च्वसापासां लय् लय्पतिं लछि दुने बूपिं नेपालभाषाया च्वमि, भाषासेवी, साहित्यकारपिनि मंकाः बुन्हि हनेगु ज्याझ्वः न्ह्याकावयाच्वंगु दु । व हे कथं नेसं ११३५ प्वहेलागाः एकादशी (२०१४ जनवरी १६) कुन्हु पोहेलां बूपिं च्वमि व भाषासेवीपिनिगु हनाज्याझ्वःया आयोजना जुल ।
मदयावनेधुंकूपिं १२म्ह व आः दनिपिं २०म्हसिया मंकाः बुन्हि हनेगु ज्या च्वसापासाया ज्याकुथिइ जूगु खः । अन सहभागीपिन्सं मदयावनेधुंकपिं च्वमि साहित्यकारपिन्त अन धंकातःगु किपाय् श्रद्धान्जलि स्वरुप स्वां छानादिउगु खः ।
च्वसापासाया छ्याञ्ज्ये भूषण प्रसाद श्रेष्ठं नेपालभाषाया निंतिं जन्म काछिं सेवायानाः नं झीसं माक्व व बांलाक्क लुमंकेमफयाच्वंपिं वय्कःपिनिगु व्यक्तित्व व योगदानया चर्चा यानादिल ।
मदयावनेधुंकूपिं पोहेलां बूपिं च्वमिपिं मध्ये दकलय् थकालिम्ह पं जोगमुनि वज्राचार्य (बुन्हि नेसं १०२४ प्वहेलाथ्वः ८) खः । वय्कलं नेवाःभासं प्राप्त जुइथाकुगु संस्कृत भासं च्वयातःगु तःगु वज्रयानकथंया बौद्ध ग्रन्थ जनताया भासं च्वयाः भाषिक व धार्मिक कथं योगदान यानादीगु दु । वय्कलं बुद्धया १०८गु जन्मया बाखं लगायत स्वयम्भूपूराण व मेमेगु नं कृति कथं झीत त्वताझाःगु दु । वय्कलं जगत उद्धार ग्रन्थमाला धकाः लय्पौया सम्पादन नं यानादीगु खः । उकियालिसें वय्कः जगत उद्धार बौद्ध विद्यालयया संस्थापक नं जुयादी ।
वयांलिपा मेम्ह भाषा सेवी धयाम्ह चूडानन्द वैद्य (बुन्हि नेसं ११२७ प्वहेलाथ्वः १०) खः । नेपालभाषा परिषद्या संस्थापक दुजः वय्कः थः हे नं पत्रपत्रिकाय् फुटकर कविता व निबन्ध ला च्वयादीम्ह हे जुल, उकिया लिसें थीथी कथं नेपालभाषा खलःपुचःतय्त नं ग्वहालि यानादी । वय्कः परोपकार औषधालयया अध्यक्ष जुयाः ज्या यानादीगु दु सा वय्कः दरवार हाइस्कुलय् नं तःदँ तक शिक्षकया रुपय् ज्या यानाच्वनादीगु खः ।
मेम्ह लोकरत्न तुलाधर उपासक (बुन्हि नेसं १०२८ प्वहेलाथ्वः ९) खः । थःगु छेँय् च्वने मजिउ धाःगुलिं वय्कः असं त्वःताः केलत्वालय् झाल । आखः यक्व मब्वंसां नेपालभाषा साहित्ययात यक्व ग्वहालि यानादिल । वय्कःया चित्तधर हृदयया मचांनिसेंया पासा खः । ९७ सालय् राणा दमन जूबलय् वय्कः नं चित्तधरलिसें फम्पिइ झाल । वय्कलं हे चित्तधरयात जेल यंकूगु समाचार छेँय् यंकादिउगु जुयाच्वन । वय्कःया चित्तधरलिसेया बांलाःगु स्वापू दूगुलिं वय्कलं थःगु जग्गा मियाः वःगु ध्यबां चित्तधरया बुदिं न्यायेकेत अक्षयकोष दयेका नं दिल । वय्कःया नेपालभाषाया पुलांगु म्ये हालेगु गुण दूगुलिं वय्कलं न्हापा पिथनातःगु सफूया सुद्धाशुद्धियायेत नं ग्वहालि यानादिल ।
नेपालभाषाया कोष दयेकेगु यक्वसिया बिचाः मवःबलय् न्ह्यज्यानादीम्ह आदिवज्र वज्राचार्य नं थ्व हे लां यलय् बूम्ह खः (बुन्हि नेसं १०२८ प्वहेलागाः १४) । साहित्य सिर्जना यक्व जूसां कोश व व्याकरण दयेकेगु ज्या म्हो जक जुयाच्वंथाय् निगू पर्यायवाची कोशया लिसें वय्कलं १२ गू सफू च्वयादीगु खः ।
प्वहेलां बूम्ह मेम्ह भाषासेवी येँ मरुयाम्ह शेषराज दली (बुन्हि नेसं १०३६ प्वहेलाथ्वः ५ ) खः । बाखं, निबन्ध, कविता यात्रा निबन्ध आदि च्वयादीम्ह दलीजुयात थःगु पहिचान कायम याकेत तकं तसकं थाकुल । वय्कः नेपालभाषा परिषद्या संस्थापक दुजःया लिसें शेष–हिरा प्रतिष्ठानया संरक्षक नं खः । २००७ सालय् विश्वेश्वर प्रसाद कोइरालां विशेष इनापयाना गृहमन्त्रालयय् सचीवय् नियुक्त जुयादिल । अथे हे वय्कः शान्तिनिकुञ्ज स्कुलया सुपरभाइजर नं खः ।
अथे हे भिक्षु सुबोधानन्द महास्थविर (बुन्हि नेसं १०३६ प्वहेलागाः ९)जुं बुद्धधर्मया सेवा यायेगुलिसें नेपालभाषाया कृतित नं दयेका बिज्यात । वसपोलं नेपालभाषां बुद्धधर्म सम्बन्धी १५गु सफू च्वयाबिज्याःगु दु । लिसें वसपोलं १५ गु मेगु सफू थी थी भासं नेवाःभासय् हिला नं बिज्याःगु दु ।
मेम्ह ख्वपयाम्ह पशुपति भक्त धौभडेल (बुन्हि नेसं १०३९ प्वहेलागाः ८)या विशेष योगदान धइगु नेपाल भाषां शिक्षा बिइगु खः । वय्कः विराट नेपालभाषा साहित्य गुथिया संस्थापक नायः खः । न्हूपिं च्वमिपिन्त दबुलिइ थनेगुलिइ वय्कःया योगदान दु । नमस्तेया थासय् जय मां भाय् धकाः धायेगु अभियान वय्कलं न्ह्याकादिल । वय्कलं थी थी पत्रिकाय् कविता , निबन्ध, छधाः प्याखं नं च्वयादीगु दु ।
प्वहेलां बूम्ह मेम्ह भाषाप्रेमी जीवनप्रसाद श्रेष्ठ (बुन्हि नेसं १०४५ प्वहेलाथ्वः ३) खः । विश्व निकेतन मा.वि.या संस्थापक शिक्षकया विशेष योगदान नेपालभाषाया मौलिक कथंगु दबू प्याखं क्यनेगुली दु । मल्लकालं निसें नेपालभाषाया नाटक प्याखंया विकास जुयावयाच्वंगु खः सा लिपा थःगु हे कथं दबू दबुलिइ सामाजिक प्याखं क्यनेगु चलन न्ह्यात । वय्कलं थज्याःगु प्याखं तःगु च्वयेगु व क्यनेगु यानादीगु खः । वय्कःया थःगु हे न्यागू प्याखं पिथनादीगु दु ।
प्वहेलां बूम्ह मेम्ह च्वमि प्रत्येकमान तुलाधर (बुन्हि नेसं १०४५ प्वहेलाथ्वः ९) खः । वय्कः थः हे संस्कृत व तिब्बती भाय् थूम्ह जुयाः वय्कलं नेवाःतय्सं मखंगु तःगु बौद्ध धार्मिक ग्रन्थतय्त नेपालभाषां हिलाः क्यनादीगु दु । वय्कलं थज्याःगु प्यंगू सफू च्वयादीगु दु ।
मेम्ह व्यक्तित्व माधवलाल कर्माचार्य (बुन्हि नेसं १०४७ प्वहेलागाः ६) नेपालभाषा ख्यलय् बाखंच्वमि व समालोचक खः । वय्कःया च्यागू सफू पिदनाच्वंगु दु अले प्यंगु सफू वय्कलं सम्पादन यानादीगु दु । लिसें वय्कःयात झीसं नेपालभाषा संगठनया क्वातुम्ह संगठकया रुपय् नं म्हसिइकेफइ । वय्कः नेपालभाषा एकेदमिया मू दुजः, नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठान व आशा सफूकुथिया नं खः । दुजः नेपालभाषा सफू पिकायेत छगू स्थायी कोष दयेकेगु ज्याय् नं वय्कःया योगदान दु ।
वयां लिपा प्वहेलां बूम्ह मेम्ह व्यक्तित्व डा. मंगलराज जोशी (बुन्हि नेसं १०४९ प्वहेलाथ्वः २) खः । वय्कः राज ज्योतिष खः पंचाङ्ग समितिइ नं दी, झी नेवाःतय् म्हपुजा लछिमि पुजा आदिबलय् तिथि च्वय्क्वय् जुल कि झी न्ह्याबलें लुमंकाच्वनाम्ह मनू नं जुल । वय्कःयात भारतय् जूगु अन्तर्राष्ट्रिय ज्योतिष सम्मेलन जूबलय् ज्योतिष सम्राट धइगु सम्मान नं बियातःगु खः । वय्कः पाटन क्याम्पसया प्रिन्सिपल खः अले अन नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग दयेकेत वय्कःयागु नं ल्हाः दु ।
थ्व लछि दुने बूपिं अले मदयेधुंकूपिं मध्ये दकलय् क्वकालिम्ह भाषासेवी व साहित्यकार परमानन्द वज्राचार्य (बुन्हि नेसं १०५० प्वहेलागाः १४) खः । वय्कः च्वसापासायाम्ह सचीव नं खः अले विसं २००९ सालय् हनुमान ध्वाखाया नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन ताःलाकेत वय्कः तसकं सक्रिय जुयादीगु खः । वय्कः बाखं, रुपक, प्याखं, कविता च्वयेगुली सिद्धहस्त खःसां वय्कःया यक्व रचना प्रकाशित धाःसा जुयाच्वंगु खनेमदु । छाय्धाःसा वय्कः थःगु रचना पिकायेगुली स्वयाः मेपिनिगु रचना सफू प्रकाशित यायेत यक्व मिहेनत यानादी । वय्कः मदी धुंकाः वय्कःया परिवारया कुतलं छन्त लुमंकाः नांगु कविता सफू पिदंगु दुसा मेगु छपु ऐतिहासिक प्याखं सफू पिदनेत्यंगु दु ।
वयां लिपा आः दनिपिं थ्व लाय् बूपिं च्वमि व भाषासेवीपिनिगु ताहाः आयुया कामना यासें अझ नं थःगु भाय् व देय्या भिं जुइगु ज्या यानावनेफयेमा धकाः भिंतुना बिइगु ज्या जुल । उगु ज्याया नायः च्वसापासाया दुजः नर्मदेश्वर प्रधानजुं वय्कःपिन्त खादागां न्ययेकादिल । वय्कःपिं खः मू पाहाँ जुयादीम्ह नाटककार भाषासेवी ज्ञानकाजी मानन्धर, बाखंच्वमि व समालोचक रामहरी जोशी (वय्कःयात सम्पर्कतये मफुत), बाखंच्वमि तिलक प्रकाश कायस्थ, च्वमि कलाकार सुवर्ण शाक्य, कवि नाटककार समालोचक पुष्प चित्रकार, कवि डा. योगेन्द्र प्रधान, अनुसन्धाता काशीनाथ तमोट, चिबाखंच्वमि गोविन्द मान श्रेष्ठ, भाषासेवी प्रेम साय्मि, कवि नवीन चित्रकार, बाखंच्वमि भरत साय्मि, निबन्धकार मुनिन्द्र रत्न वज्राचार्य, कवि शाक्य सुरेन, बाखंच्वमि भवानी तुलाधर, कवि सुदन खुसः, कवि श्याम प्रजापति, कालाकार एकाराम सिं, सुभाषराम लाछी (नेपालय् मदी), कवि कृष्ण बहादुर श्रेष्ठ व रामभक्त भोमि ।
न्ह्यब्वया ः राजेन मानन्धर
