...

नेवाःभाय् च्वयेगु नियमय् एकरुपता हयेगु कुतःया औचित्य

नेपालभाषा च्वइपिनिगु दथुइ निम्ह–प्यम्ह स्वघोषित विद्वानतय् झीगु भासय् च्वयेगु पद्धति पुलांगु जुल, वैज्ञानिक मजुल वा व्यवहारिक मजुल धकाः त्वह तयाः इलय् ब्यलय् थुकियात भिंकेमाल धइगु बिचाः वइ । थ्व न्हापा नं वः, आः नं वयाच्वंगु दु । उमि अथे यायेधुनकि व्याकरणविद् धायेकेदगु लोभ खनेदु । च्वयेगु नियम धइगु जक व्याकरण मखु, व्याकरण धइगु व स्वयाः यक्व यक्व तःधंगु विषय खः । 

एकरुपताया प्रयास

छगू भाय्या छगू हे च्वयेगु नियम दयेमाः । थुकिइ दुइमत जुइमखु । उकिं हे शायद बासःदँ न्ह्यःनिसें गथे यानाः च्वयेगु धकाः एकरुपताया निंतिं नेवाः च्वमिपिं गम्भीर जूगु । तर गुलि गुलि एकरुपताया प्रयास यात उलिउलि च्वज्याय् विविधतां हा काःवल । थ्व छाय् जूगु धायेबलय् पिनें पिनें एकरुपता हयेगु धायेगु, अले दुनें दुनें थः धइथे हे जुइमाः धकाः थःगु पण्डित्याइँ मेपिनि कपालय् क्वचिनेगु झी पूर्वज सःसिउपिन्सं हे यानावंगु खनेदत । 

निगू पार्टी एकीकरण यायेबलय् सहमत जुइथें अले छगू हे पार्टीइ नं गुटबन्दीइ दुने लाःथें झीगु भाय्या च्वयेगु नियम च्याम्हझिम्ह भाषायात मनिता याइपिं, च्वयेगु खँय् यक्व बिचाः याइपिं अले नेवाःभाय्या च्वयेगु नियमय् एकरुपता वयेमाः धइगु भिंगु मतिइ तइपिं भलादमिपिनिगु नियत, आत्मसम्मान, अहम् व इर्ष्याया शिकार जुल । अबलय् च्वज्याय् एकरुपता हयेत संपिं, ल्वाःपिं, तम्वःपिं दक्वप्रति आःया पुस्ता नतमस्तक मजुसे मगाः । उमिगु सना, ल्वाना, हाला व ख्वयां हे आः नेपालभाषाय् छम्हस्यां च्वःगु मेम्हस्यां ब्वनेफयाच्वंगु दु, थुयाच्वंगु दु ।

न्यनेदुकथं प्रजातन्त्र वये न्हयः (जि स्कुल, कलेजय् दुबलय्) स्वनिगःया च्वमिपिं दथुइ घोराघोरया स्थिति ब्वलन । सु खनाः सुनां च्वयेगु त्वःतल, बोलिचाली मजुल धइगु उमिगु मांभाय्प्रतिया अगाध मतिना बाहेक मेगु छुं मखु । थ्व दक्वया लिच्वः कथं छगू २६पेज जक दूगु हिसिचा दुगु सफू “सहलहया सुलचं”ं तयार जुल नेसं १११०य् । थ्व हे सकतां मखुसां,  थ्व याकःचा च्वनाः सुनां नं क्वथाय् टेबुल ल्याम्पया जलय् याःगु सिर्जना मखु, उकिं थुकियात स्वीकार र सम्मान यायेगु दायित्वं थःत चिइकीपिन्त सहजकथं स्वीकार यायेगु अवस्था मदु । 

विविधीकरणया पलाः

सहलहया सुलचनय् क्रियाय् ब्वयेकेगु पक्षय् मत बियादीम्ह विद्वान भाजुं हे तुति पालेगु आन्दोलन न्ह्याकल । थथे हे लिपा वनाः थ्व लिखित सहमति खितुंगालय् थहुँ धकाः अराजक जुइगु हे विद्वान जुइगु खः धइगु मानसिकतां नेवाः स्वघोषित विद्वानतय्गु न्हयपुइ कब्जा यात । उकिं सहलहया सुलचं दयेकूगु व च्वसापासाया तःमुँज्याय् पिज्वयेमफूगु असन्तुष्टी, तुस, प्वाःस्याः, दक्वं उमिसं हे पिथनाहल, सहमतिया नाटक शहरबजारय् छताछुल्ल जुल । 

उकिया लिसें व स्वयाः लिपाया पुस्तादुने भचाभचा संस्कृत सःगु अले भचाभचा अंग्रेजी ब्वनातयागुया नामय् न्हापाया सहमतियात कय्कय्पुइगु न्हूगु फेसन वल । भाषा व साहित्य ख्यलय् बांलाःगु, ज्याख्यलय् वःगु सैद्धान्तिक इनपुट छुं बिइमफइगु अवस्थाय् सःसिउपिं धायेकेमास्ति वःपिनि  नेपालभाषा व्याकरणय् व मगाः, थ्व मगाः, अथे जुइमाः, थथे जुइमाः धकाः हिज्जेया न्हून्हूगु नियम दयेकाजुइपिं छपुचः खनेदत । अपवादयात मकायेगु खःसा उमि च्वये नं म्वाः, ब्वने नं म्वाः, स्यने नं म्वाः, थःगु खँ मेपिन्त ध्वाथुइक कने नं म्वाः । उमि न्हापा सहमत जुइधुंकूगु बुँदा छाय् अप्रासांगिक, अननुकरणीय व गलत जुल धकाः तर्क नं बिइम्वाः । बस, उमिगु ब्रम्हं अथे खंगुलिं दक्वस्यां उमिसं धाःथे यानाबिइमाः धइगु आग्रह ज्वनाः म्वानाच्वनी उपिं । गुम्हसितं विसर्ग अप्वयावल, गुम्हसितं तंगु आखः हे मालाच्वने म्वाःसा जिउ, गुलिसितं पालायने माः, गुलिसितं मिलाफुति मयः, गुलिसितं टवर्गलिसे तंपिहाँ वः, गुलिसितं व मयः, गुलिसितं छु मयः गुलिसितं छु मयः । सुयातं मयःगुया कारणय् जक मेपिन्सं उमिसं धाःथे च्वयाबिइमाःगु ला? उमिगु हू वःगु विचारयात अमर दयेकाबिइमाःगु ला? थ्व अराजकता गबलय् तक? (जिं थथे धयाच्वनाबलय् जिगु थ्व लेख हे नं जिं धयाथे मखु मेकथंया हिज्जे तयाः पिदनी धकाः जिं वाःचाः) ।

नेवाःतय् म्हुकंचा थें त्वाःत्वालय् निम्ह–प्यम्ह मिलेजुयाः दयेकातःगु कथित संघसंस्थां कचवं पिकायेगु बाहेक समाधान माले मफुबलय्, नां जकया एकेदमिं थज्याःगु ख्यलय् क्वातुगु निर्णय यायेमफुबलय् अले दक्वसित नेवाः भाय् स्यनाहयेमाःगु संस्थां हे दूगु नियमत स्यंकाहःबलय् सामान्य छम्ह च्वमिं थःत अनाथ तायेकेमालीगु स्वभाविक खः । न्ह्याम्हस्यां न्ह्यागु धाःसां मेपिन्सं मधाःगु धाल धकाः तारिफ याइपिं इलाइटतय्सं सामाजिक सञ्जालय् सक्रियाता क्यनीगुलिं नं हलुवा गुगु अले गोबर गुगु धकाः तिफ्याये थाकुयाच्वंगु झीसं खनाच्वना । 

थज्याःगु ज्यां मेपिन्त ला मखु, न्हून्हू वःपिं च्वमिपिं उमिगु थ्व विविधतां जाःगु नेपालभाषाया कथित व्याकरणया नियमं अलमल जुइगु स्वभिविक जुल । गज्याःम्ह गुरु अज्याःम्ह चेला जुया वल । गाइजात्रा स्वयेत अमुक दिन पियाच्वनेम्वाःल ।   

सरलीकरणया तात्पर्य 

आः हानं छगू न्हूगु भ्रम सिर्जना जुयाच्वंगु दु । उमि थः नेपालभाषा च्वये मसःगुलिं, सयेके मलाःगुलिं वा सयेकेगु आवश्यक मतायेकूगुलिं उमित नेपालभाषा च्वयेगु नियम थाकु ताः । उमिसं धाइ, नेपालभाषा च्वये तसकं थाकु उकिं उमि मस्तय्सं च्वये मसः, ब्वने मसः । उमिगु पारिवारिक कारणं आः दक्वस्यां नेपालभाषा च्वज्याया थ्व बासःदँ पुलांगु उपलब्धियात वांछ्वयाः न्हूगु कथं च्वया: उमि मस्तय्सं ब्वनेफइकथंया नियमत आविष्कार यायेमाःगु खनेदयावःगु दु ।  

थ्व भाय् व्याकरण वा हिज्जे सरल जुइमाल धाइपिन्सं गुलि सरलयात सरल धायेगु धइगु न्हयसःया लिसः बिइमखु । उमित मात्तले, उमिसं सयेकाकायेमफुतले सरल यानावने सम्भव जुइला? सरल दयेकेगु नामय् आः वया “खरचनपठत हम भकभक मरजत” धाःथेंज्याःगु नियमयात स्वीकार यानाबिइमालीला ? अले हानं उमिसं मेमेगु भाय्या हिज्जे धाःसा न्ह्याक्व थाकुसां उकियात स्वीकार यानाच्वनी, पाय्छि जुइक हे सयेकी । सयेके अल्छिपिन्त छिंकेत धकाः न्हून्हूगु हिज्जेया आविष्कार यानाः मसयेकीपिन्त आकर्षण यायेगु ठेक्का नेवाःभाय्या च्वमिपिन्सं जक कयाबिइमाःगु ला? भाय्यात च्वयेगु नियम धइगु स्वनिगःया ट्राफिक पुलिसया नियमथें थौं छता कन्हय् छता जुइगु जुइफइमखु । छकः हाकुगु मसिं छापेयायेधुंकल धायेवं व न्यासःदँ लिपा नं प्वलाः ब्वनीतिनि धइगु आदर्शं निर्देशित जुइमाः च्वइपिं अले च्वयेगु नियम दयेकीपिं नं । 

आः वनेगु गन?

नेपालभाषाया आःतक च्वयेगु नियम छन्हुं छम्हस्यां छकलं बिउगु मखु ।थ्व ख्यलय्  त:म्हस्या तःधंगु तःदँ बिउगु योगदानया फल खः । थज्याःगु आःतक स्थापित नियमयात हचुवाया भरय् थम्हं च्वयेम्वा:पिं वा च्वयेगु त्वःतेधुंकूपिन्सं अथे मजिल थथे यायेमाल धकाः हल्का अभिव्यक्ति बियाः थम्हं हे भाषा ख्यःयात यानाथिकागु योगदानया अवमूल्यन जुइगु खँ पितहयामदीसा बांलाः । 

भाषा न्ह्याबलें वथें जुइमखु । अथे खःसा उकिया च्वयेगु नियम नं साश्वत जुइमाः धइगु मदु । तर न्हूगु खँ पितहयेबलय् न्हापा यानातःगु सहमति वा स्थापित नियम छाय् मजिल धकाः च्याथाय् झिथाय् गोष्ठी यानाः थः स्वयाः थकालि व ज्या यानावनेधुंकूपिन्त ध्वाथुइकेमाः । उमिगु नियमय् सैद्धान्तिक व व्यवहारिक कमजोरी प्रमाणित यानाः उमिगु समर्थन कयाः जक न्हूगु खँ पित हःसा बांलाः । अले व खँ पितहयेधुंकाः उमिसं थम्हं आविष्कार यानागु नियमय् च्वनाः सछि–निसः पौ दूगु छगू ज्याख्यलय् दूगु सफू च्वयाः प्रकाशन यानाः दक्वसित ब्वंकेमाः । अथे मयासे थम्हं छुं यायेमफयेकं नेवाः समाजय् विद्वान धायेकेगु लोभय् जक न्हून्हूगु खँ हयाः अलमल यायेगु स्थितिया याकनं अन्त जुइमाल । थज्याःगु अनन्त अलमलया कारणं हे न्हूपिं च्वमिपिं मवयाच्वंगु खँ वय्कःपिन्सं थुइकादिल धाःसा समस्या महयेगु हे समाधान खः धइगु यचुक खनेदइ । 

20160708 थारु अष्टिम्की चित्रकलामा महिला हात

 7  0  0  1

 by राजेन मानन्धर , शुक्रबार, असार २४, २०७३

आफ्ना बुबा र दाजुहरुले माटोको डेहरी (बोर्ड वा क्यानभास) बनाएर त्यसमा सुन्दर अष्टिम्की चित्र कोरेको देखेर दंग पर्ने गर्थिन् दाङकी सरिता पछालडंग्या चौधरी ।

उनी सानो छँदा काजगमा चित्रहरु कोर्ने गर्थिन् । चित्रकालामा सानैदेखिको रुचि थियो उनलाई । तर विशेष गरी पश्चिमका थारुहरुको पहिचान बोकेको अष्टिम्की चित्रमा भने उनको हात धेरै पछि मात्र गयो । किनभने पहिले पहिले महिलाहरुलाई यस्तो चित्र बनाउन निषेध गरिएको थियो ।

सरिताको जिद्दीपन र उनको बुबाको प्रगतिशील विचारले उनलाई सघाए । यसरी उनले आफ्नो हात अष्टिम्कीको पृष्टभूमिमा टेकाउने अवसर पाइन् । अहिले उनी थारुहरुकै एक आशाको किरण बनेकी छिन् । उनले थारु कलाकारिताको संरक्षण गर्छिन् भन्ने आशा जागेको छ ।

अष्टिम्की चित्रहरु खालि सजावटका वस्तु वा पूजा आराधनाका सामग्री मात्र नभएर पश्चिमी थारुहरुकै एउटा पहिचान हो । थारुहरुमा पनि विशेष गरी दाङ, देउखुरी, कैलाली र कञ्चनपुरका थारुहरुमा यस कलाले विशेष महत्व राख्दछ ।

“म हेरिबस्थें दाइहरुले बनाएको । मलाई बच्चैदेखि चित्रकलामा रुचि भएकोले त्यो सबै धेरै राम्रो लाग्थ्यो । तर हामी केटीमान्छेलाई यस्तो काम गर्न दिँदैनथ्यो । तर मेरो बुबाले साहस गर्नुभयो र मलाई पनि अष्टिम्की बनाउने अनुमति दिनुभयो । त्यसैले आज म गर्व गर्छु कि हाम्रो समाजको कला संस्कृतिलाई जोगाउन मैले पनि अलिकति भए पनि योगदान दिन सकिरहेकी छु”, उनी भन्छिन् ।

अष्टिम्की सीधा अर्थमा भन्दा अन्य हिन्दुले भन्ने कृष्णाष्टमीसँग सम्बन्धित छ । यस दिन चित्र बनाउने व्यक्तिले बिहान नुवाइधुवाइ गरेर चित्र बनाउन सरसामान जुटाउनु पर्छ । पहिले माटोको डेहरी बनाइन्छ । त्यसपछि घरमा वा जंगलमा पाइने विभिन्न वनस्पतिबाट आवश्यक रंग बनाइन्छ । जस्तै पवइ भन्ने वनस्पतिबाट रातो, सिमीमो पातबाट हरियो, लौकाको खपटी जलाएर कालो इत्यादि । त्यसपछि त्यो रंगलाई सिन्कामा कपास बेरेर बनाइएको एक प्रकारको ब्रसबाट चित्र बनाइन्छ ।

अष्टिम्की चित्रको विषयवस्तु एउटै हुन्छ । यो मुख्यगरी संसारको श्रृष्टि, मानव जातिको जन्म र कृष्ण वा कान्हाको जीवनलीलासँग सम्बन्धित हुन्छ । थारुहरुको जगत र मानव जातिको विश्वास यी चित्रमा पाउन सकिन्छ । यसको मुख्य भागमा कान्हा राखिन्छ, माथि दायाँ सूर्य र बायाँ चन्द्रमा राखिन्छ, पिँधमा तीनवटा खण्ड हुन्छन् — एउटामा जलाशय हुन्छ जसमा माछा, गँगटो, गोही हुन्छ, अर्काेमा गुरुबाबा हुन्छ । थारु मिथकअनुसार गुरुबाबाले गड्यौंला र गँगटोको सहायताले पातालबाट अमरमाटी भन्ने माटो ल्याएर संसारको श्रृष्टि गरेका थिए ।

त्यस्तै, बीचमा कदमको रुख हुन्छ । त्यसमाथि तेस्रो खण्डमा कान्हाको चित्र हुन्छ र त्यहाँ बाँदरको पनि उपस्थिति हुन्छ । बाँदरबाटै मानिस बनेको हुनाले मानव सभ्यताको चित्रणमा बाँदरको उपस्थितिलाई प्रतीकात्मक रुपमा हेरिन्छ । त्यहाँ डुंगा हुन्छ र त्यसमाथि गुरुबाबा बसेको हुन्छ । थारुहरु कुनै बेला यो संसार जलमग्न हुन्छ अनि त्यसबेला गुरुबाबाले फेरि नयाँ श्रृष्टि चलाउँछ भनेर विश्वास गर्छन् । समग्रमा भन्दा अष्टिम्कीमा तीनवटै कालखण्डको चित्रण हुन्छ, प्रतीकको रुपमा भए पनि ।

यति मात्र होइन, यसमा कतै कतै रामायण र महाभारतका प्रसंग पनि जोडिन्छन् तर थारुहरुले चित्रण गर्ने ती हिन्दु मिथक भने मौलिक र अलग हुने गर्छन् । विश्वमा अनेक खालका रामायण र महाभारत भएजस्तै ती साहित्यिक रचनाबारे उनीहरुका पनि आफ्नै मिथक र व्याख्या छन् । जस्तै, उनीहरु सीता भित्रभित्रै रावणलाई मन पराउँथे भन्ने गर्छन् भने उनीहरु पाँच जना पाण्डवका पाँचैजना द्रौपदी भएको विश्वास पनि गर्छन् ।

यस्तो समृद्ध कला संस्कृतिका धनी पश्चिमी थारुहरुकहाँ अब यस्ता अष्टिम्की चित्रहरु बन्नै छाडिसके, वा भनौं, निकै कम बन्छन् ।

कलाकार सरिता भन्छिन्, “पहिले यस्तो अष्टिम्की मटाँवा (मुखिया)हरुले आफ्ना गाउँका थारुहरुलाई बोलाएर उनीहरुको घरमा अष्टिम्की बनाउन लगाउँथे र हामी सबै उनीहरुकहाँ पूजा गर्न जान्थ्यौं । अब हाम्रा गाउँमा पहिले जस्तो मटाँवा (मुखिया)हरुको राज चल्दैन । अब कोही पनि अष्टिम्की लेख्न बोलाउँदैनन्, कोही पनि जाँदैनन् । बरु आआफ्नै घरमा बजारमा किन्न पाइने सामान्य कृष्णजीको फोटो ल्याएर पूजा गर्छन् ।”

अष्टिम्की भनेको चित्र मात्र पनि होइन । यो बनाउन खास नियम पालन गर्नुपर्छ । जस्तो कि बिहानै उठेर नुहाइधुवाइ गरेर बस्नुपर्छ, खाना खानु पनि हुँदैन । यसको निर्माणपछि थारुहरु आआफ्नो घरमा गएर फलफूलमात्र खाएर फेरि साँझ त्यहीँ गएर रातभरि जाग्राम बसेर कृष्णजीकै गीत गाउने चलन थियो, जसलाई अष्टिम्की गीत भनिन्छ । यसप्रकारका गीतमा बाजा बजाइँदैन र दुईटा समूहमा विभाजित भएर आपसमा मिलेर गीत गाउँछन् ।

अनि बिहान फेरि तीन थरी वा पाँच थरी सब्जी बनाएर, पूजा सामग्री राखेर नजिकैको खोलामा सेलाइन्छ । त्यसपछि त्यहीँ नुहाएर घरमा गइन्छ । यसो गर्यो भने शरीरमा हुने रोग नाश हुन्छन् भनेर तिनीहरु विश्वास गर्छन् । त्यसपछि घरमा पकाएको सब्जी इत्यादि आफन्त चेलीहरुलाई दिनु पनि पर्छ । तिनीहरु यसलाई विशेष महत्वका साथ लिन्छन् र ल्याइदिएन भने मन दुखाउँछन् ।

उनी सम्झन्छिन्, पहिले मटाँवाहरु आफ्नो अधिकारै सम्झेर गरिब थारुहरुलाई आफ्नो घरमा अष्टिम्की बनाउन लगाउँदथे, त्यो पनि ज्याला समेत नदिएर । अब त्यो हट्यो, जुन एक किसिमले राम्रो त भयो, तर त्यससँगै थारुहरुको एउटा सम्पदा पनि बिलाएर गयो ।

“अबको बदलिँदो परिस्थितिमा अष्टिम्की कलालाई कसरी जोगाउने भन्ने नै ठूलो प्रश्न बनेको छ” — सरिताको प्रश्न छ । “अब परिस्थिति केही बदलेको छ । अष्टिम्की बनाउनलाई नै मटाँवा जीवित पार्नुपर्छ भन्ने पनि होइन । तर नयाँ नयाँ वातावरणमा अष्टिम्कीलाई बचाइराख्ने प्रयास भइरहेका छन् । म पनि सक्दो काम गर्दैछु ।”

अहिले अन्य जातजातिमा जस्तो थारुहरुमा पनि आफ्नो पहिचानको लागि भाषा, धर्म, कला, संस्कृतिको संरक्षण गर्नुपर्छ भन्ने धारणाको विकास भएको छ । थारुको पहिचान भनेको उनीहरुको कला पनि हो । यहाँ अहिले बेलाबेलामा थारु कला प्रदर्शनी हुन्छ र त्यहाँ अष्टिम्की कलाको पनि प्रदर्शनी हुन्छ ।

उनी २०६९ माघमा दाङको घोराहीमा भएको चित्रकला अष्टिम्की प्रतियोगितामा सहभागी भइन् । र, त्यसमा उनको अष्टिम्की उत्कृष्ट पनि भयो । २०७० सालमा पुरस्कार ग्रहण गर्न पाउँदा एकातिर उनी खुसी भइन् भने अष्टिम्कीको संरक्षण गर्ने जिम्मा आफ्नै काँधमा आइपरेको जस्तो पनि अनुभव गरिन् । नेपाल ललितकला प्रज्ञाप्रतिष्ठानले आयोजना गरेको थियो त्यो प्रतियोगिता ।

अंग्रेजीमा स्नातकोत्तर गर्दै गरेकी सरिता भन्छिन्, “अब यो अष्टिम्कीलाई व्यावसायिक बनाउनुपर्छ । यसमा थारुहरुको पहिचान लुकेको छ । यसलाई गैरथारुहरुकहाँसम्म पु¥याउनु अनि नेपालबाहिर पनि पठाएर नेपालको बहुजातीय क्यानभासमा नयाँ रंग थप्नुपर्छ । यसका लागि केही संघसंस्था त लागेका छन् । म पनि आफूले भ्याएसम्म अष्टिम्कीलाई थारुहरुको घेराबाट बाहिर ल्याउन कोसिस गर्दैछु ।”

http://esamata.com/2016/culture/20160708k/
Published on 2016 07 06

पेरिसय् पलाः 20160701

नियात्रा

राजेन मानन्धर

न्हय्घौतक ब्वयाः न्हिनय् २.४०य् जिमिगु जहाजया घःचालं फ्रान्सया भुमिइ थिल । न्हापा ला गथे गथे जक जुयाच्वंगु, जहाज दिइवं ला जि दुने दुनें ग्याना वल । आः छु जुइ धैथें, दुकाइ ला मकाइ ला धयाथें । नेपाली जुइगु नं गज्याःगु, भिसा ज्वनाः वयाः नं आत्मविश्वास मदयेक विदेशी भुमिइ पलाः तयेमाःगु । बिस्तारं पिहाँ वया । जितः खनेवं हाकुम्ह पुलिसनीनं जिके पासपोर्ट स्वये धाल, पेरिसय् च्वनेगु खःला धकाः न्यन । चिकीचाहकलं धया, “मखु...लछि जक” अलमलगु जिगु म्हुतुं लिसः वल । जिं धायेत्यनागु छु खः व हे जिं मसिल । वं न्यंगु छु खः जिं लिसः बियागु छु खः — जिगु म्हुतुं पिहां वःगु खँग्वलं वयागु न्ह्यसःया लिसः ज्यात लाकि मज्यात मसिउ । भिसाय् उखें थुखें स्वा अल ल्हातिं हुँ धकाः लित बिल ।

ग्याग्यां पासपोर्ट धकाः च्वयातःथाय् लाइन च्वना । वं नं पुतूपुइकाः पासर्पोटय् स्वल, नापसं च्वम्हसित नं क्यन । नेपाल धैगु थाय् नं दु ला थ्व संसारय् धकाः न्यंगु ला, अले ल्हातिं च्वयातःगु पासपोर्ट नं चलेयाःनि ला मनूतय्सं धकाः खँ ल्हाःगु नं जुइफु । जि उमिगु लागि मेगु ग्रहया प्राणी वा जि मेगु ग्रहलय् वनाम्ह एलिएन पर्यटक । जि थज्याःपिं मनूत उमिसं थःगु जागिरया दौरानय् ग्वःम्ह खन जुइ ? 

दन्न मत च्याःसां जिगु लगि ला थ्व लोडसेडिङ, तान्हिनय् नं थ्व ला जिगु लागि सब्बुचा । गय् यानाः पिहाँ वनेगु, गन वनधायेवं गन थ्यनी ? पिने जितः कायेत सुं वयाच्वंगु दुला मदुला? जि ला सुनां नं काः मवःसा लिहाँ हे वनाछ्वयेमाली ला धयाथे च्वन । झ्वातां दनाच्वनंगु पिने वनेगु ध्वाखां जितः भुतं ख्यायेथें ख्यानाच्वन । फुसा वा धकाः धयाच्वन । सेलमरि थें चाःचाः हीकातःगु एअरपोर्टया टर्मिनल भवनय् चाःचाःहिलाः लगेज काःवेनगु थाय् मालाच्वना ।

जितः एअरपोर्टय् कायेत इसाबेल लेम्बार्टं वये धाःगु ला खः तर आः व मय्जु थ्यन ला मथ्यनला ? जितः कायेत सुं वइला मइला धैगुु पीर जुल । वयेत ला वये धाल तर ग्व । मनय् शंका । व हे वइनि धैथें छगू मनं धाइ, हानं मेगु मनं धाइ, मवलकि ला जि थ्व हे एअरपोर्टय् हे लछि च्वनाः वने जकं माली थें जुल । अपाय्धंगु पेरिसय् जिं गय् पलाःतयेगु? पेरिसया मतिनां जितः मछाःसे च्वंकाबिल । 

सम्पर्क गय्यानाः यायेगु? फोन ला तयातःगु दु अन तर क्रेडिटकार्डं जक चले जुइगु । मोबाइलय् खँ ल्हायेत न्हूगु सिमकार्ड तये मानि । वाइफाइ दूगु खनेवं काचाकाचां स्वम्ह पासापिन्त मेल च्वयाबिया— जि एअरपोर्टय् थ्यन, जि पिया च्वना धकाः । खिउँथाय् गोलीं कयेकेथें उलि जक जानकारी बिउसां कि काःवइम्ह व मेमेपिन्सं जि गन दु धकाः माली, अले उलि हे मजू सां कमसे कम जि पेरिसया एअरपोर्टय् दुतिन धैगु जानकारी ला दइ नि । तर गन अथे जुइ धकाः लिपा तिन खन, मेल अथें वनीला? वाइफाइ ला दु, तर ध्यबापुलेमाःगु खनीका । ध्वगीगु व्यवसायिकरणं गुलि जक लोभय् लाकी धैगु नि । जि लागिमिगि चाल ।

पलख पियालि जिगु लगेज थ्यंक वल । गनं दुर्घटनाजूगुया घाःखू मदु, साबुत हे दनि — बांलाःगु हे अवस्थाय् लिथ्यन जिगु लगेज । काचाक्क घय्पुयाकया । १६ घौतक तापानाच्वनेधुंकाः मामं थः मस्त लुइवं घय्पुया काःथें । थुलि ज्या सिधयेवं हानं जि याकःचा पेरिसय् दनाच्वनागु लुमन । बेर्ट शुवर्टं धाःथें याकःचा निगः निगः लगेज ज्वनाः पेरिसया सुनसान लँय् याकःचा लान्तांफान्तां जुयाच्वना थें म्हम्हि पिइसे च्वना वल ।

पिहाँ वये हे त्यनाबलये हानं कस्टम्सया पुलिसं छगू क्वथाय् यंकाः फ्यतुकल । हानं व हे गनं, छाय्, सुनां सःतूगु, ग्वःन्हु च्वनेगु, गन च्वनेगु धकाः कुतुकुलाः न्यन । भिसा तिकातःगु स्टीकर ख्वाराख्वारा यानाः स्वत । अले थन वयेत माःगु मेगु डकुमेन्ट दुला धाल । जिं जितः बियाहःगु ब्वनापौया कपित दक्व तयातयागु फाइल न्ह्यचाकाबिया । छगू छगू यानाः पुइकल । 

वं न्यन “ध्यबा १०,००० यूरो स्वया अप्वः हयागु दुला ?”

“मदु,” मिशिनंथें न्यँक्वया लिसः बिया । थ्व द्वःछि ला गनं गनं त्यानाः हया धाये मास्ति वःगु, सुम्क च्वना । 

“हयेमजिउगु हतियार सुर्तिजन्य व नशालाइगु वासः, ला, वनस्पति छुं हयागु दु?”

“मदु ।”

गन न्यनेकने यानाः सिइकी उमिसं, व ला औपचारिकता जकं का । स्वयेमाःगु ला जिगु लगेजय् न्हय्कः एक्सरे व मेमेगु प्रविधिया चस्मां चित्त बुझेमजूतले स्वये हे धुंकल जुइ नि । वाझ्वः छ्यातां क्यनाः पिने वनेगु लँ क्यन । जि काचाक्क हे दनेवल, मुक्ति जिगु नामय् च्वयातःगु आभास जुल जितः ।

पिने लबिइ थः मनूयस्सं लसकुस यायेगु थासय् मिख ब्वया । जितः म्हसिउम्ह मय्जु एलिजाबेथ लाम्बेर्ट वास्यां न्हिलाः दनाच्वन । 

“ए, मानन्धर !” धकाः सःतल । जिमिगु मिखा ल्वायेवं जि ला धाथें पेरिस थ्यंगु थें जुल । ट्रलिइ तयाः मफुमफु घ्वानाहयागु लगेज नं कपाय्या बोरा थें याउँल । इमेलय् जक खँ जूम्ह व लाम्बेर्ट गय् च्वंजुइ धकाः कल्पनाय् वयागु चित्र हे च्वये मफयाच्वंगु, आ खनेवं तिनि लुमन । वयात ला जिं थउने हे नाप लाये धुनागु नि । खनेवं जितः जिं वलिसे थउने डेनमार्कय् वनाबलय् लँय् दनाः यूरोपया राजनीतिया बारे खँ ल्हानागु जितः लुमन । जिं वयात डेनमार्कय् नापलानागु खँ लुमंका बिया ।

“खः जुइ, जिं नं वनागु अन । छ नं दूगु ला? ए, जितः ला ल्वःमनेधुंकल । बुरि जुल, उकिं जुइका ।” व वास्यां न्हिल । 

म्होतिं नं १०० केजिया ध्यांग्रामांग्रागु म्हयात वयागु ६२ दँ या उमेरं बांलाक हे कःघानातःगु दु । थः जक भाताभातां वनां मगाः जिगु लगेज न्हापं ज्वनाबिइ धकाः सालाच्वन । जिगु छगः ब्याग ज्वनाः नं स्पूmर्त कथं वं जितः पिने यंकल । एअरपोर्टंनिसें ट्रेन स्टेशनतक सितिकं तयाबिइगु शटल ट्रेनय् जितः घ्वानाः दुछ्वल । थः प्mयमतुसे जिः प्mयतुइत सीट क्यनाबिल । जिं वयात मोंपानासेनिसें लेमानय् वनेगु जिगु टिकट क्यना । घडी स्वल, अले धाल, “लाइनिति ला? यक्व वनेमानि मोंपानासेया स्टेशनय् थ्यंकेत तकं । मलात कि ला? पेरिसय् बाय् च्वनेमालीगु जुइला?”

एअरपोर्टया शटल टे«नं जिमित छगू स्टेशनतक थ्यकाबिल । पहिला अन झ्वः झ्वः एटिमथें च्वंगु मेशिनत क्यनाः धाल, “का स्व, थ्व दक्व टिकट मीगु मिशिनत का । राजनीति याइपिं थनया ध्वगीपिं नेतातय्सं न्हापा जनतायात जागिर बिइ, उगु बिइ थुगु बिइ धकाः ह्ययेकी अले सरकारय् वनेधुनकि जनताया प्वाथय् लाकमं प्यंकीगु थज्याःगु मिशिन तये हइ... कमिशन वइनि उमित ।”

अनं टिकट कायेगु थासय् थ्यकाः वं न्यन “छंके टिकट न्यायेत ध्यबा दुला?”

जिं दु धकाः धायेवं वं जितः काउन्टरय् यंकल । काउन्टरय् लाइन च्वनेत जिगु लगेज यंके मछिनाः छखे धस्वाकाः टिकटया लाइनय् च्वना । वं थःगु टिकट कार्ड क्यन अले जितः टिकट न्याकल, १,००० तका भचा जक मतूगु ।

स्टेशनय् वनेत ३६ केजी बराबरया सामान ज्वनाः हुतुतुतं स्वाहाने क्वहाँ वना । मनूतय्गु भिड उलिंतुं । वयागु न्हापांगु दिन जुयाः दक्व लगेज जिं हे क्वबियाच्वनेमाल । वयात थ्वयात उपहार बिइमाःगु धकाः मन्ह्यं मन्ह्यं कोचेयानातयागु भारी जिगु ब्वहलय् लानाच्वन । घ्वातुमतु घ्वाःगु थ्यकंला मखु, तर जिगु लगेजं उमिगु लँ पंगु धाःसा जिं चाः । मुसुक्क न्हिलाः तं क्यना वनी । जिं नमवासे क्षमा फ्वनाबिइ ।

गुगुं स्टेशन जमिन दुने, गुगुं जमिन पिने । गनं गनं जक लिफ्ट व एलिभेटरया ब्वयस्था दु, अथवा दुथाय् नं गनथाय् दु धकाः मालाच्वनेगु स्वयाः याकनं स्वहानें वंसा अःपुइगु । उलिउलिमछि सामान निपा ल्हातिं ल्वनाः फय्लिंचा थें हुरुरुरुं ब्वाय्वनेमाल — गबले निगू स्वंगु तला च्वय्, गबलें निगू स्वंगू तला क्वय् । थाहाँ क्वहाँ जुयाः निपा ल्हाः अले निगः पुलि कुतुं वइथें जुइधुंकल । 

टे«न लुइवं थःतथम्हं लुचुक्क बुयाः दुने स्वथनाबिया । मेपिं दक्व मनूत, जि छम्ह विदेशी अन । दकवस्यां गःपः तःहाकःयानाः स्वयाच्वन । दुने धाःसा जिगु लगेज तयेथाय् मदयाः लँय् जूपिं अतःमतः क्यनाच्वंगु लिं जितः मछिना च्वन । स्पीकरं अन थ्यन थन थ्यन धकाः धयाच्वन । जितः जि नेपालय् तिनि थें जुयाच्वन । लँय् छम्ह मनुखं ल्हाः ल्ह्वनकि झिंन्यातका दां दनाच्वंगु तायेकाः माइक्रोबस घ्याच्च दिकी, न्ह्यःने लिउने सुयात मछिनी धइगु नं मदु, दुने च्वनेगु ला छु दनेगु थाय् तकं दुला मदुला धइगु नं मदु । धाथें जि नेपालय् फ्रान्स मखं, फ्रान्सय् थ्यनेवं नेपालय् थ्यन । 

पलेस्वां नेपालभाषाया साहित्यिक दँपौ थ्यं ल्याः ७य् पिदंगु ।