20151127 - नसंफाःगु नसंचा

⚏नसंफाःगु नसंचा

   ने. स. ११३६ कछलागा दुतिया          राजेन मानन्धर

दँय्दसं थें यंलागा दुतियावइ । लुमनी, हानं सुथय् न्ह्यलं ल्हाइ । थुगुसिइ ला न्ह्याथे यानाः सां लाके धकाः सथय् थःत तयार याना थौं महाकवि सिद्धिदास महाजुया बुदिं हनेकथं नसंचा उलेत । न्याताः ईया नसंचा उलेगु, खुताः ईतकं नीम्ह मनू ममुं । बाजंया पलेसा बाजं वइमखु धइगु सुचं जक वल । दक्वस्या ख्वाः पाउँसे ।

– धाथें बाजं खलःवइ मखुतला ?
– थज्याःगु ला गबलें स्वये मनंनि ।
– छु जुयावःगु झी नेवाःतय्त ।
– न्हापा न्हापा थ्व हे नसंचा उलेत वल धकाः पुलिसं ज्वनातकं यंकीगु ।

वनेला मवनेलाया दथुइ जिपिं लिबाक्क सां नसंचा उला । मरुइ थ्यंकाः लिमथ्यंसे मजिल । सरादे याये अल्छि जुयाः जलदान याना थें जक जुल ।

अन नसंचा उलाः दक्वं थौं भोटाहिति रत्पार्कय् जुइगु महाकविया झ्वाता उलेज्याय् सहभागि जुइगु खँ जूगु । इलं मत्यःनिगु जुयाः पलख उगुंथुगुं खँ न्यना । त्ययेवं उखेपाखे धिकिं पलाः न्ह्यात ।

अनया दृष्य मेगु हे । लँय् दथुइ हे पालं खुनाः मञ्च दयेकातःगु, प्लास्टिकया मेच । सछि–निसः हे मनूतदइ । नेपालभाषाया ज्याय् नं थुभनं मनू मुनीला ? दक्व उत्सुक, छुं जुइत्यंगु थें । बाघौ लिपा मूपाहाँ वल, उलेज्या क्वचाल । जिगु छाति गर्वं तफा जुल । दक्वं लय्लय्ताः । मताइगु नं गनं, झी दक्वस्यां हनाबना तयातयाम्ह महाकविया झ्वाता आखिरय् दये हे माल स्वनिगलय् ।

निगुलिं ज्याझ्वलय् वनेधुंकाः मतिइ लुयाच्वन । जिं स्कुलय् सिद्धिदासया छपु कविता ब्वनागु । अबलय् निसें जिं न्यनाच्वना । सरकारं नेपालभाषायात बेवास्ता यानातःबलय्निसें हे सिद्धिदासं भाषाया सेवा यात, भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ धकाः झीगु मिखा कंकल । व दनिबलय् अले मदयेधुंकाः हे झीसं छु याना ले ?अज्याःगु इलय् हे बासः धयाथें सफूत च्वयावंम्ह । दंदं दयेधुंकल वय्कःया झ्वाता तयेगु खँ जुयाच्वंगु हे । तसकं हे थाकुल जुइ दक्वसित ज्या ताःलाकेत । मनमनं उगु ज्या संपिं दक्वसित सुभाय् बिबिउँ लिहां वयाच्वना । सिद्धिदासं च्याकाथकूगु पाल्चाया जः हे मखुला झी ?

तर मतिइ छता खँ वाय् लाकुचा थाये थें थाना हे च्वन । भाषाख्यः हे थपीचा धं, ल्याःखाना हे स्वःसां सछिम्ह मनूत दइमखु ज्याझ्वलय् वइपिं । उकिसं दक्व कुचाकुचा । दक्वं नापं च्वने हे थाकु । सुयातं सःतूगु सुयात मयः, सु वंथाय् सु वनीमखु । गुलिं ख्वाः स्वयाःवनीपिं गुलिं म्हाः धाये मछालाः ख्वाःजक सां क्यने धकाः वया धाइपिं । झीगु भाय्, साहित्य व संस्कृतिप्रतिया मतिना थुलि हे मखुला ? अले व हे छपुचःचा भाषा–साहित्य प्रेमी धाःपिं नं छाय् थथे पुचः पुचः ?

थौं सुथबःछिया दुने येँया छगू हे कुचाय् जूगु निगू ज्याझ्वःयात मिखाय् हानं छकः प्याखं हुलेबिया । छखे झिंन्याम्ह/नीम्ह भाषासेवीत मसःमसः दुर्गालालया म्ये हालाः चाःहिलाच्वन, थौंया दिन कवि गुरु सिद्धिदास बूगु रे । मेखे सलंसः मनुत हे खाः । स्वइपिनि हे गुलि मिखा याउँसे । छाय् जुइ हला ? अं जक न, सिमा ल्याःखाः जुइमते धकाः थःत थम्हं पनातःसां मनय् थीथी खँ वइ ।

स्वीदँनिसें न्ह्याना वयाच्वंगु सिद्धिदासया नसंचा थुगुसिइ नसंफाःगु थें जुल । हाःनाः मदुम्ह सिद्धिदास जुल, वयागु व ललथ्यानातःगु फ्लेक्सया ब्यानर छपाः ज्वनाबिइपिं मनूततकं मलुत । नां जक कायेवं हे गर्वित जुइमाःपिं झी, थौं सिद्धिदासयात ध्वं ला खिचा ला यायेत सफल जुल । झीत म्वाःगु जुल ला सिद्धिदास ? अथे खःसा सरकारं झीगु भाय्यात मान्यता मबिउ, नेवाः भासं आखः ब्वंके दयेमाः, नगरपालिकाय् झीगु भाय् छ्यले दयेमाः धकाः हालाच्वनेगु नं बेकार हे जुल । सिद्धिदास म्वाःसा म्वाः धाये फयेकेमालका, म्हुतुं तछ्यानाः । मखुसा नसंचा उलेबलय् जक झी भाषासेवीतय् छाय् तुति स्याइगु ? झीगु ख्यःयात छाय् युरिक एसिडं कइगु ?

नसंचा उलेगु ज्याझ्वः न्यायेकाच्वंगु छगू संस्था, झ्वाता तःगु मेगु संस्था । निगू संस्थाया दथुइ गज्याःगु सहाकार्य, सद्भाव व जानकारी हे कालबिल जुल व माः जुइगु जिगु हैसियत मदु । तर खँ स्पष्ट जू – छगू ज्याझ्वलं यानाः मेगु ज्याझ्वः किलचलय् लात । छम्ह सिद्धिदासं मेम्ह सिद्धिदासयात ल्हाकल । मखुसा छगू ज्याझ्वः सिधयेकाः हे जक मेगु ज्याझ्वः शुरु जुइगु खःसा छथाय् क्वचायेकाः मेथाय् थ्यंकः वःसां इलं मलाःगु मखु, ब्वनापतिइ अथे च्वयातःगु नं खनागु जिं । खँ यचुक खनेदत, आयोजकपिनि ला मसिउ, ब्वति काःवःपिन्सं हे छगू ज्यायात बाइकट यानाः मेगु ज्याझ्वलय् भ्वय् मथइथें पिउ वयाच्वंगु जुयाच्वन । छम्ह सिद्धिदस मांया काय्, मेम्ह सिद्धिदास चिरिमांया काय् । अथे नं मखुत, लिथु वःबलय् न्ह्यथुयात वास्ता मयाःगु थें जूवन । याःगु हे अथे ला गन खइ धकाः, जूगु जक जुइका ।

खतुं जि निगुलिं आयोजकया थःमलाः । अय्सां थुपालय् निम्हस्यां जितः हे ब्वनापौ बिउगु । जिगु मिखां थथे खनेदत । झीसं निम्ह सिद्धिदास दयेकागु जुल – निखलःया निम्ह सिद्धिदास । छखे मंकाः खलःया भ्वाथःचागु फ्लेक्सय् पुलांम्ह सिद्धिदास अले मेखे समाजया रत्नपार्कया दुबातय् न्हूम्ह ज्वाल्यां थीम्ह सिद्धिदास । दक्वसित न्हूम्ह हे यइगु, चीधिम्ह कलाः थें । छखे हाकुगु च्या व ग्वारामरि नकीम्ह सिद्धिदास, मेखे साःसाःगु चाकुमरि नकीम्ह सिद्धिदास । पाइगु ला जु हे जुल । अथे जुलकि पुलांम्ह सिद्धिदासया सरादे वने माल कि प्वाःस्याः-म्वःस्याः जुइ, गुलिस्या डाइबेटिज जुइ, गुलिस्या युरिक एसिड जुइ । न्हूम्ह सिद्धिदासया सरादेय् घौछि न्ह्यः हे थ्यनाच्वनेधुंकी । झीगु हे नेवाः समाज ला खः, सुनां मसिउ थज्याःगु जुइगु ।

थुकियात हानं नागःतुगः नं मयाये । न्ह्यागुसां सिद्धिदासया नामय् मनू ला मुननि । थथे धाये थुइत – झीसं निम्ह सिद्धिदास दयेकागु जुयाच्वन – निखलःया निम्ह सिद्धिदास । थुगुसिइ निम्ह सिद्धिदास दत । आकिवं मेम्ह छम्ह सिद्धिदास तनेमा । थुकथं त्वाःत्वालय् देय्देसय् न्हून्हूपिं सिद्धिदास न्यनावनेमा । सलंसः सिद्धिदास खायेमा । थौं थ्व हे झीसं भिंतुने ।

अथे धयां हानं मेगु खँ वल । आः नसंचा उलेगु हे बेकार हँ, सुथ न्हापां सु वयाच्वनी हँ, थ्वला सरादे यायेगु जक जुल हँ । बिचाः याना, खनं खः । थज्याःगु ज्या यानाच्वनेगु गुलि ल्वः आः ? जिं जितः हे न्यना । लिसः वल – न्हापा न्ह्याकूगु ज्या पुलां पह हे जुइ । नेपाल संवत् न्हूदँ हनेगु ज्या हे नं गुलि ईयात ल्वः धकाः । अथेसां थुकिं छगू इतिहास दयेकेधुंकल, झीगु छगू म्हसिका जुइधुंकल । इतिहास छन्हुं गन दयेकेफइ ? जि ला थः वने हे मफुसां नं सिद्धिदासया बुदिंकुन्हु ब्यांचुलिया लसय् म्ये हालाः नसंचा उलेगुयात गलत, गात धायेगु पक्षय् मदु । सरादे धायेगु सा सरादे हे धाये । बरमू वा गुरुजुयात न्ह्यःने तयाः वं धाःधाःथे धयाः प्यंथयेगु जक सरादे मखु, मदुम्हसित व वयागु गुण लुमंकाः वयापाखें प्रेरित जुयाः वं यानावंगु थज्याःगु छुं बांलाःगु ज्या नाला कयाः उकिया बाचकं जक यायेगु कुतः यायेगु नं सरादे खः । बरु थज्याःगु सरादे मजुयाच्वन धयाम्ह जि ।

बरु छता खँ धाःसा खः । झीथाय् भाषा ख्यलय् उलिमछि भाषा साहित्यया सेवा यायां जीवन पानावंपिं दु, उमित दछिया छकः तकं लुमंके फयाच्वंगु मदु झीसं । उलिउलि मछि संस्थात दु, वःम्ह वःम्हमछि स्वनामधन्य पदवीधारी भाषासेवीपिं दु, जुइमाःगु ज्या यक्व मजुयाच्वंगु दु । सुयागुं नामय् दछियंक ज्याझ्वः यायेमाः धइगु ला मखु, तर दँय् छकः नं नां मकयापिं झी उलिमछि हनेबहपिं दु । उमिगु नां न्हयथनाः च्या जक त्वनाबिउसां जिउनि । झीसं वय्कःपिन्त ल्वःमंकूसां वय्कःपिन्सं झीत ल्वःमंकल जुइला ? गनं च्वनाः झीत स्वयाच्वंगु दुसा ?

Published in www.newadaboo.com on 2015.11.27 at:

http://newadaboo.com/%E0%A4%A8%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AB%E0%A4%BE%E0%A4%83%E0%A4%97%E0%A5%81-%E0%A4%A8%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE/

or: http://tinyurl.com/razen20151127