गुकथं स्वयेगु नेवाःतय्सं कथित एकीकरणयात?

राजेन मानन्धर

इतिहासय् ला च्वयातःगु मखं, तर थन थथे धाइगु – पृथ्वी नारायण शाहं येँ देय् हताः कःवःबलय् थन हे च्वंपिं नेवाःतय्सं देय् ध्वाखा चायेका बिउगु हँ, अले व थथे अःपुक वयाः देय् त्याकाकाल हँ । अथे यानाः सां न्ह्याथे यानाः सां येँ देय् त्याका काःगु कालं जुल । थ्व खँ २५० दँ जुइधुकल, तर थौं नं झीगु जःखः थथे शत्रुयात ध्वाखा चायेकाबिइगु खनाच्वना । थ्व गजबगु पहिचान खः नेवाःतय्गु । 

नेवाःत, मेमेपिं नेपालीत अले विदेशीत नं नेवाःत तसकं कलाकार, धर्मात्मा, व्यापारी, नम्रस्वभाव अले मेमेगु छु छु धकाः बयान यानातःगु न्यनाः झी फुरंग जुयाच्वना । तर व स्वयाः नं नेवाःत धइपिं इमान जमान मदुपिं, पास्यायेमत्यःपिं, काय्मियाः च्यः न्याइपिं अले हलुवा वा गोबर नं छुटेयाये मसःपिं धकाः सुनां धाल धाःसा झी उकियात गलत धकाः धायेगु अवस्थाय् मदु । कमसे कम थ्व दँय्दसं पौष २७ कुन्हु राज्य स्तरं अले गांगामं वयाच्वंपिं मनूतय्गु संस्थां हनीगु कथित एकता दिवसकुन्हु छर्लङ्ग खनेदइ । 

पंचायत ला पंचायत हे जुल । अबलय् त्वाःत्वालं, स्कुल कलेजं नं एकता दिवस धकाः ध्वाँय् ज्वंकाः व पृथ्वी नारायण शाहयागु तसबिर ज्वंकाः सिंह दरवार न्ह्यःने यंकीगु । आः नं छपुचःचा सां मनूतय्सं थुकुन्हु लाकाः सराद याना हे च्वंगु दनि । उपिं ला २५० दँ न्हयःतिनि नेपाली जुइखंपिं, उमिसं ला अथे याइगु हे जुल । तर झी, नेपाःमित ला म्होतिं नं निद्वःदँ निसें सुयागुं गुलामी यायेम्वायेक न्ह्याम्ह न्ह्याथासं वःसां वयात नेवाः दयेकाः च्वनाच्वनापिं आदिबासी नि । अले नेवाःत नं छाय् व हे हुलय् छु छु न दइथें घ्वातुमतु घ्वानाः वनाच्वंगु? 

अज्याःपिन्सं थःगु इतिहास, स्वाभिमान, पहिचानयात ध्याकुंचाय् छ्वयाः थःगु अस्तित्व हे सुं लुटेरा जुजुया दयामायां जक दयावःगु धकाः धयाच्वनी, करपिन्त कनाच्वनी । दँय्दसं थःगु न्हाय् ध्यंम्ह पृथ्वीनारायण शाहया गुणगान यानाच्वनीपिं नं अज्याःपिं हे प्राणीत खः । थन विशेष यानाः नेवाःतय्गु पृथ्वी नारायण शाहया गुणगान याइपिं नेवाःतय्गु बारे खँ ल्वहेगु कुतः याये । 

झीसं ब्वनावयागु दु, थ्व निद्वःदँया लिखित इतिहास दूगु नेपाः गालय् थी थी वंशयापिं जुजुपिन्सं शासन यानावन । गुलिस्यां थुकियात छाय्पित, गुलिस्यां भज्यंक स्यंकल तर नेपाः नेपाः हे जुयाच्वन । तर, पृथ्वी नारायण शाहं थ्व नेपाः कायेधुंकाः धाः अथे मजुल । थ्व धइगु व मनू थः नेपाः जुइत वःम्ह मखु, झीत नेपाः उमिगु थाय्या बासिन्दा दयेकेत वःम्ह, थनया लुँ वह, हिरामोती लुटेयाःवम्ह खः । अले झी नेवाःत व खंक खंक हे नं दास जुइत तयार जुयाबिल । 

धाइ न्हापं म्वद्वँ मखंपिन्सं जाकिद्वँ खन कि वँय् चाइ । अथे धाःथें पृथ्वी नारायण शाहं थन वयाः थनया भाषा, धर्म, संस्कृति व सभ्यतायात नामेट यायेत थःगु धुर्त न्ह्यपुया छगू छगू पुर्जायात छ्यल । एकीकरण याःगु जूसा थनया गौरवमय इतिहासयात कयाः, थनया सम्पन्नतायात कयाः भचा ला कृतज्ञ जुइगु जुइनि । तर अथे जूगु धकाः क्यनेत इतिहासकारतय्के छुं हे मदु । गबलय्निसें व नेपाः त्याकल अबलेनिसें हरेक जुजु जुयावःपिन्सं थनया श्रोतय् बलात्कार हे जक याःगु दु । उकिंला वंगु २५०दँया नेपाःया इतिहास सभ्यता, विकास व समृद्धिया इतिहास मजू, जालझेल, षडयन्त्र अले थः लाहि थज्याःम्ह सहकर्मीया पतनया स्वाहाने गयाः सत्ताय् वनेगु तिकडमया इतिहास जक जुल । थ्व खँ नेवाःतय्गु मिखां मखंगु ला ?

झीत ल्वःमन ला? पृथ्वी नारायण शाहं स्वनिगःया जनतायात चि मनकुसें वा मेगु गुगुं थाय्या जुजुपिन्त अथे हे झंगः लानाः हे नं त्याकाः काःगु खः । तर थौं नं छथ्वः नेवाःत व हे देश लुटेयानाकाःम्ह पृथ्वी नारायण शाहयात द्यः भाःपियाच्वंगु दु । उमिसं धाइ – व नेपाः त्याकूगु मखु, एकिकरण याःगु, व नं विदेशीतिय्सं त्याकाकाइ धकाः बचेयाःगु । थम्हं त्याकेदुसा एकीकरण, मेपिन्सं त्याकाकाःसा लाकाकाःगु धइगु तर्कया लिउनेया घचायापूगु यथार्थ थूसां मथू यानाच्वनेत झी बाध्य ।

थौं दरवार हत्याकाण्ड लिपा श्रीपेच पुनाः सक्रिय शासन याये धाःम्ह जुजु हे नं थःगु धनप्वः ज्वनाः सामान्य जनता धायेकाः जनताया निगाहय् च्वनाच्वनेमाःगु दु । तर नं अज्याःपिं छपुचः मनूत मेबलय् ला मेबलय्, थ्व उमिगु पुष २७ धाःगु दिनय् लाकाः उमि पृथ्वी नारायण शाहयात झी दक्वस्यां हनाबना तयाबिउ धइगु भावं मछाः मजुसे सतकय् हे दंवयाच्वंगु दु । उकिसं नेवाःत हे नं थी थी संस्था मार्फत, लेख रचना हे च्वयाः अले सामाजिक संजालय् पृथ्वी नारायण शाहया जयजयकार यानाच्वंगु दु । उलि जक मखु, एकीकरण धाःगुया विरोधय् च्वइपिन्त धम्की बिइगु व लाक्वपाक्व धायेगु तकं नेवाःतय्सं यानाच्वंगु खनेदु । मसिउपिं ला मसिउपिं हे जुल, तर थःगु इतिहास हाकुतिनाः नेवाः सभ्यता विरोधीतय् लिउलिउ जुयाच्वंपिं शिक्षित नेवाः ल्याय्म्हतय्सं धाःसा झीगु भविष्य अन्धकार दु धइगु संकेत क्यनाच्वंगु दु ।

थथे धाइपिं नेवाःत स्वथी खना — छथी गणतन्त्र स्वयाः राजतन्त्र जिउ, उकिं राजतन्त्र लितहयेत पृथ्वीनारायण या जयकार यायेमा धाइपिं, मेखे पृथ्वी नारायण शाहनं नेपाः त्याका मकाःगु जूसा झी नेपाःमि हे जुइ खनीमखु धाइपिं अले मेपिं धाःसा इतिहासया खँ ल्हानाच्वनेमते, त्याःपिन्सं इतिहास दयेकी धाइपिं । उमिसं सामाजिक संजालय् व पत्रपत्रिकाय् हे लेख च्वयाः नेवाःतय्गु दास मानसिकता ब्वयाच्वंगु दु । 

अज्याःपिन्सं नेवाःतय्सं इतिहासयात सीमित रुपं जक थुइकेगु प्रवृत्तिया कारणं जक पृथ्वी नारायण शाहयात स्वनिगःया नेवाःतय् दमनकारीया रुपय् चित्रित जुल धकाः नुगलय् स्याकी । इमित छ्याकः ल्वहँतय् ई फाःगु नं मयः । अले स्वनिगः व थनया नेवाः संस्कृतियात स्वयेगु पृथ्वी नारायणया दृष्टिकोण दूरदर्शी धकाः उद्घोष नं याइ । उमिगु धापु थ्व हे खः कि वर्तमान नेपाःया नक्शा कोरेयायेगु छगू कडी गोरखा राज्यं कीर्तिपुरय् यागु आक्रमणयात ल्ह्वनाच्वनेगु औचित्यहीन ज्या खः । 

आः राजतन्त्र मदयेधुंकाः नं जुजुयात म्वाकेत स्वयाच्वंपिं, संघीयत गणतन्त्रया सल गयाः उपप्रधानमन्त्री जुइखंपिं तकं आः जालझेल यानाच्वंगु दु, संघीयता विरोधीत पर्चा ह्वलाच्वंगु दु, फेकबुकया वालय् थःगु घृणित महात्वाकांक्षाया ध्याच्वः छ्वाकाच्वंगु दु । गुम्हस्यां राष्ट्रिय एकताया चिंयात छगू भाषा छगू जातिया जक जुजुयात धाइ, गुम्हस्यां राजतन्त्र लिहाँ वयेकेगु धाइ । उलि धायेगु लागि जक हे आःया व्यवस्थाया नकारात्मक खँ ल््हवनाच्वनी । गुलि न्यनाच्वनेगु झीसं?

थौंया जनता पञ्चायती शिक्षा ब्वनावःपिं मखु । उमित नेपाःया इतिहास ब्वनेत त्रिभुवन विश्वविद्यालयं दयेकातःगु पाठ्यक्रम जक ब्वनाः लुमधं । पृथ्वीनारायण शाह धइम्ह गज्याःगु पृष्ठभूमिया शासक खः, वयागु राज्य वया इलय् गथेच्वं, वं छाय् स्वनिगलय् लोभ यात, गज्याःगज्याःगु कुकृत्य यानाः स्वनिगः त्याकाकाल, अले थन वयेधुंकाः नं वं छु छु अमानवीय ज्या यात धइगु देशी विदेशीपिन्सं च्वयातःगु दु, आः पृथ्वी नारायण शाह धइम्ह मनू छुं रहस्य मखुत । हानं थ्व गणतन्त्रय् सु जुजुयात गज्याःगु सम्मान बिइमाः धकाः जनतां निर्णय याइ, दछि निदँ जनतायात हायेकाः ख्वयेकाः सिंह दरवार कब्जा याइपिं जातया भरय् शासन याइपिं मनूतय्सं याइमखु । 

थज्याःगु इलय् नं थःगु स्वाभिमान बरःतयाः सिउसां मसिउ छु यानाः, वा अध्ययन छुं मयासें सुयागुं लहलहलय् वा छुं भचा मान वा लाभ दइगु धकाः पृथ्वी नारायण शाहया, वा एकीकरणया वा एकता दिवसया समर्थन यानाः नेवाः हक अधिकार, स्वायत्तता व स्वाभिमानं जाःगु इतिहासया हत्या यायेगु ज्या नेवाःतय्पाखें हे जुयाच्वंगुयात सहज ढंगं कायेफइमखु । 

नेवाः जुइवं हे पृथ्वी नारायणया विरोध यायेमाः धइगु मखु, प्रगतिया लँय् मजुसे विरोधय् हे जक तक्यनाच्वनेमाः नं धइगु मदु । तर अनावश्यक रुपं छम्ह अत्याचारी व अमानवीय ढंग मनूतय्त स्याइम्ह, सास्ती नकीम्ह अले जालझेल यानाः सम्य व सम्पन्न देशया धुकू लुटेयाःवःम्हसित व हे कथं जक चित्रण या जक धइगु खः । थथे धाये मफुतकि झीत भविष्यया सन्ततिं थुकलं बिइगु निश्चित दु । गन वने गन मवने थ्व झीगु हे विवेकया खँ । 

 

https://www.lahananews.com/nepa-eakikan

Published on 2021/01/12 in Lahana Weekly