राजेन मानन्धर
ने सं ११३८ तछला गाः अामै
देसय् दकलय् सःसिउपिं, ध्यबदुपिं अले राजनीति प्रभाव दुपिं च्वनीगु स्वनिगः थौं जलमग्न जुयाच्वंगु दु । ग्वःम्ह मनूत ला सिइधुंकल, करोडौं ध्यबाया सामान नास जुइधुंकल, मनूत कि डुंगाय् च्वनाः उखें थुखें जुयाच्वंगु दु, कि बाल्टिनय् लः थिनाः पिने प्वंकाच्वंगु दु । मनूत थज्याःगु अवस्थाय् नं संयमित जुयाच्वंगु दु । सरकारया विरोधय् जनता पिहाँ वयाच्वंगु मदु, मि च्याकाच्वंगु मदु । फेसबुकय् व्यंग्यात्मक फोटो तयाः अले सरकारं यायेधाःगु उगुंथुगुं गफ च्वयाः थःगु तंयात नियन्त्रण यानाच्वंगु दु । तर जनप्रतिनिधि धाःसा खुल्लमखुल्ला थुलि याःपिन्त तकं साइबर क्राइम लगेयायेमाःगु प्रस्ताव संसदय् तयाच्वंगु दु । धाथें नेपाल गुखे वनाच्वंगु दु ?
आःतक विशेष यानाः स्वनिगःया ख्वप व थिमि लागाया अवस्था थथे ब्वने, न्यनेदु । बुधबार चान्हय् व बिहिबार सुथय् तसकं वा वयाः विशेष यानाः ख्वपनिसें थिमितकया मनूत च्वनेगु बस्ति, उद्योग, बुँइ लः दुहाँ वंगु दु । ख्वपया हनुमन्ते व मनोहरा खुसिया जःखः लाःगु दुवाकोट, राधेराधे, लिवाली, श्रीजना नगर, सल्लाघारी न्हूगु मध्यपुर लागा डुबानय् लात ।
छेँ दुने तकं लः मुनेवं उमिगु माःगु सामान नास जुइगुलिसें मनूत न्हिछि दुहाँ पिहाँ जुइमखन । लिपा ला डुंगा तकया व्यवस्था यानाः हे मनूत काःवनेगु यायेमाल, राजधानी धयातःगु महानगरया थ्व हवाल । १२ घौ जक वा वयेवं ख्वपया जनजीवन अस्तव्यस्त जुल, अनया शिक्षण संस्था, व्यवसाय, लँ अले उद्योगधन्दा न्हापं प्रभावित जुल । बालकोटय् ला ताँ तकं चुइकायंकल । दैवी प्रकोप हे जूगु थेंच्वंक उद्धारया लागि धकाः नेपाली सेना, सशस्त्र व नेपाल प्रहरी उखेपाखे छ्वल । नेपाली सेनाया निगू प्लाटुनें डुंगा छ्यलाः २००म्ह मनूत उद्धारयात धकाः तकं समाचार वल ।
स्वनिगलय् मनसुनया इलय् २४ घौया दुने ९३ दशमलब ६ मिलिमिटर वा वयेगु धइगु दैवी प्रकोप मखु । घटना तसकं जूगु थासय् मौसम पूर्वानुमान महाशाखाया कथं थ्व झाकय् १० घौया दुने नगरकोटय् ११७, चागुनारायणय् ७६ व ख्वपय् १२९ दशमलब ६ मिलिमिटर वा वःगु खः । अनया विज्ञत हे थुलि वा वःगुयात मुसलधारे धकाः धायेत तयार मदु ।
बालकोट वनेगु प्यकालँ व बस्ती अले गठ्ठाघरया क्वय् लागा नं लखय् दुन अले मध्यपुर अस्पताल क्षेत्र व जःखः नं सुरक्षित जुइमखन । अप्वः धयाथें जगाती व बाराहीइ अले आःतकं व्यवस्था यायेमफुगु भूकम्पपीडितया शिविरय् नं लः दुहाँ वःगु दु । मध्यपुरथिमीया राधेराधे व कमेरोटार जग्गा एकीकरण आयोजना दुने तसकं हे लः दुहँँ वन । राधेराधे, निकोसेरा व अनया बस्तीया लिसें भाटभोटेनी सुपरमार्केट लागा बांमलाक प्रभावित जुल ।
ख्वपनिसें येँय् वनेगु जापानी प्रविधियागु राजमार्ग थ्व इलय् बिजोग जूगु खनेदत । जःखः च्वंगु निपु लँ ला लःया कारणं यातायात यंकगु व मनू वनेगु संभावना हे मदुगु थाय् जुल अले राजमार्गय् लिक्क लाःगु छेँया छेलिइ थज्याःगु अवस्थाय् मनूत च्वनेमजिल धाःसा अन गोदाम यानातःपिनि लाखौ.या सामान क्षति जुल । अनला लँय् डुंगा चलेयाःसा बरु येँय् वयेवनेत अःपुइगु स्थिति वल । मनोहरा खुसिइ बाः वयेवं सिथय् च्वनीपिं अले न्ह्याबलें दुख जुल धकाः दुख क्यनीपि सुकुम्बासीतय्गु बस्ती नं लः दुहाँ वनीगु जुल ।
हिमालयया दक्षिणय् लाःगु थ्व स्वनिगः गालय् थ्व इलय् मनसुनया प्रभावं वा वइगु ला स्वभाविक हे खः, प्राकृतिक हे खः । अझ थ्व पालय् ला च्यान्हुझिन्हुतक लगालग वा वयेगु ई मवनी । थ्व ल्याखं थुलि वा वःगु धइगु प्रकोप मखु, दछिया थुलि वा नं मवःसा थन वा गथेयानाः सइ? मनूतय् गनया लः त्वनी? थुलि हे लः जमिनय् दुसुनाः ला थनया तुं बुंगाःचाय् लः दयाच्वनी । दोष वा वःगुयात बिइगु गुगुं हालतय् नं पाय्छि खनेमदु ।
वा वइ, जमिन सिंचित याइ, ल्यंदुगु ल ःगनगन खुसि दु अन अन वनी अले खुसि जुयाः क्वय्ना गनेद्यइथासं पिहाँ वनी — थ्व हे स्वनिगलय् न्हापांनिसें जुयाच्वंगु खँ खः । थ्व थन २०००दँनिसें चायात लुँ दयेकाच्वंपिं नेवाःतय्सं स्वयाः मेपिन्सं छु सिइ ? तर विशेष यानाः थन २५दँनि न्ह्यःनिसें जूगु राजनीतिक परिवर्तनया बह कयाः थन अनियन्त्रित कथं देसय् दक्व थासं मनूत वल । उमित माः धकाः च्वय् च्वय् दक्व सिमा ध्यन, जंगल सखाप यात, उमित थन च्वनेगु थाय् माल, थनया बुँ न्यानाकाल, छेँ दयेकल ।
दक्वसिया मिखा थन खुसिं कःघानातःगु जमिनय् लात । थनया खुसि दछियंक उलि हे जुइक वा वइगु ला मखु अथेसां थनया खुसिया लँ खुसिं हे दयेकातःगु खः, वं हे जक सिउ वयात गुलि लँ माः धकाः । थनया मनूतय्सं खुसिया भाय् थुयाः हे उलि लँ बियातःगु खः ।
आः वयाः थी थी योजना परियोजनाया नामय् खुसिया लँ कब्जा यानाकायेगु चलन सरकारं हे हल, अले देसय् दक्व मनूतय्सं जिउजिउथे यानाः खुसिया लँ कब्जा यानाकालं नं सरकार सुम्क हे च्वनाबिल । स्वनिगःया लःयात न्हयायेत जक १०० वर्गकिलोमिटर जग्गा माः धकाः न्हापा ल्याःचाः कयाः धयातःगु दु । व जग्गा गनं हे मदु । व स्वयाः ला सरकारं बागमतिया जःखः थुलिथुलि जग्गा बागमतियागु खः, उकिं अन छुं हे निर्माण याकेबिइमखु धकाः लालपूर्जा हे सरकारया नामय् १३०० रोपनी जग्गा चिं तयाः कयातःगु दुसां अन हे कि थी थी पार्टीया कार्यकर्तातय्त सुकुम्बासी धकाः सितिं छेँ दनेगु जग्गा बियातःगु दु, कि मखुसा खेदमैदान, व्यायाम यायेगु हल अथवा द्यःगः धकाः हे कब्जा याकातःगु दु । उकिंला आः देय्या मूमूगु उद्योग, अस्पताल, शिक्षण संस्था, सिनेमाहल इत्यादि ततःधंगु जग्गा माःगु दक्व खुसिसिथय् लानाच्वंगु दु । काक्वपाक्व धकाः अन स्थायी संरचना दयेकेवं खुसियात लँ पनीगु स्वभाविक हे खः ।
उकिसं थन अप्वयावःगु ट्राफिक व्यवस्थापन यायेत धकाः थनया विशेष यानाः बागमति व हिजाखुसि (धोबीखोला), सामाखुसिया सिथय् सिथय् पक्की लँ दयेकेगु, खुसि तपुयाः हे स्ल्याब ढलान यानाः लँ चायेगु अले वनेमाःगु लःयात पाइपय् दुछ्वयाः पिने यंकेगु धकाः जनताललिसे सहलह तकं मयासे अरबौंतका वंगु योजना सञ्चालन यायेवं थनया खुसिइ छटपटी मजुइला? लखुतीर्थ न्ह्यःने विष्णुमति खुसिया द्यःने दयेकातःगु पुलांगु ताँयात बछि यानाः बछिया द्यःने लँ दयेकूगु उकुन्हु हे तिनि मखुला? न्हापायापिन्सं ध्यबा अप्वः जुयाः तहाकःगु ताँ दयेकाःतगु जुइला? आःया अमेरिकाय् ब्वनावःपिं धायेला भ्रष्ट सरकारी कर्मचारीतय् न्ह्याथेयानाः नं ध्यबा खर्च यानाःगु धकाः लाःलाःथाय् अलकत्रा लानागु बिल दयेकाः सरकारय् बुझेयाःगुया लिच्वः खः थ्व लः दुहाँ वःगु । आःतक स्वनिगःया लः बागमतिइ टेकुइच्वंगु सुर्यघाट हाचां गायाः दुहाँ वःगु मदुनि, अथे धइगु थुकियात खुसिबाः वा बाढी धायेगु अवस्था मदुनि ।
थनया खुसि गपाय्बाला जुइमाः धकाः थौं स्वयाः स्वीदँ पीदँ न्ह्यः कयातःगु किपां धयाच्वंगु दु । अज्याःगु दँय्दसं लः न्ह्यायेमाःगु खुसिया लँ पनाबिउसेंलि लः वनेगु धइगु ला छेँ दुथाय् हे ला खतनि । थ्व खँयात मेकथं धायेग खःसा, लँ वनेमाःथाय् छेँ दनबिसेंलि लः छेँय् वंगु जुइला? लः ला थः गु मतापं, थःगु मात्राय् वया हेच्वनी, न्ह्यानाहे च्वनी, खँ थन थुलि पात कि लँ वनेगु थासय् छेँ दुहाँ वन, झीसं पिनेच्वनाः स्वयेबलय् छेँ दुथाय् लः दुहाँ वंगु धाल ।
उकिंला आः देय्या मूमूगु उद्योग, अस्पताल, शिक्षण संस्था, सिनेमाहल इत्यादि ततःधंगु जग्गा माःगु दक्व खुसिसिथय् लानाच्वंगु दु ।
थुलि लः दुहाँ वःगु थ्व न्हापां मखु, थथे ला दँय् दसं जुयाच्वंगु दु । अथेसां ध्यबा नयाः हे प्रकृति विरुद्ध परियोजना सञ्चालन यानाच्वंपिन्सं व यानावंपिन्सं थःगु बचाउ जक यानाच्वंगु दु, प्रकृतिया सम्पत्ति प्रकृतियात लितबिइगु बिचाः यानाच्वंगु मदु, अथे धइगु आकिवं नं थुलि हे कसा नयेत स्वनिगःबासी बाध्य जुयाच्वनेमाःगु दु । थज्याःगु इलय् नं सरकार वा स्थानीय सरकार वा सम्बन्धित निकायं आकिवं थथे मजुइकेत छु यायेमाः धकाः बिचाः यानाच्वंगु मदु । अझ थुकियात पनेत दीर्घकालिन आयोजना वा नियन्त्रण व जुइधुंकाः उद्धार यायेगु लागि अले जुइन्ह्यः मनूतय्त न्ह्यलं चायेकगु कथंया तकं छुं कार्य क्रम नं अनया नगरपालिकां यानाच्वंगु खनेमदु । खःसां मखुसां थुकियात खुसिबाः वःगु वा बाढी वःगु धाल, दैवी प्रकोप धाल, जनतां सह यायेमाः धाल, अले उकिया विरोध ला छु व्यंग्य तकं यायेमदुगु संकेत सरकार पक्षीय जनप्रतिनिधिं बिल ।
अथेधइगु थ्व प्रभावित लागाय् च्वंपिं दक्व नेपाःमि मखु, सरकारया उमिप्रति छुं दायीत्व मदु धाःगु हे धकाः थुइकेमाल । जनता हाहां दिक्क चायेधुंकल । उखे केपि शर्मा ओलीया नेतृत्वया सरकार धाःसा नेपाःया यथार्थयात ल्वःमंका न्हियान्हिथं धयाथें रेल, पानी जहाज, पाइपया ग्यास व ब्वइगु कार धकाः गफ यानाच्वंगु दु । व अज्याःगु छुं न्हूगु विकासया ज्या याइम्ह खः मखु अले वयाके अज्याःगु यायेगु छुं श्रोत दु झीसं सिउ । थ्व ला मनूतय्त न्हापान्हापा मचाबलय् पापा बिइ धकाः ह्ययेकूथें जक खः धकाः नं धयाच्वनेम्वाल । याइगु खःसां वं गांगामय्या खँ त्वःता छ्वये येँ थज्याःगु राजधानिया तकं लँया व्यवस्था वयागु पार्टीयाम्ह मेयरया पाखें याकूसा जिउगु खः, वयागु ज्यां अज्याःगु छुं जुइगु सकारात्मक खँत खनेदयाच्वंगु मदु ।
आःया अमेरिकाय् ब्वनावःपिं धायेला भ्रष्ट सरकारी कर्मचारीतय् न्ह्याथेयानाः नं ध्यबा खर्च यानाःगु धकाः लाःलाःथाय् अलकत्रा लानागु बिल दयेकाः सरकारय् बुझेयाःगुया लिच्वः खः थ्व लः दुहाँ वःगु ।
आः मेगु प्रसंग । ख्वपयाम्ह छम्ह सरकार पक्षयाम्ह माननीय महेश बस्नेतं फेसबुक लगायतया सामाजिक सञ्जालय् वा वःगु, लः दुहाँ वःगु अले प्रधानमन्त्रीया गबलें पुमवनीगु पानी जहाजया प्रसंगयात कयाः व्यंग्य यायेवं अथे यायेदइमखु, याःम्हसित साइबर कानूनया मातहत सजाय जुइमाः धकाः धायेवं जनता झं आक्रोशित जूगु दु । छम्ह माननीयं संसदय् जनताया पक्षय् थज्याःगु अवस्थाय् सरकारं जनतायात मछिनाच्वंगु अवस्थाय् सरकारं उद्धार तीव्र यायेमाल अथवा आकिवं थथे मजुइकेत दृढ पलाः ल्ह्वनेमाल धकाः ध्यानकार्षण यायेगु लाकि जनतां सतकय् मवसें, तोडफोड मयासें सुयातं बाधा मजुइक सामाजिक सञ्जालय् थःगु असुविधायात कयाः दुख व आक्रोश जक प्वंकेमाःगु तकं मप्वंकुसे व्यंग्य यानाच्वंपिन्त थुभनं आतंकित यायेगु ? अथे जूसा सरकारया अव्यस्थाप्रति व्यंग्य यायेगु पञ्चायती ईया तकं स्वतन्त्रता नेपाःया गणतान्त्रिक सरकारं मबिउगु जुल ला? कारबाही बेतुक वा आधारहिन आश्वासन बियाः सरकारया आयु तःहाकःयाइम्ह प्रधानमन्त्रीयात यायेगुलाकि कर पुलाः राजधानीया बासिन्दा जुयाः नं आधारभूत स्वयाः आधारभूत सुविधां बन्चित जुयाच्वंपिं निरिह जनतायात यायेगु? घाः जुल, सरकारं वासः यानाबिउगु मखु, आः स्याःगुयात स्यात तकं नं धायेमलि ला?थ्व थौं या अहम् न्ह्यसः खः ।
No comments:
Post a Comment