20151229 चिनाखँ स्लाय्‌म व नेपालभाषा साहित्य

⚏चिनाखँ स्लाय्‌म व नेपालभाषा साहित्य

   ने. स. ११३६ थिंलागा चतुर्थि          राजेन मानन्धर

नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् आः चिनाखँ सुना वनाच्वन धायेगु खःसा छु विधा दना वयाच्वन धइगु न्ह्यसः वइ । अथेसां थौंकन्हय् खनेदयेकःवःपिं कविपिनिगु चिनाखँय् अवनति हे मधाःसां छगू गतिहिन अवस्थाय् धाःसा लानाच्वंगु दक्वस्यां चाः । पुलांपिन्सं च्वया मबिइधुंकल, न्हूपिं भचा पुलांपिनिगु चिनाखँ, शैली व भावया निरन्तरता जुइमखनाः कि त चित्तधर वा केदारमानया लिउलिउ वनेगु कुतः यानाच्वन वा छु च्वयेगु धइगु हे मसियाः अलमल जुयाच्वन ।

झी द्यूसां संसारया साहित्य धाःसा दिनाच्वनीमखु । संसारया खँ ल्हायेगु खःसा म्हिगः च्वःगु थौं पुलां जुइ । उमिसं चिनाखँ वा साहित्य ख्यलय् हे याना वयाच्वंगु प्रगति, विकास वा परिवर्तन झीसं स्वया जक वने तकं थाकु, उमिसं याःयाःथे यायेगु धइगु ला गन । थज्याःगु अवस्थाय् झी नं छम्हनिम्हस्यां झीगु साहित्य अथे जुइमाल, वा अथे मजुल धकाः शिकायत यायेगु जायज नं खः, हानं अज्याःगु जादुइ परिवर्तन वइमखु धकाः उमित थुइका बिइमाःगु नं दु ।

नेपालभाषाया साहित्यं समसामयिक न्हूगु धारयात लिलाके मफयाच्वन धइगु बिचाः पाय्‌छि खः । पुलांपिंपाखें व सम्भव मजुइगु जूसा न्हूपिं न्हूकथं वयेत तयार जुयाच्वंगु दु । उमित लँ जक क्यनाबिइफत धाःसा उमिसं थुखेपाखे पलाः न्ह्याकीगु संभावना दु ।

थ्व हे झ्वलय् कवि मय्‌जु उज्वला महर्जनया खय् भाय्‌या कविता बाचन फेसबुक मार्फत तयाबिइवं छुं छुं साहित्यकार व ब्वँमिपिन्सं थ्व स्लायम (Slam) कविता खः थज्याःगु कविता नेपालभाषय् नं वयेमाल धइगु इच्छा क्यन ।

• छु खः चिनाखँ स्लाय्‌म :

स्लाय्‌म धइगु १९९०या दशकया छगू तसकं महत्वपूर्ण व सशक्त काव्यिक आन्दोलन खः । थुकिं अबलय्‌या जनतातयके चिनाखँ न्यंकेगु छगू न्हूगु उत्साहया सञ्चार यानाबिल । थुकियात अप्वःधयाथें युवा पुस्ताया कवितय्‌सं ययेकल ।

थी थी पृष्ठभूमिं वःपिं युवातय्‌गु निंतिं थ्व जातीय, आर्थिक व लैंगिक विभेद व अन्याय आदि समसामयिक घटनाक्रम व विषयवस्तुइ थःगु खँ वा बिचाः जोडदारकथं तयेगु दबू जुयाबिल ।

थुकियात उमिसं पद्यया प्रजातान्त्रिकरणया छगू लँपुया कथं तकं काल । मेगु भासं धायेगु खःसा थ्व परम्परागत वा शास्त्रीय साहित्यया विरुद्धया पलाः खः, थन भाषा, शब्द, विषयया बन्देज दइमखु, धाये मास्तिवःगु खँ न्यनामिपिनिगु ख्वालय् धयाक्यनेगु अभिव्यक्तिया स्वतन्त्रता दइ ।

स्लाय्‌म धइगु छगू कथंया कवि सम्मेलन वा प्रतियोगिता खः । अन छ्यलातःगु भाय्, विम्ब, प्रतीक, रोमान्स, प्रकृतिप्रेम वा शास्त्रीयताया ल्याखं मखुकि कविया विचार, शब्द, जोश, ढंग व प्रस्तुतिकरणया शैलीया कारणं न्ह्यःने लाइ । उकिं छपु चिनाखँयात थ्व स्लाय्‌म पोएम धायेगु स्वयाः पोएट्री स्लायमय् दुथ्याःगु चिनाखँ धकाः धाःसा बांलाइ ।

मेकथं धायेगु खःसा पोएट्री स्लाय्‌म धइगु छगू प्रतिस्पर्धा खः, गन कविपिन्सं थःगु मौलिक कविता पाठ याइ (अप्वःस्यां ला भ्वं मस्वसे हे)। चिनाखँ विद्वता जक मखु मिखाय् बुयावइगु विद्रोह, असन्तोष, वितृष्णा व घृणा चिनाखँया शब्द जुइ । वयागु वक्तृत्व शक्ति, भाव, ख्वाःया अभिव्यक्ति, म्हया भाय्, नाटकीय प्रस्तुतिकरण इत्यादियात नं दापू दयेकी ।

थज्याःगु प्रस्तुतियात विभिन्न कोणं दानाः दकलय् च्वय् सु वन धकाः हिसाब याइ । अमेरिकाय् दँय्‌दसं थज्याःगु चिनाखँ स्लाय्‌मत जुयाच्वनी । न्हापान्हापा थज्याःगु हे चिनाखँयात परफोरमेन्स चिनाखँ नं धाइगु खःसा व स्वयाः न्ह्यः विशेष यानाः वेष्टइन्डियनतय् थज्याःगुयात डब पोएट्री धाइगु खः ।

• चिनाखँ स्लायमया विकासक्रम :

अमेरिकन कवि मार्क स्मीथं सन् १९८४य् शिकागोया गेट मि हाइ लाउन्ज धाःथाय् दकलय् न्हापां चिनाखँ स्लाय्‌म यात धाइ । थुकथं स्लाय्‌मया चलन अमेरिकाय् न्यनावन । १९९०य् फोर्ट मेसनय् न्हापांगु राष्ट्रिय चिनाखँ स्लाय्‌म जुल । अले ला मनूत मुकं स्लाय्‌म कवि जक नं जुइगु यात, उमिगु ज्या हे थाय्‌थासय् वनाः अज्याःगु स्लाय्‌मय् थःगु चिनाखँ बाचन यायेगु ।

२००१या सेप्टम्बर ११य् आतंकवादी हमला जुइवं अज्याःपिं कवितय्‌त प्रभावित यात । अबलय् उपिं गनगन च्वनाच्वंगु खः अन हे थात । अले उमिसं आतंकवादयात थःगु विषय दयेकल । कवित ईया धालय् न्ह्यायेसल ।

थज्याःगु ज्या अमेरिकाय् व मेमेथाय् नं दँय्‌दसं राष्ट्रिय व अन्तर्राष्ट्रिय रुपं जुयाच्वंगु दु । आः २०१६या विश्व चिनाखँ स्ल्याय्‌म न्यूयोर्कया ब्रुकलिनय् मार्च ९ निसें १२ दुने जुइत्यंगु दु ।

साधारणतयाः स्लाय्‌मय् आयोजकं दर्शक अले निर्णायक ल्ययाः सःती । हरेक कविं थःगु चिनाखँ न्यंकी । निर्णायकं चिनाखँयात उमिगु हिसाबं ल्याः बिइ, सु न्ह्यःने वन, सु मवन क्वःछिइ, अन्तय् छम्हसित त्याःम्ह धकाः घोषणा याइ । थाय् अनुसार थ्व नियम पानाच्वने नं यः ।

चिनाखँ स्लाय्‌मया उद्देश्य धइगु हे सुयातं चिनाखँया गुणस्तरया निर्धारक मदयेकेगु खः उकिं थज्याःगु प्रतियोगिताय् समालोचक, निर्णायक व दर्शकया भेद ल्यनाच्वनीमखु, दक्वस्या समान अधिकार दइ चिनाखँयात बांलाः व बांमलाः धायेगु ।

तर दक्वसित दक्वं यया च्वनीमखु । चिनाखँ स्ल्याय्‌मयात गुम्हगुम्हं समालोचकतय्‌सं तसकं मयेकू । उमिसं थुकियात बेकार, अर्थहिन व कलाया मृत्यु तकं धाल । गुलिस्यां धाःसा थ्व प्रतियोगिता पाय्‌छि मखु, थथे जुलकि साहित्य नं अमेरिकन आइडलथें जक जुइ नं धाल ।

• नेपाल अले नेपालभाषाय् स्लायम :

नेपालय् नं स्लाय्‌मया लहर वयेधुंकूगु दु । विशेष यानाः अमेरिकी दुतावासया ग्वहालिइ डिसेम्बर २०१०य् अमेरिकी स्ल्याय्‌म कवितलिसे क्युहोते कोभं छगू ज्याझ्वः यायेवं थ्व थन दुथ्याःगु जुल ।

आः वर्ड वारियर नामं छगू पुचः स्वनातःगु दु, थथे कविता कं जुइपिनिगु । उमिसं स्कुल स्तरीय स्लाय्‌म प्रतियोगिताया आयोजना याः ।

नेपालभाषा साहित्यय् नं स्लाय्‌म चिनाखँ (स्लाय्‌मय् कनीगु थज्याःगु चिनाखँ) वयेमाल धइगु आवश्यकता महशुस जूगु दु तर स्वभाविक खः, माल धायेवंतुं गनं वयाः च्वंवइगु मखु, झीसं हे दयेकेगु खः । झीके छु दु व झीसं दयेकागु खः, छु मदु, व दयेकेमफुगु खः । हानं सःपिन्सं हे मसःपिन्त स्यनाबिइगु खः नि ।

नेपालभाषाय् थ्व धार ज्वनाः सुं हे वयामच्वंगु खः ला, मसिउ । हं धाःम्हस्यां खापा खनेथें जुइ, तर सुं थ्वपाखे ज्ञां दुपिं दुसा न्ह्यचिलाः हे थुकिया बारे दुग्यंक कनाः निन्हु–प्यन्हुुया वर्कशप हे यानाः न्हू पुस्तायात ध्वाथुइका बिल धाःसा उपिं आः झीके दूगु विधाय् यानाच्वनागु अभिव्यक्ति व सिर्जनाय् सन्तुष्ट जुइमफुगु खःसा थुखे पलाः न्हयाकी धकाः भलसा कायेछिं ।

स्लाय्‌म हे दक्वं खः, व बाहेक मेगु साहित्य मखु धइगु नं गलत खः । थ्व छगू धार खः, मन दुपिं थुकिइ वनी, मदुपिं मवनी । तर सुं छम्ह जक सां झीगु भासय् थथे च्वइपिं, न्यंकीपिं दतसा प्रतिनिधित्व जुल धकाः मन सन्तोष यायेथाय् दइ धइगु जक खः । अले झीसं च्वयाच्वनागु, न्यनाच्वनागु स्वयाः भिन्न ढंग जूगुलिं थुकिया सवाः कयाः थः गुगु लँय् लानाच्वन धकाः आत्ममूल्यांकन जक यानाबिउसां झीगु साहित्य ख्यः बहुश्रुतया स्तरय् तक सां तब्या जुइगु संभावना दु ।

http://newadaboo.com/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%96%E0%A4%81-%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%8D%E2%80%8C%E0%A4%AE-%E0%A4%B5-%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%AD/

http://tinyurl.com/razen20151229