20160220 चिनाखँ स्लाय्म व नेपालभाषा साहित्य

राजेन मानन्धर

न्ह्यखँ ः

चिनाखँ जिगु लागा मखुसां छम्ह ब्वमिया नातां चिनाखँ थथे जुइमाः अथवा थज्याःगु चिनाखँ जितः यः धइगु छगू रुचिगत अवधारणा दयाच्वनी । नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् आः चिनाखँ यक्व धयाथें पुलां पहलं जक च्वयाच्वंगु खनेदु । नेपालभाषाया साहित्य खालि पुलां पह जक यक्व जुल, समसामयिक न्हूगु धारयात लिलाके मफयाच्वन धइगु बिचाः नं झीथाय् वयाच्वन । खनं आः च्वयाच्वंपिं अधिकांश कविपिनिगु विषय, शैली व प्रस्तुतिकरण थौंया मिखाकुलिं पुलांगु खनेदयाच्वन । थज्याःगु अवस्थाय् झी नं छम्हनिम्हस्यां झीगु साहित्य अथे जुइमाल, वा अथे मजुल धकाः शिकायत यायेगु जायज नं खः ।

पश्चात्य जगतं चिनाखँ वा साहित्य ख्यलय् हे यानावयाच्वंगु प्रगति, विकास वा परिवर्तन झीसं स्वयाजक वने तकं थाकु, उमिसं याःयाःथे छकलं यायेगु धइगु ला गन । तर परिवर्तन मवसे मगाः । थज्याःगु ज्या पुलांपिंपाखें सम्भव जुइ तसकं थाकुलिं न्हूपिन्त उमित लँ जक क्यनाबिइफत धाःसा उमिसं थुखेपाखे पलाः न्ह्याकीगु संभावना दु । नेपालभाषा काब्यख्यलं विश्व साहित्यय् जुयाच्वंगु, खनेदयाच्वंगु स्लाय्मया धारलिसे परिचित जुइमा धकाः थ्व बःचाहाकःगु आधारपौ न्ह्यब्वयाच्वना ।

स्वलाति न्हयः छम्ह नेपाली कवि मय्जुया कवितावाचनया भिडिआ फेसबुकया नेपालभाषा साहित्य पुचलय् तयाबिइवं मार्फत नेवाः साहित्यकारपिनि दथुइ छुं छुं साहित्यकार व ब्वँमिपिन्सं थ्व विषयय् चासो क्यनादिल । वयांलिपा नेवाः अनलाइन पत्रिका नेवाः दबू डटकमय् छपु लेख च्वयेवं थुकिया बारे हनं छकः न्यनेकने जुल । आः थुकियाबारे छकः नापं च्वनाः सहलह ब्याकेमाःगु खनेदया छिकपिनि न्हयःने दंवयाच्वना । स्लाय्म धइगु छु खः, गज्याःगु खः, छाय् थुकिया चर्चा जुयाच्वन धकाः बःचाहाकलं कुलेगु हे थ्व आधारपौया उद्देश्य खः ।  

परिचय ः

दकलय् न्हापां थ्व कविता स्लाय्म (उयभतचथ कबिm)या बःचा हाकःगु परिचय बिइगु आवश्यकता ताया । चिनाखँ स्लाय्म धइगु छगू कथंया कवि सम्मेलन ÷ प्रतियोगिता खः गन कवितय्सं थःगु मौलिक कविताया बाचन याइ । उमिगु बाचन वा प्रस्तुतिकरणयात अन स्वयाच्वंपिं दर्शकत व जजतय्गु प्यानलं निर्णय याइ ।

स्लाय्म धइगु अंग्रेजी खँग्वःया सामान्य शाब्दिक अर्थ ध्याम्म खापा तिइगु वा भौंक बस्वायेगु खः । थन नं थ्व शायद थ्व चिनाखँ विम्ब इत्यादिया ग्वहालि कयाः चाःहिइका धायेगु पुलांगु परम्परायात त्वःताः गथेखः अथे हे तप्यं शव्दं प्रहार यायेगु न्हूगु तरिकायात अवलम्बन याइपिं जुयाः थ्व अर्थलिसे स्वापू तयाः हे थुकियात साहित्य ख्यलय् छ्यःगु जुइमाः ।  

स्लाय्मया इतिहास ः

अमेरिकन कवि मार्क स्मीथं सन् १९८४या नभेम्बरय् शिकागोया गेट मि हाइ लाउन्ज धाःथाय् दकलय् न्हापां चिनाखँ स्लाय्म यात । जुलाई १९८६य् थ्व ग्रीनमिल ज्याज क्लबय् स्थायी रुपं न्ह्यात । अगस्ट १९८८य् न्यूयोर्क सिटीया नुयोर्कन पोएट्स क्याफेय् बोब होल्मनं दकलय् न्हापां चिनाखँ स्लाय्मया आयेजना यात । थुकथं स्लाय्मया चलन अमेरिकाय् न्यनावन । १९९०य् फोर्ट मेसन, सान फ्रान्सिस्कोय् न्हापांगु राष्ट्रिय चिनाखँ स्लाय्म जुल । अन सिकागो, सानफ्रान्सिस्कोया टीम व न्यूयोर्कया छम्ह कविं ब्वति काःगु खः । अले ला मनूत मुकं स्ल्याय्म कवि जक नं जुइगु यात, उमिगु ज्या हे थाय् थासय् वनाः अज्याःगु स्लाय्मय् थःगु चिनाखँ बाचन यायेगु । 

२००१या सेप्टम्बर ११य् आतंकवादी हमला जुइवं अज्याःपिं कवितय्त प्रभावित यात । अबलय् उपिं गनगन च्वनाच्वंगु खः अन हे थात । अले उमिसं आतंकवादयात थःगु विषय दयेकल ।

थौंकन्हय् स्लाय्म ः

कवित ईया धालय् न्ह्यायेसल । थज्याःगु ज्या अमेरिकाय् व मेमेथाय् नं दँय् दसं राष्ट्रिय व अन्तर्राष्ट्रिय रुपं जुयाच्वंगु दु । २०१४य् अन राष्ट्रिय चिनाखँ स्लाय्म जुल गन ७२गू प्रमाणि पुचलं न्यान्हु बिक प्रतियोगिताय् ब्वति काल ।

अष्ट्रेलियाय् वार्षिक स्लाय्म सिड्नी अपेरा हाउसय् जुइ । तोक्यो पोएट्री स्लाय्म हिल्टन होटल शिन्जुकुइ् जुइ । भारतय् देलही पोएट्री स्लाय्म दु । उकिं फेब्रवरी १३कुन्हु श्रुती चौहानलिसे वर्कशप यात । मार्च १३ कुन्हु केन्याय् पोएट्री स्लाय्म अफ्रिका जइ । आः २०१६या विश्व चिनाखँ स्ल्याय्म न्यूयोर्कया ब्रुकलिनय् मार्च ९ निसें १२ दुनेजुइत्यंगु दु । थुकथं लगभग हरेक देसय् आः स्लाय्मया लहर वयाच्वंगु दु ।

स्लाय्मया स्वरुप ः

साधारणतयाः स्लाय्मय् कवितय्त आयोजकं दर्शक अले निर्णायक ल्ययाः सःती । निर्णायक त न्याम्ह वा स्वम्ह जुइफु, अले उपिं कवि हे नं मखयेफु । हरेक कविं अने थःगु चिनाखँ न्यंकी । निर्णायकं चिनाखँयात उमिगु हिसाबं ल्याः बिइ – थन थःथःगु तरिका दयाच्वने यः ।  थाय् अनुसार थ्व नियम पानाच्वने नं यः । सु न्ह्यःने वन, सु मवन क्वःछिइ, अन्तय् छम्हसित त्याम्ह धकाः घोषणा याइ । थुकिया प्राविधिक पक्षयात कुलेगु थन कुतः मयाना । गुगुं स्लाय्क ओपन वा न्ह्याम्हं वनेजिउगु जुइसा गुगुं धाःसा सःतातःपिं कविपिं जक वनेगु जुइ । अले थीम स्लाय्म धकाः छगू बियातःगु विषयय् चिनाखँ धायेमाःगु नं व्यवस्था दइ । गनं गनं मदयेधुंकूपिं कविपिनिगु चिनाखँ बाचन यायेगु नं याः । यक्व धयाथें चिनाखँ स्वंगू मिनेटं सिधयेकेमाः । 

गनं थज्याःगु ज्यायात ओरल पोएट्री, परफोर्मेन्स पोएट्री व स्पोकन वर्ड पोएट्री नं धाइ । थ्व सन् १९४० पाखेया अमेरिकाय् ब्वलंगु बीट पोएट्री व फ्रान्सय् च्वनीपिं हाकुपिं कविपिनिगु नेग्रिच्यूड आन्दोलनलिसे नं सतिइ । 

स्लाय्मय् चिनाखँ ः

स्लाय्मय् चिनाखँया विविधतायात स्वीकार याइ । थन वाचकया सः, शैली, साँस्कृतिक परम्परा अले च्वयेगु व प्रस्तुति यायेगु तरिका नं विविध जुइ । गनं थ्व हिपहम संगीतलिसे सतिइ, गुम्हं डब पोएट्री वेस्ट इन्डियन संस्कृति लिसे स्वाःगु तालगत व राजनीतिक विधालिसे सतिइ, गुम्हं अन्यानुप्रासमदुगु वर्णनात्मक तरिकां बाचन याइपिं दु । गुम्हं सामान्य कथं वाचन याइ, गुम्हस्यां सःया लिसें प्याखंपाः नं काइ । 

चिनाखँ स्लाय्मया छगू उद्देश्य धइगु हे छगू स्थापित प्राधिकरणयात चुनौति बिइगु खः, गुम्हस्यां साहित्यया मूल्य थथे हे जुइमाः धकाः स्यनाच्वनी । अथे धइगु हे सुयातं चिनाखँया गुणस्तरया निर्धारक मदयेकेगु खः । अन हरेक दर्शकं नं न्यनागु भरय् थःत यःम्ह कवियात त्याकी । उकिं थज्याःगु प्रतियोगिताय् समालोचक, निर्णायक व दर्शकया भेद ल्यनाच्वनीमखु, दक्वस्या समान अधिकार दइ चिनाखँयात बांलाः व बांमलाः धायेगु । उकिं ला थुकियात काव्यया प्रजातान्त्रिकरण नं धाः । 

विशेष यानाः थ्व आः किशोर–किशोरी वा टीनएजर्सतय्गु आत्म–प्रकाशनया चल्तीगु माध्यम जुयाच्वंगु दु । उकिं थज्याःगु स्लाय्म चिनाखँ वर्कशपत अज्यापिं किशोर–किशोरीतय्गु निंतिं जुयाच्वनी । उमिगु इच्छा, भावनाया अभिव्यक्ति यायेत अःपूगु माध्यम थ्व जुयाः हे युवातय्सं थुकिइ रुची क्यनाच्वंगु जुइमाः । 

चिनाखँ स्लाय्म व स्लाय्म चिनाखँ ः

खतुं स्लाय्म कविता धइगु छुं विस्कं विधा मखु । च्वय् धायेधुन, स्लाय्म धइगु छगू कथंया प्रतियोगिता खः । थन कवि मखुपिन्सं तकं निर्णय याइ । थुकिया अर्थ धइगु कवितायात दक्वस्यां ब्वति कायेजिउगु दयेकेगु कुतः खः । अथेसां थुइकं वा मथुइकं स्लाय्मय् ब्वनेगु थज्याःगु चिनाखँयात आः वयाः स्लाय्म चिनाखँ धकाः तकं धयाहःगु दु । अर्बन डिक्सनरी डट कमं ला स्लाय्म चिनाखँया परिभाषा हे दुथ्यात, गुगु थुकथं दु ः स्लाय्म चिनाखँ धइगु काव्यया छगू प्रकार खः, अन मनूया व्यक्तिगत बाखं व÷वा संघर्षयात साधारणतयाः तीव्र आवेशपूर्ण शैलीं व्यक्त याइ । तसकं शक्तिशाली, इमानदार व प्रभावशाली । अले मेकथं थ्व मब्वनीपिनिगु दथुइ ब्वलनाच्वंगु काव्य खः। थ्व इमानदार व बांमलाःगु काव्य खः । स्लाय्म कवितय्सं ततःसलं हालकि उमिगु काव्य बल्लाइ धाइ । 

स्लाय्म चिनाखँया रुप ः

अथे धायेबलय् स्लाय्म कविता (स्लाय्मय् ब्वनेगु चिनाखँ) धइगु चिनाखँया छगू विशेष रुप वा उपविधा जुइम्वाःल । अथेसां थज्याःगु चिनाखँ अन ब्वनेबहजूगु जुइत छगू कथंया जूसा बांलाः । अथे जुयाः स्लाय्मय् वनेगु कविता थथे जुइमाः धकाः धयातःगु दु पावरपोएट्री डट ओर्गं ः

१. कविता मौलिक जुइमाः 

२. स्वंगू मिनेट दुने धायेसिधइगु जुइमाः 

३. साधारण व धायेअःपूगु जुइमाः । न्हापां न्यनाखतं हे श्रोतां थुइगु जुइमाः । न्यंकःवने न्ह्यः थः पासापिन्त न्यंकाः थू मथू प्रतिक्रिया काःसा बांलाः । विषय ल्ययेबलय् नं मनूतय्गु जीवनलिसे स्वाःसा जिउ, गथेकि, सम्बन्ध, राजनीति, धर्म, असुरक्षा, परिवार व सामाजिक मुद्दात आदि । कवितां छगू स्पष्ट सन्देश बिइमाः ।

४. तालबद्ध अले आवेशपूर्ण जुइमाः । कविताय् ताल दयेमाः गुकियात आवेशपूर्ण प्रस्तुतिमार्फत क्यनेफयेमाः । थुकिं श्रोतायात भावपूर्ण दयेकी । कविताया विषयवस्तुया लिसें कथेयानाः बाचन यात धइगु नं महत्वपूर्ण जुइ । 

५. थःगु कवितायात मल्टिमिडिया दयेकाः न्ह्यब्वयेफु । अथे धइगु भिडिओ दयेके, रिकर्ड याये (पृष्ठभूमिइ संगीत नं छ्यलेफु), पावरप्वाइन्ट दयेके (किपा नं तयेजिउ), थ्व मध्ये निगू स्वंगु मिडिया नापं छ्यले नं जिउ, छपु कविता छगू बःचाधंगु म्यूजिक भिडिओथें हे नं जुइफु । 

आन्दोलनया रुपय् स्लाय्म ः

चिहाकलं धायेगु खःसा स्लाय्म धइगु १९९०या दशकया छगू तसकं महत्वपूर्ण व सशक्त काव्यिक आन्दोलन खः । थुकिं अबलय्या जनतातय्के चिनाखँ न्यंकेगु छगू न्हूगु उत्साहया सञ्चार यानाबिल । थुकियात अप्वःधयाथें युवा पुस्ताया कवितय्सं ययेकल । थी थी पृष्ठभूमिं वःपिं युवातय्गु निंतिं थ्व जातीय, आर्थिक व लैंगिक विभेद व अन्याय आदि समसामयिक घटनाक्रम व विषयवस्तुइ थःगु खँ वा बिचाः जोडदारकथं तयेगु दबू जुयाबिल । थुकियात उमिसं पद्यया प्रजातान्त्रिकरणया छगू लँपुया कथं तकं काल । मेगु भासं धायेगु खःसा थ्व परम्परागत वा शास्त्रीय साहित्यया विरुद्धया पलाः खः, थन भाषा, शब्द, विषयया बन्देज दइमखु, धायेमास्तिवःगु खँ न्यनामिपिनिगु ख्वालय् धयाक्यनेगु अभिव्यक्तिया स्वतन्त्रता दइ ।

अन छ्यलातःगु भाय्, विम्ब, प्रतीक, रोमान्स, प्रकृतिप्रेम वा शास्त्रीयताया ल्याखं मखुकि कविया विचार, शब्द, जोश, ढंग व प्रस्तुतिकरणया शैलीया कारणं न्ह्यःनेलाइ । उकिं छपु चिनाखँयात थ्व स्लाय्म पोएम धायेगु स्वयाः पोएट्री स्लाय्मय् दुथ्याःगु चिनाखँ धकाः धाःसा बांलाइ । मेकथं धायेगु खःसा पोएट्री स्लाय्म धइगु छगू प्रतिस्पर्धा खः, गन कविपिन्सं थःगु मौलिक कविता पाठ याइ (अप्वःस्यां ला भ्वं मस्वसे हे)। चिनाखँ विद्वता जक मखु मिखाय् बुयावइगु विद्रोह, असन्तोष, वितृष्णा व घृणा न्हापं चिनाखँया शब्द जुइ । वयागु वक्तृत्व शक्ति, भाव, ख्वाःया अभिव्यक्ति, म्हया भाय्, नाटकीय प्रस्तुतिकरण इत्यादियात नं दापू दयेकी । थज्याःगु प्रस्तुतियात विविन्न कोणं दानाः दकलय् च्वय् सु वन धकाः हिसाब याइ । अमेरिकाय् दँय्दसं थज्याःगु चिनाखँ स्लाय्मत जुयाच्वनी । न्हापान्हापा थज्याःगु हे चिनाखँयात परफोरमेन्स चिनाखँ नं धाइगु खःसा व स्वयाः न्ह्यः विशेष यानाः वेष्टइन्डियन तय् थज्याःगुयात डब पोएट्री धाइगु खः ।

स्लाय्मया आलोचना ः

दक्वसित दक्वं ययाच्वनीमखु । चिनाखँ स्ल्याय्मयात गुम्हं गुम्हं समालोचकतय्सं तसकं मयेकू । उमिसं थथे साहित्ययात प्रतियोगिता मार्फन निर्णय यायेगुयात मययेकू । थुकियात बेकार, अर्थहिन व कलाया मृत्यु तकं धाल । गुलिस्यां धाःसा कला व प्रतियोगिता पाय्छि मखु, थथे जुलकि साहित्य नं अमेरिकन आइडलथें जक जुइ नं धाल । 

नेपालय् स्लाय्म ः

नेपालय् नं स्ल्याय्मया लहर वयेधुंकूगु दु । विशेष यानाः अमेरिकी दुतावासया ग्वहालिइ डिसेम्बर २०१०य् अमेरिकी स्ल्याय्म कवितलिसे क्युहोते कोभं छगू ज्याझ्वः यायेवं थ्व थन दुथ्याःगु जुल । आः वर्ड वारियर नामं छगू पुचः स्वनातःगु दु, थथे कविता कंजुइपिनिगु । उमिसं स्कुल स्तरीय स्लाय्म प्रतियोगिताया आयोजना याः । जनवरी २०१६य् उमिसं ज्ञानकुञ्ज स्कुलय् १३दँ निसें २५दँयापिं ७०म्ह युवातय् दथुइ स्वन्हुयंक वर्कशप याःगु दु । वंगु फेब्रुवरी १४कुन्हु हे नं बखुन्डोलया छगू रेष्टुरान्टय् थज्याःगु काविता बाचनसहितया छगू ज्याझ्वः जुल । 

नेपालभाषाय् स्लाय्मया प्रवेश आवश्यक खः ला?

च्वय् धयाथें नेपालभाषाया काव्य ख्यः तसकं पुरातन शैली न्ह्यावयाच्वंगु यक्वस्यां अनुभव यानाच्वंगु दु । गुलिं पूर्वीय साहित्य सिद्धान्तकथंया शास्त्रय् उल्लेख जूगु बिम्व त्वःते मफुपिं, गुलिं हाइकु, मुक्तक, गजलय् तक्यनाच्वंपिं, गुलिं पीदँ न्ह्यः दुतवःगु नःलि कविताया लँपुइ वनाच्वंपिं जक खनेदयाच्वंगु दु । अज्याःगु विधाया थःगु महत्व दु । तर थौंया पाठक व श्रोतां मालाच्वंगु व मखयेफु, उकिं थौंया ईया मागयात सम्बोधन मयाःगु जुइफु । थौंया पाठक वा श्रोतायात सन्तोष यायेगु खःया आःया नेपालभाषा काव्य ख्यः विश्वय् न्ह्यावयाच्वंगु धारलिसे परिचित मजुसे मगाः । जुइत ला विश्व काव्य ख्य तःकथं विकसित व व्यापक जुइधुंकूगु दु । उकिइमध्ये स्लाय्म छगू लँपु खः धकाः तायेकाः नेपालभाषा कविपिन्सं थज्याःगु कथंया कविता च्वयाः स्लाय्म यायेमाःगु खनाच्वना । 

नेपालभाषा साहित्यय् नं स्लाय्म चिनाखँ (स्लाय्मय् कनीगु थज्याःगु चिनाखँ) वयेमाल धइगु आवश्यकता महशुस जूगु दु तर स्वभाविक खः, माल धायेवंतुं गनं वयाः च्वंवइगु मखु, झीसं हे दयेकेगु खः । झीके छु दु व झीसं दयेकागु खः । छु मदु, व दयेके मफुगु खः । 

खय् भाय्यापिं कविपिन्त छगू संस्थां वर्कशप हे यानाः ट्रेनिङ बियाः सार्वजनिक स्थलय् अज्याःगु कविता ब्वनेत तयार याःगु दु । झी नं अथे गनं सम्भावना मालेमाःगु दु । मखुसा, अथे झीगु लागि सुं मदइगु खःसा उपाय झी दुने हे नं लुइफु । थथे धइगु झी दुने हे सःपिन्सं हे मसःपिन्त स्यनाबिइगु आवश्यकता दइ । अथवा, झीगु भाय्या प्रकृति, झीगु समाज, झीगु राजनीतिक, सामाजिक व साँस्कृतिक मुद्दायात झीगु हे कथं ल्हवनेत स्लाय्मय् वइगु थज्याःगु शैली झीसं हे विकास यानाः झी पाठकपिन्त बिइफइगु संभावना झीके दु । 

हं धाःम्हस्यां खापा खनेथें जुइ, तर सुं थ्वपाखे ज्ञां दुपिं दुसा न्ह्यचिलाः हे थुकिया बारे दुग्यंक कनाः निन्हु–प्यन्हुुया वर्कशप हे यानाः न्हूपुस्तायात ध्वाथुइका बिइमाःगु दु । उकिया लागि नेपालभाषा ख्यलय् खदेदुपिं पश्चिमी साहित्यया विज्ञतय्सं योगदान यायेफइ । थथे जुल धाःसा उपिं आः झीके दूगु विधाय् यानाच्वनागु अभिव्यक्ति व सिर्जनाय् सन्तुष्ट जुइमफुगु खःसा थुखे पलाः न्हयाकी धकाः भलसा कायेछिं । 

लिखँ ः

थ्व अवधारणापत्रं सन्देश स्लाय्म हे दक्वं खः, व बाहेक मेगु साहित्य मखु धायेत्यंगु मखु । थ्व छगू धार खः, मन दुपिं थुकिइ वनी, मदुपिं मवनी । आःया नेपालभाषा कविपिं छगू थासय् दिनाच्वंगु खःलाकि धइगु आशंकां, आः उपिं समयकथं न्ह्यायेमाल धइगु आग्रहलिसें उमिसं थःत परिवर्तन याइगु आस आःया पाठकपिन्सं ज्वनाच्वंगु तायेकाः थ्व खँ न्ह्यब्वयागु जुल । झी कविपिं मध्ये सुं छम्हनिम्ह जक सां झीगु भासय् थथे च्वइपिं, न्यंकीपिं दत सा प्रतिनिधित्व जुइ, अले उकियात पाठकपिन्सं ययेकल धाःसा झी नं समकालीन काव्यधारलिसे परिचित जुल धकाः मन सन्तोष यायेथाय् दइ धइगु सम्म जक खः । अले झीसं च्वयाच्वनागु, न्यनाच्वनागु स्वयाः भिन्न ढंग जूगुलिं थुकिया सवाः कयाः थः गुगु लँय् लानाच्वन धकाः आत्ममूल्यांकन जक यानाबिउसां झीगु साहित्य ख्यः बहुश्रुतया स्तरय् तक सां तब्या जुइगु संभावना दु । 

०००

सन्दर्भ वेभसाइटतः 

http;|/poetryslam.com/

https;|/www.poets.org/poetsorg/text/brief(guide(slam(poetry

http;|/www.powerpoetry.org/actions/5(tips(slam(poetry

http;|/www.urbandictionary.com/define.php?term.lSam+Poetry

http;|/www.delhipoetryslam.com/

https;|/en.wikipedia.org/wikif|Poetry)slam

https;|/www.facebook.com/PoetrylSamInc/

https;|/www.youtube.com/watch?v.x5GxVJQ|Cn\s

https;|/www.youtube.com/watch?list.PLdBiAZCnqMK2cOhxOv)j9WykM(Lf5d6kp&v.fFkiSYoLDb4

.

http;|/tinyurl.com/razen20151229

20160218 साहित्यय् फाय्न्टासिया संसार

राजेन मानन्धर

छगू इलय् साहित्य धैगु धर्मया देशना जूगु खः । वयां लिपा च्वयाः समाजयात लँ क्यनेगु कुतः जुल । गरीब किसानं जमिनदारयात कसा नकलकि व साहित्यं समाजयात लँ क्यंगु ठहरेजुइगु छगू बाद दु । छम्ह मिजं पात्रं छम्ह विधुवा मिसालिसे इहिपा याःगु क्यनकि व हानं मेगु सामाजिक विद्रोह याःम्हति तारिफ योग्य धकाः धाइपिं नं दु । गुलिस्यां समाजय् छु जुयाच्वन पाय्छि अथे हे च्वयेमाः धाइ । समाजय् दुखया बाखं च्वये अले व ब्वने गुलि न्हयइपु । करपिनि दुख जूगु ब्वब्वं मिखां सुलुलुलु ख्वबि वःगु हे चाइमखु । संसारय् नं दुख, साहित्यय् नं दुख । अले गन मालेगु ले सुख? शायद थ्व हे न्ह्यसलं हे जुइ मनूतय्त बुलुहुँ कल्पनाया संसारय् लालकायेकीगु । दुखं जाःगु संसारय् च्वँच्वं घौपलख सां दुख मदूगु, थम्हं गबलें भोगेयायेम्वाःगु, मखनीगु सुख सयल व विलासं जाःगु म्हगसया संसार सफूया पानाय् पानाय् मालेगु कुतः हे जुइ शायद फाय्न्टासिया जन्मदाता ।

फाय्न्टासि (अंग्रेजीं ाबलतबकथ, फैन्टसी, फ्यान्टेसी वा फ्यान्टासी । धायेत ला थुकियात स्वैरकल्पना व दिवास्वप्न नं धाः । तर थुकिं साहित्यया विधा कथंया अर्थ बिउथें मच्वं । थुकियात ध्वाथुइकीगु नेवाः खँग्वः मलूतले थथे हे छ्यलेगु पाय्छि जुइ ताया) धइगु आख्यान साहित्यया छगू अज्याःगु विधा खः गन च्वमियात थःगु असिमित कल्पनाया पपू संकेगु स्वतन्त्रता दइ, गुकिं ब्वमिपिन्त सत्य वा यथार्थस्वयाः तापाक्क यंकी । थ्व शब्दलिसे उलि परिचित मजूसां झीगु दक्व धयाथें मचाबलय् न्यनातयागु न्यँकँ बाखंत फाय्न्टासिया उदाहरणत खः । गनं अप्वः गनं म्हो, अज्याःगु बाखनं मस्तय्गु मनोविज्ञानयात अज्याःगु संसारय् विचरण याकी गुगु थ्व यथार्थया कँगालय् थ्व लुइकेफइमखु । झी दक्व फाय्न्टासिया सवाः काकां ब्वलंपिं खः धाःसां पाइमखु । 

अःपुक धायेगु खःसा, वा विकिपिडियाया सामान्य परिभाषाकथं फाय्न्टासि धइगु आख्यान वा फिक्सनया छगू विधा वा जान्र खः गुकिइ जादु वा मेगु पराप्राकृतिक तत्वतय्त मुख्य प्लट, इलेमेन्ट, थीम वा सेटिङया रुपय् छ्यली । थ्व विधा दुनेया तःगु कृतित काल्पनिक संसारय् दयेकी गन जादु व जादुइ प्राणीत दयाच्वनी (Fantasy is a genre of fiction that uses magic or other supernatural elements as a main plot element, theme, or setting. Many works within the genre take place in imaginary worlds where magic and magical creatures are common ) (१)। 

फाइन्डमीनअथर डट कमय् फाय्न्टासि फिक्सन जान्रया परिभाषा थुकथं दु ः छुं गुकिइ अज्याःगु तत्वत दयाच्वनी गुगु यथार्थ मखु, गथेकि जादुइ शक्ति, खँ ल्हाइपिं जनावरत आदि । फ्यान्तसियात मनूतय्सं थःगु चाकःलिं च्वंगु संसार धकाः काइगु नियम स्वयाः तापाक्क वनेगु धकाः चित्रण नं याः (The definition of this fictional genre could be described as something that contains rudiments that are not realistic, such as magical powers, talking animals, etc. Fantasy is often characterized by a departure from the accepted rules by which individuals perceive the world around them )(२)।

मोर्डन फाय्न्टासि सफूया च्वमि सिएन म्यानलभं धाइ, फाय्न्टासिं अप्वः धयाथें अध्यात्मिक तत्वत अतित पाखें काइ, (वर्तमानया सेटिङ्गय् च्वयातःगु जूसां, गथेकि लेविस वा विलियम्सया सफुतिइ) विशेषयानाः छगू मध्ययुगिन वा क्रिश्चियन संसारया खँ हइ (३) ।

साहित्यया उद्भव कल्पना खःसा दक्व साहित्य फाय्न्टासि जुल । अथे खःसां यथार्थय् मन्ह्यनीकथंया कल्पनायात साधारणतयाः फाय्न्टासि धायेगु याः । हानं थन गुलि कल्पना यथार्थ जुइ, अले गुलि यथार्थतकया कल्पना सम्भव दु धइगु न्ह्यसः दंवइ । खयेत ला छम्ह सर्जकया निंतिं यथार्थ व कल्पनाया दथुइ ध्वः किइ थाकु । छम्हस्यानिंतिं कल्पनाय् जक गुगु खँ वइ, उगु मेम्हस्यां यथार्थय् भोग यायेखनाच्वनी । अथे खःसां थ्व कल्पना खयाः नं थ्व धइगु कलेरिज व वर्ड्स्वर्थया फेन्सि व इमेजिनेशन स्वयाः पाः । 

अःपुक धायेगु खःसा सामान्यतः दैनिक जीवनय् जुयाच्वंगु वा जुइफइगु स्वयाः निपलाः न्ह्यःने वनाः बिचाः वा कल्पनायानाः न्ह्यब्वयातःगु आख्यानया विधा हे फाय्न्टासि खः । थज्याःगु समाज व जीवनय् मदइगु, मलुइगु कल्पनाया विचरण यायेत च्वमिं कि जादु वा पराप्राकृतिक वा अलौकिक शक्तियात कारण दयेकाः थःगु मनय् लुयावःगु कल्पनायात साहित्यय् न्ह्यब्वइ । थज्याःगु कल्पना बाखं वा उपन्यासया पात्र, उमिगु म्हगः व वसः, विषय वस्तु व बाखं वा उपन्यासया घटनाया थाय्बाय् वा वातावरण अज्यागु कल्पना वा फाय्न्टासियागु जुइफु । 

न्यँकँबाखं, परिबाखं वा अज्याःगु हे छुं मिथकया आधारय् फाय्न्टासि च्वयेगु चलन दु । थज्याःगु बाखंया पृष्ठभूमि झीसं खनाच्वनागु हे छुं थाय् जुयाः अन काल्पनिक (फाय्न्तास्टिक) पात्र जक नं जुइफु वा थाय् हे अज्याःगु काल्पनिक, गथेकि देवलोक, पाताल, नर्क वा स्वर्ग नं जुइफु । उकिं फाय्न्टासि साहित्यया रुपय् वःसां थुयागु संस्कृति, इतिहास व मध्ययुगीन जनजीवन वा सभ्यतालिसे स्वापु दयाच्वनी । व हे घटना, विषयवस्तुयात आध्यामिक व धर्मया भावं स्वल धाःसा द्यःया बाखं जुइ, धर्मस्वयाः तटस्थ जुयाः साहित्यया मिखां स्वल धाःसा अन फाय्न्टासिया भण्डार दइ । अथवा धाये, अज्याःगु धर्म, न्यँकँबाखं व परिबाखंयात कच्चा पदार्थ दयेकाः थौंया युगया मागयात थुइकाः च्वःगु साहित्य थौंया फाय्न्टासि जुइ ।

थन पात्र, घटना, जीवन वा मृत्यु हे नं अन सांसारिक वा प्राकृतिक नियमया बन्धनय् दयाच्वनीमखु । च्वमिया कल्पनाय् उमिगु जीवन चाःहिलाच्वनी, अथे धइगु च्वमिं थन प्रकृतिया नियमया पालना यानाच्वनीमखु, बरु थम्हं थःगु पात्र जक मखु उमिगु संसारया हे नियमत दयेकी । थुकथं पात्र, घटना, जीवन व मृत्यु स्वयम्या रचनाकार च्वमि जुइ, उमिगु हरेक पलाःया नियम च्वमिया कल्पनाया आधारय् जुइ । न्ह्याथेयानाः धाःसां फाय्न्टासि धइगु मिथ व लेजेण्डया आधारकयाः हे सिर्जना जुयाच्वनी । 

खयेत ला फाय्न्टासि धइगु आः साहित्य जक नं मखयेधुंकल । फाय्न्टासि आः फाय्न्टासि कला, फाय्न्टासि टेलिभिजन, फाय्न्टासि फिल्म व फाय्न्टासि भिडिओ गेमय् तकं चकनेधुंकल । साधारण मिखां स्वयेबलय् आः फाय्न्टासि दुने तःगु उपविधा खनेदःवइ — बाङसियन, कमिक, कन्टेम्परारि, डार्क, हार्ड, हाइ, लो, हिरोइक, रोमान्टिक, हिस्टोरिकल, जुभेनाइल, एपिक, साइन्स, अर्बन, ग्यासल्याम्प फाय्न्टासि आदि । अथे हे फाय्न्टास्टिक, फाय्न्टासि अफ् म्यानर्स व परिबाखं आदि नं थ्व दुने लाः । अथेसां थन फाय्न्टासियात साहित्यया छगू विधाया कथं जक चर्चा यायेगु जुइ । 

फाय्न्टासियात वथेंच्वंगु साहित्यया निगू विधापाखें बिस्कं तयाः स्वयेमाः — विज्ञान उपन्यास व भुताहा (हरर) उपन्यास । थ्व निगुलिं विधा नं फाय्न्टासिथें ज्वलय् म्हंकीगु वा कल्पनाया उडानया हे लिच्वः जूसां थुपिं सैद्धान्तिक रुपं फ्यान्तसि जुइफइमखु । विज्ञान उपन्यासं न्हयाक्व हे असम्भव खँतय्त सम्भव यानाः च्वःसां उकिया च्वमिं विज्ञानया सहारा माली, वयागु कल्पानायात वं विज्ञानं सम्भव जुइ धाःगु धकाः थःत चिइ । अले विज्ञानयात जादुटुना व बोक्सी विद्याया खँ मयः धाःसा फाय्न्टासिया ज्यान हे थ्व खः । वथेंतुं जादुटुना फाय्न्टासिइ दुथ्याइसा हानं मनू सिनाः म्वानावःगु, अतृप्त आत्मा धकाः थः म्वानाच्वंबलय् थःत दुख बिउपिन्त ब्वलासायेगु वा स्यायेगु थज्याःगु ज्या, शारीरिक कष्ट बिइगु अले ब्वनाच्वंपिनिगु सातुवंकेगु, मनय् दूगु शान्तियात न्हापं थातामाता यानाः ब्वमिपिन्त असन्तुलित यायेगु ज्या फाय्न्टासिया पाखें जुइमखु । 

फाय्न्टासिया ज्या यथार्थया फाकुगु ल्वःमंकेत चाकुगु माकुगु काल्पनिक दृष्यया उत्पादन व प्रस्तुत यायेगु खः, नकि द हे मदूगु मनया ग्याःचिकुयात न्हयःने हयाबिइगु । बरु फाय्न्टासि दुथ्यानाच्वंगु थज्याःगु रहस्यमय वा ग्यानापुगु आख्यान वा संकिपायात धाःसा डार्क फाय्न्टासि वा गोथिक फाय्न्टासि धकाः तक धायेफइगु अवस्था दु । थौंकन्हय् चर्चाय् वइगु थज्याःगु फाय्न्टासियात कन्टेम्पोरारि फाय्न्टासि जक धाइपिं नं मदुगु मखु । छु हरर छु फाय्न्टासि धकाः तछ्यानाः धाये अःपु मजू । अःपुक हे थुइकेगु खःसा हरर धइगु फाय्न्टासि मखु, तर हररय् फाय्न्टासि ल्वाकज्यायेफु, फाय्न्टासिइ न हरर दयेफु । अथे हे स्वंगू आख्यानया विधात – रोमान्स, फाय्न्टासि व नोभेलयात नं अथे पखाः थनाः छुटेयायेफइगु अवस्था मदु ।

मेखे फ्रेन्चतय्सं धाः कथं बिचाः यायेबलय् धाःसा अन फान्तास्तिक (fantastique) धकाः दु । थ्व धइगु साहित्यिक व सिनेमाया विधा खः गुगु विज्ञान, हरर व फाय्न्टासिया मिश्रण खः । 

शैलीगत कथं धायेगु खःसा फाय्न्टासियात मेमेगु साहित्यया विधात स्वयाः थुकथं पाःगु धकाः क्यनेफइ कि थुकिइ मेथाय् मदइगु अभिव्यक्तिया स्वतन्त्रता वा कविया स्वतन्त्रता दइ । च्वमिं थःगु बाखंकनेगु कला व शिल्पयात ड्रागन, किल्ला, लाखय्, लसिं आादि न्ह्यब्वयाः वा छगू न्हूगु हे संसारया सिर्जना यानाः ब्वमिपिनिगु न्ह्यःने तयाबिइ । थथेच्वइपिनिगु पूर्वानुमान थ्व हे जुइ कि, ब्वमिपिन्त आः यथार्थया नामय् थम्हं न्हियान्हिथं भोगेयानाच्वनागु जीवन, समाज व संसारया रितिथिति मययाच्वंगु दु । उमित मेगु छुं मालाच्वंगु दु । उकिं ब्वँमिपिं थः हे यथार्थं तापाक्क वनेमास्तिवःपिं जूगुलिं गुलि च्वमि यथार्थ स्वयाः तापात, ब्वँमिपिनिगु इच्छा पुवंगु ठहरेजुइ ।

यथार्थ धइगु वैज्ञानिक व तर्कसंगत जुइ धाइपिन्सं फाय्न्टासियात प्राचीन वा मध्ययुगीन तायेकी । न्हियान्हिथंया जीवनं उकुसमुस धाःपिन्त थुकिं यथार्थया जीवनत घौपलख सां कल्पनाया संसारय् यंकी । उकिं शहरी वातावरणय् थौंया २१औं शदिया मनूतय्सं कल्पना याइगु धइगु नं गां, बांमलाःगु, पुलांगु, अविकसित, तिलस्मी वा जंगली वातावरण हे जुयाच्वनी । उकिसं उमिसं अज्याःथाय् ब्वमिपिन्सं भचा भचा ब्वनातःगु, मचाबलय् न्यनातःगु धार्मिक वा सामाजिक न्यँकँबाखंया प्लट त्याय्कयाः नं थःगु कल्पनायात बाय् बिइ । उकिं ला अंग्रेजी भाय्या न्हापांम्ह म्हसिउम्ह च्वमि जोफ्रे चसरं सामान्य जनजीवनलिसे स्वापु मदुगु खँयात फाय्न्तासे (fantasye ) धाःगु ।

साहित्यय् फाय्न्टासि गबलय्निसें शुरु जुल धइगु न्ह्यसः वइमखु जुइ, छाय् धाःसा साहित्ययात साहित्यया रुपय् म्हसिके न्ह्यः थ्व धइगु हे फाय्न्टासि खः । न्ह्याबलं खनाच्वागु व न्यनाच्वनागुया ला महत्व हे मदु । गनं धाःगु मन्यनानिगु, मखनानिगु व जुइफइमखु धकाः धयातःगु गनं जुल धकाः च्वयाःतगु खनकि तिनि मनूतय्गु ध्यान साली, उमित यइ । थ्व हे सामान्य मानवीय स्वभावयात कय्च्यानाः न्हापा न्हापा आदिम कालय् मनूतय्सं थःगु कल्पनाशीलताया ब्वज्या यायेत फाय्न्टासिया प्रयोग यात जुइ । राजनीति, कालबिल इत्यादिया लिखोट लिपा यदि पुलांगु स्वयाः पुलांगु छु मनोविनोदलिसे स्वाःगु साहित्य धायेबहगु खँ लुत धाःसा व फाय्न्टासि हे जुइगु सम्भावना यक्व दु । क्रिश्चियन धर्मलिसे स्वाःगु यक्व खँत, झीगु हे महाभारत, रामायण, जातक अवदानया बाखंत घटना विवरण साहित्यया मिखां स्वयेबलय् फाय्न्टासि हे खः । झीगु ध्वंच्वलय्चिया बाखनय् स्वहानेय् कुतकाथिकूगु ह्यंग्वाः चुकं ‘हं’ धाइगु न्यबलय् गुलि रोमाञ्चक जुइ, अबलय् अथे नं जुइला धकाः मनय् तर्क यानाच्वने लाइ तकं मखु झी । उखे होमरया ओडिसी, अल्लाहदिनया मत, अलिबाबाया खुँत, ला छु एलिसेज एडभेन्चर इन वण्डरल्याण्ड तक अले उकुन्हुतिनि संसारय् हे तलहका मचेयाःगु ह्यारि पोटर, थ्व दक्व गनं गनं फाय्न्टासिया हे पुलांगु व न्हूगु रुप खः । न्हापा बांलाःगु स्वयाः बांलाःगु स्वयेत फाय्न्टासिइ दुहाँ वनी, आः थौंकन्हय् विज्ञान व विनास स्वयाः तापाक्क वनेत मनूतय्सं फाय्न्टासि ल्यइ । युग हिल, तर फाय्न्टासि तना मवं । 

थन अंग्रेजी साहित्यय् फाय्न्टासिया नां दंगु छगू निगू दसु बिइगु जुइ । शेक्सपियरया “मिडसमर नाइट्स ड्रिम (१५९७)”, जोन रस्किनया “दि किंग अफ द गोल्डन रिभर (१९४१)”, जर्ज मकडोनाल्डया “दि प्रिन्सेस एण्ड दि गोब्लिन (१८५८)”, लेविस क्यारोलया “एलिसेज एडभेन्चर इन वण्डरल्याण्ड (१८६५)”, एच जि वेल्सया “दि वण्डरफुल भिजिट (१८९५)” व विलियम मोरिसया “दि वाल एट दि वल्र्ड्स इण्ड (१८९६)” आदि सफूत पिहाँवल । वयां लिपा नीगूगु शताब्दीइ थ्यंबलय् राजनीतिक कारणं साहित्यय् लिच्वः लायेवं थज्याःगु साहित्ययात ब्वनाः ल्वःमंकेगुकथंयागु वा निम्नस्तीय साहित्य धकाः पल्प म्यागाजिनय् सिमित धयाथें जूवन । साहित्यकारतय्त यःसां मयःसां थज्याःगु फाय्न्टासि आख्यानयात अमेरिकाय् व बेलायतय् न्यंक प्रचार यायेत धाःसा अज्याःगु म्यागाजिनं ज्वःदुगु योगदान हे यात । धाइ, अबलय् तिनि न्ह्याम्हं साहित्य ब्वनीपिं जुल । 

अनं पिला १९३२य् रबर्ट इ हवर्डं ‘कनन दि बारबारियन’ धइम्ह छम्ह पात्र सिर्जना यानाः वयागु बाखंत “वेइर्ड टेल्स” धइगु म्यागजिनय् प्रकाशित यायेवं थुकिया छगू तहया चर्चा जुल । १९३७–१९५४य् जे आर आर टोल्किनं होब्बिट व “दि लर्ड अफ रिङ्स” च्वल, १९५०य् स्वर्ड एण्ड सर्सरी आख्यानया रुपय् फाय्न्टासि च्वयेगु न्यनावन । अथे हे सि एस लेविसं १९५४य् “क्रोनिकल्स अफ नारनिया” च्वयेवं व हानं १९६८य् उर्सुला के लेगुइनं “ए विजार्ड अफ् अर्थसी”या श्रृंखला च्वयेवं फाय्न्टासियात साहित्यया रुपय् हानं स्थापित यायेत अःपुल । 

ब्रेन स्टेब्लफोर्डया बिचाः कथं फाय्न्टासि धइगु सन् १९७०या दशकय् तिनि छगू लेवल वा वयस्क साहित्यया प्रख्यात कर्मशियल जान्र कथं स्थापित जुल (४)। 

।

आःया २१औ शताब्दीया खँ ल्हायेगु खःसा आः नं थज्याःगु फाय्न्टासि सफूत यक्व पिदनाच्वनी, तर सफूया रुपय् स्वयाः नं उकियात फिल्म दयेकेवं यक्व प्रचार जुइ । उकुन्हु तिनि हे जक पिदने क्वचाःगु जे के रोवलिङयागु “ह्यारि पोटर”या श्रृंखला अज्याःगु हे संसारयात चकित याःगु फाय्न्टासि सफू खः, गुगु आःत ४५करोड प्रति विक्रि जुइधुंकल धाइ । 

फाय्न्टासिया विषयय् थेसिस याःम्ह टेरेजा हाभिरोभया बिचाः कथं नं नीगूगु शताब्दीइ फाय्न्टासिया इतिहास तिफ्यायेथाकु छाय् धाःसा थ्व तःगु जान्रतलिसे ल्वाकज्यानाच्वंगुदु अले थःथवय् नं स्वानाच्वंगु दु (गथेकि फाय्न्टासिया स्वापु, आ फिक्सन, यूटोपिस्ट टेक्स्टस व हरर बाखंत) (५)। 

संसार हे चिकीचा धंगु गांथें जुइधुंकल धकाः न्ह्याम्हस्यां धायेगु याः । अथे धइगु छगू थासय्या विकास, निर्माण व विचार आः संसारया गुगुं थासय् थ्यनेत ताःई मकाः । अथे खःसा साहित्य ख्यलय् विश्वय् गज्याःगज्याःगु जुयाच्वंगु दु धइगु नं नेवाः च्वमिपिन्सं मसिइमाःगु मदु । 

नेपाली भाय्या साहित्यया खँ ल्हायेगु खःसा उमि आख्यानया शुरुवात धइगु हे थज्याःगु संस्कृत, लोक परम्पराया अनूदित व अनुकृतिमूलक धाराया आलौकिक, दन्त्यकथात्मक, कल्पना प्रधान आख्यानत मनोविनोद यायेगु हेतुं विकसित जुल (६)। तर थ्व धइगु उपन्यास मदुनिबलय् झीगु शास्त्रीय लेखन वा भारतय् चलनचल्तीइ वःगु विधाया नक्कल जक जुल । फाय्न्टासि हे च्वये धकाः च्वयातःगु मजुल । लिपा उमिसं थज्याःगुयात उपन्यास विधाया विकास जुइन्ह्यःया चरण जक खः धकाः यथार्थया लँपु मालाजुल ।

थौकन्हय्या फाय्न्टासि धइगु न्हापान्हापा च्वयातःगु दन्त्यकथा मखु । विषय वस्तु वहे जूसां आःया प्रस्तुतिकरण धइगु थौंकन्हय् विकासया नामय् जुयावयाच्वंगु मेशिनीकरण, अति राजनीतिकरण, व्यक्तिवादी संस्कृति, युद्ध, आतंकवाद व साम्यवादया हे नामय् नं गुलि नं विकृति वयाच्वन उकिया छगू विरोध खः । आः फाय्न्टासि च्वइपिन्सं स्वस्थानी च्वइपिन्सं थें मनूतय्गु मन धर्मय् क्वसायेकेत वा शुकबहत्तरीथें मनोरञ्जन बिइत जक मखु, बरु आःया थ्व मानवीय मूल्य म्हो जुजुं वनाच्वंगु समाजयात विहष्कार यानाः उकिया पलेसा धकाः थज्याःगु कल्पनाया उडान न्ह्यब्वयाबिइगु खः । अथेजूगुलिं थुकियात अतियथार्थवाद (सररियालिज्म)यालिसे सतिकाः स्वयेगु याः । यथार्थ च्वयेगुया नामय् समाचार च्वयाः साहित्यया पाठकपिनिगु प्याचाः लंकाबिइफइमखु जूगुलिं आः मिखां खंगु यथार्थ स्वयाः दुहाँ वनेगु अतियथार्थवादी विचाः वःगु खः । उकिं थन यथार्थयात बांलाःगु थाय् दइमखु ।

नेपालभाषाय् थज्याःगु फाय्न्टासि धायेबहगु छुं सुनां च्वयातल ला धकाः झीगु न्ह्यपुइ न्ह्यसः दनीगु स्वभाविक खः । धायेत ला पुनर्जागरणकाल वा चित्तधरया सक्रियता खनेदयाच्वंगु इलय् अभावपूर्ति धकाः च्वयेफुपिन्त झीगु नेपालभाषा साहित्यय् छु छु मदु व व च्वकेगु अले झीगु भाय्या साहित्ययात पिनें सम्पन्न खनेदयेकेगु ज्या जुल धकाः ब्वनातया । तर आधुनिक मिखाकुलिं फाय्न्टासि धायेबहगु छुं अथे च्वयातःगु धइगु लुइकेमफुनि । समालोचकपिन्सं नं नेपालभाषा साहित्यय् फाय्न्टासि धायेबहगु थ्व थ्व सफू खः धकाः क्यनातःगु अथवा झीगु भाषाय् थ्व विधाय् च्वसा मन्ह्याः धकाः तकं नं क्वःछिनाः धयातःगु मलूनि । गनं गनं सुं बाखंच्वमिं यथार्थ स्वयाः पिहाँ वनाः प्रयोगवादी जुयाः हे नं छुं अथे धायेबहगु च्वयातःगु धाःसा मदुगु मफु, तर झीके फाय्न्टासि सफू थ्व धकाः क्यनेत मदुनिगु यथार्थ खः । 

उकिइ मध्ये मदनमोहन मिश्रया “गजिगुलिया म्हगसय् पशुपतिनाथ” छगू ब्यंग्यया कथं कयावातःगु खःसां थुकिइ फाय्न्टासि धायेबवहगु तत्वत लुइकेफइ । मेपिन्सं ऐतिहासिक घटनावलीया आधारय् गथेकि “भृकुटी” च्वयाथिकूसां थुकियात जबरजस्ती हे फयांफक्व इतिहासया बहकयाः च्वयातःगुलिं च्वमि थम्हस्यां कल्पना यानाः नं थः हे काल्पनिक मखुगु संकेत बियावंगुलिं ब्वमिपिन्सं थुमित फ्यान्तसि धकाः आनन्द कयाः ब्वनेगु अवस्था मवल । 

बरु मेमेगु भासं च्वयातःगुयात नेवाःभासय् हिलातःगु निगू सफू जोनाथन स्वीफ्टया “गुलिभरया यात्रा” (अनु. अमरबहादुर तबः, नेसं १०८५) व कनकमणि दीक्षितया “भक्तप्रसाद ब्यांया नेपाः चाःहिला” (अनु. उकेश भुजु, नेसं १११९) मुलतः काल्पनिक यात्रा सफू हे खयाः नं कल्पनाया आधारय् च्वयातःगु जूगुलिं थन धाःसा फाय्न्टासिया सवाः कायेछिं । 

फाय्न्टासि हे जक साहित्य, मेगु साहित्य मखु धायेत्यनागु मखु । तर यथार्थ क्यनेगु धुनय् समाजय् गज्याःगज्याःगु घटना जुयाच्वन उकियात हुबहु अथे हे भ्वँतय् च्वयेगु अले उकियात बांलाःगु धायेगु चलन जुयाच्वंथाय् यथार्थया उकुसमुकुसं पिहाँ वनेत चाहेजूपिं ब्वँमिपिन्त छुं बिइगु दुसा व फाय्न्टासि खः । 

झी यथार्थयात साहित्य धयाच्वना, यथार्थ च्वयेगुया नामय् थःथिति व जःलाखःलाया छेँय् च्येवा कयाः उमि गथेगथे जुल अथे अथे च्वयाः साहित्यकार जुयाच्वना । मेगु, समालोचकपिन्सं यथार्थ चित्रणयात गनं गनं तारिफ यानाबिउगुलिं सर्जकत हे कल्पनाया पपू छुइगु त्वःताः पत्रकारया क्यामरां समाजयात स्वयाः उकिया जक चित्रण यानाच्वन ला धइगु अवस्था वःगुलिं नं गनं गनं आः मनूतय्सं न्हूगु विधाया आवश्यकता जूगु खः । आधुनिकतां भय्बिउगु पश्चिम जगलय् छकलं ह्यारिपोटरं ख्याति काःगुया कारण नं थ्व हे खः । झीसं नं थ्व पाखें छुं सयेकेगु ई वःगु दु । 

झीगु साहित्य थौंकन्हय् मेमेगु साहित्यपाखें गुलि प्रभावित वा अप्रभावित जुयाच्वन धकाः सुंनांनं विश्लेषण यानातःगु मसिउ । सामान्य साहित्यया पाठक जुयाः दुवालेबलय् झीगु साहित्य अंग्रेजी लगायत विदेशी भाय्या समाकालिन साहित्य ला छु, खस नेपाली भाय्या साहित्यया तकं किचलं दायेमफयाच्वंगु झी सकस्यां खनाच्वना । थौंकन्हय् झी च्वमिपिनि यथार्थ च्वयेगु फेसन वयाच्वंगु दु – उकिं च्वयेगुया विषय संविधान, पहिचान, लः मदु, ग्यास मदु, मत मवः बजाः भाः, नाकाबन्दी इत्यादिइ तक्यनाच्वंगु दु । वय्कःपिन्सं मेमेगु साहित्ययात छकः पलख कुलाः स्वयेगु यानादिल धाःसा झीगु साहित्य थज्याःगु न्हियान्हिथं लः काःवनेथाय्या गफ स्वयाः चकनाः विश्वयात क्यनेबहगु छुं जुयावइला धकाः आशा कायेमालाच्वंगु दु । थुकिइ विशेषं अंग्रेजी व मेमेगु भाय्या साहित्यया समाकालिन प्रवाहलिसे साक्षात्कार जुयाच्वंपिं अग्रज विद्वान समालोचकपिन्सं कनाबिइमाःगु तायेका । 

(१) www.wikipedia.org/wiki/fantasy

(२)http://www.findmeanauthor.com/fantasy_fiction_genre.htm

(३) CN Manlove, Modern Fantasy, Cambridge: Cambridge University Press, 1975, p. 8

(४)Brais Stableford, Historical Dictionary of Fantasy Literature, Oxford: The Scarecrow Press, Inc. 2005, p. xxxix

(५)Tereza Havirova, Fantasy as a Popular Genre in the Works of J. R.R Tolkeien and J. K. Rowling, Brno: Masaryk University, 2007. p. 32_

(६) कृष्णचन्द्रसिं प्रधान, नेपाली उपन्यास र उपन्यासकार, काठमाडौं ः साझा प्रकाशन, विसं २०५२, पृ ४९ ।

Published in Naali (

जितः धायेमास्तिवःगु थुलि हे कि

जितः धायेमास्तिवःगु थुलि हे कि
माइकल ज्याक्सनया छपु म्ये "All I wanna say is that" या भावानुवाद ।
राजेन मानन्धर

सँ खाना तःपिं, हुल्याहात, दक्व मभिनावल
अवस्था, दुश्प्रचार, दक्वं दोष जक बिइपिं
छेँय् दुने, समाचारय्, दक्व दक्व खिचाया नसा
घाराघुरु, झ्वकनीपिं, दक्व दक्व स्यनावंपिं ।

जितः थुलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः
जितः थलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः 

जितः दा, जितः घृणा या, छिमिसं जितः तछ्याये फइमखु 
ह्ययेकि, ख्या जितः, छिमिसं जितः स्याये फइमखु 
न्ह्य जितः, मुद्दा ति, न्ह्याम्हस्या न्ह्यागु या 
प्यंकि, न्हु जितः, हाकुकि वा तुइकि

जितः थलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः
जतः थलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः 

जितः धा, जिगु जीवन थौं गथे जुयावन 
जि जितः मतिना याइपिं कलाः व मस्त निम्ह दूगु खः
थौं जि प्रहरी अत्याचारया शिकार जुइमाल, 
छं जिगु अभिमानया बलात्कार यानाच्वन
द्यःया नां कयाः
वयागु खँ लुमंकाः जिं आकसय् स्वया
जितः मुक्त या ।

सँ खाना तःपिं, हुल्याहात, दक्व मभिनावल
आशंकाय्, अनुमानय्, दक्वस्यां पाः याइ
छेँय् दुने, समाचारय्, दक्व दक्व खिचाया नसा
हाकुम्ह, ब्ल्याक मेल याइम्ह, वयात यंकाः जेलय् ति ।

जितः थलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः
जतः थलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः 

जितः धयाबिउ, जिगु अधिकार गन वन?
छं जितः वास्ता मयायेवं जि खनेमदयावनीला?
छंगु घोषणां जितः स्वतन्त्रतता मुक्ति बिइ धाःगु, थौं ।

लज्याया शिकार जुजुं जितः त्यानुइधुंकल
उमिसं जितः बदनामतय्गु पुचलय् घ्वानाछ्त
जितः विश्वास हे मदयावन थ्व जिगु देय् खः धैगु
जितः थुलि धायेत नं घचाया वः, छं सिउ
थ्व सरकारया धाये मास्ति मवः
थ्व तर रुजवेल्ट म्वाना चंगु जूसा 
वं थथे याके विइमखु, बिइ हे मखु ।

सँ खाना तःपिं, हुल्याहात, दक्व मभिनावल
परिबन्दय्, अनुमानय्, दक्वस्यां मुद्दा तइ
जितः दा, मुइकि, छं जितः वांछ्वये फइमखु
जितः दा, प्यंकि, छं जितः कुने फइमखु

जितः थलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः
जतः थलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः 

छगू निगू खँ उमित स्वये तकं मयः
तर यदि मार्टिन लूथर म्वानाच्वंगु जूसा
वं थथे जुइके बिइ मखु ।

सँ खाना तःपिं, हुल्याहात, दक्व मभिनावल
परिबन्दय्, ब्यागलं तइ, दक्वस्यां पाः याइ ।

छेँय् दुने, समाचारय्, दक्व दक्व खिचाया नसा
जितः प्यंकि, साला का, छं जितः स्यंके वा भिंकेमते ।

जितः थलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः
जतः थलि हे धाये मास्ति वः, 
उमिसं धाथें झःीगु वास्ता हे मयाः 

थ्व अनुवाद सन्ध्या टाइम्सय् पिदंगु खः, न्हिल्याः धाःसा ल्वःमन । 

20160210 छगू कचा संस्थाय् दुजः जुइगु नेवाःतय्गु अभूतपूर्व उत्साह

राजेन मानन्धर

नेवाःतय्गु व नेपालभाषाया खलःपुचःया वर्तमान वास्तविक अवस्थाया बारे थ्व ख्यलय् पुलुपालु जक दुस्वइम्हस्यां नं माक्वं सिउ । गनं ज्यासना पुचःया दुजःपिं हे बेपत्ता, गनं मुँज्याबलय् हाकुगु च्या त्वंकेत तकं ध्यबा मदु । थज्याःगु अवस्थाय् आः पश्चिमं सुद्र्यः लूगु खनेदत – २०१६ फेब्रुवरी ८ कुन्हु जूगु हलिं नेवाः दबूया नेपाः च्याप्टरया न्हापांगु अधिवेशनया अवसरय् । 

संस्था औपचारिक अनौपचारिक रुपं गठन जूगु दछिं मल्याक्क दयेधुंकूसां विधान छगू हे तयार याये मफयाच्वंगुया कारण मालेम्वाः । थज्याःगु संस्थाय् मुँज्या छकः हे च्वने थाकुयाच्वनीगु, ज्यासनापुचःया कोरम मखानाच्वनीगु । थ्व औसत नेवाःतय्गु संघसंस्थाया ल्वय् खः । थनया च्याप्टरया छु खँ, अमेरिकाय् हे अधिवेशन यायेमखंगु दछि दइन नेपालय् यायेगु लाकि अमेरिकाय् यायेगु धाधां हुसुलुं जुयाच्वंगु । थज्याःगु संस्थाया अभूतपूर्व कथंया ज्याझ्वलं नेवाःतय्त हे चकित यानाबिउगु दु । धाथें नेवाः संस्था व नेवाःतय्गु संगठित जुइगु उत्साहयाप्रति झीगु धारणा हिले हे त्यःगु जुल ला धकाः धायेमायेकाबिउगु दु । 

थज्याःगु तमाम अव्यवस्था, असक्षता, असमझदारी व अपरिपक्वतां जाःगु नेवाःतय्गु तःधंगु व तब्यागु संगठन दयेकेगु ज्याय् हलिं नेवाः दबू ताःलाःगु दु । हलिमय् थी थी देसय् च्वंपिं नेवाःतय्त छथाय् मुनेगु, गन गुलि नेवाःत दु, अले उमि दथुइ गज्याःगु सहलह व ग्वहालि कालबिल जुइफु अले सहकार्य सम्भव दु धकाः नी स्वंगु थ्व न्हापांगु खलः मखु । अथेसां थ्व खलकं आः इतिहास दयेकूगु दु, थ्व संस्था आः विश्व न्यंक छगू जक न्ह्याःवनीगु जूगु दु । अथे खनेदूगु दु । 

नेपाःया च्याप्टर छगू च्याप्टर जक खः । मुख्य खँ ला अमेरिकाय् च्वंगु हेडक्वार्टर हे खः । अनं उमिसं छु धाल अथे हे न्हयायेमाः । शाखाया ज्या मूज्याकूया निर्णय कथं स्थानीय लागाय् निर्णय लागु याकेगु खः । अथेसां हे नेपाःया सचेत नेवाःत थ्व संस्थाय् दुजः जुइत लाकालुकु हे याःगु खनेदत । छाय्?

नेपालय् नेवाःतय्गु भिं यायेगु धकाः सलंसःगू संस्था दयेक दयेकं नं माःगु ज्या माःकथं मजुयाच्वन धकाः थन नेपालय् खँ जुयाच्वंगु नं तःदँ दयेधुंकल । नेवाःतय्त संगठित यायेगु धइगु नँबजि न्ह्ययेथें, हानं संगठित याये धकाः नेतृत्वय् वनीपिं स्वयम् हे गनं नँबजिथें छाः गनं प्याथःथें प्याः । हलिमय् दक्व नेवाःतय्त छवाः यायेगु अभिारा नेपालं अथवा नेपालम(डलं कायेमाःगु खः । तर विडम्बना धाये, थनया राष्ट्रिय धकाः धयाजुइगु संस्थां स्वनिगः व स्वनिगलं पिनेच्वंपिं नेवाःतय्गु बिस्कं बिस्कं प्यानल दयेकाः नेवाःतय्त कुचाथली, नेवाःतय्त यकत्रित यायेगु जिम्मा विदेशं काइ । 

थौंतक गुगुं नेवाःतय्गु संस्थाया छगू कचाया दुजः जुइत स्वसः मनूतय्सं दरखास्त तःगु न्यनेमनंनि । अले साधारण दुजः जक जुइत नं न्हय्सः हापं पुलेमाः । अथेसां स्वनिगलय् व स्वनिगलं पिनेंनिसें हे वःपिं दुजः जुइपिनिगु भिड उपाय्सकं अप्वइ कि अन दुजः जूवःपिन्त माइकं हे नागःतुगः याःसां अन भिड पनेफइमखु, अले लिपा थ्व स्वयाः यक्व दुजः दुतिनेफइमखुत धकाः घोषणा हे याइ । अजूचायापुगु चुनावी प्रक्रियाया नाटक यानाः सर्वसम्मति धाधां १५ सदस्यीय सचिवालय व ४९म्हसिया केन्द्रिय समिति दयेकेगु ज्या जुल । कचासंस्थाया नं केन्द्रिय समिति दयेकूगु खँ न्हापांखुसि न्यनेदत ।

छु थ्व? छम्ह सामान्य नेवाःया न्ह्यपुइ खँ चाःहिली । नेवाःत गज्याःगु नेवाः संस्थाय् दुजः जुइ धइगु दक्वस्यां सिउ । अधिकांश नेवाः संस्थाय् साधारण दुजःया व्यवस्था हे दइमखु । निगू स्वंगू बाहेक गुलि नं खलःपुचः वा साहित्यिक संस्था नी स्वनातःगु दु उकिइ ज्यासनापुचः धकाः न्हय्म्ह च्याम्ह पासापिं मुनाच्वनी, साधारण दुजः तयेगु तकं व्यवस्था दइमखु, उमिसं हे व संस्था मसिइतले न्ह्याकी । थज्याःगु अवस्थाय् व नेपाल च्याप्टरय् उकथं साधारण दुजः जुइत घम्साघम्सी जूगु धइगु ऐतिहासिक खः, छगू कथं धायेगु खःसा नेवाः व नेपालभाषाया निंतिं सनाच्वंपिनिगु लागि यःमरि वा गाःगु खः । आः अन अथे घ्वातुमतुघ्वानाः दुजः जूवंपिं मनूत न्हापा ग्वःगु नेवाःतय्गु संस्थाय् दुजः जुयाच्वन, उमिसं नेवाःतय्गु हितया लागि गुलि योगदान बिल, उमित मालाः दुजः जूवंगु लाकि संस्थायात मालाः उपिं वंगु धकाः स्वयेगु तसकं आवश्यक जूगु दु । नेवाःतय्गु आःतकया गुगु संस्थाया कचाया बासःम्ह दुजः दूगु ज्यासना पुचः दु धकाः वालामस्वसे थुगु नेपाल च्याप्टरया आकार व अन च्वंपिं दुजःपिन्त स्वाभाविक खः धकाः स्वीकार यायेगु घातक जुइ ।

नकतिनि गठन जूगु थ्व नेपाल च्याप्टरया आः वइगु मार्च २५, २६ व २७ कुन्हु संयुक्त राज्य अमेरिकाया बाल्टिमोरय् जुइगु हलिं नेवाः दबूया निक्वःगु अधिवेशनलिसे तप्यंक स्वापू दु । व अधिवेशनय् नेपाःया च्याप्टरया प्रतिनिधि जुयाः १३म्ह नेवाःत अन ब्वति काःवनीगु धकाः न्हापा हे क्वःछिनातःगु खः । व हे प्रतिनिधिपिन्त नं अनया आयोजकं वयेगु, नयेगु च्वनेगु छुं मयाइगु धकाः खँ न्हापा हे न्यनेदयेधुंकूगु खः । अय्सां आः वयाः अन वनीपिं वा वनेगु इच्छा दुपिनिगु ल्याः असिमित हे थें खनेदयावयाच्वंगु दु । वयेगु, वनेगु, नयेगु, च्वनेगु थम्हं ध्यबा तयाः वनेमाः धाःसां नेवाःतय्गु संस्थाया छगू अधिवेशनय् ब्वति कायेत जक हे सलंसः यंकूसां वनेत तयार दुथेंच्वंगु वातावरण खनेदत । वनं अन प्रतिनिधिकथं वनीपिं १३म्ह बाहेक मेपिनि मताधिकार तकं दइमखु । छु नेवाःत धाथें थःगु जातिया हितया लागि नीस्वनातःगु संस्थाया प्रगति, उन्नतिया निंतिं प्रतिवद्ध हे जूगु खत ला? येँय्च्वंपिं ख्वपय् तक, स्वनिगलय् च्वंपिं पोखरा, धनकुटा तक वनाः अधिवेशन यायेगु धाःसा मवँसे मगाःपिं तकं बसया व्यवस्था मदुसा वनेमखु धकाः उसिचाइपिं मनूत थौं छगू नेवाः संस्थाया अधिवेशनय् पर्यवेक्षक जुइत लखौंलख ध्यबा फ्यायेत तयार जूगु जुल ला? 

धयाच्वनेम्वाः । अन दुजः जूवंपिं अले ज्यासनापुचलय् च्वंवंपिं धइगु दक्व मखुसां अधिकांश मनूत अमेरिका वा मेमेगु देसय् वनेखनीगु जुयाः हे दुजः जूवंपिं खः । ध्यबा दुपिं जुइमा वा मदुपिं जुइमा, नेपाःमित यक्व धयाथें हे अमेरिकाय् वनेगु इच्छा यानाच्वनी । उकिया लागि उमिसं दशौं लाख ध्यबा नकेगु, नक्कली भिसा कायेगु, म्हमसिउम्ह नाप इहिपा यायेगु, उकिया लागि थः कलाः वा भाःतलिसे पाचुकेगु तक यायेत नं लिफः स्वइमखु । नेपाःमिपिनिगु अमेरिकाप्रतिया मोह दँय्दसं उमिसं भरेयाइगु इडिभिया ल्याः स्वःसा गाः । अथे हे कलाकार, खेलाडी जक मखु आः ला भिक्षु जुयावंपिं मनूत तकं अथे विदेशय् वनाः लिहाँ मवः धकाः समाचार वयाच्वंगु दु । थज्याःगु सन्दर्भय् थ्व नेपाः च्याप्टरया दुजः जुइगु नेवाःतय्गु अद्भूत चाहनायात स्वयेमाः । ध्यबा थःम्हस्यां तइ, व्यवस्था नं थम्हं याइ, तर नं अनया संस्थां वा व्यक्तिं जिम्मेवारी मकायेकं व न्हूपिं दुजःतय्सं भिसा कायेखनीगु सम्भावना मदु । थ्व संस्थाय् दुजः जुइत हत्ते याःपिन्सं थन च्वनाः नेवाः नेवाः धयाच्वनीपिनिगु धाथेंगु वैचारिक धरातलयात छर्लङ्ग उलाबिउगु दु, व्यक्तिगत फाइदा लागि जक हे संस्थाय् च्वनाः ज्या याइपिं जुयाच्वन धकाः आः विदेशय् च्वंपिं नेवाःतय्सं थुइकीगु पक्का दु । नेवाःतय्त नेवाः संस्था माःगु लाकि अमेरिका माःगु धकाः तछ्यानाः धयाबिउगु दु । व कचा ज्यासनापुचः स्वंगु खःलाकि अमेरिका यंकेगु भिसा सेक्सन स्वंगु खः तकं धायेथाकुल ।

आःयात सकारात्मक जुइ नु । धाय,े उपिं दक्वसितं अमेरिकाय् वनेगु, च्वनेगु छुं रहर मदु, उपिं दक्वं मात्र अमेरिकाय् वनाः हलिमय्च्वंपिं नेवाःतय्गु गथेयानाः भिं यायेगु धकाः विचार मन्थन यायेत वनेत्यंगु खः । तर नं सुं छम्ह जक अथे मखसे मेकथंयाम्ह जुयाबिल धाःसा सु जिम्मेवार जुइगु अले व धुंकाः थ्व संस्थाया इज्जत व भविष्य गन थ्यनी, वनेखनी धकाः दुजः जुम्हसित भिसाया व्यवस्था मजुल धाःसा व नेवाःतय्गु उन्नतिया लागि गुलि प्रतिबद्ध जुयाचवनी धकाः छकः बिचाः यानाः जक थ्व अधिवेशनय् दुजः जुइपिनिगु उत्साहयात लनास्वःसा बांलाइ । ल्यं दूगु दक्व इलं हे धाइ । 

Published in Sandhya Times on 2016 02 10

20160205 बुद्ध जक नापलात, तर बुद्ध नापमलाः

राजेन मानन्धर

धाधां जिमिगु छगू हप्ताया सुदुरपश्चिम भ्रमण नं सिधल । थौं ला हानं व हे येँय् भ्वसूवनेमानि । जून २७, २०१५ शनिबार । सुथज्या सिधयेकाः याकःचा पिहाँ वना धनगढी नापलायेत ।

गल्लिं गल्लिं गामय् चाःहिलेधुंकाः हानं व हे मेनरोडय् थ्यन । ववं छथाय् बुद्धमार्ग धकाः च्वायतःगु खन । धनगढीइ बुद्धमार्ग दइ धकाः न्हापा मतिइ मवःगुलिं भचा अजू चायेमाःगु स्वाभाविक नं जुल । बुद्ध जापानय् दु धकाः सिउ, श्रीलंकाय् दु धकाः सिउ तर धनगढीइ दु धकाः मसिउ । बुद्धमार्ग दुसेंलि बुद्ध नं ला दइ नि धकाः मामांवना । गनं छुं हे मलुत । झीथाय् बुद्ध नगर धाःथें नां जक तयातःगु जुइका धकाः मतिइ । लिहाँ वये न्हयः लँय् च्वनाः ग्वाः मियाच्वंम्ह छम्ह मनूयाके न्यना,“थन बुद्धया द्यःगः नं दुला?”

“दु, भचा च्वय् वनेमानि,” वं ल्हाः ब्वयेकल, अले हानं थःगु मतापं छु छु यानाच्वन क्वछुनाः । हानं गन धकाः न्यनेगु आँट याये मफुत । 

स्वस्वं वना, मामां वना । भचा वनेखतं हे खनेदत, अनया बुद्ध विहार । 

साँचीया तोरण थज्याःगु स्वतकि दूगु ध्वाखा । उकिइ ततःग्वःगु आखलं च्वयातल – बुद्धं शरणम् गच्छामि, धम्मं शरणं गच्छामि, संघं शरणं गच्छामि । वयां क्वय् तिनि विहारया नां लुत – लोकचक्र बुद्ध विहार तथा शान्ति उद्यान गुठी । तःधंगु हल, रेलिंङया खापाय् तालं ग्वयातःगु दु । दुने स्वम्ह भगवानबुद्धया मुर्तित झ्वःलाक तयातःगु दु । च्वय् खडक्षरी लोकेश्वरया किपा छपा अले जवय् माने छगः नं । दक्वं थेरवादी हे धकाः धायथे मफुसां बौद्ध द्यःगः खः थ्व, बुद्धधर्मय् श्रद्धा दुपिनिगु लागि छगू तीर्थ स्थल । 

२०४४सालय् हे स्थापना जुइधुंकूगु थ्व विहारया लिक्कसं नेवाः पहः वःगु तग्वः गु चैत्य छगः नं दयेकातल । उकिया जःखः छम्ह बुराम्ह मनूया शालिक अले तुयुगु दुरुल्वहँतय् शिलालेख नं धंका तल – स्वर्गीय वकिल प्रेमलाल तुलाधर । अले निगू शिलालेख नं अनसं दनाच्वन । लिक्कसं धर्मोदया सभाया नां च्वयातःगु छगू क्वथाय् तालं ग्वयातल ।

बुद्धया मूर्ति व विहार ला तःधं हे धायेमाः । मूर्ति ला न्ह्याथासं दु तर बुद्धधर्म जक मदयाच्वन – बुद्धमूर्तिया न्ह्यःने पुलिंचुयाः बुद्धया शरणय् वना, धर्मया शरणय् वना, संघया शरणय् वना धाइपिं जक मलुयाच्वन । झिझांमिझां दं, सुयातं वास्ता नं मदु थन बुद्ध दु धकाः । बुद्ध नेपालय् बूगु धकाः बय्बय्यानाजुइपिन्सं बुद्ध धनगढीइ दु धकाः सखे मसिउ जुइ । 

मिखा पित्तुपियाः स्वया । जि अन हे बुद्ध विहार अन हे । लिउने झ्वलःलिक टहराथें छतँचा जाःगु छेँत दु, न्याकू खुकू क्वथा दइ । तीजक लिउने पाखे वना । अन छगू टहराय् स्वम्ह स्थानीय मनूत खन, भुतुलिइ मिच्याकाः छुं दयेकेत्यंपिं । ल्याय्म्हम्हलिसे पलख खँलाबला याना ।

“थन पुजाआजा सुनां नं याइमखुला?”

“याइमखु । बुद्धजयन्तीबलय् जक याइ”

धायेत बुद्ध बूगु देश थ्व । विदेशय् च्वंपिनि स्वये नेपालय् च्वंपिं धाक्व बौद्धत थेंच्वं । थन स्वनिगः व हिमाली भेग अले मेगु छगू निगू थासय् बाहेक मेथाय् बुद्ध धइम्ह गुम्ह झंगःया नां धकाः तकं मसिउ । थपाय् धंगु थ्व शहरय् छगू बौद्धविहार । थन नं मसां थें झिझांमिझां दं । थाय् स्वयाः हे सिइदु, थन न्हिन्हिं ला छु हप्ताय् वा लछिया छकः नं बुद्ध पूजा मजू, मनूत हे वः मदु । 

स्मारक, मुर्ति, द्यःगः वा विहार जक दयेकां बुद्धधर्म न्यनावनीगु जूसा, बुद्धधर्मया विकास जुइगु जूसा नेपाःति बौद्ध संसारय् गनं दइमखुला धइथें च्वनीगु । गुलि नुगः चकं झी थज्याःगु स्मारक दयेकेत, जग्गा दान बिइत, अले धर्मया ज्याखँय् दान, चन्दा बिइत, जलपालन व भोजन याकेत । तर झीसं खनाच्वना, थन बुद्धधर्मया गुलि विकास जुइमाःगु खः उलि जुइफयाच्वंगु मदु । नेपालीतय्के बौद्ध धर्मप्रति श्रद्धा दूगु खःसा छगू शहरय् छगू बौद्धविहार थथे खण्डहरथें झिझांमिझां ला जुइमखुगु जुइ, कमसेकम शनिबार सुथय् ला अथे मजुइमाःगु खः । न्हाय्कं दयेकं छु तुंथिइ स्वःजुयाच्वनेथें जुयावल । 

मन हे मच्वन । पिने वयाः न्यना पसलय्, थन थ्व विहारया बारे छुं धयाबिइपिं सं मदुला धकाः । पसल्यां धाल, “अन दुने हे छखा छेँ दुनि अन न्यँ रे । उमिगु हे खः थ्व ।” 

जि अलमल जुल । ख्याःला नी ला धकाः । हानं दुने वना । तीजक लुखा घ्वाना । छम्ह ल्याय्म्ह जिलिसे खँ ल्हायेत तयार जुल । खय् भासं हे खँ जुल ।

“थन शहरय् बुद्धिस्टत मदुला? मवःला थन?”

“मदु । सुं हे वइमखु । व हे बुद्धजयन्तीकुन्हु छन्हु वइ ।”

“मनूतय्त बुद्धिस्ट दयेके थाकु हला?”

“...”

वय्कःपिं मुलतः येँ ओमबहालयापिं जुयाच्वन । वय्कःया बौम्ह न्हापा भन्सारय् जागिर जुयाः उखेथुखे जुयाच्वनेमाःगु लानाच्वन । वय्कःया पाजुपिनिगु छेँ चाहि यलय् खनी का । 

वय्कलं दुनेच्वनाच्वंम्ह मांयात सःतादिल । धाथें मां थें च्वंम्ह ज्याथिम्ह छम्ह नेवाःमय्जु पिहाँ झाल । वसः पुनाःतःगु उथेंखः, तर नेवाः पह खनेदु वय्कःयाके । काय्म्हस्यां धाल, वय्कः नेवाःभाय् सः, नेवाः भासं हे खँ ल्हानादिसँ ।

“भन्तेपिं नं सुं मच्वं ला?”

“भन्तेपिं नं मदु । गुबलें गुबलें बिज्याइ ।”

“छाय् जुइ?”

“ताःन्व हँ थन यक्व...”

ताःन्वःगु नं गुलि ताःन्वःगुयात ताःन्वः धायेगु जुइ? न्ह्याक्व हे ताःन्वंसां थ्व ब्राजिलया रेनी फोरेस्ट ला मखु जुइ दछियंक ताःन्वयाच्वनेत । थन नं ला चिकुला धइगु दु, तराइया चिकुला गुलि चिकुइ धकाः नं मसिउगु मखु । जिं ला सिउ का, संसार चाःहिलाजुइपिन्सं नं सिउसा गुलि जिउ । सिउथें थूसा गुलि जिउ । हानं ताःन्वःगु धइगु नं गन स्वयाः गन ताःन्वः धइगु खँ दु, धनगढीइ ताःन्वःलाकि श्रीलङ्काय् ? कि थाइल्याण्डय् वा अमेरिकाय् ? जिं मखनागु थाय्या बारे यक्व बिचाः याये मछिं जितः । कमसे कम छम्ह जक भन्ते वा गुरुमां नं थन कतानाः च्वनाः थनया उपासक उपासिकापिन्त लँ क्यनाबिउसा थन बौद्धवातावरण दयेकेत थाकु मजुइगु थेंच्वनावल । भोजपुर अले अनया भन्तेपिन्सं चय्दँ न्ह्यः याःगु ज्या लुमनावल । उकिं जितः नं खःथें च्वनावल धनगढी धइगु ताःन्वःगु थाय् हे खन, कमसेकम थेरवाद बौद्धतय्गु निंतिं, अनया बुद्धमन्दिरय् च्वनीपिं भन्ते गुरुमांपिनिगु निंतिं । 

छकलं जिगु न्ह्यपु बिचाःशुन्य जुयाबिल । छु खः, छु मखु, छु जिउ, छु मजिउ धइगु तिफ्याये मफुत । गनं नेपालय् थाय्थासय् बौद्धत बुलुहुँ मेमेगु धर्मपाखे ध्यचुला वनाच्वन धइगु बुखँ न्हियान्हिथं ब्वनेमालाच्वन, गनं राज्यं हे बौद्धतय्त अनेतने दुख बियाः उमिगु आस्थाया केन्द्रयात सार्वजनिक थासय् स्थापना तक याके मबिसे लुतुतुयाः चौकीइ धःया लिउने वांछ्वयाबिल । थन धाःसा थौं थःगु न्ह्यःने जिं छगू बौद्ध स्मारक, तीर्थस्थल खंक खंक धर्मया लँ क्यनीम्ह छम्ह त्यागी मदयाः श्रद्धालु उपासक उपासिक अनाथ जूगु स्वयाच्वने माल । ग्व, बलय् वइ जुइ झीगु देसय् बुद्धशासन ।

Published in Sandhya Times on 2016 02 05

20160201 रातो रगतको जवाफ

राजेन मानन्धर

कुनै कुनै बेला विरोध शैलीको कारण कुनै  मुद्दा झन् सशक्त बन्न पुग्छ । संयुक्त राज्य अमेरिकाको पोर्टल्याण्डमा यस्तै भयो गएको सेप्टम्बर महिना ।

संयुक्त राज्य ओरेगन मूलकी पोर्टल्याण्डमा बस्ने तिनी महिला कलाकार सराह लेभीको पेन्टिङ आफैमा महत्वपूर्ण छ नै, तर त्योभन्दा पनि यो पटक तिनले रचना गरेको पेन्टिङ कलाका कारणले भन्दा पनि माध्यमकै कारणले पनि चर्चित बन्न पुग्यो । यहाँ कसको चित्रभन्दा पनि कुन माध्यमबाट चित्र बनायो भन्ने कुरा महत्वपूण हुन आयो सामान्य कलाप्रेमी, राजनीतिज्ञहरु र विशेष गरी लैंगिक समानताको पक्षमा वकालात गर्नेहरु ।

रिपब्लीकन पार्टीका अघिल्ला उम्मेदवार डोनाल्ड ट्रम्पको चित्र यहाँ यो कारणले बढी चर्चित हुन पुगेको थियो कि कलाकारले उसको चित्र बनाउन कुनै खासै महँगो वा राम्रो रंग प्रयोग गरिनन् । यसको सट्टा आफ्नै रजस्वलाको रगतलाई रंगको रुपमा प्रयोग गरिन् । महिलालाई जथाभावी भन्न नहिच्किचाउने त्यस नेताको भनाइप्रतिको आक्रोश वा विरोध थियो त्यो चित्र । यसले ट्रम्पलाई हदैसम्म नमज्जा बनाइदियो । उसको राजनीतिक भविष्यमा एक हदसम्म प्रश्न चिन्ह पनि लगाइदियो । एक किसिमको सजाय नै थियो त्यो ।

महिला स्वाभिमान र अधिकारप्रति अत्यन्त सजग कलाकार लेभीे एक दिन फक्स न्युजमा मेगिन केलीले सञ्चालन गर्ने राजनीतिक बहसको कार्यक्रम हेरिरहेकी थिइन् । जब ट्रम्पले टिभी कार्यक्रम प्रस्तोता केलीका बारेमा कमसल खालका टिप्पणी गरिरहेको सुनिन्, लेभीको ध्यान आकर्षण भयो । फक्स न्यूजमा राष्ट्रपतिको बहसको दौरानमा ट्रम्पले सहजकर्ता बनिरहेकी केलीलाई उसको प्रश्नको वर्षाबाट बच्न भनेको थियो, “तिमी देख्न सक्छौ तिनको आँखाबाट रगत निस्किरहेको थियो । रगत जाहाँसुकैबाट निस्केको होस् ।”

यसपछि केली केही समयको लागि छुट्टी मनाउन गइन् र त्यहाँबाट फर्केपछ पनि ट्विटर मार्फत ट्रम्पले केलीको बारेमा कमेन्ट गर्न छोडेनन् । केलीले त्यस्ता केही ठुलै हलचल हुने जवाफ पनि दिइनन् ।

सबैले बेझेको थियो, त्यसको अर्थ रजस्वला थियो । लेभीलाई ती नेताप्रति घृणा जाग्यो र त्यस्ता पुरुषहरुलाई पाठ पढाउनै पर्ने निश्चय गरिन् । र तिनको पेण्टिङ बनाउने योजना शुरु भयो । आफ्ना् पेण्टिङमा तिनले आफ्नै रजस्वलाको रातो रगतले रिपब्लिकन राष्ट्रपतिका लागि नेता ट्रम्पको चित्र बनाइन् जसमा एउटा आँखा पुरै रातो बनाइदिइन् भने पुरा अनुहारको चित्र नै तिनको त्यो रातो रगतले बनेको छ । उक्त चित्रमा ट्रम्प मुख बिगारेर चिच्याइरहेको देखिन्छ ।


लेभीले भनिन् “मैले उनीहरुको राजनीतिक सम्बाद सुनें र उसले केलीलाई गरेको कमेन्टहरु त्यस्तै थियो । उसले महिलाको रजस्वलाको कुरा उठाएर राजनीतिक प्रश्नहरुबाट आफुलाई बचाउँदै मात्र थियो अनि यसो गर्दा गर्दै ऊ महिलाको विद्वतालाई नै अपमान पनि गर्दै थियो ।”

यसैको परिणामा थियो यो विश्वचर्चित पेण्टिङ । त्यसैले तिनले आफ्नो सिर्जनालाई नाम दिइन् जे भएपनि, अर्थात् ”ह्वाटइभर” । यो चित्रलाई संसारका विभिन्न राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय पत्रपत्रिका र टेलिभिजनमामात्र होइन फेसबुक ट्विटर जस्ता सामाजिक सञ्जालमा छ्यापछ्यापी बनाइदिए । संसारमा यस्तो तहलका निकै कम मुद्दामा मात्र मच्चिन्छ ।

यस घटनाको लगतै पछि महिलाहरुले ट्वीटरमा ह्यासट्याग ३उभचष्यमकबचभलयतबलष्लकगति
भनेर लेख्न थाले जुन आफैमा एक राम्रो शुरुवात थियो । यसको प्रभाव संसार भर पर्न गयो ।

सोसियलवर्कर डट ओआरजीमा तिनले लेखिन् “एकजना संयुक्त राज्य अमेरिकाको राष्ट्रपतिको चुनाव लड्न गइरहेका व्यक्ति – त्यो कुनै सानो राज्यको गभर्नर वा कुनै धनी ठिटो मात्र थिएन – त्यस्तो भन्न सक्छ र चुनावको दौडमा पनि लागिरहन सक्छ । यसरी उसले महिलाको प्रजनन प्रणालीको बारेमा बोल्न सक्छ, केही कठिन राजनीतिक प्रश्नबाट छुटकारा पाउनको लागिमात्र मात्र होइन केलीको विद्वताको अपमान गर्नपनि । यो रिस उठ्दो थियो र यसलाई जवाफ दिनैपर्ने थियो ।”

ट्वीटरमा जे भयो त्यो राम्रो नै थियो तर मलाई भने त्यसमा अलिकति हास्य थप्नु पाएदेखि झन् राम्रो हुन्थ्यो जस्तो लागेको थियो । मैले यहाँ कलालाई प्रयोग गर्ने ठाउँ भेट्टाएँ र ट्रम्पको घमण्डको धज्जी उडाएर त्यस्ता मूर्खबाट देश चल्छ कि भनेर डराइरहेका जनताको विश्वास फिर्ता ल्याएँ ।

उनी थप्छिन्, “यो हेर्दा सानो कुरा जस्तो लाग्छ तर मेरो विचारमा जसस्वलाको लज्जा जस्तो मुद्दा भनेको शरीरभरिको लज्जा हा,े जुन हाम्रो समाजमा धेरै केटीहरु र महिलाहरुलाई अभुभव गर्न लगाइन्छ । त्यसकारण यो लज्जाका विरुद्ध लड्नु भनेको ती आत्मविश्वास भएका महिलाहरुको पुस्तालाई सघाउनु हो र तिनीहरुलाई आफ्नो र अरुको लागि लड्न सहास दिलाउनु हो ।”

फेरि उनी यो पनि भन्छिन्, “मेरो विचारमा ट्रम्पलाई चुप लगाउनु र उसको धज्जी उडाउनु पनि पर्दैन । म यसमा यही गर्न सक्छु उसको लैंगिक विभेदजनक भनाइलाई रजस्वला कलामा बदल्न सकिन्छ, यही मैले गर्दै छु।”

आफ्नो अनुभव सुनाउँदै कलाकार लेभीले भनिन्, “मैले त्यस रजस्वलाको रगतलाई एउटा कपमा संकलन गरेकी थिएँ । त्यस्तो गर्न सजिलो पनि थियो । यसलाई मैले एउटा पेन्टब्रशको सहायताले वाटरकलर प्रयोग गरेजस्तै गरें ।” उनी त झन् सबैलाई रजस्वलाको रंग प्रयोग गरेर चित्र बनाउन सल्लाह दिन समेत पछि पर्दैनन् ।

अहिले उनी आफ्नो त्यो अद्भुत कलाकृतिको अनलाईनमार्फत लिलाम गर्न चाहन्छिन् । यो कुरा तिनले आफ्नो ब्लगमा पनि भनेकी छिन् । र त्यसबाट संकलन भएको रकम अमेरिकामा आएका आप्रवासीहरुको कानुनी प्रक्रिया पुरा गर्नमा सहयोग गर्न चाहन्छिन् ।     मलाई राजनीतिक कलालाई कुनै ठोस कार्यमा बदल्न मनपर्छ जसले सही मानिसहरुलाई सहयोग गरोस् विशेष गरी ती मानिसहरुलाई जसलाई ट्रम्पले फसाइरेको छ ।

लेभी आफ्नो काम र जनप्रतिक्रियाबाट उनी उत्साहित् छिन् । उनको कलाले राष्ट्रिय अखवारहरुमा हेडलाइनको ठाउँ पाएको छ । त्यसैले होला अहिले अरु पनि त्यही उद्देश्यका साथ केही अरु पनि रजस्वला रगतका चित्रकाला बनाउने योजना गर्दैछिन् उनी ।

“म अहिले अरु पनि रिपब्लिकन उम्मेदवारहरुको चित्र बनाउन चाहन्छु । उनीहरुको हातमा÷अनुहारमा रगत भन्ने श्रृंखला अन्तर्गत अलिकति दानवीय चरित्र भएको चित्रहरु बनाउने छु, तिनले भनिस् ।

सन्दर्भ वेभसाइटहरुः

·         http://www.usatoday.com/story/news/nation-now/2015/09/15/period-blood-donald-trump/72339462/

·         http://onpolitics.usatoday.com/2015/08/24/trump-continues-megyn-kelly-attacks/

·         https://sarahlevyart.wordpress.com/

·         http://www.usatoday.com/story/news/nation-now/2015/09/15/period-blood-donald-trump/72339462/

PPublished in : Asmita 04th issue, 2016 Feb 1.

ल्वाइगु ज्याझ्वः व ल्वाकीपिं झी

 राजेन मानन्धर

सछिदँ दत सिद्धिदास, निष्ठानन्द, चित्तधरपिनिगु न्ह्यलं चाःगु, झीत न्ह्यलं चायेकाब्यूगु । उबलेनिसें झीसं धयावयाच्वना – भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ । जाति म्वाकातयेगु खःसा भाषा म्वाकेमाः धकाः हे उपिं सनाजुल खइ, जाति म्वाकेमालाः हे भारतीय शास्त्र भवनं मान्यता कायेगु मतिइ तल जुइ ।

उकिया हे उपलब्धि धइगु वंगु सछि दँया दुने पिहांवःगु सफूत, अल्याख नेवाः भाषासेवीपिन्सं च्वयाजूगु चिनाखँ, बाखं, प्याखं, निबन्ध, उपन्यास इत्यादि । उकिया हे लिजः खः थौं झीगु त्वाःत्वालय्, गांगामय् दयाच्वंगु नेपालभाषा साहित्यया खलः पुचःत अले उमिसं याइगु भाषिक, साहित्यिक व सांस्कृतिक ज्याझ्वःत ।

छगू हे इलय् तःगू ज्याझ्वःत ल्वाइगु हे समस्या :
थ्व दक्व खयाः नं मखु धायेमछिंगु छता खँ –थथे भिं मतिइ तयाः याःगु ज्याझ्वःत व्यवस्थित मजुयाच्वंगु दु, यायेमफयाच्वंगु दु, अथवा धाये, याइपिं मदयाच्वंगु दु । उकिया हे छगू लिच्वः खः, छन्हुं हे निगू स्वंगू वा तःगु ज्याझ्वःत ल्वाइगु । झी दक्वस्या भिंतुनाः स्वच्छ मनं ज्यायाःपिनिगु सफलता खयाः नं झीगु आजु पुवनेमखनीगु वा आज्जु तापाइगु अवस्थाय् लाइगु छगू छुमां खः थ्व अव्यवस्था ।

झीगु साहित्यिक व सांगीतिक लकसया खँ झीसं मस्यूगु मखु । आयोजकत नं उपिं हे, दर्शक÷श्रोता नं उपिं हे । येँय् जूसां उपिं हे, यलय् वा ख्वपय् जूसां उपिं हे वनेमाः । साहित्यिक रचना वा म्ये हे नं न्यंकीपिं नं उपिं हे न्यनीपिं नं उपिं हे । न्ह्याथाय् वंसां व हे ख्वाःपाःत जक ।

छखे न्हून्हूगु चुनौतीत झीगु न्ह्यःने हयकाये थें वयाच्वंगु दु, मेखे न्हून्हूगु प्रविधि व भूमण्डलीकरणया लाखय् लसिंतयसं चिचीधंगु भायया ज्या मदु, आः झी भाषिक दास जू वनेगुया मेगु विकल्प मदु धकाः न्हायपनय् वयाः हाः वयाच्वंगु अवस्था दु ।

थज्याःबलय् झीगु असीम कुतःया बावजुद नं (वा कुतः मगाःगुलिं) झीगु भायया ज्याझ्वलय् धइगु व हे बाज्यः वनेधुंकूपिं जक हे जुयाच्वंगु दु । भचा ल्यायम्ह÷ल्यासे ख्वाःवःपिं सुं खनकि उकियात अपवाद हे माने यायेमाःगु खनेदु । आःतकया खँ ल्हायेगु खःसा न्हापांनिसें भाषा साहित्यया ख्यलय् थःत पाना वनाच्वंपिं बाहेक मेपिन्त झीसं झीगु ज्याझ्वलय् सालाहये मफयाच्वन, वःपिन्त थाकातये मफयाच्वन । अले ज्याझ्वलय् वने न्हयाःपिं नं “थ्व नेवाःत थथे हे जुयाः फुनावनी” धकाः निराश जुयाः छेँय् च्वनाच्वनी । थ्व झीगु थौंया यथार्थ खः ।

थ्व यथार्थयात मखं छु मयायेगु खःसा थज्याःगु संगीन अवस्थाय् झीसं व हे छपुचःचा भाषा संस्कृति धकाः हालाच्वनीपिं अपवाद थज्याःपिं झीगु छगू वर्गयात हानं कुचाकुचा थले थें चायेकं वा मचायेकं व हे इलय् तःगू ज्याझ्वः आयोजना यायेगु थःगु तुतिइ पा वायेगु भायप्वः मेगु छुं मखु ।

उलिमछि मेहनत यानाः भाषाया लागि सनाच्वंपिन्त थथे धयाच्वनेगु, उमिगु ज्यायात अपमान यायेगु खः । अथेसां जिपिं थज्याःपिं सःतलकि वा मसःतूसां ज्याझ्वलय् तुचुक्क फ्यतू वनीपिनिगु लागि, मधासे च्वनेमफु धइगु सामाजिक सञ्जालय् अले नःलिया ज्याझ्वलय् हे नं वक्तापिन्सं तयाद्यूगु बिचालं क्यनाच्वंगु दु ।

ज्याझ्वःत छाय् ल्वाइ :
गुलिं ज्याझ्वःत छगू हे शहरय् वा त्वालय् च्वनाः नं थवंथवय् ज्याखँया बारे बिचाःया कालबिल यायेमखनाः वा मलानाः ल्वाइ । व बाहेक मेगु धयागु मेगु संस्थां उकुन्हु ज्याझ्वः यायेत्यंगु धकाः सिइकं नं राजनीतिक पूर्वाग्रह, पाःगु विचारधारा, व्यक्तिगत द्वेष, अभिमान व इष्र्याया कारणं नं जुयाच्वनी । स्वीकार यायेत झी तयार मदु, तर न्हिम्हप्यम्हस्या दुथुइ जक हिरो जुइपिनि नं छस्वयाः जि छु कम धइगु भावनां ग्वाकाच्वंगु दु झीत, झौ यानाच्वंगु दु । अथे जुयाः ला धायेवइगु जितः – झी नेवाःत थःथः जक ल्वानां मगानाः ज्याझ्वः तकं ल्वाकीपिं धकाः ।
ज्याझ्वः ल्वाःगु खँ वलकि झीसं उकुन्हु हे याये, अले स्वये नि वयाथाय् यक्व मनूत मुनीलाकि झीथाय् धइगु वैमनुष्यताया जालं झीत ककतिक्क चिनाच्वनी । पिनें पिनें उदार जुयाया बखान यानाच्वनी, दुनं चखुंचा नुगः कुकुच्वनाः हालाच्वनी ।
झीथाय् सहभागी जुइपिं स्वयाः आयोजक जुयाः मञ्चय् च्वनेन्ह्याःपिं यक्व दु । उकिं अज्याःपिनि दुथुइ ज्याझ्वःया धेंधेंबल्लाः हे जुइ । थःगु ज्याझ्वलय् गथे यानाः तःम्ह सहभागिता याकाः किसिन्हाय् छुइगु धइगु ध्याउन्नाय् आखिरय् झीगु छगू हे म्ह खः, झीगु तुतिइ घाः लाःसां झीत हे स्याइ, छ्यनय् घाः लाःसां झीत हे स्याइ धइगु यथार्थयात ल्वमंकी, अज्याःगु नशां झीत हितुहिनातइ, फनफन चाःहिइकातइ ।

द्यःनें द्यःनें न्ह्याक्व आदर्शया खँ ल्हाःसां झीसं भौचां खि त्वपुइथें त्वपुनातयागु छगू खँ थ्व हे खः, झी नेपालभाषा ख्यलय् सनीपिं अधिकांश नेतात व्यक्तिवादी – सुनां धाःगु खँ न्यनेमयः, सुनां थःत मेम्ह स्वयाः छलाङ म्हो तायेकीमखु । उकिं न्ह्याक्व हे बांलाःगु उद्देश्य तयाः ज्याझ्वः तयेत्यंसां थः हे पासाभाइपिंलिसे तकं सरसल्लाह याइमखु । जिमिसं थ्वकुन्हु थज्याःगु ज्याझ्वः यायेत्यना धकाः न्यनेकने याइमखु ।
जब आन्तरिक तयारी पुवंकाः पिने ब्वनापौ इउँ जुइ, अबलय् मेथाय् नं ज्याझ्वः दु धकाः धयाहइ । अले धाइ ‘जिमिसं न्हापा धयागु, उमिसं का लिपा धाःगु, उमिसं यायेत्यंगु सि हे मस्यू, जिमिसं उकुन्हु हे धयातयागु, ज्याझ्वःया तयारी पूवनेधुंकल, आः लिछ्याये फइमखु धइगु लिसः वइ, वा बिइमाली । थ्व बाखं, चलाकी नं पुलां जुइधुंकल, ज्याझ्वः ल्वाकीपिनिगु ।
ज्याझ्वः मल्वाकेगु इच्छा याःसा ल्वाइ हे मखु :
आः धाइ न्हापं संचारया ई । दक्वस्या हे फेसबुक दु, ल्हातिइ ल्हातिइ न्हून्हूगु मोबाइल दु । फेसबुक धइगु छ्वयलाबजिया फोटो तयेत व म्हस्यू नि तास्यू, मिसा छम्हस्या फोटो वलकि काचाकाचां लाइक यायेत जक मखु । निझ्वः खँ तयेवं सलंसः पासापिन्सं खनीगु थासय् थम्हं आयोजना यायेत्यनागु ज्याझ्वः तयाः खँ ब्याकाः क्वःछीगु शिष्टता दुसा ज्याझ्वः ल्वाःगु खँ ल्हाना हे च्वनेम्वाःगु ।

फेसबुक हे मदुगु धकाः मानेयाःसां झीगु स्वनिगः धइगु न्यूयोर्क, तोक्यो वा दिल्ली हे थज्याःगु तःधंगु वा नापलाये थाकूगु व्यस्त शहर नं मखु । टेलिफोन मार्फत हे न्यनेकने याःसां दक्वं सी । छम्ह सुं च्वयक्वय् जूसा सनाः वने थाय् सकलें नापं वनेमाः, सु थः सु कतः ? थःथः हे मिले जुइमफुसा सरकारं मयाः, व मबिउ थ्व मबिउ धकाः हालेगु हे बेकार । नेवाः छवाः जुइधकाः नां कायेगु हे त्वःतेनु ।

छपुचःचा नेवाःतय् ज्याझ्वः ल्वानाः छम्ह हे मनू निथाय् वनेमाःगु छथाय् द्यापं च्वनेमालीगु धइगु सरासर झीगु निंतिं बेइज्जतया खँ खः । थज्याःगु खँ छेँय् कन धाःसा छिकपिनि कायम्ह्याय् छयछुइपिन्सं नं सिइ छिकपिनि आयोजकतय् नुगलय् हाकुगु दु धकाः । मेगु ला छु, थौंया २१औं शताब्दीइ स्वनिगः थज्याःगु विकसित शहरय् च्वंपिं नेवाःतय् बःचाधंगु पुचलय् नं ज्याझ्वः ल्वाः धकाः लेख च्वयेमालाच्वंगु नं छगू विडम्बना खः ।

थथे याःसा गथे जुइ :
यायेगु खःसा आः यक्वं लाः । छगू उपाय, दक्वलिसे स्वापू दुगु च्वसापासा÷आशा सफूकुथि अथवा मेगु हे छुं नेवाः संस्थाय् छगू ग्वरः तयाबीगु । ज्याझ्वः याइपिन्सं अन वयाः थःगु ज्याझ्वःया लिखित जानकारी दक्वस्यां खंक थःगु ल्हातिं च्वयाबीगु । व धुंकाः उकुन्हु मेपिन्स ज्याझ्वः मतयेगु ।

फेसबुक आदि सामाजिक सञ्जालया उपयोगितायात स्वीकार यायेगु खःसा छगू अज्याःगु पेज वा ग्रुप दयेकेगु गन दक्व आयोजकं थःथःगु ज्याझ्वःया जानकारी लिखितरुपं तयाबिइ, अन सुनां छु जानकारी गबले तःगु धइगु सिइदइ, अले उकुन्हु मेगु ज्याझ्वः आयोजना मेपिन्सं मयायेगु (थुकियात हाचां गायाः सुनांनं ज्याझ्वः द्यतन धाःसा उकियात वहिष्कार यायेमाःगु अवस्था वयेफु) ।

थुलियात धाःसा भाषा, साहित्य, संस्कृति व कलासंगीत धकाः मफुमफु ज्या याना जुइपिनिगु आयोजनाय् जुइगु ज्याझ्वः ल्वाइमखु अले नेवाः ज्याझ्वलय् लाकाः वनेमाः धाइपिं छपुचःचा नेवाःत नं अज्याःगु ज्याझ्वलय् लाकाः वनेगु खँय् द्यापं च्वनेमालीमखु । थथे याःसा गथे जुइ ?

ने. स. ११३६ पोहेलागा अष्टमि, सोमबार   

http://newadaboo.com/%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%97%E0%A5%81-%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%9D%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%83-%E0%A4%B5-%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95/

On 20160201 

http://tinyurl.com/razen20160201