20170626 गोर्खाल्याण्डया आन्दोलन व नेपाःमिपिनिगु चिउताः(pix)

20170626 गोर्खाल्याण्डया आन्दोलन व नेपाःमिपिनिगु चिउताः

राजेन मानन्धर

इतिहासपाखे मवने । झीसं थौं खनाच्वना, बाःछि न्ह्यःनिसें पश्चिम बंगालय् न्यंक बंगाली भाय् अनिवार्य तयेगु धइगु खँया बिरोधय् न्यनावनाच्वंगु आन्दोलनं न्हून्हूगु रुप कायावयाच्वंगु दु । नेपाल भारत निगुलिं स्वतन्त्र अस्तीत्व दूगु देय् जूगुलिं नेपालय् जूगु गुगुं आन्दोलनय् भारतय् वा भारतय् जूगु आन्दोलनं नेपालय् प्रभाव लायेम्वाः । अथेखःसां छगू खुला सीमाना दूगु अले निगुलिं देय्या दथुइ धार्मिक, साँस्कृतिक व भाषिक स्वापू नं दूगु जूगुलिं थ्व निगू देय्या विशेषरुपं सीमाना लागाय् जुइगु राजनीतिक आन्दोलनं छगू पक्षं मेगु पक्षयात लिच्वः लाकीगु अस्वभाविक नं मखु । तर थन आः जुयाच्वंगु गोर्खाल्याण्डया आन्दोलनं नेपाःमिपिन्त थी थी कथं उद्वेलित यानाच्वंगु धाःसा झीगु सरोकारया विषय जुयाच्वंगु दु ।



८०या दशकय् ब्वलंगुु गोर्खाल्याण्डया आन्दोलन अनया धइुगु नेपाःमूलयापिं खसगोर्खाभाषी बरमू छेत्री, दलित, राई, लिम्बु, तामांग, मगर व नेवाः इत्यादि नेपालय् दूगु जातिया मनूतय्गु उमिगु जक बिस्कं प्रान्त दयेमाः धइगु आन्दोलन खः । नेपालय् दइपिं थी थी जातियापिं मनूत विश्वया थी थी देसय् थी थी हुनिं लाः वंगु दु । उमित अनयापिन्सं मालाः यंकलला, वा थन स्वयाः निप्यय् साक्क नयेत वन ला वा थन नये हे मखना वन ला वा थनया राज्यं देश निकाला हे यानाः उपिं अन थ्यनला थ्व राजनीति वा इतिहासया विषय जुल । तर उपिं अन थी थी कथं लानाच्वंगु दु, अनया नागरिकता कयाः अनया संविधानयात मानेयानाः, अनया लागि ज्यान पानाः, अनया सरकारी सुविधा कयाः अनया राष्टिय म्ये हालाः अनया राज्यया सेवा यानाच्वंगु दु उमिसं । अथे जुसेंलि उमि अनया हे दय्प्रति माया दइगु उमिगु राष्टप्रेम धइगु अनया हे देय्याप्रति मतिना जुइगु स्वभाविक खः । थ्व खँ भारत जक मखु हंगकंग, ब्रुनाइ, बेलायत वा आः अमेरिकाय् च्वनीपिं नेपालमूलया मनूतय्त नं लागु जुइ । झी नेपालय् च्वनाच्वनापिं व अनच्वनाच्वंपिं दथुइ छुं दुसा उमिगु थी थी जातिया मां भाय् व झी दुनेया थी थी जातिया मां भाय् वहे जूगु (ल्हानाच्वंगु खःसा), थनया सरकारी भाय्यात उमिसं नालाच्वंगु अल उमिगु मूल धइगु थ्व हे नेपाः खः धइगु भावनात्मक सम्बन्ध हे जक दु । अथे दइगु धइगु बांलाः । संसारया गुगुं कुनय् च्वंपिंलिसे ला बांलाःगु सम्बन्ध धइगु बांलाः धाःसा झी दथुइ ला ऐतिहासिक सम्बन्ध दु, थुकिया सम्मान झीसं मयासे मगाः ।


मेखे, दार्जिलिया आन्दोलन धइगु भाषिक अधिकारया आन्दोलन जक मखु । यदि उमित अनया बहुसंख्यक बंगाली भाय्या अनिवार्यता अस्वीकार खःसा अनच्वंपिं नेवाःतय्सं, राई, लिम्बु, तामांगतय्सं अन हानं खय्भाय्या अनिवार्यतायात छु आधारय् स्वीकार यायेगु? खः, उमिगु जीवकोपार्जनया कारण उमिसं आः अन थःगु मांभाय् त्वःता थनया खय्भाय्यात हे आः मांभाय्या रुपय् स्वीकार यानावनाच्वंगु दु, उमि थःगु मांभाय् दु धइगु ल्वःहे मंकेधुंकल धाःसां जिउ । थ्व भाषिक अधिकारया आन्दोलन खःसा तामांगया मांभाय् तामांग हे जक जुइ, नेवाःया मांभाय् नेवाः भाय् जक जुइ, अथे हे मेमेगु जातिया मांभाय् नं थःथःगु हे मांभाय् जक जुइ । राजनीतिक आन्दोलनया उचाइ कायेत रणनीतककथं थःगु भांभाय्या हत्या याइपिं मांया सपुत जुइफइमखु । थ्व भाषिक दृष्टिकोणं धयाच्वनागु । थ्व आन्दोलन यदि भाषिक अधिकारया आन्दोलन खःसा दार्जिलिगय् बान्तवां बान्तवा भाय् ल्हायेदयेमाः, गुरुंगं गुरुंग भाय् ल्हाये दयेमाः वा नेवालं नेवाः भाय् ल्हाये दयेमाः धकाः आन्दोलन यायेमाःगु खः । अन अथे जूगु मखना । उमिसं उमिगु खनाच्वंगु थःगु स्वायत्ततया पहिचान व एकताया प्रतीक धइगु हे थनया अतिक्रमणकारी मेपिनिगु भाय् स्यानाः सत्ताया बलय् जनतायात भाषिक रुपं हत्या यानाच्वंगु खय् भाय् जक खः ।



उमिगु आन्दोलन भाषिक खःसा थन च्वंम्ह छम्ह राइ, मगर, गुरुंग वा नेवाः अन च्वंम्ह राइ, मगर, गुरुंग वा नेवालं उमिगु थासय् बंगाली भाय्या साम्राज्यवाद मयः खय् भाय्या साम्राज्यवाद यः धकाः यानाजूगु आन्दोलन खनाः छाय् लय्तायेमाःगु? जब थःगु मांभाय् मदइगु जूसां राजनीतिक लाभया निंतिं सुलिसें ल्वायेत हानं मेपिनिगु मांभाय्यात हतियार दयेकाः यानाच्वंगु आन्दोलनं संसारया गुगुं देय्या नं मांभाय्या मतिनामि लय्तायेम्वाः । अल्पसंख्यक भाषिक समुदाय धइपिं न्ह्याबलें सुयागुं राजनीतिक प्राप्तिया मोहरा जक जुयाच्वनेगु ला खः नि । बय् सलधकाः क्वः लय्ताये नं म्वाः ख्वयाजुइ नं म्वाः ।



तर अजूचायापु, पश्चिम बंगालय् बंगाली अनिवार्यया खँ वयेसातकिं थनया छपुचः नेपाःमितय्गु उत्तेजित अभिव्यक्ति न्यनेदत । मानौं थन नेपालय् हे बंगाली भाय् अनिवार्य याःवःगुथें । थःगु भाय्यात निसःत्यादँनिसें चायेकं मचायेकं मेगु भासं दास यानातःबलय् हालेम्वाःपिं अन विदेशय् छगू करकिया भासं मेगु करकिया भाय्यात दमनयात धकाः थन च्वंपिनि कथु सू । होसय् ला बेहोसय् ला । थन थःगु भाय्यात थःगु हे आदिभूमिइ मेपिन्सं वयाः प्रयोगहिन दयेकूगु, थःगु स्वायत्त सरकारय् करपिनिगु भाय् ल्हायेत बाध्य याःगु मखंपिन्सं अन मेपिनिगु आन्तरिक मामिलाय् छाय् थपाय्सकं जासूसी याःजूगु ? अनच्वंपिं राइ, लिम्बू, मगर नेवाःतय्सं खय् भाय्यात मातृभाषाया रुपय् स्वीकार याःसां वा हिन्दी भाय् वा बंगाली भाय्यात हे मातृभाषाया रुपय् स्वीकार याःसां व राजनीतिक खँ जक खः, उमि जिउथे याइ । उमिगु राजनीतिक निणर्यलय् झी नेपाःमि लिउलिउ वनेमाः, अथवा सती हे वनेमाः धइगु मदु ।



जब छगू देय्या छगू प्रान्तया निश्चित संख्याया मनूतय्सं थःदुने एकता दु धकाः थुइकी, उमिगु समुदाययात मेपिन्सं दमनयात धइगु तायेकी, उमिसं थःगु प्रान्त कयाः स्वायत्त जीवन हनेखनेमाः धकाः माग यायेगु जायज खः । संघीयताया सुन्दरता धइगु नं थ्व हे ला खः । अथे धइगु उपिं अलग्ग देय् दयेकावने धकाः वःपिं पृथकतावादीत मखु । भारत स्वतन्त्र जूबलय् गू जक प्रान्त दूगु खःसा आः २९गू प्रान्त दत । झीसं खंक हे उकुन्हुतिनि मिजोरम १९८७य् व तेलांगना २०१४य् इत्यादि दत । आः नं मेमेगु राज्यत अस्तीत्वय् मवइ धायेमफु । थथे चीधंगु समुदायं स्वायत्तताया मागयात कि तःधंगु समुदायेंं विरोध याइगु स्वभाविक खः । गथे झीथाय् सुदुरपश्मिय् स्वायत्तताया माग जूबलय् अन अखण्डवादीत धकाः खय्बरमूतय्सं आन्दोलन यात, अथे हे पश्चिम बंगालय् नं नेपालीमूलयापिं भारतीयतय्सं आन्दोलन यायेवं अनया बंगालीत (नेपाःया अखण्डवादीत थज्याःपिन्सं) प्रतिक्रिया क्यनीगु स्वभाविक खः । बल्लाः त्याः ला संसारया नियम हे खः ।



थनथाय् वयाः आः अनया दार्जिलिंगे समुदाय व बंगालीतय्गु दथुइ गुलि अतिवादी सोचं हा कयातःगु दु धइगु खनेदयावयाच्वंगु दु । सामाजिक सञ्जालय् दार्जिलिंगेतय्सं अनया बंगालीतय्त व बंगालीतय्सं दार्जिलिंगेतय्त लाःथेपाथे घृणाया शव्दयुद्ध यानाच्वंगु छ्यालब्याल जुयाच्वंगु दु । थ्व उमिगु आन्तरिक समस्या खः, झीसं थन च्वनाः विविधता व सामञ्जस्यता हे जीवन खः धकाः उमि दथुइ मित्रता ब्वलनेमा धकाः कामना यायेगु स्वयाः छखलः थः मेखलः करपि. धकाः थन च्वनाः हालेगु निगू देय्या सम्बन्धय् ध्याचलं छ्वाकेगु जक जुइ ।

थज्याःगु आन्दोलनय् नेपाःमिपिनिगु चिउताः गुलि दयेमाःगु, दयेगु जिउलाकि मजिउ धइगु जक सवाल खः । उत्तराखण्ड नं नेपाःलिसे सीमाना स्वाः । उमित नं राज्य देय्माःय् तयाः भपिउ धकाः बिउगु मखु । १८९७य् थ्वःगु उत्तराखण्डया माग २०००य् पुवन । अथे अन राज्यया माग जूबलय् सुदूर पश्चिमया नेपाःमित अथे चिउताः क्यनाः महाः जुइ । नेपाः र भारतया राजनीतिक हैसियत व हे खःसा थन दार्जिलिंगया आन्दोलनय् जक नेपाःमित हाःजुइगु पाय्छि मखु । कन्हय् गोर्खाल्याण्ड दत धाःसा वा मन्त हे धाःसा नेपाःमिपिन्त छुं फाइदा वा बेफाइदा दयेमाःगु खनेमदु । थ्व नं झीगु निंतिं छत्तिसगढ वा मिजोरम दयेथें जक खः । छगू समाचार जक ।




लुमंके, नेपालय् भुखाय् ब्वःबलय् सिक्किम, दार्जिलिंगया मनूतय्सं गुलि मतिनायानाः झीत राहत सामाग्री छ्वयाहल, द्यइथाय् द्यइथाय् वनाः झीगु भिंजुइमा धकाः फ्वंवन । वयांलिपा दक्षिणी सीमानाय् नाकाबन्दी जूबलय् नेपालय् पेटोल, ग्यास निसें वासः तकं कायेगु मदुबलय् अनयापिन्सं छसः नमवाः । छाय्? छाय् धाःसा उमिके राजनीतिक सुझबुझ दु, बिचाःया परिपक्वता दु । उमिसं सिउ, उमिसं झीत भावनां राहत सामाग्री बियाः जक ग्वहालि यायेफु, राजनीतिक निर्णयलय् प्रभावलाके कथंया आन्दोलन यानाः मखु । उमिगुपाखें झी गोर्खाल्याण्डया फ्यानाटिकतय्सं सयेकेमाःगु मखुला?



आः वयाः अन गोर्खाल्याण्डया आन्दोलनय् छम्हनिम्ह च्वापुकाः नेपाःमितय्सं समर्थनय् नवानाहयेवं थ्व पश्चिम बंगालया तःधंगु समुदाय व दार्जिलिंगेतय्गु जक खँ मजुसे नेपाः व भारतया हे खँथें खनेदयाच्वंगु दु । छखे थन थ्व आन्दोलनयात थनच्वंपिं सिक्किम, दार्जिलिंग निसें देहरादुनतकं नेपालयागु जुइमाः धकाः हाच्वंपिं अतिवादीतय्सं वातावरण स्यंकेत मसला छानाबिल धाःसा मेखे अन च्वंपिं नेपाःया नां काये मयःपिं छम्ह निम्ह दार्जिलिंगे तय्सं जिपिं नेपाली मखु धकाः नेपाः विरुद्ध विषबमन यायेवं थनच्वंपिं नेपाःमित झसंग वंगु दु । गुलि दुखया खँ, न्हापा थवं थय् भिंगु व बांलाःगु खँ ल्हानच्वनापिं आः लाक्वपाक्व धायेगु यानाच्वना । झीगु उलि पुलांगु कालबिलया सम्बन्ध आः ध्याचः छ्वाकेगु त्वह थें जक जूवंगु दु । थुकियात सुनां नं पनामबिल धाःसा गोर्खाल्याण्ड दयेमा वा मदयेमा, थनच्वंपिं नेपाःमित व अनच्वंपि दार्जिलिंगेतय् दथुइ शत्रुता जक न्यनावनी । थुइिक बौद्धिक परिपक्वता सहितया मेलमिलापया तच्वकं आवश्यकता खनेदु ।



Published on 2017 06 26 in Lahana Weekly

170602 नेपालमा कालो दिवस, कालो संविधान र भाषिक अधिकारको आन्दोलन

राजेन मानन्धर

सबैलाई आफ्नो मातृभाषा प्यारो हुन्छ । यो जसरी बाहुनक्षेत्री, राई, लिम्बु, मगर, तामाङ आदिलाई हुन्छ, त्यसरी नै नेवारहरुलाई पनि हुन्छ । यही अपराध भयो राज्यका नजरमा नेवारहरुले गरेको । कुनैबेला युगकवि सिद्धिचरण श्रेष्ठ लगायतका नेवारहरुलाई १८ वर्षको जेल सजाय दियो, कुनैबेला बौद्ध भिक्ष्ुालाई देश निकाला गरिदियो । नेपालीलाई नेपाल भन्ने देश दिने नेवारहरु आफ्नो देशमा यसदेशका नागरिक कहिल्यै हुन पाएन । १८ वर्ष मात्र त भयो, प्रजातन्त्रले ल्याएको संविधानले सबै नेपालीलाई आआफ्नो ठाउँमा मातृभाषा प्रयोग गर्न पाइन्छ भनेर फुर्केर बसेका नेवारहरुलाई सर्वाेच्च अदालत नै उभिएर भन्न आएको – यो देश तिमीहरुको होइन, यहाँ तिमीहरुको भाषा प्रयोग गर्न पाइँदैन भनेर ।

तानाशाहहरु मातिन्छन्, जनता ओर्लन्छन्, रगत बग्छ अनि अलिकति झुकेको जस्तो गरेर नयाँ व्यवस्था दिन्छ । तर यथार्थमा शासकहरु जनताले बलिदान गरेर आफु सत्तामा पुगेको भनेर बिर्सन्छन् अनि उनै जनतामाथि आफ्नो नश्ल, भाषा, धर्म र संस्कृति थोपर्न थाल्छन् । एकदुई अंगुल तलमाथि होला, यो संघीय गणतन्त्र भनिएको राज्य व्यवस्थामा पनि एकल जातिवादी र नश्लवादीहरुमात्र शासक हुनपाउँछन् । जनता त प्रजामात्र हुन् ।

बिर्सनेले बिर्से होलान्, घाइतेले बिर्सेका छैनौं । संसारमा नेपाल भन्ने देश छ, त्यहाँका जनताको आफ्नै भाषा, धर्म, कला र संस्कृति छ भनेर चिनाउने नेवारहरुले मात्र काठमाडौं महानगरपालिकामा कामकाजको लागि सरकारी भनिएको भाषाका साथै स्थानीय जनाताको मुटुको ढुकढुकीसँग गाँसिएको नेपालभाषा पनि प्रयोग गर्ने निर्णय गरेको थियो । हेर्दा त्यो स्थानीय स्वायत्त शासन ऐन भित्र पर्ने नै देखिन्थ्यो । तर आफुलाई आफ्नो मातृभाषा मन परे जस्तै अरु नेपालीलाई पनि उनीहरुको मातृभाषा मन पर्छ भन्ने सोच्न नसक्ने एकलजातिवादीहरुको जत्थाले सर्वोच्च अदालत गुहारे । सबै नेपालीको भनिएको त्यो बेलाको सर्वोच्चले आफ्नो नश्लवादको सच्चा रुप देखायो र कसैले पनि एउटा सरकारीभाषा बाहेक अन्य भाषालाई अतिरिक्त भाषाको रुपमा पनि प्रयोग गर्न यो संगिवधन अनुसार नपाइने भनेर लेखिदियो । पञ्चायत ढलेपछि सबैका दिन आउँछ भनेर भोकभोकै ढुं्रगा हान्न र गोली थाप्न हिँडेकाहरुलाई यो देश तिमीहरुको होइन, सक्छस् भनेर लडेर लेऊ भनेर जसले त्यो बेला ऐलान गरेका थिए आज उनैलाई राष्ट्रवादी भनिन्छ अनि यो देशमा हाम्रो पनि पसिना बगेको छ भन्नेलाई यहाँ विखण्डनवादीको बिल्ला भिडाइन्छ । त्यसैले यो नेपाल हो ।

हुन त अहिले बागमतिको पुल मुनि धेरै पानी बगिसक्यो । त्यो ४७सालको संविधान च्यातेर मिल्काए, अन्तरिम संंधानमा टेकेर कतिजनाले यहाँ राज गरे । त्यसपछि साँच्चैको संविधान नै बनेको छ । आधा सय जनताको टाउकोमा गोली दागेर ल्याइएको संविधान पनि ४७ सालको भन्दा धेरै फरक छैन । अनुहार फेरिए होला तर संविधान लेख्नेहरुको नसामा त्यही नश्लवादी रगत दौडिरहेको छ । त्यही पञ्चायती मानसिकताको मसीले लेखिएको यो संविधानलाई समयको कसीमा घोट्ने दिन बल्ल शुरु भएको छ ।

अहिले देखापर्दैछ, रुमाल चोर खेल्दै पालैपालो सत्ता च्यापेर बस्ने समुदायका नेताहरु भाषाका विषयमा संविधान संशोधन गर्न तयार छैन । उनीहरुको भाषा प्रयोग गर्न पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल जितिलिए पुग्ने, अनि नेवार, राई, लिम्बु, शेर्पा वा माझीका भाषा प्रयोग गर्न भाषा आयोग नाम गरेको वीरवलको खिचडी पाक्नु पर्ने ? यसैबाट पनि स्पष्ट भएको छ । नेपालमा एउटा बाहेक अन्य भाषाभाषीले आफ्नो भाषाको अस्तीत्व राज्यबाट स्वीकृत गराउन अझ धेरै रगत बग्नु पर्नेछ भनेर ।

संविधानको धारा ६मा नेपालमा बोलिने सबै मातृभाषाहरु राष्ट्रभाषा हुन् भन्ने अनि धारा ७मा सरकारी काममाजको भाषा  देवनागरी लिपिमा लेखिने [खस, पर्वते, गोर्खाली अनि हालै नेपाली भनिएको] नेपाली भाषा नेपालको सरकारी कामकाजको  भाषा भनेर लेखिएबाटै थाहा हुन्छ । ती अन्य भाषाभाषीहरु यो देशमा पसिना बगाउन र कर तिर्न मात्र जन्मेका रहेछन् यो संविधान लेख्नेहरुका लागि भनेर । अनि कसरी नभनुं यो संविधान त्यही भाषालाई मातृभाषाको रुपमा लिएर जन्मेको एउटा भाषिक समुदाय बाहेक अन्य १२२ भाषिक समुदायहरुका लागि कालो संविधान नै हो भनेर ?

जसले जस्तोसुकै बलिदान दिएर भएपनि एउटा कतै नगनिने सामन्य व्यक्तिलाई घोडचढीहरुले इस्कर्ट गराउने र बेफ्वाँकमा राजधानी आधाघण्टा बाटोबन्द गराउने हैसियत दिलाएको छ । तर आजका मितिसम्म पनि एउटा समुदायका मानिसहरु उनीहरुको भाषा सबैले सिकुन् बोलुन् अनि उनीहरुसँग कहिल्यै नकिने प्रतिपर्धामा जीवनका अमूल्य समय बरबार पारुन् भन्ने चाहिरहेको छ ।

बंगलादेशको इतिहास याद गरुन् — एउटा भाषाभाषीले आफ्ना बंगाली भाषा पनि पूर्वी पाकिस्तानमा प्रयोग गरुन् भन्ने मात्र चाहेका थिए । त्यही मात्र माग थियो तिनीहरुको । आज यही एशियाको राजनीतिक भूगोलमा बंगलादेशको अलग्ग झण्डा फहराइरहेको छ । पाकिस्तानीहरु बंगलादेश जानलाई पासपोर्ट बोकेर जान्छन् । सिक्नलाई हामै्र वरिपरी थुप्रै्र कुराहरु छन् । सत्ताको मातबाट ओर्लन नचाहनेहरुले राजहठ त्याग्न् नसकिरहेको मात्र हो ।

कोही मान्छे आफ्नो समुदायको हुनसक्छ, त्यो भाषिक, धार्मिक वा भौगोलिक नै किन नहुन् । जसरी नेवारलाई आफ्नो भाषा प्यारो हुन्छ, त्यसरी नै खसआर्यलाई पनि प्यारो हुनुपर्छ । तर राज्य भनेको कुनै समुदायको पेवा होइन, राज्य त्यहाँ बसेका सबै जनताको हो । कसैले आफुले आफ्नो भनेको राज्यबाट आधाछटाक पनि कम अधिकार पाएको रहेछु भन्ने अनुभव हुन्छ, छटपटी स्वभाविक हो । यहाँ बस्ने यदि चेपाङ, राउटे, ह्योल्मो, चाम्लिङ वा बलामिले पनि खसआर्यले जतिकै सरकारी कामकाजमा आफ्नो भाषा प्रयोग गर्न पाएन भने कर तिर्दिन भन्ने अधिकार राख्दछ । कोही मान्छे नेपालको सीमाभित्र शासक समुदायको भन्दा भिन्दै भाषा बोल्ने समुदायमा जन्मेको कारणैलेमात्र उसले राज्यबाट पाउनुपर्नेै सेवा सुविधा पाउनका लागि शासक समुदायको भाषा सिकेर बोल्न पर्ने वाध्यतालाई लोकतन्त्र भनिँदैन ।

हो, आज भाषिक अधिकार गुमेको अनुभव गर्ने समुदायका नेतृत्वमा बस्नेहरुमा यो संवेदना हराउँदै गएको छ, कसैले टीका लगाइदिएर पिउन वा सोसरहको जागिर देला भन्ने आशमा यो जेठ १८को गर्मी पनि सिरक भित्र बसेर रेडियो सुनिरहेको छ । त्यसकारण विरोधको कुनै सानो कार्यैक्रम पनि भएन । तर जनता घाइते छन्, उनीहरु सहेर बसेका छन् तर बिर्सेका छैनन् र रगत बगाउने सही दिन पर्खेर बसेका छन् । आज शासन गर्ने भाषिक समुदायले यो कुरा मनमा राखेपुग्छ । कुनै दिन यो राज्य मेरो हाे, तिमीहरुको भाषा मेरो होइन भन्ने नारा लाग्न सक्छ यहाँ । अनि लोकतन्त्रको सही परिभाषा लेखिनेछ सँविधानमा फेरि ।

Published in www.esamta.com on 2017 06 02

http://esamata.com/insight/170602a/

hakugu nhi