दँय्दसं स्वांयाःपुन्हि वइ, वनी । वये न्ह्यः व याये थ्व याये धाइ, वनकि व मजू थ्व मजू धाइ । झीगु ई सितिं वनी । बासदँ पुलेधुंकल झीगु स्वांयाः पुन्हिलय् राज्ययात संलग्न यानागु हे । राज्य गबलें बौद्ध जूसां मजूसां राष्ट्र प्रमुख अथवा सरकार प्रमुख बौद्ध ज्याझ्वलय् कमसेकम दंवःगु दु, निगू प्यंगू सद्धर्मया वाक्य न्हाय्पनय् स्वाचाकाः वंगु दु । थुलि जुइकेत वंगु पुस्ताया भिक्षुपिं, गुरुमांपिं व उपासक–उपासिकापिंसं कम भूमिका म्हितूगु मदु ।
राज्यया उपस्थिति मखंकं जनमानसया बुद्धधर्मप्रति चासो मदइगु ला बुद्धकालंनिसेंया अनुभव खः । जनतायात बुद्धधर्मप्रति समर्पण हयेत हे नं राज्ययात बौद्ध ज्याझ्वलय् थने हयेमाःगु खः । आः थौं बौद्ध जगतं न्ह्यसः तयेमाःगु दु, राज्य स्वांयापुन्हि ज्याझ्वलय् वयाः बौद्धतय्त अथवा बुद्धधर्मयात हे नं छु दत ले ? राज्ययात बौद्ध दयेकेगु लाकि न्हापां थःत बौद्ध दयेकेगु ?
खयेत ला बौद्धतय्गु निंतिं दछियंकया हरेक दिं हे पवित्र, भिंगु ।
खयेत ला बौद्धतय्गु निंतिं दछियंकया हरेक दिं हे पवित्र, भिंगु ।
तर नं तथागत बुद्धया जन्म जूगु, सम्बोधी ज्ञान लाभ जूगु व महापरिनिर्वाण जूगु त्रियोगं जाःगु थुगु स्वांयापुन्हि अथवा बैशाख पुर्णिमाया दिंयात विशेष कथं हनेगु ज्या विश्वन्यंक हे जू, झीथाय् जक मजुइमाःगु नं मदु ।बौद्धतय्संं नेपालय् नं थःगु श्रद्धाअनुसार बुद्ध विहारय् वा देगलय् वनाः पुजाआजा यायेगु, शील प्रार्थना यायेगु, सुत्रपाठ यायेगु, परित्राण पाठ न्यनेगु, अथवा ध्यान भावना यायेगु, अले दुपिंसं फुपिंसं थःगु श्रद्धां भन्ते गुरुमांपिंत, अथे हे अस्पतालय् वा वृद्धाश्रमय् च्वंपिं दीनदुखीपिंत दान यायेगु यानाः बुद्ध जयन्ति हना वयाच्वंगु झी दक्वस्यां सिउ ।
बुद्ध जयन्ती हनेमाः धकाः दक्वस्यां सिउ तर गथे यानाः हनेगु धइगु खँय् धाःसा ग्वःगः छ्यं वःता खँ । गुलिस्यां भन्तेपिंत दानप्रदान यानाः, गुलिस्यां देगलय् बहालय् वनाः तुतः ब्वनाः, गुलिस्यां गुम्बाय् वनाः मत च्याकाः, गुलिस्यां बौद्ध दर्शनय् बहस यानाः । अथेला गुलिस्यां दुगुचा स्यानाः हनीपिं नं झीथाय् मदूगु मखु ।
झीसं सिउ बुद्धधर्म धइगु भक्ति यायेगु अले गुलि भक्तियात द्यः वयाः उलि हे तःधंगु आशिर्वाद बिइगु धर्म मखु । खये्त ला आःया स्वरूप अथे अथे हे धयाथें च्वनेधुंकल, अथेसां ज्ञान मकासे छुं यानया लँपु लिनाः नं थःत बौद्ध धायेके फइमखु । शायद विश्वय् बुद्धधर्म न्यनाः नं नेपाःया हे मनूत थ्व धर्मप्रति आकर्षित जुइमफयाच्वंगुया कारण थ्व हे खः । बुद्धधर्मया आधार धइगु हे बुद्धशिक्षा खः । थ्व धइगु थौं कयाः थौं थुइगु, थौं ब्वनाः थौं पूवनीगु शिक्षा मखु ।
थुकियात लगन, मिहेनत व श्रद्धा नं माः । थ्व हे बौद्ध जुइगु छगू जक लँपु खः । झी बुद्धया जन्मभूमिइ बुइगु सौभाग्य ज्वनावयापिं नेपाःमितय्सं बुद्धधर्मया अध्ययन यायेमखं, संसारया गन गन च्वंपिंसं बुद्धधर्म ब्वनाः सयेकाः सिइकाः लाभान्वित जुयाच्वंगु दु । झीसं न्यनाच्वना, ब्राजिल, अरमेनिया, रसिया निसें कयाः जापान, कोरिया, चीनया मनूत तक थौंकन्हय् बौद्ध धर्मपाखे आकर्षित जुयाच्वंगु दु ।
उमिसं थःगु धर्म व संस्कृतिइ मदुगु खँ सखे बुद्धधर्मय् लुइकल जुइफु । झी धाःसा नापसं च्वंगु तीर्थयात हेला यानाच्वना ।
झीके नेपाःया विद्वानत भारतया थी थी विश्वविद्यालयय् वनाः बुद्ध दर्शनया अध्ययन यानावःगु, भारतया विद्वानत थन वयाः शिक्षा बिउवःगु अले तिब्बतं लामा गुरुपिं वयाः थन सयेकःवःगु इत्यादि यक्व बाखं दु । अज्याःगु ऐतिहासिक आख्यानया छगू जक आधार धइगु थ्व जुइफु कि गुगुं इलय् नेपाः गाः धइगु बौद्ध धर्म व दर्शनया अध्ययन अध्यापनयागु छगू अथाह भण्डार जुइमाः ।
झीके नेपाःया विद्वानत भारतया थी थी विश्वविद्यालयय् वनाः बुद्ध दर्शनया अध्ययन यानावःगु, भारतया विद्वानत थन वयाः शिक्षा बिउवःगु अले तिब्बतं लामा गुरुपिं वयाः थन सयेकःवःगु इत्यादि यक्व बाखं दु । अज्याःगु ऐतिहासिक आख्यानया छगू जक आधार धइगु थ्व जुइफु कि गुगुं इलय् नेपाः गाः धइगु बौद्ध धर्म व दर्शनया अध्ययन अध्यापनयागु छगू अथाह भण्डार जुइमाः ।
येँ, यल व ख्वपय् सलंसः बहाः बही दइगु अले अन सलंसः थ्यासफूया संग्रह दयाच्वनेगु धइगु गुगुं इलय् अन बुद्धधर्मया शिक्षा दीक्षा अध्ययन व अध्याप जू धइगुया दसि खः । थनया बहाबहिलय् लुयावःगु द्वःछि दँ पुलांगु बौद्ध धर्मदर्शनया सफूत पुज्यायेत जक तयातःगु मखु, न्हापा उकिया नियमित अध्ययन, अध्यापन व विश्लेषण नं जू जुइ । उकिं हे थन गनं गनंनिसें ब्वंवल, सयेकाः दीक्षित जुयावन । थ्व इतिहास हे मखुसां आधारहिन लोकोक्ति जक नं खइमखु ।
लिपा ब्वंगु मयःपिं व ब्वनेमफुपिंसं सफूयात पुज्यायेगु सामाग्री दयेकल जुइ धकाः अनुमान जक यायेछिं । ई हिलावन, धर्मया नामय् संस्कार जक ल्यन, मेगु बुलुयावन, व मेगु हे खँ जुल । तर नं झी बौद्धतय् अध्ययन यायेगु संस्कार मदया हे वन धायेगु अवस्था नं मवःनि । थज्याःगु इलय् आः खनि धर्मयात संस्कार व कर्मकाण्ड अथवा लाभ–सत्कारया जक विषय मदयेकुसें बुद्धधर्मया अध्ययन अनुसन्धानया नं खँ दयेकेगु ज्याखँ बुलुहँु सां, लिबाक्क सां शुरु जुइधुंकूगु दु ।
छगू न्हूगु पुस्ता तयार जुयाच्वंगु दु, धर्म धइगु जाकिं पुज्यायेगु व जजमानी जक मखु धकाः थुइकाः थःत अध्ययन व ज्ञानया मालेज्याय् तंकीपिनिगु । स्वनिगःया नेपालमण्डल बुद्धधर्मय् नियमित अध्ययन अध्यापन भचा त्वाःदःगु अथवा
छ्वासुयावंगु हे खःसां उखे माहायानी अथवा हिमालयन बुद्धधर्मय् धाःसा सलंसः दँनिसें सुगम व दुर्गम क्षेत्रय् नं मदिक्क गुरुकुल अथवा परम्परागत थकं हे बुद्धधर्मया व बुद्धदर्शनया अध्ययन जुया हे च्वंगु दु ।
छ्वासुयावंगु हे खःसां उखे माहायानी अथवा हिमालयन बुद्धधर्मय् धाःसा सलंसः दँनिसें सुगम व दुर्गम क्षेत्रय् नं मदिक्क गुरुकुल अथवा परम्परागत थकं हे बुद्धधर्मया व बुद्धदर्शनया अध्ययन जुया हे च्वंगु दु ।
उकिया हे परिणामस्वरूप थौं गुम्बा गुम्बाय् द्वलंद्वः बौद्धविद्वानत तयार जुयाः मेगु न्हूगु पुस्तायात ब्वंकेत सफल नं जुयाच्वंगु दु । थुखे थेरवादया पुनरुत्थान धुनेवं थन परियत्ति कक्षा चायेकाः विशेष यानाः मस्तनिसें हे बुद्धधर्मया प्रारम्भिक ज्ञान बिइगु लुखा चाःगु हे नं बासः दँ दयेधुंकल । उमिसं यानावयाच्वंगु थ्व धर्मदानया ल्याःचाः प्रमाणपत्रय् दये नं फु वा मदये नं फु, तर उमिसं न्ह्यागु लुखां जूसां धर्म मथूनिपिंत बुद्धया शिक्षा बिउगु खँय् धाःसा शंका मदु ।
उलि जक मखु, आःसा नेपालय् हे बुद्धधर्म दर्शनया प्राज्ञिक अध्ययन यायेगु लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालय धस्वायेधुंकल । अन स्नातकनिसें स्नातकोत्तर अले विद्यावारिधि हे यायेगु तकं व्यवस्था दयेकधुंकल । थ्व खँ बुद्ध नेपालय् जन्म जूगु धकाः हालाजुइपिं यक्वस्यां मसिउनि जुइ । उकिं ला अन आः बुद्धधर्म ब्वनीपिं विद्यार्थीत मवयाः ज्या न्ह्याके थाकुयाच्वन । उमित नं थ्व खँ वाःचायेका बियमाल ।
न्ह्यागु जूसां बुद्ध नेपालय् जन्मे जूगु धकाः धाइपिं, गर्व यानाजुइपिं अले थ्व हे खँ तयाः जःलाखःला देय्लिसे ध्येकाबजि म्हितेथें सनीपिंसं आः नारा जक ज्वनाजुइ मल्वयेधुंकल । थज्याःगु अवस्थाय् बुद्धधर्मयात धाथें सम्मान यायेगु खःसा थनिं निसें बुद्धधर्मया अध्ययन याये, थःत बुद्धधर्मया शरणय् तये धकाः थ्व बुद्ध जयन्तीनिसें अधिष्ठान कायेमाःगु दु । बुद्धं बियाबिज्याःगु शिक्षाया छफुति निफुति नं ग्रहण मयायेगु खःसा बुद्ध नेपालय् जन्मेजूगु धायेगु अथवा जुजु वा राष्ट्रपति वा प्रधानमन्त्री वइगु ज्याझ्वलय् लापा थायेत वनेगुया छुं अर्थ मदु ।
हानं बुद्ध धर्मया अध्ययन हे यानाः नं डाक्टर प्रोफेशर जुइ अःपु तर बुद्ध, धर्म व संघया शरणय् वना धकाः पुलिं चुइ अले बुद्धधर्मया सारय् श्रद्धा व आस्था तये थाकु । झीत छु माः धइगु खँय् स्पष्ट जुइनु । थुलि जुलकि थनिंनिसें बुद्ध जयन्ती हनेगुयात सार्थक यायेफइ । बुद्धजयन्ती यदि धाथें भगवान बुद्धयात लुमंकेत हनेगु खःसा बुद्धं बियाबिज्याःगु ज्ञानया आधारभूत खँ हे जक सां अवलम्बन यायेनु । थःत बुद्धज्ञानय् भ्यलय्पुंकेनु । थुलि जूसा जक झीसं बुद्धयात लुमंकाया सार दइ ।
यक्व मदुनि तिंख्यलय् ७५द्वः मनूत मुनाः बुद्ध नेपालय् बूगु धकाः रिकर्ड तःवःगु । तर झीसं सिउ उकिइ झिम्हय् छम्ह नं बुद्धधर्मयात नालाकाये धाइपिं मवः, उमिगु लागि बुद्ध धयाम्ह छम्ह मियाः नयेबहगु वस्तु जक जुयाच्वंगु दु । उमित बुद्ध दर्शनया अःपूगु स्वयाः अःपूगु छुं खँ न्यनकि धायेमसः । बौद्धधर्मया थःगु हे सिद्धान्त दु धइगु तकं मसिउ उमिसं । उमिगु लागि बुद्धधर्म धइगु सयेकेमाःगु खँ हे मखु ।
कमसेकम झी थथे मजुइ । झी बौद्धतय्सं पाः फयेके, झीगु धयाच्वनागु सलंसः बौद्ध संस्थात आः थथे सुम्क च्वनीमखु, अबौद्धतय्थाय् वनाः बुद्धधर्मया ज्ञान कंवनी, स्यंवनी । अथे होहल्ला यानाः स्वयाः दछिया सछिम्हसित पञ्चशील जक कायकेफलत धाःसा, उमित व पालना याकेफत धाःसा खिउँथासय् सछिप्वाः मत च्याकाति ग्यनी ।
अथे जुजुं संसार झलमल्ल जुइ । थनिंनिसं थ्व ज्या न्ह्याकेनु । ततःसलं नारा थ्वयेकेगु स्वयाः बुद्धधर्म मसःम्ह मसिउम्हसित बुद्धधर्मया आधारभूत ज्ञान कायेगु अवसर चूलाकाबिइनु । थ्व हे बिचाः यानाः बुद्ध जयन्ती हन धाःसा बुद्ध जयन्ती वःगुया अर्थ दइ, हनाया उबलब्धि दइ ।
Published in Nepalbhasha Times on April 30, 2018.
नेपालभाषा टाइम्स ११३८ बछलाथ्व पुन्हि
No comments:
Post a Comment