उज्यालो एफएमय् जिगु अन्तरवार्ता A Baby's Mother व अनुवाद साहित्ययात कयाः

http://lahana90.blogspot.com/2018/07/lahana-with-razen-manandhar.html

नेवारबाट नै दलित बनाइएका नेवारहरु

राजेन मानन्धर

नेपालमा राजाले राजकाज छोडेको पनि एक दशक भइसकेको छ । नेपालकै छोरा वा छोरी हुन् सर्वोच्च पदमा पुग्ने अब। सबै कर तिरेर गणतन्त्र र धर्मनिरपेक्ष राज्यमा नागरिक कहलिएर बस्छन् । काठमाडौं नेपालको राजधानी । यहाँका रैथाने नेवारहरु आफूलाई निकै सभ्य सुसंस्कृत हुँ भन्छन् । तर यथार्थ यो भन्दा अलिक फरक पनि छ ।

हालै मात्र पढ्नमा आएको कुरा । काठमाडौसँग टाँसिएको मध्यपुर थिमि नगरपालिकाको सिवाः टोल वरपरका केही सार्वजनिक इनारमा त्यहाँका केही आफुलाई ठुलो जातका भन्नेहरुले त्यहीँ बसोबास गर्ने , जात्रा पर्व लगायतका धार्मिक सामाजिक उत्सवमा सहकार्य समेत गर्ने मानन्धर, वज्राचार्य, खड्गी, कपाली (श्रेष्ठ बाहेक)लगायतका समुदायलाई पानी तान्न नदिने सामाजिक विभेद गरिन्छ । पत्याउनुहुन्छ? यो कुनै हुम्ला वा दार्चुलाको कुरा होइन ।

विशेषगरी परम्पराको हवाला दिएर यहाँकाे आदर्श उच्च माविबाट उत्तर पूर्वी दिशामा अवस्थित इनार, दक्षिण दिशा (माकः ननी)को इनारमा यी समुदायलाई पानी तान्ने सवालमा विभेद हुँदैआएको कुरा हालै फेसबुकमा शिवासायमि खलःले राखेपछि हामी नेवारहरु आफुहरु कति अगाडि कति पछाडि छौं भन्ने विषयमा घोत्लिन बाध्य भएका छौं ।

नेपाललाई छुवाछुत मुक्त राष्ट्र घोषणा गरिएपनि समुदायका आधारमा हुने विभेद अझै पनि अन्त्य हुन सकेको छैन । यो हिन्दु वर्णाश्रम अन्तर्गतको चार जातको कुरा पनि होइन । यो त आफुलाई जनजाति भन्ने नेवारहरु बिचमै हिन्दू जातीयप्रथाको अन्धानुकरण गर्नाको परिणाम हो ।

कति राम्रो सुनिन्छ जब नेवार संस्कृतिविद्हरु अनि साहित्यकारहरु समेत अविरल भनिरहन्छ — नेवार भनेको यस्तो जाति हो जसमा वर्णभेद छैन, ठुलो सानोको सवाल छैन, सबैको आआफ्नो पेशा छ अनि त्यही पेशा अनुसार उनीहरुको वर्गीकरण मात्र गरिएको छ भनेर भन्दा । यो त बुद्धले भनेको जस्तो समाज भयो, माक्र्सले बताएको जस्तो राज्य भयो ।

तर यथार्थको आँखाबाट हेर्यो भने देखिन्छ संसारको कुनै पनि देश, राज्य वा गाउँ समेत पनि ठुलो सानोको विभेदबाट मुक्त छैन । सर टमस मुरको युटोपिया साँच्चै हुने भए त्यहाँ कस्तो हुन्थ्यो थाहा छैन तर आज साम्यवादी भनेर भन्ने देशमा पनि यो भेद व्याप्त छ भन्ने सुनिन्छ । यो वर्ण, जातको जंजाल विभिन्न रुपमा विभिन्न भेषमा जहाँतहीँ छ, हुन्छ नै ।


A traditional water well in Kathmandu Valley (photo: Social media).
यसमा पनि हामीले नेवारहरुको समाजमा यो वर्णभेद अनि अछुत भनिनेहरु छैन भनेर भन्दै आइरहेका छौं — यो नेवारहरुलाई जनजाति मान्ने मौलिक र सैद्धान्तिक रुपबाट हेर्दा गलतसम्म होइन । तर मानवीय स्वभाव हो, जान्नेहरुले र भएकाहरुले आफुलाई ठुलो भनेर नभएकाहरु र नजानेकाहरुलाई सानो भन्ने रहर बोकेका हुन्छन् । शायद त्यसैले नै होला १४औं शताब्दीका राजा जयस्थिति मल्लले पनि भारतीय वर्णभेदी विद्वानहरु ल्याएरै यहाँ वर्णभेदको बीजारोपण गरे । अनि यो व्यवस्था राम्रो लागेरै त होला यहाँका सम्भ्रान्तहरुले यसको अन्त्य कहिल्यै चाहेन, मलजल नै दिइरहे — छ सय वर्ष पुरानो ऐतिहासिक दस्तावेजको आधारमा हामीले आज सामाजिक शासन गर्दै आइरहेका छौं — यस कुराको दोष आज हाम्रो टाउकोमा छ । दोष बोक्नु त गलत होइन तर अाजकाे शिक्षित समाज पनि यसै कुरीतिलाई ससम्मान बाेकेर अाजकाे दुनियाँमा बाँचिरहेका छाै‌ं । बोक्न त हामी अहिले फाेर-जिकाे माेबाइल बाेक्छाैं तर मानसिकता भने हाम्राे चारसय वर्ष पुरानै छ ।

बिरालोले फोहर लुकाएजस्तै हामीले यो कुरा जति लुकाएपनि यो लज्जास्पद सत्य विभिन्न विद्वानहरुले पत्ता लगाएकै छन् । विभिन्न विदेशी विद्वानहरुले हाम्रो व्यवहारमा छुत अछुतको भेद देखेका छन् । अझ उनीहरु नेवारभित्रको सानातिना विभेदलाई पनि ठुलो बनाए देखाइदिन मरिहत्ते गर्छन् । हुन पनि हो — आज पनि नेवारभित्र इनार छुन नदिने, घरभित्र छिर्न नदिने, छुन नहुने, भात खाइदिन नहुने, भोजमा सँगै राखेर खुवाउनु नहुने, भोजमा अलग्गै बोलाउनु पर्ने, बिहाबारी नचल्ने आदि विभिन्न किसिमका विभेदहरु देखिने नदेखिने गरी यथावत नै छ । हाम्रो ज्ञान र विद्वताले हामीलाई जति नै सभ्य बनाएतापनि आज पनि हाम्रो वरिपरी यसको घरको भात खाँदा घ्यु वा बेसार हालेको मात्र खानुहुन्छ, यसलाई घरभित्र हुल्न दिनुहुँदैन अनि यसलाई चिया ख्वाउँदा उसले आफ्नो जुठो आफै मस्काउनुपर्छ भन्ने मानसिकता अझै बाँकी छ । नेवारभित्र पनि हिन्दु त हिन्दु नै भए, बौद्ध नेवारहरु पनि छुवाछुतको व्यवहार गर्छन् भन्दा बौद्ध धर्मामलम्बीहरुलाई पत्याउन गाह्रो होला । त्यसैले नेवारहरुमा पनि दलित होलान् र ? भनेर प्रश्न गर्नु पनि बुद्धिमानी नहोला ।

आजको यो परिस्थिति र सामाजिक बनोटलाई हेरेर भन्न सकिन्छ वर्णभेद नभएको नेवार समाजमा तल्लोजात भनेर भनाइनुपर्नेहरुले आज भन्दा एकदुईसय वर्ष पहिले कति सामाजिक उत्पीडन भोग्नुपरेको थियो होला भनेर ।


A poster against caste discrimination over water use
आफ्नो आफ्नो पृथक पृथक धर्म संस्कृति भएर पनि एक ढिक्का भएर बसिरहेका नेवारहरुलाई यहाँका शासकहरुले विभाजित गरेर, लडाएर शासन गर्ने कोशिस आज मात्र होइन सयौं वर्षदेखि भइआएको हो । नेवारभित्रका उपाध्यायहरु र वज्राचार्यहरुलाई फुटाएको अनि वज्राचार्य र तुलाधरहरुलाई फुटाएको इत्यादि घटनाको संस्मरण यहाँ अझै बाँकी छ । आफुलाई माथिल्लो भनेर देखाउनुपर्नेहरुले नेवारहरुलाई फुटाउन सजिलो छ भन्ने बुझेकाले नै यस्तो घटना घटिरहेको छ भन्ने बोध गरे मात्र पनि यस्तो इतिहास फर्केर आउने सम्भावना कम रहन्छ ।

यसै सन्दर्भमा नेवार जाति र संस्कृतिका अभिन्न अङ्ग भएका च्यामे, पोडे, कुश्ले र खड्गी (त्यसबेला गल्तीबश कसाई भनिएकाे)लाई कुनैबेला सरकारले बनेको दलित उत्थान विधेयकमा नाम राखेपछि यहाँ एक किसिमको खैलाबैला भएको थियो । नेवार नेतृत्व र संघसंस्थासँग छलफल नगरी बाहुन क्षेत्री प्रशासक र केही दलितहरुले नै आफ्नो स्वार्थका लागि नेवारहरुलाई दलितभित्र राखे भन्ने कुरा यहाँ चलेको थियो । अस्ति भरखरकै स्थानीय चुनावमा उनीहरु दलितकाे काेटाबाट चुनाव लड्न अस्वीकार गरे तर दलित हुनुकाे पीडाबाट भने अझै मुक्त छैनन् ।

त्यसपछि केही ढिलो भएपनि नेवारहरु दलित हुनसक्छ कि सक्दैन भन्ने चर्चा परिचर्चा हुनथाल्यो । आफ्नो परिचय खोज्न इतिहास र वर्तमानमा अध्ययन अनुसन्धान गरेर सत्य तथ्य अगाडि राख्ने काम सँधै सराहनीय हुन्छ । तर यहाँ आश्चर्यजनक कुरा के हुन्छ भने आफ्नै थरको परिचय खोज्न आफ्नो अस्तित्वको सही परिभाषा दिने मामलामा नेवार विद्वानहरु र नेवार नेताहरु कन्जुस भइरहको पाइन्छ । यसबाटै स्पष्ट हुन्छ नेवारहरुलाई सही र असल मार्गमा लानुपर्ने नेतृत्वको मनमै पाप छ ।

यसको कारण घामजसतै छर्लङ्ग छ । हामीले नेता मानेर आएका जति पनि छन् ती सबैजसो त्यही वर्गका छन् जुन वर्ग आफुलाई आधा इन्च माथि छ भने र प्रमाणित गर्न अरुलाई दश फिट तल खसालिरहन्छन् । उनीहरुमा आफुहरु माथिल्लो जातको भन्ने दम्भ छ । अनि नेवार समाजको आदर्श नमूना भएर देखाउनुपर्ने विद्वानहरुभित्र पनि यस्तो एउटा तत्व लुकेर रहेको हुन्छ जसले उनीहरुलाई आजका मितिमा पनि ती च्यामे, पोडे, कुश्ले र कसाइका साथमा बसेर भात खाने आँट गर्दैनन् । नेवारभित्र वर्गमात्र होइन वर्ण वा जातीय छुवाछुत पनि छ भन्ने राष्ट्रिय स्तरबाट प्रमाणित भइरहँदा पनि नेवार एकताको जपना गरेर बस्नेहरुले यो कटुयथार्थलाई चिर्ने खासै प्रयास गरेको पाइँदैन ।

सुनचाँदीकै वर्षा गरेर मठमन्दिर, बनाउन सक्ने नेवारहरुभित्र आज पनि दिनभरी काम गरेर पनि दुईछाक खान नसक्नेहरु छन्, कथित जातीय पेशा संकटमा पर्दा पनि आफ्नो पेशा गरेर खाने वातावरण छैन, उनीहरु शिक्षा, स्वास्थ्य र व्यवसायको क्षेत्रमा पछाडिको पछाडि नै परिरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा आफ्नै समाजबाट तिरष्कृत र दलित भएर बस्नुपर्नेहरुले आफ्नो सामाजिक प्रतिष्ठा फिर्ता लिनकै लागि दलित आयोगको शरण गए त उनीहरुको के दोष ? अझ पनि नेवारहरुमा दुइचारवटा थरहरु त्यतिकै अपहेलित र तिरष्कृत छन् । यो कुरा सबैलाई थाहा छ ।


Colorful festival of Newars in Thimi (Photo : Social media)
यो खुशीको कुरा हो कि यस्तो विभेद सहेर पनि ती च्यामे, पोडे, कुश्ले र खड्गीहरुले आफुलाई नेवार नै भनेर स्वीकार गरिरहेका छन्, आफु नेवार भएर नेवार धर्म संस्कृतिमा आफ्नो योगदान सम्झेर नै आवाज राखिरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा नेवार समुदाय, नेवारभित्रको नागरिक समाज, संघसंस्थाहरुका अगाडि पहिले कहिल्यै नआएको एक चुनौति खडा भएको छ । शुतुरमुर्गले बालुवाभित्र टाउको लुकाउँदैमा तुफान नआउने होइन, दुइचारजनाले नेवारमा दलित छैन भन्दैमा हाम्रो सोचाइर व्यवहारमा परिवर्तन आउने होइन । अहिले हामीले छातीमा हात राखेर शुद्ध मनले भन्नुपरेको छ — हामीलाई साँच्चै आफ्नो थोत्रो अभिमान, जातको आडम्बर प्यारो छ कि सम्पूर्ण नेवारहरुको समष्टीगत विभेदरहित परिचय प्यारो छ ।

एक्काइसौं शताब्दीमा पनि हामी प्रतिस्पर्धात्मक जीवन र सामुदायिक विकासभन्दा पनि को दलित र को दलित होइन भनेर भनिरहेका छौं । गुभाजु बर्मु को अगाडि स्यस्यः दलित (कुनै ठाउँ परिस्थितिमा स्यस्यःको अगाडि गुभाजु दलित), स्यस्यःका अगाडि ज्यापु दलित, ज्यापुका अगाडि साय्मि दलित, साय्मिका अगाडि प्वः दलित । आखिरमा हामी सबै दलित नै हौं, सत्ता हसुर्न पाएका गैरनेवार समुदायका अगाडि । सबैको एकै समस्या, सबैले मिलेर समाधान गरेमा हीत सम्पूर्ण जातिकै हुने हो ।

नेपाल सरकारले २०६३ साल जेठ २१ गते मुलुकलाई छुवाछुत मुक्त राष्ट्र घोषणा गरेको थियो । अनि व्यवस्थापिका संसदले २०६८ साल जेठ १० गते जातीय भेदभाव तथा छुवाछुत कसूर र सजायँ ऐन २०६८ लागू गरेको थियो । सबै मान्छन् याे दण्डनीय अपराध हाे भनेर ।
छुवाछुत सम्बन्धित ऐन २०६३ मा जातजाति, धर्म, वर्ण, वर्ग वा श्रमको आधारमा भेदभावपूर्ण व्यवहार बहिष्कार वा निषेध गरेमा तीन महिनादेखि तीनवर्षसम्म कैद वा एक हजार रुपैंयादेखि २५ हजार रुपैंयासम्म जरिवाना वा दुवै संयाय हुने व्यवस्था गरेको पाइन्छ ।

हामी सबै पढेलेखेका विद्वान । देशभरिकै समस्या हामीले समाधान गर्न सक्छाै‌ं तर अाफ्नै समुदाय भित्र मौलाइरहेकाे याे कुप्रथाका विरुद्ध नेवार नेतृत्व माैन छ स‌ंघसंस्थाहरु गुपचुप छन् । अाखिर कतिन्जेल शिक्षा अार्थिक अात्मनिर्भरता र प्रतिष्ठा भएर पनि ती नेवारहरु अाफ्नै समुदायका अभिजातहरुकाे थिचाेमिचाेलाई सहेरै बसिरहलान् ?
Published in medium.com on 2018 07 28
https://medium.com/@razenmanandhar/%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%B2%E0%A5%87-%E0%A4%A8%E0%A5%88-%E0%A4%A6%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%A4-%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%8F%E0%A4%95%E0%A4%BE-%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A5%81-b3d278123695

180722 नां हिलेत जक ला नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग ?

राजेन मानन्धर

यःसां मयःसां नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग धइगु झी सकसिगुं, झीगु आस्था, विश्वास व श्रद्धाया नं केन्द्र खः । आखः जक ब्वनेगु थाय् जूसा थन त्रिभुवन विश्वविद्यालयय् जक दर्जनौं विभाग दु, अनं दँय्दसं सलंसः विद्यार्थी स्नातकोत्तर जुयाः पिहां वइ, बांबांलाःगु जागीर नइ । तर थ्वहे जक अज्याःगु विभाग खः, गन ब्वनेधुंकूपिं जक मखु मेमेपिं नं दक्व मांदेय् व मांभाय्यात मतिना याइपिंसं आसाकुति मिखां स्वयाच्वनी, छुं याइ ला धकाः ।

न थन स्नातकोत्तर यानाया जक भरय् तःधंगु पदय् सुनां जागिर नल धाःगु न्यना, न त थुकियात गैर नेवाः समुदायं, अझ नेवाःतय् दुने हे भाषा साहित्यप्रति मतिना मदुपिंसं उमित सम्मान याःगु न्यना । अथेसां थन अप्वः–म्हो विद्यार्थीत दँय्दसं वया हे च्वंगु दु, ब्वना हे च्वंगु दु, थनया व दसिपौ थःगु छातिइ प्यपुंकाः गर्व याना हे च्वंगु दु ।

थुकिया छगू जक हे हुनि धइगु नेवाःतय् दुने छपुचः अज्याःगु नं वर्ग दु गुमित थःगु भाय्यात नेपालभाषा धायेकाया गर्व दु । थौंया त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गतया नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग म्हिगः सुयागुं माया, दया, आशिर्वादं वा निगाहं प्राप्त जूगु बख्सिस मखु । न्यनातयागु खँ जक हे खः — त्रिभुवन विश्वविद्यालयं सन् १९६० य् कलेजस्तरय् आई.ए. ब्वंकेगु थाय् बिल । आन्दोलन, संघर्ष, वादविवाद लिपा अनं बी.ए. ब्वंकेदत । व धुंकाः क्रमशः १५ दँ लिपा एम.ए. ब्वंकेदत । थथे जुजुं सन् १९७७ निसें डिग्री बाइ डिजर्टेशनं यायां लिपतय् सन् १९८१ निसें एम.ए. ब्वंकेदत ।

नेपालय् सछिगुलिं मल्याक्क भाय् दु तर राज्यं कःघानातःगु विश्वविद्यालयय् थथे प्राज्ञिक मान्यता सहितया स्नातकोत्तर विश्वय् ब्वनेदूगु निगू वा स्वंगू भाय् दुने झीगु मांभाय् नेपालभाषा नं लाः धइगु म्हो गर्वया विषय खः ला ? थ्व धइगु मुलतः झी द्वःछिदँ पुलांपिं पुर्खापिंसं लेख्य परम्परा दयेकाः स्थायी अभिलेखिकरण यानातःगु तिब्बत बर्मेली भाय्–पुचलय् दुने लाःगु निगू प्यंगू भाय्त मध्ये छगू खः धायेबलय् झीगु गर्व याकीगु भाय्यात प्राज्ञिक मान्यता बीकीगु तीर्थ खः ।

आः नां हिल धाःसा झीगु मांभासं ब्वने मदइगु सम्भावना दुसा मेखे झी सछिदँनिसें जिमिगु
भाय् नेवार वा न्यार मखु नेपालभाषा खः धकाः स्थापित जुयाच्वंगु छगू तथ्ययात नं प्यं चुइके थें चुइका छ्वयेगु अवस्था जुइ ।

झीगु भाय् धइगु काल–कालान्तरनिसें राज्यं तःकः हे दमन याःसां झी दुने हे नेपाःमांया सन्तानतय्सं षडयन्त्र यानाः अले झी नेवाःतय्सं हे हेबाय्चबाय् यानाः नं स्याये मफुगु भाय् खः । व स्वयाः नं गुलि राज्य व महिताःतय्सं दमन यात उलि उलि हे स्वां ह्वये थें ह्वःगु भाय् खः । झी दक्वस्यां थुकी गर्व याये मफुत, थ्व मेगु हे खँ जुल ।

यथार्थ झीगु न्ह्यःने दु, नेवाःत स्वयाः यक्व जनसंख्या वा भाषाभाषी दूगु अवधी, मगर वा तामाङ भाय्या आःतक पिहां वःगु सफू सलय् ल्याःखायेत मदु, झीगु सफू द्वलय् ल्याःखाये दु । थ्व धइगु नेपालय् वःगुमछि भाय् दु, उपिं दक्वसित मान्यता बी फइला धकाः धया जुइपिं भाषिक उपनिवेशवादी जक मखु, जि नेवाःभाय् ब्वने मसः, बांलाःगु सफू पिहां मवः धकाः सिँन्हाय् छुना जुइपिं नेवाःतय्गु न्ह्यःने बस्वायेगु लिसः नं खः ।

थुकिया प्राज्ञिक उन्नयनया जिम्मेवार धइगु वा छगू जक नेतृत्व काइगु संस्था आःतकया निंतिं थ्वहे यःसां मयःसां, झीत ययेकूसां मययेकूसां झीगु धायेगु नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग हे खः । उलि धायेधुंकाः नं आः झीसं नवायेमाःगु, दुवालेमाःगु खँ धइगु व झी सकसियां नानिचा जुयाच्वंगु विभागया उत्पादन गथे च्वं ? थुखेपाखे झीगु ध्यान म्हो जक वनाच्वंगु दु, अथवा नवायेत ग्यानाच्वनागु दु ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयया हे मेगु निगू भाषा विभागत अंग्रेजी व नेपाली स्वयाः झीगु विभाग गथे च्वं धकाः लनेगु तकं झीसं साहस याये मफयाच्वंगु दु । मेगु विभागं पिहां वःपिनिगु प्राज्ञिक प्रस्तुति व झीगु विभागं पिहां वःपिनिगु प्राज्ञिक प्रस्तुतिया सामान्य तुलनात्मक अध्ययन यात धायेवं खँ लः थें यचुइ ।

जि थम्हं नेपालभाषा ब्वनागु झिंच्यादँ दत, अबलेनिसें अनया प्रत्येक विकास, परिवर्तन व उत्पादनयात सामान्य पुलांम्ह विद्यार्थीया हैसियतं मिखा जक ब्वयाच्वनागुया भरय् थुलि च्वयेगु दुस्साहस जिगुपाखें जूगु दु ।थःगु विभागं नां गथे ज्या अथे याना क्यने मफुगु अवस्था वयेवं, यानागु धकाः हे जकसां याना क्यनेमाःपिंसं क्रमिक रुपं थन न्हून्हूगु विषय दुथ्याकेगुली बल बिल ।

अले थन ब्वंकेमाःगु भाषा व साहित्यया विषय, पाठ्यक्रमकथंया शिक्षा दुग्यंक बी मफुसेंलि, व कथंया शिक्षकपिं तयार याये मफुसेंलि अथवा हये मफुसेंलि (हयेत मन चमकनेवं नं) थन हे थःगु विषय स्वयाः पिहाँ वनाः नाना प्रकारया विषययात दुत हयेगु चलन वल । वय्कःपिंसं थन भाषाविज्ञानय् अध्ययन अनुसन्धान याये मफुत, न्हूगु ढंगं नेपालभाषाया व्याकरण च्वयेगु व भाषा वैज्ञानिक विश्लेषण यायेमफुत, नेपालभाषा साहित्ययात आधुनिक व उत्तर आधुनिक वा समयसापेक्ष ढंगं समालोचना यायेगु अले अनया विद्यार्थीतय्त थौंया समसामयिक साहित्यलिसे परिचित याये मफुत । अले थज्याःगु कस्मेटिक सुन्दरीकरणपाखे पलाः न्ह्याकेमाःगु अवस्था ब्वलन ।सन् १९९९ य् झिगू पत्रया पाठ्यक्रम जुल । अले भाषा–साहित्य ब्वंकेगु स्वयाः नेवाः संस्कृति, नेपालमण्डलया इतिहास अथवा पत्रकारिता व अभिलेखविज्ञान थज्याःगु विषयत दुथ्याकल । छखें स्वयेबलय् थ्व विकास हे खत, थःगु विभागया विकास जुल, चकन, ब्यापक जुल धकाः मन तयेगु लँपु चाल ।

आः थ्व नेपालभाषा विभाग धइगु ज्या मदुपिनि मतिइ लूलू थे च्वयातःगु कविता, उपन्यास, निबन्ध व ज्याख्यलय् मदुगु व फाकुगु भाषाव्याकरण जक ब्वनाः ई सितिं छ्वयेगु थाय् मखुत, थन आः नेवाः इतिहास, संस्कृति, पत्रकारिता व अभिलेखविज्ञान नं ब्वनेदत धकाः फुरुङ्ग जुइदत । अबले बीगु तर्क थ्वहे खः कि आःया अवस्थाय् भाषा साहित्य जक ब्वनाः म्वाये थाकु, गनं ज्या ख्यलय् मवल, उकिं हापु चूमलाकल अथवा समयसापेक्ष मजुल । आः झीगु विभागं नं ज्याख्यलय् दुपिं जनशक्ति उत्पादन यात धकाः झी हे मखु ला फुइँफुइँ याना जुयापिं ? तर लिच्वः स्वये नु, थनं दँय्दसं झी हनेबहपिं डा. कमलप्रकाश मल्ल वा काशिनाथ तमोटया उत्पादन जुल ला ? थनया उत्पादन आः पुरातत्व विभाग वा सूचना विभागय् आवश्यकता फ्वन धाःसा उम्मेदवार जुइत योग्य जुल ला ? अले थनया उत्पादन त्रिभुवन विश्वविद्यालयया हे संस्कृति विभाग वा पत्रकारिता विभागं उत्पादन याःपिं थेंज्याःपिं दक्ष जुल ला ? अथवा उपिं अनं उत्पादन यानातःपिं जनशक्तिलिसे प्रतिस्पर्धाय् वनाः अज्याःगु रोजगारया अवसर प्राप्त यात ला ? अन १००० ल्याःया संस्कृति, अभिलेख विज्ञान वा पत्रकारिता ब्वनावःपिं ति योग्यता काल ला ? थ्व न्ह्यसः गहन खः लाकि मखु ? थ्व न्ह्यसः हे नं बिडम्बना जुइ आःया सिटिइभिटी जुइत स्वयाच्वंगु नेपालभाषा केन्द्रिय विभागया नेतृत्वयात ।भाषा व साहित्य धइगु संसारय् गनं नं ध्यबा कमे यायेगु विषय मखु, जुइ मखु ।

ध्यबा कमे यायेत ला झीगु समाजय् दक्वस्यां यःगु, ब्वनेफुपिं ब्वनीगु व ब्वंकेफुपिंसं ब्वंकीगु मेडिसिन वा इन्जिनियरिङ हे खः । तर देय्या इज्जत डाक्टर व इन्जिनियरतय्सं जक तइगु मखु । खय् भाय् ल्हाइपिंसं जेलय् पतिं न्याकाच्वनेमाम्ह भानुभक्त आचार्यया बुन्हि उकुन्हु तिनि नेपाःन्यंक जक मखु थःत नेपाःमिया सन्तान धाइपिं दार्जिलिङ व सिक्किमय् तकं हन । छु भानुभक्तं उमित जागिर नयेगु विद्या बिउगु खः ला ?

दुःखया खँ थ्वहे खः कि झीगु छगू जक नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग क्रमिक रुपं हे भाषा साहित्ययात गौण तायेकीपिनिगु नेतृत्वय् वन । थन वय्कःपिनिगु नेतृत्वय् शंका यानागु मखु, तर भाषा साहित्य वय्कःपिनिगु प्राथमिकताय् मलात धइगु खँ अनं स्नातकोत्तर जुयावःपिंसं यानावःगु शोधग्रन्थया धलः अले अनं उत्पादित जुयावःपिंसं भाषा साहित्य व समालोचनाय् थःत गुकथं पात धइगु स्वयेवं सिइदइ ।

आः वयाः अनया नेतृत्वयात नेपालभाषा धइगु शब्द प्रति हे घृणा जुयावःगु अले थःत व विभागया अधिपति धायेकेबलय् अपमान वा थःगु क्षमताया अवमूल्यन जूगु तायेकीपपिं खने दयावःगु दु । न्हापा हे सन् २००७ य् कशिनाथ तमोटजुं थ्व विभागया नां नेवाः अध्ययन तयेमाल धकाः खँ ल्ह्वनादीगु खःसा आः वयाः डा. ओमकारेश्वर श्रेष्ठजुं थुकियात नेवार स्टडिज धायेगु खँ ल्हानादीगु दु । वय्कःपिनिगु विद्वता व नेवाःतय्गु थीथी ख्यलय् योगदान थःगु थासय् दु, वय्कःपिं प्रति जिगु सादर नमन । तर थम्हं छगू अवधिया लागिं नेतृत्व कयागु, म्हालासाला यायेमाःगु विभागया नां हे हिलेगु धइगु मागयात गुगुं हालतय् जायज तायेके फइ मखु ।छम्ह हिन्दी फिलिम स्वयेगु लत लगे जूम्ह मचायात थः मांया ख्वाः बांमलाः थें च्वन धायेवं वया नां माधुरी दीक्षित तयेमाल धकाः जिद्दी यायेगु गन तक पाय्छि जुइ ? थौंया न्ह्यसः थ्व खः ।

थ्व विभागया बागडोर ज्वनेत झाइपिंसं यदि थःगु दक्षता नेपालभाषा स्वयाः मेथाय् खंगु खःसा वहे कथं न्हूगु नेवार अध्ययन वा मेगु छुं विभाग चायेकेत पहल यानादीमाःगु खः, थथे जुल धाःसा छखे भाषा साहित्यया अध्ययन याइपिं वनी, मेखे नेवार अध्ययन याइपिं वनी । थुकिं नेवाःतय्गु बारे अध्ययन यायेगु निगू अलग अलग थाय् दत धइगु इतिहास हे च्वनीगु खः।

तर थन आशिर्वाद बिउम्हेसिगु कपालय् ल्हाः तइपिं भष्माशुरत खने दयावल, आः उमिसं विभागया इतिहास, उलिमछि कर्मठ योद्धातय्गु योगदान व नेपालभाषा ब्वनावःपिं व ब्वनीपिं विद्यार्थीपिनिगु मर्मय् हे प्रहार यायेगु कुतः यानाच्वंगु दु, थ्व मल्ह्वँसे मगाःगु खँ खः । तमोटजुं ला थ्व नां हिले मजिउ धाइपिंत उमिके ‘नेपालभाषा’ खँग्वःप्रति मोह दु धकाः तकं धयादीगु दु ।

वय्कलं धयादी थें नेपालभाषा धालकि हल्ला यायेगु अले नेवार अध्ययन धालकि ज्या जुइगु हे जुल ला? गम्भीर जुयाः बिचाः यायेगु ई वःगु दु । वय्कलं गुगु नेपालभाषाप्रतिया रोमान्टिसिजमं नेवाः विद्या थकायेगुली पंगलः जुयाच्वंगु दु धयादीगु दु वहे वास्तवय् झीगु पुनर्जागरण, जेलकाल, बाइस साल व वयां लिपा जुयाच्वंगु आन्दोलनया छगू जक अनुपम उपहार खः, अज्याःपिं विद्वानपिन्त शायद जिं थथे धयाच्वनेगु लायक नं मजुइफु, तर यथार्थ थ्वहे खः ।

न्हूम्ह विभागीय प्रमुखया थ्व लहडं न्हूगु नां हिल धायेवं प्रा. डा.त्रिरत्न मानन्धरजुं धयादीथें आः अन झीगु मांभासं ब्वनेगु व परीक्षा बीगु मान्यता हे मदइगु सम्भावना दु धाःसा मेखे झी सछिदँनिसें जिमिगु भाय् नेवार वा न्यार मखु ऐतिहासिक रुपं मान्यता वयाच्वंगु नेपालभाषा खः धकाः स्थापित जुयाच्वंगु छगू तथ्ययात नं प्यं चुइके थें चुइका छ्वयेगु अवस्था जुइ । झीगु बासःदँ पुलांगु नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग दयेकेगु संघर्ष बुइ, झीथाय् सुलाच्वंपिं दहाल यज्ञनिधिपिं त्याइ, अले न्याउली मारी पछुतो अबलय् जक जुइ । इलय् दक्वस्यां न्ह्यलंचाःसा बांलाइ ।
[Nepalbhasha Times : 180722]

खुसिया लः व स्यात धायेमजिउगु घाः

राजेन मानन्धर

ने‍ सं ११३८ तछला गाः अामै

देसय् दकलय् सःसिउपिं, ध्यबदुपिं अले राजनीति प्रभाव दुपिं च्वनीगु स्वनिगः थौं जलमग्न जुयाच्वंगु दु । ग्वःम्ह मनूत ला सिइधुंकल, करोडौं ध्यबाया सामान नास जुइधुंकल, मनूत कि डुंगाय् च्वनाः उखें थुखें जुयाच्वंगु दु, कि बाल्टिनय् लः थिनाः पिने प्वंकाच्वंगु दु । मनूत थज्याःगु अवस्थाय् नं संयमित जुयाच्वंगु दु । सरकारया विरोधय् जनता पिहाँ वयाच्वंगु मदु, मि च्याकाच्वंगु मदु । फेसबुकय् व्यंग्यात्मक फोटो तयाः अले सरकारं यायेधाःगु उगुंथुगुं गफ च्वयाः थःगु तंयात नियन्त्रण यानाच्वंगु दु । तर जनप्रतिनिधि धाःसा खुल्लमखुल्ला थुलि याःपिन्त तकं साइबर क्राइम लगेयायेमाःगु प्रस्ताव संसदय् तयाच्वंगु दु । धाथें नेपाल गुखे वनाच्वंगु दु ?

आःतक विशेष यानाः स्वनिगःया ख्वप व थिमि लागाया अवस्था थथे ब्वने, न्यनेदु । बुधबार चान्हय् व बिहिबार सुथय् तसकं वा वयाः विशेष यानाः ख्वपनिसें थिमितकया मनूत च्वनेगु बस्ति, उद्योग, बुँइ लः दुहाँ वंगु दु । ख्वपया हनुमन्ते व मनोहरा खुसिया जःखः लाःगु दुवाकोट, राधेराधे, लिवाली, श्रीजना नगर, सल्लाघारी न्हूगु मध्यपुर लागा डुबानय् लात ।

  

छेँ दुने तकं लः मुनेवं उमिगु माःगु सामान नास जुइगुलिसें मनूत न्हिछि दुहाँ पिहाँ जुइमखन । लिपा ला डुंगा तकया व्यवस्था यानाः हे मनूत काःवनेगु यायेमाल, राजधानी धयातःगु महानगरया थ्व हवाल । १२ घौ जक वा वयेवं ख्वपया जनजीवन अस्तव्यस्त जुल, अनया शिक्षण संस्था, व्यवसाय, लँ अले उद्योगधन्दा न्हापं प्रभावित जुल । बालकोटय् ला ताँ तकं चुइकायंकल । दैवी प्रकोप हे जूगु थेंच्वंक उद्धारया लागि धकाः नेपाली सेना, सशस्त्र व नेपाल प्रहरी उखेपाखे छ्वल । नेपाली सेनाया निगू प्लाटुनें डुंगा छ्यलाः २००म्ह मनूत उद्धारयात धकाः तकं समाचार वल ।

 स्वनिगलय् मनसुनया इलय् २४ घौया दुने ९३ दशमलब ६ मिलिमिटर वा वयेगु धइगु दैवी प्रकोप मखु । घटना तसकं जूगु थासय् मौसम पूर्वानुमान महाशाखाया कथं थ्व झाकय् १० घौया दुने नगरकोटय् ११७, चागुनारायणय् ७६ व ख्वपय् १२९ दशमलब ६ मिलिमिटर वा वःगु खः । अनया विज्ञत हे थुलि वा वःगुयात मुसलधारे धकाः धायेत तयार मदु ।

बालकोट वनेगु प्यकालँ व बस्ती अले गठ्ठाघरया क्वय् लागा नं लखय् दुन अले मध्यपुर अस्पताल क्षेत्र व जःखः नं सुरक्षित जुइमखन । अप्वः धयाथें जगाती व बाराहीइ अले आःतकं व्यवस्था यायेमफुगु भूकम्पपीडितया शिविरय् नं लः दुहाँ वःगु दु । मध्यपुरथिमीया राधेराधे व कमेरोटार जग्गा एकीकरण आयोजना दुने तसकं हे लः दुहँँ वन । राधेराधे, निकोसेरा व अनया बस्तीया लिसें भाटभोटेनी सुपरमार्केट लागा बांमलाक प्रभावित जुल ।

ख्वपनिसें येँय् वनेगु जापानी प्रविधियागु राजमार्ग थ्व इलय् बिजोग जूगु खनेदत । जःखः च्वंगु निपु लँ ला लःया कारणं यातायात यंकगु व मनू वनेगु संभावना हे मदुगु थाय् जुल अले राजमार्गय् लिक्क लाःगु छेँया छेलिइ थज्याःगु अवस्थाय् मनूत च्वनेमजिल धाःसा अन गोदाम यानातःपिनि लाखौ.या सामान क्षति जुल । अनला लँय् डुंगा चलेयाःसा बरु येँय् वयेवनेत अःपुइगु स्थिति वल । मनोहरा खुसिइ बाः वयेवं सिथय् च्वनीपिं अले न्ह्याबलें दुख जुल धकाः दुख क्यनीपि सुकुम्बासीतय्गु बस्ती नं लः दुहाँ वनीगु जुल ।

हिमालयया दक्षिणय् लाःगु थ्व स्वनिगः गालय् थ्व इलय् मनसुनया प्रभावं वा वइगु ला स्वभाविक हे खः, प्राकृतिक हे खः । अझ थ्व पालय् ला च्यान्हुझिन्हुतक लगालग वा वयेगु ई मवनी । थ्व ल्याखं थुलि वा वःगु धइगु प्रकोप मखु, दछिया थुलि वा नं मवःसा थन वा गथेयानाः सइ? मनूतय् गनया लः त्वनी? थुलि हे लः जमिनय् दुसुनाः ला थनया तुं बुंगाःचाय् लः दयाच्वनी । दोष वा वःगुयात बिइगु गुगुं हालतय् नं पाय्छि खनेमदु ।

वा वइ, जमिन सिंचित याइ, ल्यंदुगु ल ःगनगन खुसि दु अन अन वनी अले खुसि जुयाः क्वय्ना गनेद्यइथासं पिहाँ वनी — थ्व हे स्वनिगलय् न्हापांनिसें जुयाच्वंगु खँ खः । थ्व थन २०००दँनिसें चायात लुँ दयेकाच्वंपिं नेवाःतय्सं स्वयाः मेपिन्सं छु सिइ ? तर विशेष यानाः थन २५दँनि न्ह्यःनिसें जूगु राजनीतिक परिवर्तनया बह कयाः थन अनियन्त्रित कथं देसय् दक्व थासं मनूत वल । उमित माः धकाः च्वय् च्वय् दक्व सिमा ध्यन, जंगल सखाप यात, उमित थन च्वनेगु थाय् माल, थनया बुँ न्यानाकाल, छेँ दयेकल ।

दक्वसिया मिखा थन खुसिं कःघानातःगु जमिनय् लात । थनया खुसि दछियंक उलि हे जुइक वा वइगु ला मखु अथेसां थनया खुसिया लँ खुसिं हे दयेकातःगु खः, वं हे जक सिउ वयात गुलि लँ माः धकाः । थनया मनूतय्सं खुसिया भाय् थुयाः हे उलि लँ बियातःगु खः ।

आः वयाः थी थी योजना परियोजनाया नामय् खुसिया लँ कब्जा यानाकायेगु चलन सरकारं हे हल, अले देसय् दक्व मनूतय्सं जिउजिउथे यानाः खुसिया लँ कब्जा यानाकालं नं सरकार सुम्क हे च्वनाबिल । स्वनिगःया लःयात न्हयायेत जक १०० वर्गकिलोमिटर जग्गा माः धकाः न्हापा ल्याःचाः कयाः धयातःगु दु । व जग्गा गनं हे मदु । व स्वयाः ला सरकारं बागमतिया जःखः थुलिथुलि जग्गा बागमतियागु खः, उकिं अन छुं हे निर्माण याकेबिइमखु धकाः लालपूर्जा हे सरकारया नामय् १३०० रोपनी जग्गा चिं तयाः कयातःगु दुसां अन हे कि थी थी पार्टीया कार्यकर्तातय्त सुकुम्बासी धकाः सितिं छेँ दनेगु जग्गा बियातःगु दु, कि मखुसा खेदमैदान, व्यायाम यायेगु हल अथवा द्यःगः धकाः हे कब्जा याकातःगु दु । उकिंला आः देय्या मूमूगु उद्योग, अस्पताल, शिक्षण संस्था, सिनेमाहल इत्यादि ततःधंगु जग्गा माःगु दक्व खुसिसिथय् लानाच्वंगु दु । काक्वपाक्व धकाः अन स्थायी संरचना दयेकेवं खुसियात लँ पनीगु स्वभाविक हे खः ।

उकिसं थन अप्वयावःगु ट्राफिक व्यवस्थापन यायेत धकाः थनया विशेष यानाः बागमति व हिजाखुसि (धोबीखोला), सामाखुसिया सिथय् सिथय् पक्की लँ दयेकेगु, खुसि तपुयाः हे स्ल्याब ढलान यानाः लँ चायेगु अले वनेमाःगु लःयात पाइपय् दुछ्वयाः पिने यंकेगु धकाः जनताललिसे सहलह तकं मयासे अरबौंतका वंगु योजना सञ्चालन यायेवं थनया खुसिइ छटपटी मजुइला? लखुतीर्थ न्ह्यःने विष्णुमति खुसिया द्यःने दयेकातःगु पुलांगु ताँयात बछि यानाः बछिया द्यःने लँ दयेकूगु उकुन्हु हे तिनि मखुला? न्हापायापिन्सं ध्यबा अप्वः जुयाः तहाकःगु ताँ दयेकाःतगु जुइला? आःया अमेरिकाय् ब्वनावःपिं धायेला भ्रष्ट सरकारी कर्मचारीतय् न्ह्याथेयानाः नं ध्यबा खर्च यानाःगु धकाः लाःलाःथाय् अलकत्रा लानागु बिल दयेकाः सरकारय् बुझेयाःगुया लिच्वः खः थ्व लः दुहाँ वःगु । आःतक स्वनिगःया लः बागमतिइ टेकुइच्वंगु सुर्यघाट हाचां गायाः दुहाँ वःगु मदुनि, अथे धइगु थुकियात खुसिबाः वा बाढी धायेगु अवस्था मदुनि ।

थनया खुसि गपाय्बाला जुइमाः धकाः थौं स्वयाः स्वीदँ पीदँ न्ह्यः कयातःगु किपां धयाच्वंगु दु । अज्याःगु दँय्दसं लः न्ह्यायेमाःगु खुसिया लँ पनाबिउसेंलि लः वनेगु धइगु ला छेँ दुथाय् हे ला खतनि । थ्व खँयात मेकथं धायेग खःसा, लँ वनेमाःथाय् छेँ दनबिसेंलि लः छेँय् वंगु जुइला? लः ला थः गु मतापं, थःगु मात्राय् वया हेच्वनी, न्ह्यानाहे च्वनी, खँ थन थुलि पात कि लँ वनेगु थासय् छेँ दुहाँ वन, झीसं पिनेच्वनाः स्वयेबलय् छेँ दुथाय् लः दुहाँ वंगु धाल ।

उकिंला आः देय्या मूमूगु उद्योग, अस्पताल, शिक्षण संस्था, सिनेमाहल इत्यादि ततःधंगु जग्गा माःगु दक्व खुसिसिथय् लानाच्वंगु दु ।

थुलि लः दुहाँ वःगु थ्व न्हापां मखु, थथे ला दँय् दसं जुयाच्वंगु दु । अथेसां ध्यबा नयाः हे प्रकृति विरुद्ध परियोजना सञ्चालन यानाच्वंपिन्सं व यानावंपिन्सं थःगु बचाउ जक यानाच्वंगु दु, प्रकृतिया सम्पत्ति प्रकृतियात लितबिइगु बिचाः यानाच्वंगु मदु, अथे धइगु आकिवं नं थुलि हे कसा नयेत स्वनिगःबासी बाध्य जुयाच्वनेमाःगु दु । थज्याःगु इलय् नं सरकार वा स्थानीय सरकार वा सम्बन्धित निकायं आकिवं थथे मजुइकेत छु यायेमाः धकाः बिचाः यानाच्वंगु मदु । अझ थुकियात पनेत दीर्घकालिन आयोजना वा नियन्त्रण व जुइधुंकाः उद्धार यायेगु लागि अले जुइन्ह्यः मनूतय्त न्ह्यलं चायेकगु कथंया तकं छुं कार्य क्रम नं अनया नगरपालिकां यानाच्वंगु खनेमदु । खःसां मखुसां थुकियात खुसिबाः वःगु वा बाढी वःगु धाल, दैवी प्रकोप धाल, जनतां सह यायेमाः धाल, अले उकिया विरोध ला छु व्यंग्य तकं यायेमदुगु संकेत सरकार पक्षीय जनप्रतिनिधिं बिल ।

अथेधइगु थ्व प्रभावित लागाय् च्वंपिं दक्व नेपाःमि मखु, सरकारया उमिप्रति छुं दायीत्व मदु धाःगु हे धकाः थुइकेमाल । जनता हाहां दिक्क चायेधुंकल । उखे केपि शर्मा ओलीया नेतृत्वया सरकार धाःसा नेपाःया यथार्थयात ल्वःमंका न्हियान्हिथं धयाथें रेल, पानी जहाज, पाइपया ग्यास व ब्वइगु कार धकाः गफ यानाच्वंगु दु । व अज्याःगु छुं न्हूगु विकासया ज्या याइम्ह खः मखु अले वयाके अज्याःगु यायेगु छुं श्रोत दु झीसं सिउ । थ्व ला मनूतय्त न्हापान्हापा मचाबलय् पापा बिइ धकाः ह्ययेकूथें जक खः धकाः नं धयाच्वनेम्वाल । याइगु खःसां वं गांगामय्या खँ त्वःता छ्वये येँ थज्याःगु राजधानिया तकं लँया व्यवस्था वयागु पार्टीयाम्ह मेयरया पाखें याकूसा जिउगु खः, वयागु ज्यां अज्याःगु छुं जुइगु सकारात्मक खँत खनेदयाच्वंगु मदु ।

आःया अमेरिकाय् ब्वनावःपिं धायेला भ्रष्ट सरकारी कर्मचारीतय् न्ह्याथेयानाः नं ध्यबा खर्च यानाःगु धकाः लाःलाःथाय् अलकत्रा लानागु बिल दयेकाः सरकारय् बुझेयाःगुया लिच्वः खः थ्व लः दुहाँ वःगु ।

आः मेगु प्रसंग । ख्वपयाम्ह छम्ह सरकार पक्षयाम्ह माननीय महेश बस्नेतं फेसबुक लगायतया सामाजिक सञ्जालय् वा वःगु, लः दुहाँ वःगु अले प्रधानमन्त्रीया गबलें पुमवनीगु पानी जहाजया प्रसंगयात कयाः व्यंग्य यायेवं अथे यायेदइमखु, याःम्हसित साइबर कानूनया मातहत सजाय जुइमाः धकाः धायेवं जनता झं आक्रोशित जूगु दु । छम्ह माननीयं संसदय् जनताया पक्षय् थज्याःगु अवस्थाय् सरकारं जनतायात मछिनाच्वंगु अवस्थाय् सरकारं उद्धार तीव्र यायेमाल अथवा आकिवं थथे मजुइकेत दृढ पलाः ल्ह्वनेमाल धकाः ध्यानकार्षण यायेगु लाकि जनतां सतकय् मवसें, तोडफोड मयासें सुयातं बाधा मजुइक सामाजिक सञ्जालय् थःगु असुविधायात कयाः दुख व आक्रोश जक प्वंकेमाःगु तकं मप्वंकुसे व्यंग्य यानाच्वंपिन्त थुभनं आतंकित यायेगु ? अथे जूसा सरकारया अव्यस्थाप्रति व्यंग्य यायेगु पञ्चायती ईया तकं स्वतन्त्रता नेपाःया गणतान्त्रिक सरकारं मबिउगु जुल ला? कारबाही बेतुक वा आधारहिन आश्वासन बियाः सरकारया आयु तःहाकःयाइम्ह प्रधानमन्त्रीयात यायेगुलाकि कर पुलाः राजधानीया बासिन्दा जुयाः नं आधारभूत स्वयाः आधारभूत सुविधां बन्चित जुयाच्वंपिं निरिह जनतायात यायेगु? घाः जुल, सरकारं वासः यानाबिउगु मखु, आः स्याःगुयात स्यात तकं नं धायेमलि ला?थ्व थौं या अहम् न्ह्यसः खः ।

http://jheegu.com/180713c/

Un Népalais à Plouézec grace à l’Esperanto

De Razen Manandhar (Nepal)

Les 16emes Rencontres Internationales de Plouézec, jolie petite ville du bord de mer dans le nord-ouest de la France, était l’autre grande partie de mon voyage en France. Les Rencontres ont eu lieu du 18 au 25 août 2012. J’ai voyagé de la Maison Culturelle de Grésillon, à Plouézec le 18 août, en voiture, en compagnie de Monique Gerbay et de Danielle Fontaine. Le jeune brésilien Igor Ferreira était également des nôtres.

Le soir tombait quand nous avons atteint la salle des fêtes de Plouézec. Jean Claude Dubois et Roger Eon, qui ont tous deux visité le Népal, nous ont accueillis.

Lors de la cérémonie d’ouverture, Jacques Mangold, le maire, a accueilli les participants, soit une centaine d’espérantistes de divers coins de France, mais aussi de Belgique, de Roumanie, de Hongrie, du Brésil et du Népal.

Igor et moi, les invités d’honneur, avons reçu des bonnets bretons, pendant que quelques organisateurs coiffaient des chapeaux népalais.

Pauline Eon, Elisabeth Le Dru, Perla Mielo, Anne Jausions, Claude Jausions, Rodica Todor et moi-même Razen Manandhar avons enseigné l’espéranto aux enfants, aux débutants et aux confirmés. De plus, divers ateliers étaient proposés : dessin celtique, chorale, théâtre, yoga, jeux en espéranto et informatique,

dirigés par Jannine Royou, Perla Mielo, Laurent Peuch, Marie Savary, Elisabeth Le Dru, et Pierre Cardonna. Des examens espéranto étaient proposés, une dizaine de stagiaires ont tenté et réussi ces épreuves. Amapola Triguero a proposé son service de librairie durant toute la semaine.

J’ai enseigné l’Espéranto à environ 14 élèves. Ils étaient tous plus âgés que moi et avaient une bonne expérience du mouvement espéranto de leur région. En fait, cela s’est déroulé un peu comme un séminaire – je leur proposais des thèmes intéressants, par exemple : vie personnelle, politique, religion, amour, argent, le mouvement esperanto – et ils en discutaient vivement. Je leur ai montré que l’Espéranto est vraiment une langue internationale et que l’on peut très bien communiquer sans l’aide d’aucune autre langue.

Chaque après-midi ont eu lieu des excursions en deux groupes, guidées par Maryvonne et Jeanne. Les principaux sites visités furent la plage Bonaparte, le moulin de Craca, la pointe de Bilfot, la pointe de l’Arcouest, la plage de Gwinzegal, la chapelle de Kermaria, le temple de Lanleff, l’abbaye de Beauport, le musée des Islandais, le Sentier Musical, l’élevage des abeilles. Pour finir, nous avons visité le jardin de Marie Eon où sont exposées ses belles sculptures de bois.

La publication de mon interview et d’une grande photo dans le fameux journal "Ouest-France" (du 24 août) fut un grand moment pour moi. L’intérêt essentiel, pour moi, à Plouézec, était de comprendre le mouvement en faveur de la langue maternelle des bretons. En fait, ils possédaient une langue très riche qui faisait partie de leur vie et de leur culture. Mais après la Révolution Française, au 18eme siècle, le gouvernement a peu à peu interdit son usage. Actuellement, peu de gens la parlent encore. Mais depuis quelques années, ils ont entrepris un nouveau mouvement pour redonner vigueur à la langue bretonne. Maintenant, même ceux qui ne la pratiquent pas, sont fiers de leur langue maternelle et disent qu’ils ne pourront pas vivre sans elle. La situation des droits linguistiques est semblable au Népal. Il y a plus de cent langues au Népal, mais nous devons utiliser la langue gouvernementale dans les écoles, les laboratoires, les tribunaux, dans la police. En ce moment, au Népal aussi, les usagers de langues locales luttent, pour conserver leur langue maternelle. A nous de tirer la leçon de l’exemple de Plouézec !



Chaque jour, après le repas du soir, a lieu un programme divertissant. Samedi, c’était la traditionnelle soirée de "connaissance", dimanche, le fameux chanteur Yélane a interprété des chants français, et lundi, nous avons dansé les traditionnelles "danses bretonnes". Mardi, j’ai présenté le Népal au moyen de vues, de petits films et de chants. De nombreuses questions au sujet de la politique, de la culture et de la société népalaises ont été posées. Mercredi, chacun a pu chanter des mélodies de son pays. Aussi, j’ai chanté deux chants du Népal que j’ai moi-même traduits en esperanto : "Diris mia amiko ke.. ; " et " Silko fluanta ". Jeudi, Igor a présenté le Brésil. La soirée d’adieu du vendredi fut mémorable. Théâtre, chorale et autres chants furent présentés. J’ai répété mes chants en espéranto. La présentation de l’équipe de la cuisine fut sans doute la plus belle – l’âge n’est pas une limite pour ceux qui savent vivre heureux ! Plouézec et Katmandou sont jumelées depuis deux ans grâce au travail d’espérantistes des deux jolies petites villes, où l’Espéranto fleurit comme langue de l’amitié. Ma visite à Plouézec est un maillon de la chaîne de ces relations. Ainsi, au travers de la langue internationale, j’ai pu faire connaître le Népal aux espérantistes de Plouézec (et aussi, bien sûr, à d’autres parties de France et à d’autres pays).


Vraiment, les Rencontres de Plouézec sont une occasion unique pour découvrir la richesse culturelle de cette société espérantiste du bord de mer. En prenant part aux Rencontres, j’ai pu constater qu’elles évoluent vers le " Village Espéranto" à l’image de la "Ville Espéranto" d’Herzberg, en Allemagne. Ceci est le résultat du travail rigoureux des militants de Plouézec depuis 16 années.


Tout de suite après les Rencontres, les participants s’en sont allés, les uns après les autres. Le 26 août au matin, j’ai quitté la maison de Monsieur Eon, mais Madame Lamy, de Nantes, est arrivée seulement le 27.


Heureusement, Monsieur Jean-Louis Le Brizault m’a invité et m’a accueilli dans sa maison pour la journée. En tant que montagnard, j’aspire à voir la mer et je lui suggérais une balade au bord de mer – j’ai vécu près de la mer pendant une semaine sans pouvoir y tremper les pieds ! – hé bien, allons –y ! Mais, tout à coup, le ciel s’est couvert et le vent s’est mis à souffler, il pleuvotait et bientôt l’orage menaçait. Mais je ne me résignais pas bien que la marée soit basse, et je me baignais, jouissant des vagues pendant une demi-heure.


Je n’oublierai jamais cette belle région et l’accueil enthousiaste des gens de Plouézec.


razeno@gmail.com 

http://pluezek-esperanto.net/nepalais.html

[Oridinally written in Esperanto. Translated into French]