सुर्खेतया काँक्रेबिहार

राजेन मानन्धर हानं सुथया खसु । ताबाय्त तक लः क्वाकेत च्याकातःगु मिं जिमित प्यपुंक चिनातल । न्हूदँ २०१३या न्हूगु सुथ — भिन्तुनाया कालबिल जुल । खसुं तेलकासा म्हिताहे च्वनतिनि । त्यःसां मत्यःसां वल धकाः जिपिं तप्यंक वनाछ्वया विश्वशान्ति स्तूपय् । अपाय्धंगु स्तुपयात नं माखां खाचा त्वपुइथें त्वपुनाहे तल तिनि । खसु भचा सालुलकि स्तुपं जिमित तय्जु याइ, अले हान खनेमदुमदु । जिगु मिखाया न्ह्यःने जापानी भन्ते युताका नावातामेया हि बाःवःगु मदिउनि । गुलि थाकु शान्तिया सः न्यनेमयःपिन्थाय् शान्ति स्तूप दयेके । स्तूपया उपस्थिति हे नं शान्तिया विजय खः ।

चीनियाँ, कोरियाली, जर्मन व यूएस धाःगु मेमेगु धाःगु विहारत लिसें नेपाली बज्रयानकथं परम्परागत विहार दयेके धकाः धलान यानातःगु संरचना स्वयाः दुपिन्सं फुपिन्सं याइनि लुम्बिनीया विकास धयाथें मन तया । अनया अधिकांश विहार विदेशी ध्यबां । नेपालीत ला अन लुखाय् च्वनाः चाइनिज व इण्डियन लुमन्तिया चिं मियाच्वंपिं जक । अझ अजू चायापु, अन लुम्बिनी क्षेत्रय् बनेजूगु कलाकौशलया चिं छुं न्यायेगु मदु, लुम्बिनी लुमंककाबिइत उमिके झीत बिइगु छुं मदु । जिमिसं लुम्बिनीयाके बिदा कया ।

सुर्खेतया काँक्रेबिहारपाखे जिमिगु लँ तप्यन । अनया स्थानीयबासीलिसे अन्तरवार्ता कायेगु सुरेनदाइया योजना सफल जुइमखँसेंलि १२.३० बज गोरुसिङ्गे धाःथाय् ज्यःनां यानाः जिपिं सुर्खेत वनाछ्वया ।

ताल्लां चुइँचुइँ पुइगु तराइया लँ थौं सिउसिउ हालाच्वन । बबइ खुसिया ख्वाउँगु किनारय् च्या त्वना । न्याया सवाः वयाच्वन । राज्यया मूमू थासय् थः मनू थ्यंकूगु थ्व मध्यपश्चिमं थः जनतायात माःगु आधारभूत सुविधा बिइमफुनि । तःधंम्ह जुलकि थाकुराःथें राजधानीइ प्यपुनीगुलिं थनया जनता न्ह्याबले झंगःलाः, द्यांलाः । उकिं लखनउया आलमनगर हस्पिटया छगू विज्ञापनबोर्डं जिपिं दु, धन्दा कायेम्वाः धकाः धयाच्वन ।

बहनी ८ बजे सुर्खेत थ्यन । अनया छगू आधुनिक होटल मानसरोबर होटल । जिमिगु क्वथा ला झन् आधुनिक — क्वथा व प्यपुंगु चःबिया दथुइ झ्याःदु, दुने स्वलकि छ्यातां दक्वदिक्व खनेदइगु । डेनमार्कया बेल्लासेन्टरया क्वथाय् नं खालं जक बँसि खुयातःगु खः तर थनथें छ्यातां खनेमदु । थ्व ला व स्वयाः नं आधुनिक जुल का ।

०००

सुथय् पलख चाःहिउ वना । जुम्ला वनेगु राजमार्ग — लँ तब्या । राजमार्गया जःखः जक शहरी विकास जुइगु रोग थन नं । लँया निखेरं धुफ्वःदंगु खाली थाय् । जस्तापातां पौचिनाः द्यःने टायर मुंकातःगु, फोहर द्वँ, फा, खिचा, खाया साम्राज्य । लँय् क्यारेम म्हिताच्वंपिं ल्याय्म्हत । पंचायतकालय् हे जुजु वीरेन्द्रया मिखा वनाः व्यवस्थित शहर दयेकूगु थ्व क्षेत्रीय सदरमुकामं देय्या विकेन्द्रीकरण नीतियात सराः बियाच्वन ।

सुथय् बौद्ध धर्म तथा काँक्रेबिहारया विषयय् अन्तरक्रिया जुल । अनया मगरत व जिपिं न्हापं यानाः न्यय्म्हति सहभागि । प्रशासन बुद्धधर्मप्रति पूर्वाग्रही जुल धैगु आरोप अले जनगणनाय् बौद्धतय्गु ल्याः नियोजित कथं म्हो वयेकलधैगु गुनासो — न्यनीपिं सम्बन्धित अधिकारीत सुं मदु । झूलया पिने पत्ति हालेथें ।

ज्यःनां धुनेवं अनया समाजसेवी जीवनकुमार शाक्यजुया गाइडय् काँक्रेविहार वना । लाटीकोइली गाविसया गुजुमुज्ज थासय् १७बmउस५ हेक्टर क्षेत्रफल दूगु भचाः तःजाःगु थुम्को । ल्वहँया बांलाःगु स्वहाने । लँय् सिथय् पुलांगु आकृति दूगु ल्वहँत । सँय् ध्वाँय्तय्सं फसय् फरफर यानाः जिमित लसकुस यानाच्वन ।

न्हापांनिसें वाय्त्यःफाय्त्यः जुयाच्वंगु थ्व विहारय् २०२९ सालय् अबलय्या जुजु सबारी जुइवं अनया कर्मचारीतय्त छुं मयासे मगात । २०६० सालय् पुरातत्व विभागं स्थानीय मनूतय्गु रहोवर तकं मकासे उत्खनन् यायेवं झन् शंका अवस्थाय् लात (उकिया प्रतिवेदन अझं विभागं पित मबिउनि) । देसय् सलंसः बौद्ध स्मारकत थथे लावारिस यानाःगु दु, थ्व छुं न्हूगु खँ मखु, तर थन ला थुकियात हिन्दू धकाः प्रमाणित यायेमफुसेंलि थ्व स्मारक बौद्ध खः धकाः क्यनीगु दसिप्रमाण दक्वं सुचुकेगु, नष्ट यायेगु वा गलत ब्याख्या यायेगु ज्या तकं जुल । थपाय्मछि धंगु द्यःगःया मुख्य द्यः पक्कानं निम्ह प्यम्हस्यां ल्ह्वनायंके फइगु कथंया खइमखु, अले थपाय्जि द्यःगः दयेकाः थःगु किर्ति तःम्ह जुजु वा महाजनं थःगु वा द्यःगःया परिचय वइकथं छुं अभिलेख तयामथिकेगु नं संयोग जक जुइफइमखु । चौधौं शताब्दीया खस जुजु अशोक चल्लं दयेकेबिउगु धयातःगु उगु शिखर शैलीया ल्वहँ द्यःगः संभवतः यलया कृष्ण मन्दिर स्वयाः भब्य जुइफु, नेपाःया हे दकलय् पुलांगु बौद्ध द्यःगः जुइफु । तर धार्मिक पूर्वाग्रहया कारण थौं देय्या गौरव न्ह्यसकाय् जुयाच्वनेमाल ।

जिपिं विवश । म्हुतु पकुपकुचिंकाः लिहाँ वयेगु बाहेक जिमिसं व भताभुंग जुयाच्वंगु देशया गौरवयात म्वाकेत छुं यायेमफुत । ततःग्वःगु ल्वहँया कलात्मक कुचाकुचां जिमित थःगु निमार्णय् अबलय्या हस्ती कलाकारतय्गु हिचःतिया बाखँ कन, प्रत्येक कतांया घाः व मुगःया छ्यानाय् बुद्ध, धर्म व संघ प्रतिया आस्था दु । तर अन संरक्षणया नामय् ल्ह्वनायंके मफइगु ततःग्वःगु ल्वहँया अवशेष टहराय् वि७नतसाम यायेखनाच्वंगु दु, मेगु सलंसः बहुमूल्य रत्नत द्यःगःया चाकःलिं इसःथिसः जुयाच्वंगु दु, युद्धभूमिइ बूपिं योद्धातय्गु लासतथें । उमिगु भूल थ्व हे जक कि उपिं देय्या राज्य व्यवस्थां नालाकयातःगुु धर्म दुने दुमथ्याः । लुम्बिनी ला बुद्ध भुगुलुं जक, थन ला कुचाकुचा हे — धाथें बुद्ध बुगु देसय् बुद्ध बुनाच्वंगु दु ।

अनं लिपा जिमिगु बस क्षेत्रीय संग्रहालय सुर्खेतय् दित । संग्रहालय मसां थें सुनसान । निगू दर्जन काँक्रेबिहारं ल्ह्वनाहःगु ल्वहँत, निगू दर्जन ति फोटो व चेपाङ मगरतय्गु जनजीवनया कतांमरि बाहेक अन मेगु छुंदुसा सुं फ्यतुनामच्वंगु कार्यालय प्रमुखया कोठा जक दु ।

अनं उदारणयोग्य सुर्खेत विपश्यना केन्द्रया अवलोकन याना । लिपा बुलबुले ताल धःगु पुखुलिइ वनाः जिपिं पलख झासुलना, अले होटलय् लिहाँ वया ।

०००

सुथन्हापां लिहाँ वनेगु तयारी जुल । जिपिं थौं बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जय् किसि गयाः बहनी कोहलपुरय् बासं च्वनाः कन्हय् लिहाँ वनेगु योजना जुल ।

छिन्चु धैगु थासय् क्वाःक्वाः पुरी नयाः जिपिं न्ह्याना । चिसापानीइ च्वंगु कर्णालीपुल पारी वनाः सुदूरपश्चिमया जा सवाः कया । स्थानीय इन्द्रबहादुर थापा मगरजुया गाइडय् जिपिं ३ बजे निकुञ्जय् थ्यन । किसि गयावःपिन्त २००तका च्वयातःगुया द्यःने ५००तका धकाः रबरस्टाम्प तयातःगु टिकट ज्वंकल । कोहलपुर थ्यंबलय् बहनी जुल । द्यनेगु बाहेक मेगु ज्या मन्त ।

०००

थौं ला येँ लिहाँ वनेमाल — मन हथाय् चायाच्वंगु दु । खुन्हुया जिमिगु यात्रां थौं पँय्ताः पुइ । सुथय् खिउँलं पिहाँ वयाः नवलपरासीया चन्द्रौटालिक्क शिवपुर धैथाय् जिमिगु बस दित । माओवादीया किरण वैद्य पक्षया छम्ह थुनुवा हिरासतय् सिइवं उकिया विरोधय् चक्काजाम हँ । आः १३,०००म्ह मनूत स्यानाः वःगु पार्टीयात नं थःगु हे लाहिया पार्टीं सरकार चलेयानाच्वंगु ज्याय् विश्वास मन्त, अनुसन्धान याकेत सलंसः बसयात लँय् चातवाकाः वार्ता यायेमाल धकाः जिमित पिइकातल ।

लँ छकलं बन्दमय जुल । नयेमखनीगु धन्दा । छगू किलोमिटर तापाःगु छगू पलसय् निघौं पियाः तिनि जा नयेखन । छु सवाः वः धाःसा बन्द सवाः । तर थ्व हे ईया सदुपयोग यायेथें अन भन्तेपिं व विद्यार्थीपिनि दथुइ नेपाःया थेरवादं गज्याःगु संघर्षयानाः थौंया अवस्थाय् थ्यन अले आः थुकिं गज्याःगु चुनौयतित फयेमालाच्वन धैगु छगू गहन व हाकाहाकी वहस जुल । न्यान्हुतक न्ह्यइपुक्क चाःहिलाः नं थ्व वहस छगू त्वःफिके मजिउगु फ्वसा ज्वनाः जिपिं लिहाँ वया, लुमुसेच्वंगु येँय् सुद्ध चान्हय्तकं घिरिघिरि बसय् ।