एकाराम, आस्काइ व जि

राजेन मानन्धर | दिल्लागा सप्तमी ११४१,साउन १६ सनिवाः

 नेवाः समाजय् थःगु इतिहास, धर्म व संस्कृतियात बय्बय् यानाः जिमि अथे दु थथे दु अले जिपिं अज्याःपिं थज्याःपिं धकाः कनीपिं विद्वानत यक्व दु । तर उकी दुने थःगु कमजोरीयात क्यनाः आः थथे याय्मजिल, परिवर्तन हय्माल धकाः तछ्यानाः धाय्फुपिं लुइके थाकु । थ्व खँ उकुन्हुतिनि कोरोनाया इमां दायायंकूम्ह नेवाः धर्म व संस्कृतिया विश्लेषक व कलाकार एकाराम सिं मदुगु बुखँ न्यनाः मतिइ वयाच्वन । खय्तला मदुम्ह काय्या हे मिखा तग्वइगु खः, अले दत्तले कुचाः मदय्वं बिचाः याइपिनिगु समाज हे झीगु खः । थ्व खँ मतिइ तयाः मदुम्ह एकाराम दाइयात लुमंकाच्वना ।

 

न्हापा जिं वय्कःयात छम्ह कलाकारया रुपय् जक म्हस्यू । जि नं कला ख्यलय् च्वसा न्ह्याकीम्ह जुयाः वय्कःया कला व शैलीपाखें जि प्रभावित । हरेक कथं नेवाः कला, संस्कृति व वास्तुकलायात थःगु कलाकृतिइ न्ह्यब्वय्गु विशेषता दु वय्कःयाके । निकःप्यकः ज्याझ्वलय् नापलाइबलय् औपचारिक खँ बाहेक मेगु जिमिगु स्वापु उलि क्वातु मजू । थ्व हे झ्वलय् थौं स्वयाः झिंखुदँ न्ह्यः सन् २००४ अगष्ट महिनाय् सरकारं जाइकाया ग्वहालिं येँया फोहर व्यवस्थापन याय्गु झ्वलय् प्रतिकात्मक रुपं छम्ह बँ पुइम्ह आस्काइ नां दुम्ह हिसिचा दुम्ह मस्कट सार्वजनिक याय्वं उकियात विषेश यानाः ज्यापु महागुथिया पदाधिकारीतय्सं थुकिं ज्यापुतय्गु बेइज्जत यात धइगु खँ ज्वनाः विरोध याःगु खँ वल । 

 

जि अबलय् अंग्रेजी न्हिपौ दि हिमालयन टाइम्सया पत्रकार कथं थुकिया समाचार दय्काबलय् वातावरणविद्तय्सं थुकियात नेवाःतय्सं फोहर सफा याय्गु जिम्मेवारी काल धइगु सकारात्मक सन्देश वन धकाः तारिफ यानाहःगु न्यनावयाम्हसित थ्व विरोधया तात्विक अर्थ लुइके थाकुल । जि थःत लगेजूगु तप्यंक धाय्माःम्ह, सुयातं लय्ताय्के नं म्वाःम्ह, तं चाय्के नं म्वाःम्ह जुयाः थ्व विषयय् आस्काइया च्वाफिं गुकथं ज्यापुतय्त आपत्ति जुल धइगु खँयात कुलाः छपु लेख च्वया “आस्काइया च्वाफि” । थुकियात ज्यापु महागुथिया पदाधिकारीत व विशेषं जितः व्यक्तिगत कथं म्हस्यूपिं निम्हप्यम्ह ज्यापु पासापिन्सं आघात हे याःगु कथं लित्तुलित । उकी मध्ये नेवाःतय्गु बसोबासयात ३३ प्रतिशतय् हःगु धइगु खँयात कयाः जितः निशाना दय्कूगु जितः लुमं । खतुं अबलय् नं ख्वापाः दुपिं नेवाः न्ह्यलुवात थज्याःगु इलय् म्हुतुइ धौ फिनाः हे च्वनाच्वन, तर अबलय्या सन्ध्या टाइम्सय् करिब लछिति थ्व विषयय् ज्यापुत व गैर ज्यापुतय् दथुइ वादविवाद न्ह्याना हे च्वन, मनूतय्सं थःथःगु चेतनाया स्तरकथंया अभिव्यक्ति बिया हे च्वन ।

 

अज्याःगु इलय् जिं च्वःगु खँ दक्वं पाय्छि हे खः, थथे हे च्वय्माःगु दु धकाः हःपाः ब्यूम्ह ज्यापु समुदायया छम्ह हे जक पासा एकाराम हे जूवन । वय्कः व आस्काइया सर्जक — थुकथं नेवाः ख्वाःयात स्वनिगलय् ब्वःगुलिं स्याबासी दइ धकाः च्वंगु जुइ, तर थुकिं ज्यापुतय्गु बेइज्जत यात धकाः वय्कः निशानाय् जकं लात । थःत सुनां सुनां गुकथं ख्याच्वः बिल धइगु खँया वृतान्त न्यनाबीम्ह पासा शायद जि हे छम्ह जक जुइ वय्कःया उबलय् । नापलानाः अले फोनय् नं न्हियान्हिथं वयात सुनां छु छु धाल, अले जितः सुनां छु छु धाल उकिया अपडेट यानाच्वनी जितः । थुकथं हे जिमिगु स्वापू क्वातुयावन । थ्व ल्याखं जिं आस्काइयात धन्यवाद बीमाः, कि थ्व हे झ्वलय् जि एकाराम दाइलिसे सतीखन । 

 

जिं अनुमान जक हे याय्फु, कि उगु अवस्थाय् छम्ह ज्यापुया काय्मचायात थज्याःगु अवगाल वःबलय् वय्कःयात व फुक्क क्वबीत, अले उकिया लिच्वः कथं वय्कःया छेँजःयात हे नं ज्यापु महागुथिया पदाधिकारीपिंपाखें गुलि हाथ्या वल जुइ । जि ला छम्ह च्वमि जक, छपु लेख च्वयाबलय् जितः हे अपाय्सकं लित्तुलित धाःसा वय्कः ला ज्यापुया कुलय् च्वनेमाःम्ह, अले वय्कलं दय्कादिल आस्काइ । गपाय्धंगु अपराध जुल वय्कःया ल्हातिं । वय्कःयात धाःगु व हे खः, कि व वसः धइगु ज्यापुतय्सं पुनीगु, वं छुनातःगु स्वां नं ज्यापुतय्सं छुइगु अले वं चिनातःगु जन्ही नं ज्यापुतय्सं चीगु । अले अज्याःम्ह छम्ह ज्यापुयात च्याम्हखलःतय्सं ज्वंथें च्वाफि ज्वंकाः ज्यापुतय्गु अपमान यात । थ्व खँ वय्कलं जितः गुलि कन जुइ, गुलि जितः तकं कनेमज्यू धकाः मकं जुइ । ज्यापुतपाखें हे पीडित बिचरा एकाराम दाइ ।

 

तर नं वय्कः हारेचायामदी । येँया ज्यापु महागुथिया अबलय्या निम्हप्यम्ह पदाधिकारीत हे जक वय्कःया विरुद्धय् खः, मेपिं सामान्य ज्यापुत, यलया ज्यापुत व ख्वपया किसानत अले समग्र नेवाःतय्सं थुकियात नकारात्मक कथं कयाच्वंगु मदु धकाः वय्कलं बांलाक थू । सुयात यः मयःया वय्कःयात च्यूताः मदु, थम्हं यानागु पायछि खः धइगु खँय् वय्कः दृढ । नेवाःत पिनें पिनें गुलि शिक्षित व सुसंस्कृत खनेदु, दुनें दुनें उलि हे थःथवय् आक्रमक, असहिष्णु, आडम्बरी अले भष्मासुरी धकाः वय्कलं जितः कनाच्वनादी । नेवाःत मेपिनिगु कारणं मखु, थःगु हे कारणं विनाशया लँपुइ वनाच्वन धइगु वय्कःया खँया मूति खः । थुकथं नेवाः समाजय् दुसुनाच्वंगु तःगु कथंया विकृति, विसंगति व आडम्बरयात यचुक स्वय्खन जिं एकाराम दाइया मिखां ।

 

थ्व हे कथं ख्वनाया च्वलय्चा लखय् वांछ्वयाः स्याय्गु जात्राया सवालय् नं वय्कः थः हे सक्रिया जुयाः ख्वनाय् वनाः अन्तरक्रिया याय्त तकं न्ह्यचिलादिल । थ्व ज्याय् नं जि वय्कःलिसे वना । छम्ह ज्यापु जुयाः नं ज्यापुतय्गु जात्राया अन्तर्निहित नकारात्मक खँयात उमिगु हे न्ह्यःने वनाः ध्वाथुइकः वनेगु अन आः नं न्ह्यःनेलाःपिन्सं याय्फइमखु । थुकिं नं जितः यक्व प्रभावित यात । 

 

खतुं थ्व झिंखुदँया दुने बागमतिइ यक्व लः बाः वनेधुंकल । न्हापाया खँ आः थें मखय्धुंकल । शिक्षाया जलं कयाः झी नेवाःतय्गु चेतनाया स्तर स्वाभाविक रुपं थहाँवन जुइ । ज्यापुया मचां वा नेवाः मचां नं अज्याःगु वसः पुनाः च्वाफि ज्वनेगु पाय्छि खःकि मखु धइगु खँय् अबलय्या महागुथिया पदाधिकरीतय्सं पुनर्मूल्यांकन यात जुइ  (विशेष यानाः आः रुपा सुनारया प्रसंगय् छम्हस्यां नेवाःतय् दुने हे विभेद याः धकाः सः तयाच्वंगु सन्दर्भय्) । उकिया लिसें अन दनावःगु यावत मुद्दात व उकिया लिच्वः कथं ज्यापुतय्गु व समग्र नेवाःतय्गु हे अवस्थिति अले आःया मुक्कं स्वनिगःया जनसंख्याया दुने नेवाःतय्गु, अले ज्यापुतय्गु जनसंख्या व उमिगु प्रभाव यत्थे खनेदयाच्वंगु दु ।

 

छम्ह एकाराम वा छम्ह रा मानन्धरया म्हुतुप्वाःतिकेगु सुद्र्यःयात ल्हातिं तपुइगु कुतःथें जक जूवनी । 

उकुन्हु एकाराम मदुगु बुखँ फेसबुकय् वय्वं उकिया कमेन्टय् बिचाः हाय्कूपिनिगु नां स्वयाच्वना । अबलय् एकारामयात लितुमतुलिनाः थःगु संस्थाया राजनीति यानाः एकारामयात ज्यापुतय् शत्रु ताय्कूपिं नं उकी खना । सुं मदइबलय् निगः खँग्वःया औपचारिकता ला च्वछाय्बहःगु खँ हे खः । उकिया लिसें थुलि हे जक लुमंकाच्वना कि व सुयागुं धिब्छःधिम्न्यःया राजनीतिया शिकार जुइमाल, तर एकाराम छम्ह व्यक्ति मखु छगू सत्य खः, साश्वत सत्य ।

https://www.lahananews.com/node/8841