शाह धइम्ह गज्याःगु पृष्ठभूमिया शासक खः, वयागु राज्य वया इलय् गथेच्वं, वं छाय् स्वनिगलय् लोभ यात, गज्याःगज्याःगु कुकृत्य यानाः स्वनिगः त्याकाकाल, अले थन वयेधुंकाः नं वं छु छु अमानवीय ज्या यात धइगु देशी विदेशीपिन्सं च्वयातःगु दु, आः पृथ्वी नारायण शाह धइम्ह मनू छुं रहस्य मखुत । हानं थ्व गणतन्त्रय् सु जुजुयात गज्याःगु सम्मान बिइमाः धकाः जनतां निर्णय याइ, दछि निदँ जनतायात हायेकाः ख्वयेकाः सिंह दरवार कब्जा याइपिं जातया भरय् शासन याइपिं मनूतयत्सं याइमखु । 

आः पृथ्वी नारायण शाहया हाखः इलातःगु ख्वाःपाः मियाः शासन याये धाइपिन्सं जनताया शक्तिया अवमूल्यन याःगु अले जनता हे सार्वभौम खः धइगु धु्रवसत्ययात बेवास्ता याःगु ठहर जुइ । उमित जनतां याकनं हे खःगु लँपु क्यनीगु दु, मक्यँसें मगाः ।
http://www.newaonlinenews.com/%E0%A4%97%E0%A4%A3%E0%A4%A4%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0-%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%AF%E0%A5%8D-%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%A5%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A5%80-%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A3%E0%A4%AF%E0%A4%BE-%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A8-%E0%A4%9A%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%82
http://tinyurl.com/razen20160110
https://shar.es/16AKP8

न्हू सतकयात हानं भीमफेदी थें मृत शहर यायेगु ला?

  राजेन मानन्धर निद्वःदँ पुलांगु सभ्यताया इतिहास दूगु थ्व स्वनिगःया दकलय् तःधंगु बजाः लागा थौंया न्हूसतक वा न्यूरोड खः । थी थी राजनीतिक परिव...