ल्हासापाको — मञ्जुश्री लाकि सरस्वती ?

ल्हासापाको — मञ्जुश्री लाकि सरस्वती ?

राजेन मानन्धर

बहुधार्मिक देसय् सलंसः दँतक एकछत्र राजयानाच्वंपिं हिन्दुतय्सं थनया धार्मिक बहुलता व सहअस्तीत्व स्यंकूगु, छगू धर्मं मेमेगु धर्मयात क्वत्यलायंकूगु नं झीके प्रमाणत दु । लूगु हे जक नं यक्व दु, सुचुकातःगु, लुइके मखंगु, मफुगु व मालेमानिगु ला झं गुलि दइ । थज्याःगु छगू दसु ल्हासापाको मञ्जुश्रीया थासय् अप्वयावयाच्वंगु  अतिबादी हिन्दु गतिविधियात कायेफु ।

कमल विनायकं ६गू किमि तापाःगु थ्व छगू रमणीय व ऐतिहासिक महत्वं जाःगु थाय् खः । बौद्धविद्वान वा बोधिसत्व महाचीनं स्वयम्भूज्योति दर्शन यायेत दकलय् न्हापां थन बिज्याःगु अले थ्व थाय् धइगु ल्हासां वयेगु लँपु खः धइगु जनविश्वास दु ।

थन उलि ततःधंगु संरचना निर्माण जुयामच्वंगुलिं थन ऐतिहासिक प्रमाणत यक्व पुलांगु खनेमदु । नेसं ९८०य् इलाचोत्वाःयापिन्सं “मञ्जुश्री सत्गुरुयात” ल्वहँया सिंह दयेकाः छाःगु,  प्रधानमन्त्री जङ्ग बहादुर राणं विसं १९१८य् बेखालटोलया मनबाँडा गुभालयात “श्रीमहामञ्जुश्रीया” पुजारी दरसन्तानदर खोसमोस नास्ति यानाबिउगु लालमोहर लूगु दु धकाः धयातःगु दु । अन नेसं १००३य् द्यःगः सतः व धर्मशालाया प्रतिस्था यानातःगु दु, विसं २०२५ सालय् थँहितिया मानन्धर दातातय्सं तुयुगु दुरुल्वहँया मञ्जुश्रीया मुर्ति तःगु खनेदत । अन हे लिंयागु कलात्मक मण्डल दु सा रञ्जना लिपिं ओममाणे पद्ममेहुँ धकाः नं कियातःगु दु । थन जिं थ्व थाय्या ऐतिहासिकता प्रमाणित यायेगु स्वयाः थुकिया अस्तित्वयात जक ब्वयेगु कुतःयानागु खः । 

खय् बरमूतय्गु बाहुल्यता दूगु थ्व थासय् आः थुकियात सरस्वती खः धकाः प्रमाणित यायेगु व जोरजुलुमयानाः हेसां थ्व सरस्वतीया द्यःगः हे खः धकाः धायेकांत्वःतेगु अभिप्राय ज्वनाः जुजुया प्रत्यक्ष शासनकालय् सक्रिय जुयाजूम्ह छम्हसिया निर्देशनय् छगू पुचः सक्रिय जूगु खनेदत । 

अन थ्यंकेगु तप्यंगु ल्वहँया स्वहानेतगिंया फुसय् लाक्क पुलांम्ह मञ्जुश्रीया द्यःगलय् वनेगु लँय् हे आः तिनि ढलान यानाः न्हूगु तजाःगु द्यःगः दयेकातःगु दु । आः अन सरस्वती द्यः पलिस्था यानाः अनया महामञ्जुश्रीया नां हे हुयाछ्वयेगु तकं ज्या जुयाच्वन धइगु न्यनेदु । 

अनया महायानी गुम्बाय् च्वनाबिज्याःम्ह आनीजुं स्थानीय मनूत पाखें थौंकन्हय् अनावश्यक दबाव व असहयोग जक मखु आतंक हे क्यनेगु जुयाच्वंगु धकाः धायेमाःगु अवस्था अथें वल खइमखु । अन वइगु हितिया पाइप चानाबिइगु, अले वसपोलं उगु थाय् संरक्षणया निंतिं हःगु बजेट गांया मेगु थाय्या विकासय् यंकेगु, अनच्वंगु महायानी गुम्बा हे लिकायेकेत व उकुन्हुतिनि तःगु नगरकोट महामञ्जुश्री नगरपालिका धइगु नां हिलाः नगरकोट नगरपालिका यायेत दबाव बिइगु ज्या सहअस्तित्वय् विश्वास दुपिन्सं याइमखु । अथे हे अन आः दुनेच्वंम्ह मञ्जुश्रीया मुर्ति चिइकाः अन सरस्वतीया मुर्ति तयेगु धकाः ख्याच्वः वयेवं आः अन डण्डी तयाः वेल्डिङ यानाः रक्षा यायेमाःगु तकं अवस्था वयाच्वंगु दु । गुलि ग्यानाच्वनेमाःगु बुद्धया देसय् बुद्धमार्गीत ।

उगु सम्पदाया रक्षाया निंतिं हारगुहार माःजुयाच्वंम्ह पद्मसुन्दरजु शाक्यजुया बिन्ति दु, थुगुु थाय्या मौलिक स्वरुप, महत्व व धार्मिक पहिचान ल्यंकेत दक्व थःथःगु थासं जायेमाःगु दु, ऐक्यवद्धता क्यनाः थुगु ऐतिहासिक सम्पदायात ल्यंकेमाःगु दु । 

थज्याःगु हे अवस्था जिं भारतया महाराष्ट्रया कारला गुफाय् नं स्वयेनंगु दु । अन नं निद्वःदँ पुलांगु भारतया हे नां दंगु ऐतिहासिक बौद्ध चैत्यागारया लुखाय्लाक्क छम्ह एकवीरा देवीया द्यःगः दयेकातःगु दु । अनया बौद्धतय्सं थुकिया विरोध तकं यायेफयाच्वंगु मदु, छाय् धाःसा व हिन्दू द्यःगलय् अतिबादीहिन्दुतय्गु ततःपाःगु पोस्टर तयातःगु दु । 

जिं बुद्धधर्मया पैरवी वा हिन्दु धर्मया विरोध यानाच्वनागु मदु । थःथः धार्मिक आस्थाकथं थः यःयःम्ह द्यःया भक्ति आराधना यायेदयेमाः । तर छगू धर्मया लोकोक्ती, ऐतिहासिकता व धार्मिक पहिचान क्वबियातःगु छगू सम्पदास्थलय् मेगु धर्मयापिं मनूतय्सं उकियात हरतरहं थःगु धर्मकथंया दयेकेगु कुतःयायेगु व उकिया निंतिं डर धम्कीया साथ तकं कायेगु धइगु धर्मनिरपेक्ष राज्यया निंतिं मल्वः । न्हापा छुं मदुगु थासय् हिन्दू, बौद्ध जक मखु मुस्लिम व इसाइतय्सं छुं दयेकूसां उकिइ जिगु आपत्ति मदु । सरस्वतीया द्यःगः दयेकेत थ्व राज्ययाके मेचीनिसें महाकालीतकया जग्गा उपलब्ध दु । न्हूगु थासय् बुद्ध मूर्ति जक दयेके दइमखु, थ्व नेपाःया धर्मनिरपेक्ष राज्यं सुर्खेतय् बिउगु नजीर खः ।  

ल्हासापाकोय् थथे सरस्वतिया द्यःगः दयेकाच्वन धइगु थीथी थासं खँ वया हे च्वंसां बौद्ध धर्मया नामय् दयेकातःगु सलंसः संघसंस्थां व अन सम्बन्धित बौद्धविद्वनतय्सं थ्व पाखे चिउताः मतःगु छगु खेदजनक खँ खः । थःगु धर्मयात संकट वःबलय् सःतक नं तयेमफुगु संस्थाया औचित्यय् कन्हय् न्ह्यसःचिं जूवयेफु । झी थः बौद्ध धयावयापिं ल्हासापाकोय् गुलि थ्यं ? अन वनां हे नं छु यायेफयाच्वंगु दु ? बौद्धतय्गु धार्मिक आस्थायात हाथ्या वयाच्वंबलय् थःगु उपस्थिति क्यनेमफुपिन्सं कन्हय् अबौद्धतय्थाय् वनाः बुद्धधर्मया शिक्षा इउँजुइधकाः नं गुकथं आशा यायेगु? नेपाःया बौद्ध विद्वानतय्सं संसार चाःहिलाः स्वयाच्वंगु दु, थःगु त्वादेवा क्वय्या वस्तुस्थिति मखं ।

मेगु, नेवाः बौद्धविद्वानतय् थःगु पहिचान छुकिइ दु धइगु थुइके थाकुयाच्वंगु दु । थःत बौद्ध विद्वान धायेकेयःपिन्सं हे मञ्जुश्री व सरस्वतीया दथुइया भिन्नता मखनीगु अले व हे खः धकाः तर्क पेश यानाच्वनेगु धइगु उमिगु धाथेंगु बौद्धिक चेतनाय् न्ह्यसः खः । उमिगु अज्याःगु ज्या थःगु धार्मिक पहिचानया लागि ल्वायेमालाच्वंपिं बौद्धतय्गु निंतिं सुखकर खँ जुइफइमखु । राज्यसत्तां झी नेवाःतय्त छगू संस्कार ज्वंकातःगु दु – न्ह्याथाय् न्ह्याम्ह द्यः खंसां अन्यायेगु, जाकि निगः ह्वलेगु, सिन्हःस्वां छायेगु, भ्वय् नयेगु । राज्यं झीत ब्वंकातःगु छगू हे पाठ – हिन्दू धर्म व बौद्ध धर्म व हे खः, नेवाःतय्सं नितां मानेयाइ, छुं मपाः अले उमि थवंथवय् सहिष्णुता दु । राज्यया ला स्वार्थ दु, तर झी बौद्ध विद्वानपिन्सं नं थुकियात हे थःगु मन्त्र भाःपा नवानाजुइगु व च्वयाजुइगु धइगु थःगु अक्षमताया उद्घाटन सिबाय् मेगु जुइमखु ।

धर्म–कां जुइगु धइगु धार्मिक सहिष्णुता मखु । झीसं खनाच्वना, नेवाः बौद्धतय् दुने हिन्दुधर्मया कचा खः धाइपिं सक्रिय दु । उकिं हे नेवाःबौद्धतय्गु वडाय् हिन्दु राष्ट्रया समर्थततय्त भोट वंगु खः धकाः मनूतय् थुइधुंकल । अज्याःपिन्सं यानाः ल्हासापाकोय् बौद्ध समम्पदाया रक्षा जुइमखु । बाखनय् जक न्यनातयाम्ह शंकराचार्य झी जःखः हे दइ । हलू धाःसेंलि कुतिं न्यानाच्वनेम्वाः ।

वस्वयाः पिने नेवाःत दुने हिन्दू नं बौद्ध नं दूगुलिं थन हिन्दू नेवाःतय्सं बौद्ध नेवाःतय्त अले बौद्ध नेवाःतय्सं हिन्दू नेवाःतय्त तर्कं बुकेगु कुतः ला जुया हे च्वनी । विशेष यानाः नेवाः हिन्दुत थ्व थाय्यात सरस्वती हे खः धकाः प्रमाणित यायेत लगेजुयाच्वंगु नं खनेदयावःगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् कमसेकम झीगु नेवाःतय्गु भूमिइ थःगु म्हसिका ल्यंकातयेत थवंथवय् सहअस्तीत्वया खँयात लुमंकाः छपँ छधी जुइफतकि पिनेंवःपिं लिचिली । झीसं सिउ, जिम्ह च्वलय् नइम्ह धुं छिम्ह च्वलय् नं ल्यंकीमखु ।

अन्तय्, ल्हासापाकोया द्वन्द्वयात ल्हासापाकोया रुपय् जक मकाये । थन थःगु पहिचानया निंतिं ल्वानाच्वनापिन्त मचायेक तापाक्क लाःगु थासय् सहअस्तीत्व स्वीकार मयाइपिन्सं हमला यायेधुंकूगु दु । ल्हासापाकोय् नेवाः पहिचान ल्यंकेमफइगु खःसा असनय् च्वनाः नेवाः राज्य व नेपालमण्डलया “माकःफुइँ” मक्यंसां जिल । थौं थन सुम्क च्वनेगु धइगु कन्हय् नमोबुद्ध, झोरबही, क्वाःबहाः वा स्वयम्भुइ नं आक्रमण यायेगु लुखा चायेकाबिइगु जुइ । उकिं थुकियात कया बौद्ध संघसस्थात अध्ययन प्रतिष्ठानत, खलःपुचःत आदिया दथुइ व्यापक चर्चा व संम्बाद जुइमाः, थःगु लागि सःतयेमाः । झीगु सम्पदाय् आक्रमण धइगु झीगु पहिचानय् व अस्तीत्वय् हे आक्रमण खः धकाः झीसं चायेकेमाःगु दु । 

Published in Sandhya Times on 2014 01 28 (2071 Magh 14) "Lhasapako - Manjushree or Saraswati?"