राजेन मानन्धर
घ्वारारारा । छथुं, छकलं, छथाय्, छपाँय् । लिक्कसं द्यःगलय् कू नयाच्वंपिं बखुंत भारारारा ब्वल । घ्वारारारा... भारारारा । दुनां पार, ब्वयां पार । दुंगु खं, ब्वःगु खं, नुगः ख्वःगु मखं सुनां नं ।
नकतिनि हे जक न्यनागु छेँ छखा दुन हँ ।
छेँ दनेगु व दुनेगु धइगु न्यनेबलय् अथे अथे हे च्वंसां गुलि पाः । दनावनेगु धइगु गुलि न्ह्यइपु दुनाच्वने उलि हे म्हाइपु जुइ छेँया । दन कि दक्वस्या मिखा ततःग्वःजुइगु, दुनकि “घा” जक धायेत नं मनूतय् सासः मगाइगु । छेँया खँ ।
दनेथाकु धयां दनाच्वने धकाः दकलय् थाकु । त्यानुसां दनाच्वनेमाः, जँ स्याः धायेमदु, प्वाःस्याः धायेमदु । होकमर्क मज्वँसे क्लासरुमय् वःम्ह मचाथें । थनातइ दक्वस्यां खंक । दनाहे जक च्वनेमाः, भ्वसुले नं मजिउ, चतावाये नं मजिउ । वयात थनातयेगुली मास्तरया मान दु, सम्मान दु, घमण्ड दु, अहं नं दु । वया ला ज्या हे थनातयेगु । थः दनाच्वने मालं ला । थनातल सिधल वया । मदंसा छेँया इज्जत वनी । छेँ जुयाः म्वाये गुलि थाकु । व स्याः थ्व स्याः धकाः हालाच्वनीपिन्त धाये मास्ति वइ, फुसा छकः छेँ जुयाः म्वाना स्व ले ।
गुलि भाग्यमानी जुइ व छेँ अन दने दुबलय् । जिति ग्यंम्ह सुं मदु धकाः म्ये हालाच्वनीगु जुइ व सुथय् सुथय् कःसिं गःपः तःहाकः यानाः । दंगु हे ला खः नि । दनाबिइपिं दुसेंलि दनेगु नं भाग्यय् च्वयाहयेथें हे जुल जुइ व छेँया । थना जक बिइमाः, थन दनीपिं गुलि दु, गुलि । दक्व थनाबिइफुपिं मजुयाः जक ला खःनि ।
द्यःगः छगः भुगुलुं । दक्व वइगु चिपगु झिपतिं प्यपुंकाः धाइगु – रक्षाया प्रभु । ठेक्का हे बियातःगुथें । लँय् मोटर, मोटरसाइकल, साइकलतय् लिमलाः, गनगन नी थ्यंकेमाःथें । हथासं पथासं, घ्वातुमतुघ्वानाः न्ह्याःवनाच्वन । गुलिस्यां दुंगु छेँ छकः गपः म्वय्थ्यानाः स्वयावन । गुलिस्यां ला दुनाच्वंगु छेँ नं मस्वः । “तुरन्त मिइगु दु । दलालं कष्ट यायेम्वाः” धकाः च्वयातःगु जूसा दक्वस्या मिखा वनीगु जुइ । आः सुया मिखा वन धाये, ग्व ।
गुलिस्या अन छेँ दु धइगु हे मसिउ । व छें नकीमखु त्वंकीमखु, छाय् स्वयेमाल ले? पितिपिति वा वयाच्वंगु ग्वःन्हु मछि दयेधुंकल । सिनाज्याबलय् बँ क्वँय्थें गं, आः लँय् मुनाच्वंगु ध्याचलय् मोटर मिटर छ्यापाछ्यापा । करपिन्त ध्याचलं छ्वाकाः थः यचुपिचु जुइपिं भलादमिपिनिगु लागि हे वःगु जुइ व वा ।
वहे द्यःगःया क्वसं निम्ह बुरित जँ तियाः स्वयाच्वन दुनावंगु व छेँ ।
“नारांसिब । दुनी दुनी धकाः हालाच्वँच्वं दु हे दुन का । स्व... धलिं छपु हे धकाः ज्यालगेजुइमखुत । झ्याः–झी, लुखा–लाखा दक्व हे चाथें का,” छम्हस्यां न्हाय् हुल ।
“छुया ज्यालगे जुइ, चां दनातःगु, चा मखुला जुइ । उकुन्ह तक गपाय्च्वः चमचम धाः अन च्वंपिं मनूत । आः म्वाःल, कुसिं सिइम्ह त्वःतूथें त्वःता वन,” मेम्हस्या गःपः चासुम्वल ।
“छेँ त्वःता वनीपिनि नं वनेदयेव गाः । थःगु छेँ जुसेंलि भचा ला माया धइगु दयेमाःनि,” भुनुभुनु सः वयाच्वन ।
छेँ दनेत जग तःबलय् साहुया किसिन्हाय् जुइ । माःसां म्वाःसां ज्यामि, दकःमितय्त प्वाथय् किमि स्यायेथें हक्काच्वन जुइ । न्ह्याक्व हाःसां जःला खःलां झ्याःखापा ह्वतं मस्वःतले हालाच्वनी । छकू बाकू बुँ, कलाःया तिसा ममिसें छेँ धमस्वाः । मानि जक धायेमाः का । व हे वइ नि त्याय् बिइपिं नं, भ्वं च्वकाकाइपिं नं । तर दयेकल वं सिउ? पत्याः हे मजुइक । थःगु छेँ धस्वाकल । थःगु न्हाय् धस्वाकल । पुर्खाया हे न्हाय् धस्वाकल । फ्याफःगु न्हाय् दुम्हस्या नं छेँ छखा धस्वात कि सगरमाथा जुइगु । परसि नं खात जुइ । ध्याचः भ्याःगु ल्हातिं थःथिति इष्टमित्रपिन्त फुँइकासाथ भ्वय् नकल नं जुइ । न्ह्यबलें गन अथे हे जुयाच्वनी ।
छेँ ला आखिर छेँ हे । दक्व स्वयाजक च्वनेमाःगु । थःत स्वःगु तकं स्वया जक च्वनेमाःगु । छेँ जुयाः म्वायेलंला मनूत ?
ग्वम्ह मांयात चिकं बुइकल जुइ अन, ग्वःकः क्वताः धंकेहल जुइ अन । ग्वःकः ल्हाः पालाः पालाः पिंलिमाय्लि ल्वात जुइ । दाजुकिजा स्वाहाने छपुं तिंन्हुल जुइ, गतां ज्वज्वं । ग्वःम्ह बुराया जँ तियाः थाहां वनेमाल जुइ, ग्वःम्ह बुरिया पुलि ज्वज्वं कुहाँ वयेमाल जुइ । ग्वःकः नःला स्वांतल जुइ, ग्वःकः मन्दः च्वल जुइ । ग्वम्हस्या सगं काल जुइ, ग्वःपाः लप्ते भ्याः जुल जुइ । छेँ ।
म्वानाच्वंगु छेँय् जकं छेँ म्वाइ का । मनू म्वाःसा छेँ म्वाइ । छेँया मनूया निंतिं म्वानाबिइमाः । तर मनू । गुलि स्वार्थी, थः धाःसा छेँया निंतिं म्वानाबिइ म्हाः । थः छेँया निंतिं म्वानाबिइ म्हाः, छेँ थःगु निंतिं धस्वानाच्वंसा यः ।
मनू म्वानामबिउसां छेँया म्वानाच्वनेमाः हँ । छेँय् मनू मम्वायेवं छेँया नं म्वाये मंदइमखु । सिउ ला? वया सिइ नं ला फइमखु उलि याउँक । वयात विष न्यानाहयाबिइगु सुनां । त्यल त्यल धाइपिं नं दइमखु, आर्यघाट यंकाबिइपिं नं दइमखु । युद्धय् शत्रुया गोलिं कःम्ह पासायात थें वाना वनी, न्हापा किसिन्हाय् छुनाजूपिं छेँथुवाः धाःपिन्सं नं ।
मेय् क्वःदःसा दक्वस्यां खं धाइ । छेँ क्वःदलं सुनां मखं । छु याये, नये मजिल, न्ह्यये मजिल । व भ्वाथःगु धू फ्वाराफ्वारा वइगु, वा तिकितिकि ज्वइगु । छेँ जुयाः छेँ थुवाःया मययेकाः च्वनेगु थें तःधंगु सजाय छु जुइ थन? नेतात माइक ज्वनाः भाषण यानाच्वन, थःगु देय् हँ, मातृभूमि हँ, भूमिपुत्र हँ, पहिचान हँ । छेँ क्वय् गन गनयापिं मनूत च्वफाःवयाच्वन, खि फाः वयाच्वन । गुलि जक स्वयाच्वने फइ वया नं ।
थःगु जीवनय् उलिमछि थथ्याः–क्वथ्याः, मि–लः, तान्वः–ख्वाउँ, दक्व सहयानाच्वंगु छेँ थौं हारेचाल । थःगु बापा अपाया लागि जःलाखःलाया मांया नां काये धाइम्ह थुवाःत थौं अन वं थन वं मन्त । अज्याथाय् थः सु, थुवाः सु । थःत म्हमसिइकं नं थनातये माः वया थःत । मफुत वं थःत थनातये । थः हे नं गबलय् जुइखन धकाः वया । सु थः सु कतः धकाः लँय् वक्व लँजुवातय्त मिखातुंक स्वया जक च्वन । सुनां नं नाला मकाः वयात । वया सुयात थः धाः वने? धाइ, किचलं नं त्वःता वनी हँ खिउँथाय् मनूतय्त । वयात छाय् त्वःता वन ले वया मनूतय्सं वयात तिन्हिनय् ?
धाइ, मनूतय्त वयागु भूमिया यक्व मतिना दइ । न्ह्याथाय् वनावःसां छेँय् लिथ्यनीबलय् “होम स्वीट होम”या सः न्हाय्पनय् लिथ्वयावइ । थःगु जन्मभूमियात मतिना याइपिं, थःगु मातृभूमियात मेपिन्सं बांमलाःगु मिखां जक स्वःसां म्हय् छफुति हि दत्तले ल्वाये धाइपिं बाखनय् माःवनेमानि । थःगु छेँ जब मनूततय्त थःगु थें मच्वना वनी, बांलाःगु छेँ छखां वैशया मिखाभाय् यानाः सःतलकि वयागु परसिम्वयलय् वनीपिं जुयावइ मनूत । व बिचरा छें मेगु छु हे यायेफइ?
गुलि जक पियाच्वनेगु व मायामदुपिं थुवाःतय्त? आखिर वं आत्महत्याया लँ ल्यल । लास थज्याःगु म्ह याताप्याता वंक म्वाना धकाः नं म्वायेमफइगु जीवनयात वं यस्यें त्याग यात । त्वह जक मालाच्वंगु ला खःनी । निन्हु वा वल, दुनाबिल वं छन्हु घ्वारारारा । ब्वयाबिल बखुंत छबथां नं भारारारा ।
Published in Naali Monthly in January 2015 "Fell down... a house"
No comments:
Post a Comment