20160205 बुद्ध जक नापलात, तर बुद्ध नापमलाः

राजेन मानन्धर

धाधां जिमिगु छगू हप्ताया सुदुरपश्चिम भ्रमण नं सिधल । थौं ला हानं व हे येँय् भ्वसूवनेमानि । जून २७, २०१५ शनिबार । सुथज्या सिधयेकाः याकःचा पिहाँ वना धनगढी नापलायेत ।

गल्लिं गल्लिं गामय् चाःहिलेधुंकाः हानं व हे मेनरोडय् थ्यन । ववं छथाय् बुद्धमार्ग धकाः च्वायतःगु खन । धनगढीइ बुद्धमार्ग दइ धकाः न्हापा मतिइ मवःगुलिं भचा अजू चायेमाःगु स्वाभाविक नं जुल । बुद्ध जापानय् दु धकाः सिउ, श्रीलंकाय् दु धकाः सिउ तर धनगढीइ दु धकाः मसिउ । बुद्धमार्ग दुसेंलि बुद्ध नं ला दइ नि धकाः मामांवना । गनं छुं हे मलुत । झीथाय् बुद्ध नगर धाःथें नां जक तयातःगु जुइका धकाः मतिइ । लिहाँ वये न्हयः लँय् च्वनाः ग्वाः मियाच्वंम्ह छम्ह मनूयाके न्यना,“थन बुद्धया द्यःगः नं दुला?”

“दु, भचा च्वय् वनेमानि,” वं ल्हाः ब्वयेकल, अले हानं थःगु मतापं छु छु यानाच्वन क्वछुनाः । हानं गन धकाः न्यनेगु आँट याये मफुत । 

स्वस्वं वना, मामां वना । भचा वनेखतं हे खनेदत, अनया बुद्ध विहार । 

साँचीया तोरण थज्याःगु स्वतकि दूगु ध्वाखा । उकिइ ततःग्वःगु आखलं च्वयातल – बुद्धं शरणम् गच्छामि, धम्मं शरणं गच्छामि, संघं शरणं गच्छामि । वयां क्वय् तिनि विहारया नां लुत – लोकचक्र बुद्ध विहार तथा शान्ति उद्यान गुठी । तःधंगु हल, रेलिंङया खापाय् तालं ग्वयातःगु दु । दुने स्वम्ह भगवानबुद्धया मुर्तित झ्वःलाक तयातःगु दु । च्वय् खडक्षरी लोकेश्वरया किपा छपा अले जवय् माने छगः नं । दक्वं थेरवादी हे धकाः धायथे मफुसां बौद्ध द्यःगः खः थ्व, बुद्धधर्मय् श्रद्धा दुपिनिगु लागि छगू तीर्थ स्थल । 

२०४४सालय् हे स्थापना जुइधुंकूगु थ्व विहारया लिक्कसं नेवाः पहः वःगु तग्वः गु चैत्य छगः नं दयेकातल । उकिया जःखः छम्ह बुराम्ह मनूया शालिक अले तुयुगु दुरुल्वहँतय् शिलालेख नं धंका तल – स्वर्गीय वकिल प्रेमलाल तुलाधर । अले निगू शिलालेख नं अनसं दनाच्वन । लिक्कसं धर्मोदया सभाया नां च्वयातःगु छगू क्वथाय् तालं ग्वयातल ।

बुद्धया मूर्ति व विहार ला तःधं हे धायेमाः । मूर्ति ला न्ह्याथासं दु तर बुद्धधर्म जक मदयाच्वन – बुद्धमूर्तिया न्ह्यःने पुलिंचुयाः बुद्धया शरणय् वना, धर्मया शरणय् वना, संघया शरणय् वना धाइपिं जक मलुयाच्वन । झिझांमिझां दं, सुयातं वास्ता नं मदु थन बुद्ध दु धकाः । बुद्ध नेपालय् बूगु धकाः बय्बय्यानाजुइपिन्सं बुद्ध धनगढीइ दु धकाः सखे मसिउ जुइ । 

मिखा पित्तुपियाः स्वया । जि अन हे बुद्ध विहार अन हे । लिउने झ्वलःलिक टहराथें छतँचा जाःगु छेँत दु, न्याकू खुकू क्वथा दइ । तीजक लिउने पाखे वना । अन छगू टहराय् स्वम्ह स्थानीय मनूत खन, भुतुलिइ मिच्याकाः छुं दयेकेत्यंपिं । ल्याय्म्हम्हलिसे पलख खँलाबला याना ।

“थन पुजाआजा सुनां नं याइमखुला?”

“याइमखु । बुद्धजयन्तीबलय् जक याइ”

धायेत बुद्ध बूगु देश थ्व । विदेशय् च्वंपिनि स्वये नेपालय् च्वंपिं धाक्व बौद्धत थेंच्वं । थन स्वनिगः व हिमाली भेग अले मेगु छगू निगू थासय् बाहेक मेथाय् बुद्ध धइम्ह गुम्ह झंगःया नां धकाः तकं मसिउ । थपाय् धंगु थ्व शहरय् छगू बौद्धविहार । थन नं मसां थें झिझांमिझां दं । थाय् स्वयाः हे सिइदु, थन न्हिन्हिं ला छु हप्ताय् वा लछिया छकः नं बुद्ध पूजा मजू, मनूत हे वः मदु । 

स्मारक, मुर्ति, द्यःगः वा विहार जक दयेकां बुद्धधर्म न्यनावनीगु जूसा, बुद्धधर्मया विकास जुइगु जूसा नेपाःति बौद्ध संसारय् गनं दइमखुला धइथें च्वनीगु । गुलि नुगः चकं झी थज्याःगु स्मारक दयेकेत, जग्गा दान बिइत, अले धर्मया ज्याखँय् दान, चन्दा बिइत, जलपालन व भोजन याकेत । तर झीसं खनाच्वना, थन बुद्धधर्मया गुलि विकास जुइमाःगु खः उलि जुइफयाच्वंगु मदु । नेपालीतय्के बौद्ध धर्मप्रति श्रद्धा दूगु खःसा छगू शहरय् छगू बौद्धविहार थथे खण्डहरथें झिझांमिझां ला जुइमखुगु जुइ, कमसेकम शनिबार सुथय् ला अथे मजुइमाःगु खः । न्हाय्कं दयेकं छु तुंथिइ स्वःजुयाच्वनेथें जुयावल । 

मन हे मच्वन । पिने वयाः न्यना पसलय्, थन थ्व विहारया बारे छुं धयाबिइपिं सं मदुला धकाः । पसल्यां धाल, “अन दुने हे छखा छेँ दुनि अन न्यँ रे । उमिगु हे खः थ्व ।” 

जि अलमल जुल । ख्याःला नी ला धकाः । हानं दुने वना । तीजक लुखा घ्वाना । छम्ह ल्याय्म्ह जिलिसे खँ ल्हायेत तयार जुल । खय् भासं हे खँ जुल ।

“थन शहरय् बुद्धिस्टत मदुला? मवःला थन?”

“मदु । सुं हे वइमखु । व हे बुद्धजयन्तीकुन्हु छन्हु वइ ।”

“मनूतय्त बुद्धिस्ट दयेके थाकु हला?”

“...”

वय्कःपिं मुलतः येँ ओमबहालयापिं जुयाच्वन । वय्कःया बौम्ह न्हापा भन्सारय् जागिर जुयाः उखेथुखे जुयाच्वनेमाःगु लानाच्वन । वय्कःया पाजुपिनिगु छेँ चाहि यलय् खनी का । 

वय्कलं दुनेच्वनाच्वंम्ह मांयात सःतादिल । धाथें मां थें च्वंम्ह ज्याथिम्ह छम्ह नेवाःमय्जु पिहाँ झाल । वसः पुनाःतःगु उथेंखः, तर नेवाः पह खनेदु वय्कःयाके । काय्म्हस्यां धाल, वय्कः नेवाःभाय् सः, नेवाः भासं हे खँ ल्हानादिसँ ।

“भन्तेपिं नं सुं मच्वं ला?”

“भन्तेपिं नं मदु । गुबलें गुबलें बिज्याइ ।”

“छाय् जुइ?”

“ताःन्व हँ थन यक्व...”

ताःन्वःगु नं गुलि ताःन्वःगुयात ताःन्वः धायेगु जुइ? न्ह्याक्व हे ताःन्वंसां थ्व ब्राजिलया रेनी फोरेस्ट ला मखु जुइ दछियंक ताःन्वयाच्वनेत । थन नं ला चिकुला धइगु दु, तराइया चिकुला गुलि चिकुइ धकाः नं मसिउगु मखु । जिं ला सिउ का, संसार चाःहिलाजुइपिन्सं नं सिउसा गुलि जिउ । सिउथें थूसा गुलि जिउ । हानं ताःन्वःगु धइगु नं गन स्वयाः गन ताःन्वः धइगु खँ दु, धनगढीइ ताःन्वःलाकि श्रीलङ्काय् ? कि थाइल्याण्डय् वा अमेरिकाय् ? जिं मखनागु थाय्या बारे यक्व बिचाः याये मछिं जितः । कमसे कम छम्ह जक भन्ते वा गुरुमां नं थन कतानाः च्वनाः थनया उपासक उपासिकापिन्त लँ क्यनाबिउसा थन बौद्धवातावरण दयेकेत थाकु मजुइगु थेंच्वनावल । भोजपुर अले अनया भन्तेपिन्सं चय्दँ न्ह्यः याःगु ज्या लुमनावल । उकिं जितः नं खःथें च्वनावल धनगढी धइगु ताःन्वःगु थाय् हे खन, कमसेकम थेरवाद बौद्धतय्गु निंतिं, अनया बुद्धमन्दिरय् च्वनीपिं भन्ते गुरुमांपिनिगु निंतिं । 

छकलं जिगु न्ह्यपु बिचाःशुन्य जुयाबिल । छु खः, छु मखु, छु जिउ, छु मजिउ धइगु तिफ्याये मफुत । गनं नेपालय् थाय्थासय् बौद्धत बुलुहुँ मेमेगु धर्मपाखे ध्यचुला वनाच्वन धइगु बुखँ न्हियान्हिथं ब्वनेमालाच्वन, गनं राज्यं हे बौद्धतय्त अनेतने दुख बियाः उमिगु आस्थाया केन्द्रयात सार्वजनिक थासय् स्थापना तक याके मबिसे लुतुतुयाः चौकीइ धःया लिउने वांछ्वयाबिल । थन धाःसा थौं थःगु न्ह्यःने जिं छगू बौद्ध स्मारक, तीर्थस्थल खंक खंक धर्मया लँ क्यनीम्ह छम्ह त्यागी मदयाः श्रद्धालु उपासक उपासिक अनाथ जूगु स्वयाच्वने माल । ग्व, बलय् वइ जुइ झीगु देसय् बुद्धशासन ।

Published in Sandhya Times on 2016 02 05