नेपाल संवत्: छाय् मधायेगु थुकियात झीसं नेवाः संवत् ?

राजेन मानन्धर

दँयदसं न्हूदँ वइ, व हे उत्साह, उमंग व न्हूगु छुं यानाः क्यनेगु शक्ति ज्वनाः । थम्हस्यां नं शंखधरंथें देसय् च्वंक्व दक्वस्या त्यासा पुला हे बिइमफुसां थःम्हं जन्म कयागु देय्यात फयांफक्व बांलाकेगु सन्देश नं खः थ्व न्हूदँ । 

नेपालय् थी थी खँ मौलिक दु । संसारयाके छुं फ्वना कायेम्वाःबलय् झीगु धइगु सकतां मौलिक – ल्हायेगु, नयेगु, पुनेगु, तिइगु, थायेगु, हालेगु, हुलेगु सकतां सकतां झीगु । थथे जुइगुबलय् थःगु हे पहलं जाःगु नेपाल संवत् जक मदयेमाःधइगु मदु । मेमेगु गथे झीगु अथे हे थ्व नं झीगु । झीगु जक । उकिं थनया जनता थ्व संवत्प्रति मोहित, गर्वित । सलंसः जक मखु द्वःछि दँ तकं थ्व थःगु हे कथं झीगु जुयाच्वन, निर्विकल्प नेपाःयागु जुयाच्वन । लिपा जक थन पिनें वयाः सत्ता थःगु ल्हातिइ कयाः थनया अपार धनसम्पत्ति, आर्थिक श्रोत व साधनय् होली म्हितेथें म्हितीपिनि थ्व संवत् मययावन, अनं पिने स्थापित संवत्यात थःगु धाये मास्ति वल । अले तिनि थ्व थनया लःचाय् बूगु, मौलिकतां जाःगु थ दक्व जनताया धार्मिक, सांस्कृति अले आर्थिक जीवनशैलीलिसे भ्यलय् पुनेधंकूगु संवत्यात मछिनावल । सत्ता धइगु हे अज्याःगु, यःगु धइगु यइ, मयःगु धइगु मयइगु । सत्ताया मयसेंलि थन थ्व संवत्या छ्यलाबुला नं सालुयावन, फ्यासुयावन ।

अज्याःगु अवस्थाय् थौं स्वयाः ३७दँ न्ह्यः थःगु देय्या मौलिक संवत्यात हानं उकथं हे छ्यलेमाल धइगु आह्वान सहित थनसा आदिवासी नेवाःत आन्दोलन जुल । न्हूदँया लसताय् यःपिं मयःपिं, थः कतः दक्वसित छुं भेदभाव मयासे भिंतुना इनेगु ला जु हे जुल, उकियालिसें छगू आन्दोलन हे जुल – कि देय्या नामं स्थापित थ्व मौलिक संवत्यात थः नालाः नेपाःया राष्ट्रिय संवत् धकाः थुकियात राज्यं स्वीकार यानाबिउ धकाः । जनतायात न तकं वाके मबिइगु चरम कट्टरपन्थी छगू जात छगू भाय्या पकडय् लानाच्वंगु व पञ्चायती अवस्थाय् नं जनताया थ्व सः मदिउ । बरु मेमेबलय् जनतायाथाय् नं वने भाःमखंपिं थी थी प्रतिवन्धित पार्टीतय् राज्यया विरोध यायेगु छपु स्वाहाने जुयाबिल थ्व भिंतुना आन्दोलन । मेबलय् गबलें जनताया दथुइ खनेमदुपिं नं थ्व दिनय् व हे हुलमुलय् दंवइ, अले हाली – “नेपाल संवत् राष्ट्रिय संवत, सरकारी मान्यता दये हे माः” । थःगु, मुकं थःगु जक संवत्यात राष्ट्रयागु हे धयाबिउ धइगु मागयात अबलय् साम्प्रदायिक धयाहल, आः नं थ्व धायेगु मदिउनि । व्यवस्था जक हिल, राज्यय् हालिमुहालि याइपिं ला आः नं उपिं हे तिनि । 

आः ई पात, व्यवस्था हिल । आः पार्टीयात प्रतिवन्ध मदुगु जक मखु कि, आः ला न्हापा एकताया प्रतीक धयातःम्ह, विष्णुया अवतार धयातःम्ह जुजु हे मन्त, देय् गणतान्त्रिक जुल । विविधतायात हे एकताया रुपय् स्वीकार याइगु व्यवस्था वल । “सयौं थुंगा फूल”यात देय्या परिभाषा दयेकल । थ्व दथुइ निगू दर्जन स्वयाः नं यक्व प्रधान मन्त्री हिल, समाजवाद, साम्यवाद व माओवादया शिद्धान्तं निर्देशित मनूत दक्वं पालंपाः सत्ताय् थ्यन । तर उमिगु नेपाल संवत्प्रति स्वयेगु मिखा महिउ । 

थुकथं स्वंगुत्या दशक तक छगू हे नारा ज्वनाः सतकय् जनता वयाच्वंगु धइगु संसारय् हे दुर्लभ जुइ । उमिगु छुं थःगु स्वार्थमदु, फाइदा मदु । दुसा नेपालयागुयात नेपाली धयाबिउ धइगु राष्ट्रिय भावनां जाःगु आग्रहे जक दु, आह्वान हे जक दूगु खः । थ्व विषयय् सलं सः जक मखु द्वलंद्वः हे लेख च्वल, अध्ययन अनुसन्धान जुल, सफू च्वल, म्ये हाल, प्याखं क्यन, संस्था नीस्वन, छु जक मयाः ? तर सु सु सत्ताय् वनी वं वं थुकियात गबलें राष्ट्रिय मखंकू । तप्यंक विदेशं हःगुया वकालत यानाच्वनी तर नेपालयागुयात नेपालयागु धायेत उमि कथुं सः पिहाँ वइमखु । कारण छु? 

नेपाल संवत् नं उलि हे नेपली, गुलि नेपाःया पशुपति द्यःगः नेपाली । उमिसं हे दयेकगु, उमिसं हे पुज्यानाच्वंगु, उमिगु हे आस्थाया धरोहर । तर थौं तक सुं सत्ताय् थ्यंम्हस्यां पशुपतियात “नेवारहरुको मन्दिर” धाःला? मधाः । न्हापा जुजु अले आः राष्ट्रपति जूवःम्ह दंवनेमाःगु इन्द्रजात्रा, बुंगद्यःया जात्रा अले महाअष्टमीबलय् भागियाःवनेमाःपिं पीठद्यःत भद्रकाली, संकटा, रक्तकाली व नवदुर्गा द्यःगःयात “नेवारहरुको जात्रा, मन्दिर” धकाः धाःला? मधाः । जब उमिसं शासन याइगु सिंहासन (न्हापा भौतिक, आः प्रतकिात्मक) हे नेवाःतय्गु जुसेंलि, उमिसं ल्हानाच्वंगु सासः हे नेवाःतय्गु जुसेंलि नेवाः संवत् जक नेवाःतय्गु मजुइमाः धइगु मदु । खँ थ्व खःकि उकियात नेपाःयागु धायेगु लाकि मधायेगु? उकियात जक नेपालया “राष्ट्रिय” अले संवत् जक छाय् “नेवारहरुको”? छाय् धाःसा सत्ताय् थ्यनीगु समुदाय व नेवाःतय्गु सिर्जना अन ज्वःचिउगु दु । तर छाय् खः मसिउ नेपालसंवत्यात नेपाःया राष्ट्रिय संवत् धायेत व हे सत्ता थ्यनीगु समुदायया सः न्ह्याबलें खाखातुइगु । चाः हिइकाः, तप्यंक उमिसं व हे धाइगु, थ्व धइगु “नेवाःतय्गु न्हूदँ” उकिं खय् भासं भाषण याःसां शुभकामना धाइमखु, भिंतुना धाइ, मानौं उमिगु शुभकामना नेवाःतय्त जक माःगु दु । दँय् दसं पचासौं हजार मनूतय्गु र्याली स्वःवइ, अले ÷छसुका छम्वःया मासा ÷तोला आश्वासन बियाः लय्तायेकी नेवाःतयेत । न्ह्याबलये व बिया, थ्व बिया उलि याना थुलि याना धाइ, तर नेपालसंवत् छता छ्यलेत सुं प्रधानमन्त्रीया सरकार नं राजी मदु । उकिं उमिसं भिंतुना बिइबलय् गुलिसितं दिवापलीया, गुलिसितं छठया अले गुलिसितं नेपालसंवत्या भिंतुना बिइ । उमिगु लागि नेपालसंवत धइगु शेर्पातय्गु ल्होसार, किराततय्गु साकेला, बरमूतय्गु दशैं वा थारुतय्गु माघी स्वयाः मपाः । हलू धासेंलि कुतिं न्यायेमाःला ?

थ्व दथुइ निगू दर्जन स्वयाः नं यक्व प्रधान मन्त्री हिल, समाजवाद, साम्यवाद व माओवादया शिद्धान्तं निर्देशित मनूत दक्वं पालंपाः सत्ताय् थ्यन । तर उमिगु नेपाल संवत्प्रति स्वयेगु मिखा महिउ

कमसे कम आः सां नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत् दयेकेमाल धयाच्वंपि अभियन्तातय्सं थुइकेमाल, कि जब तक थ्व छगू समुदाया हालिमुहाली जुइगु व्यवस्था थ्व देसय् दयाच्वनी अबलय् तक नेपालसंवत् नेपाःया राष्ट्रिय संवत् जुइमखु । अथे खःसा झीसं थथे छाय् मधाये, कि नेवाःतय्गु थ्व देसय् गुलिनं थःगु धर्म संस्कृति, परम्परा, मूर्त अमूर्त सम्पदा, जात्रा पर्व, जीवन दर्शन दु व दक्व नेवाःतय्गु खः धकाः । दँय् दसं नेपालय् वइपिं पर्यटकत अले विश्वय् नेपाःया नां बय्बय् जूगु नं नेपाःया नामं मखु, नेवाःतय्गु नामं धकाः । अथे धइगु पशुपति नं नेवाःतय्गु, स्वयम्भु नं नेवाःतय्गु, इन्द्रजात्रा नेवाःतय्गु, बंगद्यः नेवाःतय्गु, हनुमानढोका नेवाःतय्गु, नारायणहिति नेवाःतय्गु, अले शितल निवास नेवाःतय्गु, सिंहदरवार नं नेवाःतय्गु । स्वये उलि जुलकि उपिं गन च्वनी, गन थ्यनी, गनया फसय् सासः ल्हाइ । 

अथे जुसेंलि आः नेपाल संवत् राष्ट्रिय संवत धकाः दँय् छकः धयाबियाः लापा थाःगु न्यनेगु बानी दुपिन्त, गोरखापत्रय् नेपाल संवत् धकाः निगः आखः च्वकाः उलि यानाः नेवाःतय्त थःगु सर्बय् बिया धकाः धाइपिं सत्तासीन समुदाययात आः मेगु हे ढंगं झी प्रस्तुत जुइमाःगु खनाच्वना । आः तक, थ्व ३७दँ तक झी हालाः नं नेपाल संवत्यात नेपाल संवत् दयेक मफुसेंलि आः थुकियात नेवाः संवत् दयेकेगुली हे राणनीतिक सफलता दइ । कमेसे कम आः नेवाःतय्सं थ्व संवत्यात नेवाः संवत् धायेमाल । नेपाल संवतं च्वयातःगु इतिहास नेवाः इतिहास धायेमाल । नेपाल संवत् छ्यःपिं जुजुपिं नेवाः जुजु धायेमाल, उबलय्या दक्व इतिहास नेवाःतय्गु इतिहास धायेमाल । 

नेवाःत नेपाःया, अझ संसारया हे, छगू जक अज्याःगु जाति वा राष्ट्र खः गुपिन्सं थःगु देय्या नामं संवत् नीस्वन धकाः विश्वय चर्चा जुइमाल । गथे चाइनिजतय्गु थःगु न्हूदँ दु, अथे हे नेवाःतय्गु नं नेवाः न्हूदँ दइ, बसन्तपुरय् वइम्ह प्रधानमन्त्रीयात नेवाःतय्गु पाखें नेवाःतय्गु नेवाः संवत्या लसताय् भिंतुना बिइ । विश्वय् न्यंक पहिचानया लडाइ शुरु जुइधुंकूगु दु, थःगु मदुपिन्सं आः करिपिनिगु नं थःगु धकाः धायेमालावयाच्वंगु दु । अज्याःगु अवस्थाय् थः गु धकाः छुं छुं ज्वनामसें धुर्तता व कपटयात हे संस्कृति दयेकाः नेपाः थज्याःगु समुन्नत व सुसंस्कृत थी थी आदिवासी जनजातिया विविधतां जाःगु देय्या सिंहासनय् थपक्क फ्यतूवःपिन्त उमिके छु मदु धकाः छकः वाः चायेकाबिइमाःगु दु । थ्व न्हूगु पलाः ज्वनाः न्हूकथं न्ह्यज्यायेफत धाःसा नेवाःत सत्तालिसे छपलाः हे जूसां न्ह्यःने लाइ, पहिचानया आन्दोलनतय् नेपालसंवत् आः छगू हतियार जुइ ।

Published in Commander Post on 2016 10 30.

http://www.cpostnews.com/2016/10/30/%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2-%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B5%E0%A4%A4%E0%A5%8D:-%E0%A4%9B%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%8D-%E0%A4%AE%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%87%E0%A4%97%E0%A5%81-%E0%A4%A5%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A4-%E0%A4%9D%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A4%82-%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%83-%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B5%E0%A4%A4%E0%A5%8D-/
<http://tinyurl.com/razen20161030>