नियात्रा
राजेन मानन्धर
चितलाङ धालकि हे चित्त सालायंकीगु । गज्याःगु थाय् जुइ व । आः जक हे मखु । न्हापा न्हापा कलेजं पाल्वहं निसें चितलाङ जुयाः येँय्तक न्यासिवयागु आः बुलुसेबुलुुे लुमं । थौंकन्हय् यक्व हे दत चितलाङया खँ ल्हाइपिं, जितः न्यंकेथें, ह्ययेकेथें कनाच्वनीगु, जिगु हे न्हाय्पनय् वयाः हाःवइगु । ग्व ।
गबलें गबलय् सुनाप वने धायेगु, गबलें गबलय् सुनाप । थ्यनीगु गबलें मखु । जि चितलाङ खनाः तापाःगु लाकि चितलाङ हे जि नाप तापाःगु मसिउ । झीगु जुयाः हे ला जुइनि तःम्ह हे थ्यं थन, तःकः तःकः हे सुनां थन छु छु ग्वाहलि नं यानाच्वंगु धाःगु न्यनातयागु । अथे ग्वहालिया कालबिल जूसा ला बां हे लाः नि । जि नं स्वये का अन स्वनिगलं छु छु बिल धकाः, नुगलय् खँ वालाच्वनीगु न्ह्याबलें ।
नुगःया जकं अःपु का । धाःबलय् धाःथाय् थ्यनीगु , थनच्वनाः मेथाय् नं वनेफइगु, मेथाय् च्वनाः थन नं वइगु । तर थ्व म्ह दुनि । यंके माः, न्यासिकाः, ल्ह्वनाः वा ब्यकुंच्यानाः हे । धाधांधाधां वनेगु क्वः हे छिना । काय्या नं बल्लबल्लं प्यन्हु विदा दुबलय् लाकाः । मेपिं न्हापांनिसें नापं वने धयाच्वनापिं पासापिन्त नं नु धाये मफुत ।
दछि दइन हानं येँया भिडभाडगु लँय् साइकल गयेगु आँट यानागु । आः छकः तापाक्क हे साइकलय् च्वनाः वनेगु म्हगसय् खनाच्वनागु नं आः मखयेधुंकल । मिलेजूगु धायेला मिलेयानागु धायेला । कम्मर हे कसेयानाः थ्व पालय् साइकलचाय् हुँयहुँइ यायां चित्लाङया ख्वाउँगु लः त्वंवनेत ।
ख्वाउँगु सुथय् च्यातात्याइलय् धुलंगःगु साइकल थाथायानाः थःत अभ्यस्त याना साइकलया पाउदानय् । थानकोटतकया व्यस्त राजमार्गयात लिउने लाकेवंतिनि भचा याउँल । आः ला ततःग्वःगु गाडिं ख्याःवइमखुत धकाः मन धुक्क जुल ।
अन ला न्हूगु केवलकार दयेकेत्यंगु खनी । गन च्वय् डाँडाय् तक वनीगु हँ । थज्याःगु विकास निर्माणं अनच्वंगु गांया भविष्य चकंकी ख्वाः वल । अनच्वंपिनि नं व हे आस जुइ, कि आः ला अन नं आन्तरिक पर्यटन झ्वःछुनाः वइ । तर ग्व, थज्याःगु पिनेच्वंपिन्सं हःगु विकासं अनया मनूतय्त गुलि आत्मनिर्भर दयेकी । हानं झीथाय् ला स्थानीय जुयाया अनुचित फाइदा कायेत स्वयेगु चलन नं दु । मनकामनाया स्थानीयतय्सं अन च्वंगु केबलकारयात दुख बियाच्वन धाःगु न्यनातयागु । छकः ला पत्रकार सम्मेलन हे यानाः उकिया नेवाः मालिकं “यी नेवारहरुले दुख दियो” धकाः धाःगु जिं हे न्यनागु । ग्व, विकास नं वये थाकु, मनूत थः हे विकासशील जुइमफुत धाःसा ।
झिंछता थाल गोदाम धाःथासं भचा च्वय्च्वंगु चुनदेवी द्यःगलय् तक थ्यंबलय् । जंगलया दथुइ झ्वःलिक द्यः दयेकातःपिं ल्वहँत । चाकःमत हे दुसां ह्याउँक प्लास्टरयानातःगु अंगःया दथुइ च्वय् इलां तयातःगु । आधुनिक पह दुसां नेवाःपह तंगु थ्यंक मदुनि । अथवा धाये, आःया नेवाः पह धइगु हे थज्याःगु । झीसं थःगु मौलिक कलाकारिता ल्वःमंगु ला, अःपुकेगु धुनय् आधुनिकतायात घय्पुनाच्वनागु ला । च्वय् लाक्क नेवाः पह वःगु निगः चीबाः अले धर्मधातु । ग्व थन थथे नेवाःत हे ला दु थें मच्वं । झीगु ज्या खालि पलाःख्वाँय् त्वःताथिकेगु जक जुयाच्वन । थथे पलाःख्वाँय्या आधारय् झीगु थाय्या किटान जुइगु खइला? कि किचः हे ल्यनाच्वनेमाः?
लिक्कसं सैनिक ब्यारेक थज्याःगु दु । नेपालय् सैनिक च्वनाच्वंगु खनकि मतिइ लुइ, छाय् माल झीत सैनिक? कि उपिं उत्तरया सीमाक्षेत्रय् दयेमाः, कि मखुसा पश्चिम, दक्षिण वा पूर्वया सीमा क्षेत्रय् दयेमाः । आः लिपुलेक, लिम्पियाधुरा वा सुस्ता सालायंकूगु मखंपिन्सं थथे गनं गनं सुं वये धे मछिथाय् च्वनाः देश रक्षाया ख्वापाः ब्वयाः नं गुलि च्वनेथें जुययावइगु जितः । उमिगु थःगु थाय् ला सुचुपिचु जू । तर लँ धाःसा गुगुं जमानाय् पिच तक नं जूगु थाय् खः थ्व धकाः धायेत नं दसि मालेमाः लँय् चुंचुंदलाच्वंगु चागःचाय् ।
छगू बस्ती दु अन हे च्वय् । न्हूगु छेँ व पुलांगु छेँत ल्वाकःबाकः जूगु । पुलांगु बस्तीया दथुइ दथुइ पिनें वःपिन्सं आधुनिक धाःथेंज्याःगु छेँत दनाःच्वंवःपिं । पिनें वलकि छेँ जक मखु, मेमेगु नं यक्व खँत माःहनाः वइगु । लँसिथय् लाःगु छगू गंगु हिति अले झ्वःलिक फ्यतुनाच्वंपिं घः, बाल्टिन, जर्किन अले तुम्लेततय्सं अथे हे धयाच्वन ।
त्यानुइ धुंकल तर गुलि वनेमानि धइगु तकं अन्दाज मदुनि । जितः धाःसा अथे वनेबलय् लँय् वःपिन्के आः गुलि वनेमानि धकाः आसाकुति पहलं न्यनाच्वने मयः । अले थुलि वनेमानि धकाः थःत तकं मकँसे वनाच्वनेगु हे खः धाथेंगु यात्रा । वनाच्वनेगु, म्वानाच्वनेगु । थ्यनी धकाः सिहे सिउनि ।
लँय् लँय् ध्याक्क ध्याक्क झ्वःलिक्क दिकातःगु पेट्रोलया ट्यांकरं नेपालय् ओली सरकारं मुलय्तयातःगु तस्कर व कालोबजारीतय्गु बाखं कनाच्वन । छखे भारतं चिकं छ्वयामहः, नाकबन्दीयात धकाः धायेगु, मेखे जनतायात थःके दूगु चिकं तकं मबिसें हाकाकारय् म्वायेत बाध्य यायेगु थ्व सरकारया मछाःमजूपहया छ्यातां प्रदर्शन जुयाच्वंगु दु । मखुसा थन लँलिँ हे मदुथाय् थुलिमछि ट्यांकरत छाय् सुचुकातइ? नेपाः धाथें जनतायात न्यूनतम आवश्यकताया सामान तकं आपूर्ति मयासे दुख जक बियातये धकाः धाइपिनिगु ल्हातिइ लाःवंगु दु । थथे जनताया करया ध्यबां विलास व सुख सुविधा भोगेयायेगु अले जनताप्रति भचा हे नं अनुग्रहित मजुइगु धइगु हे लोकतन्त्र जूवंगु झीगु देसय् ।
भुखाचं बाखाबाखा दुनाच्वंगु निखाप्यखा छेँ दूगु छकूचा बस्ति लिपा लँ सुनसान, जंगल हे जुल । पलख निभालय् फ्यतुनाः सन्तरासि प्वला । लँ भचाः पाःलू । ख्वाउँसे च्वन , सिमाया किचः जक दु, व नं लँय् ग्राभेल लायातःगु जुयाः साइकल न्हयाके थाकु । बुलुहुँ घ्वानाः न्ह्याःवना । वना हे च्वना ।
बाघौति वनेधुंकाः छम्ह तामाङ ततायाके न्यना, आः भन्ज्याङ थ्यंकेत गुलि वनेमानि धकाः । थःगु मन तयेत ला खःनि । का, वं ला जिगु छ्यंच्वसंलाःगु डाँडाया च्वकाय् क्यनाः धाल, “व का भन्ज्याङ धाःगु । निघौति वनेमानि ।”
उफ् । जि ला त्यानुचाल । धाःगु हे निघौ, वने बलय् गुलि खः गुलि । ववं मथ्यनेयः थथे पाहाडं पाहाडय् जुइबलय् । तर थःत थाकुचायेके मबिया, दिके मबिया । जिमिसं सिउ, थौं थःत लुतुलुयाःसां थ्व भन्ज्याङ ला पार याये हे मानि । थन च्वनां सुनां नकःवइमखु, त्वंकः वइमखु । पलख साइकल गयेगु, पलख साइकलं थःत गयेकेगु यानाः थःत च्वय् च्वय् यंकाच्वना । व हे पहाड खः, लँ जक गुइँगुइँ निइकातःगु, चाःचाःहिलाः वनेमाःगु । यक्व वनेमाल धायेवंतुं लँ चीहाकः जुइगु मखु, हथाय् जुल धायेवं ब्वयावनेजिउगु मखु ।
वाउँगु धइगु नं वाउँगु हे जक खनी । शहरया सलाइबट्टा थज्याःगु कात्तुकाक्क दनातःगु छेँ जक स्वस्वं वाक्क वःपिन्त, वाउँगु स्वयेत धकाः दयेकातःगु रत्नपार्कय् मिखा छकः सिचुकेत नं दांपुलेमाःगु जुयाः थथे शहरं पिहाँ वनेबलय् प्वाः जायेक हे वाउँगु स्वये धयाथें जुइगु, तर अन वाउँगु थासय् थ्यनकि धाःसा वाउँगु धइगु हे जक खनेदयाच्वनीगु । खसा राजधानी स्वयाः थुलि सतिक्क थज्याःगु थासय् उलि ख्वातुगु जंगल दइगु धइगु बांलाःगु खँ ला खःनि । मनूतय्गु मिखा वाउँगु स्वये हे आयेबुइधुंकल, स्वयम्भू, म्हेपि व पशुपतिया भचा भचा वाउँगु स्वये मखंसा ला, मनूतय्सं वाउँगु धइगु गज्याःगु धइगु हे ल्वःमंकी जुइ ।
याइपिं दुसा थ्व वाउँगुलिइ नं वाउँगु नोट सयेकेजिउ । चोभारया मञ्जुश्री पार्क छगू अज्याःगु दसु खः । तर थन ला द्यवं गथे बिल अथे हे जुयाच्वन । भचा धकाः बिचाःसंचाः याःगु मखना । थज्याःगु खनकि झी नेपालीतय्गु हिइ हे छु मदु छु मदु धयाथें च्वनेयः । उकिं का माःगु भिजन दुपिं नेतात अले उपिं सरकारय् थ्यने । न्हयाथेयानाः नं सरकारय् वनेगु अले सरकारी सुविधा नयेत जक ब्वााय् ब्वाँय् जुइपिंपाखें थन आः गज्याःगु आस याये?
१२ बजे निसें छेँचा छगू हे खनेमन्त । छथाय् छगू बलेचाय् च्या त्वनेगु पसः छगू बाहेक । त्यानुलंकेथें पलख च्वना, च्यात्वना, मेगु छुं हे नयेगु मदुसेंलि फाया लाया सवाः कया । लँ छगः निगः गाडि, छगः निगः मोटरसाइकलत अले छपुचःनिपुचः मनूत वनाच्वंपिं बाहेक अन जीवन धइगु हे मखन । कीक्वःतकं ब्वःमदु । सुनसानया सुनसान ।
अनकन्टार धइगु थज्याःगु हे थाय्यात धाइगु जुइ । निघौ न्यासिवनां नं लय् छम्ह मनू तकं तकं खनेमदु । सुं च्वंमदु, सुं जूमदु । थज्याःगु थासय् सुयां मिखा छाय् मवनीगु जुइ । च्वनेगु हे जक च्वनेगु जूसा थन हे च्वंसांजिउ नि व बागमतिया सिथय् सुकुम्बासी जुयाः च्वनीपिनि । उमित च्वनेगु थाय् माःगु मखु, येँ माःगु दु, येँया सुख सुविधा माःगु दु । झी पुर्खां दयेकाथिकूगु कलात्मक व सुन्दर सतः द्यःगः माःगु दु, उकियात छुसिँ दयेकेमाःगु दु । गनंनिसें गनतक जिमिगु राज्य धकाः हालाजुइपिन्सं थ्व थाय् नं खंजुइ । आः विकास मजूतले थ्व सुयागुं जुइमखु, थ्व जिमित माः धकाः धयाच्वंगु तायेमदुनि, कन्हय् विकासं थन पपू संकलकि थ्व थाय् थःगु राज्यय् लाकेगुनिंतिं नं बन्द हडताल नाराबाजी जुइ जुइ ।
धुफ्वःदंसां लं ला दयेका हे तःगु दु । तर गज्याःगज्याःथाय् । च्वय् च्वःसा गपाय्जाः धइगु मसिउ, क्वय् स्वःसा कुतुंवनकि गन थ्यनी धइगु हे मसिउ । छग्वारा जुलकि मांया नां तकं कायेलाइमखु । अज्याःगु थासं जिपिं वनाच्वना वनाच्वना । मतिइ तयेमखु धाःसा वया हे च्वनीगु – छपलाः चुलुयाः भिसिक्क वनकि छु जुइगु जुइ । थन भीरं कुतुंवंम्ह प्यन्हु तक माःसां लुइमखु जुइ । लुमं लुमं ख्वाउँलखं लुनाथें म्ह हे काइँया मिनावः ।
लँ झंझं ख्वाउँसे च्वना वल । थज्याःगु इलय् नं गनं छफुति धकाः निभाः दुहाँमवइथाय् जुसेंलि क्वाक्क फिनातयाःनं म्हय्दुने ख्वाउँक फय् दुहाँ वंथें जुयावल । पलख लिपा ला सह हे याये थाकुयावल । मेगु स्वयाः काय्यात तकसं हे थाकुल । न्हाचः तक ला गाडि वःसां च्वनेमखु धकाः च्वनागु तर आः वयात थाकुइवं गाडि पियां नं छगः हे मवः । न्यासि वनेफूगु अवस्था हे मखुत । थाकुगु ला मखु तर चिकुगु सहयायेमफुत । ख्वाः हे वँचुसे च्वना वन, जिं छु हे यानाबिइफूगु मखु । ख्वाउँगु ला जितः नं खः, तर वयात ला जि हे मजिल । छगः गाडियात ल्हाःभाय् यानाः थाय्मदु धकाः ल्हाःपुइका वन ।
बरु छगः प्राइभेट फोरह्वीलं धाःसा माया हे यात । मफुम्हसित जक च्वय् तकसां तयाबिउ धयां साइकल ति धकाः लिउनेया थाय् चायेकाबिल, च्वंसां जिउ हँ तर कोरेयायेमते हँ । जिमित अगःचा मालां द्यःगःचा हे लुत । काय्यात साइकल लिसें छ्वयाबियाः जि जक साइकल घ्वाघ्वां थाहाँ वना । ख्वाउँया लँय् ध्याचः ध्याचः । साधारण गाडिला चुलुयाः हे दुर्घटना जुइगु सम्भावना दु ।
४ बजेतिइ भन्ज्याङय् थ्यन । बल्ल सुद्र्यःया दर्शन जुल । निभाःया ख्वाः जक खनेवं हे दक्वदिक्वं याउँसे च्वन । अथें द्यःधयातःगु मखु जुयाच्वन । गाडीया साहुजिं थनं च्वय् यंकामफइगु खँ कन, जिमिसं वयात दुनुगलंनिसें हे सुभाय् बिया । छखे अन चिभाः व सतः दयेकातःगु दु, मेखे चीभाः निगः । दथुइ लँ । स्वय् हे नेवाःतय्गु ल्हाःचिं धकाः सिइके अःपु । गज्याःगु ल्हाः थ्व नेवाःतय्गु, न्ह्याथय् नं थ्यनीगु ।
पलख अन या छगू जक च्यापसलय् चाउचाउ दयेकेबियाः नया, क्वाःलः जक त्वनाबलय् हे म्हय् फुर्ति वल । न्हूगु रक्तसंचार जूथें । काय्नं कुहाँवनेगु आँटयात , जिगु नं म्हय् जिउ दत ।
अनं जिपिं पाय्छि बाघौ तक कुहाँवना साइकलं । भचा ला पिच हे लँ दूगु खः, अनं ला व हे गनंल्वहँलायातःगु गनं धुया धू । छगः छगः गाडि वइ, मयः मयः धायेक छफासः धू जिमिगु म्हुतुइ हे स्वथनाथिकी । यःसां मयःसा व दक्व धुलं म्वःल्हुकाथिकीगु गाडिया तं स्वस्वं जिपिं कुहाँवना ।
निभाद्यः ह्याउासे च्वनाः चाकःलिं दनाःजिमित पियाच्वंगु सिमात न्हापं ह्याउँसे च्वनाच्वंबलय् जिमित हिसिचादूगु चित्लाङ उपत्यकां लसकुसा यात । घडिं न्यताः व जःछि थात । ख्वाउँसे च्वनाः नं न्हाचःस्वयाः लुमुसे लुमुसे । वयागु मुलय् हे छकः म्हितेथें म्हितेथें । जवं खवं पःखाःथें ख्वातुगु सिमाया छ्यंगु दूगु पहाडया पःखाः, दथुइ तबालागु लँ, जवंखवं लँसिथय् चिकिचाचिकिचाखागु छेँत । दक्व ह्याउँगु निभालं म्वःल्हुयाः सँ गंकाच्वंपिथें । गनं जि थः हे डिज्नेया फेरिप्याखंया छगू दृष्यय् जकं स्वचाःवनला धइथें ।
थ्यनेवं न्ह्यनेसं च्वंगु न्या दूगु नपलसय् वना । ख्वाः हे मस्वासे नेवाःभासं न्यना, “दाइ, थन च्वनेगु होमस्टे बियातःगु थाय् दु धाःगु गन खःथें?”
”चित्लाङय् न्हयाथाय् च्वंसां जिउ । ग्वःम्ह दुथें छिकपिं । थन हे नं दु । झासँ ।”
जिमित मछिन । दइला मदइला धकाः न्यनां थन हे च्वँ धाल । च्वने ला मास्ति वः, तर चित्लाङय् पलाः मतयानि च्वनेगु खँ । त्यानुया सिइन जिपिं, व जिमिसं सिउ । अथेसां वये सातकि भुगुलुक्क खाताय् क्वदले मयः । स्वये हे मगाःनि । थपाय् हिसिचा दूगु चित्लाङय् पलाः हे तये मलाःनि । आसे म्हाःनि, मनं धाल । क्वय् पलख छकः चाः नी हिले, धकाः खँ तयाः जिपिं पिहाँ वया ।
न्हूगु दयेकतःगु मोटर वनीगु लँपु जुयाः जिपिं कुहाँ वया । छेँ छखानिखा जक । वनं धिप्पासिप्पा मखु । सासः ल्हायेगु थाय् त्वःतातःगु दु । लँय् मस्त निम्ह प्यम्ह म्हिताच्वंपि जिमित खनेवं गःपः हे म्वय्म्वय्थ्यानाः स्वयाहल ।
स्वयेमखु धाःसां अन नं छखा निखा छेँत भ्वसुला च्वन, गुम्हं भ्वरिखानाच्वन, गुम्हस्या बइगः जति कुतुंवयाच्वन । भुखाचं थन नं ला मत्वःतू जुइनि । अथे ला थन कमेसे कम येँय् थें बिसिउँ वनेथाय् मदयाः छेनं ल्हाकाः ला सिइम्वाल जुइ । चकंगु ख्यःया कमि मदु थन ।
पलख वनेवं जिमि धाथेंगु चित्लाङय् थ्यंथेंजुल । न्ह्यःने सं नित जाःगु भव्य कलात्मक सतःछेँ । स्वये हे स्वनिगःया लाय्कूयात मात यायेत दनाच्वंगु थेंच्वं । दलान पिकानाः बाबांलाक्क कियातःगु थां । क्वय् लुखा अले च्वय् हानं झ्वःलिक्क काष्ठकलाया सुन्दरतां भय्बिउगु झ्याः । थज्याःगु छेँ कि नेवाःतय्सं दयेकी, कि द्यवं हे दयेकी । गन नेवाःदु अन सुन्दरता दु, गन सुन्दरता दु अन नेवाःत दु धकाः अथें सिइ दु । तर गन सुन्दरता दु अन पुलिस मदसे मगाःगु, खायुगु यथार्थ अन हे झ्वातां दनाः जिमित हिस्यानाच्वन । राज्य थःगु यानाकाये धुन धायेवं थथे स्थानीय जनतां घालय् ध्वइथें तितिपापायानाः सचेयानातःगु थज्याःगु कलात्मक सामुदायिक भवन हे छाय् मालीगु जुइ पुलिसतय्त । पुलिसं जनताया रक्षा यानाच्वनलाकि जनतां पुलिसया रक्षा यानाच्वन धकाः जनतां सिहेसिउ । हानं व हलुवा व गोबरया दथुइ पाःगु मसिउपिं, थःगु संस्कार धइगु सिँ धाक्व दुयाः जा थुइगु धकाः जक सिउपिनिगु ल्हातिइ हे झीगु सम्पदा छाय् लाःवनीगु जुइ , दुनें दुनुं नुगःमुल ।
अने छगू सामुदायिक सफूधुकूया लिक्कं फ्यतुनाच्वंम्ह छम्ह मय्जुयाके महिला सहयात्राया अफिस गन दु धकाः न्यना । छेँय् हे सुमित्रा ततायात जिपिं चित्लाङ वनेत्यना धायेवं अथेसा जिमिगु अनया ज्याकुथिइ छकू पाहाँतय्त तयेगु क्वथा दु, अन हे च्वँ धकाः धयाहःगुलिं मेथाय् थाय् माले न्ह्यः अने हे पक्का याये धकाः जिपिं बुलुहुँ कुहाँ वना । लँसिथय् च्वंगु छेँत, गुगुं ला कलात्मक झ्या, लुखा छुनातःगु । अले गनं सतः गनं हिति, गनं द्यःगः । दक्वदिक्व मिलेजुयाः छगु जीवन्त नेवाः गां दनाच्वंगु दु जिमित लसकुसा यायेत । जिमिथें पुलुक्क पालुक्क वयाः स्वयावनीपिं उमिथाय् थथे वयाहे च्वनीगु जुइ ।
तबाला हे धायेमाःगु लँया जवं खवं थथवय् तातापाक्क नितँस्वतँचा जाःगु छेँ । गांया संरचना ला नेवाः गांथें मच्वं – कातुकाक्क छेँ नं मदु, लँय् फोहरफिहर वांछ्वयातःगु नं मदु, ध्याचः नं मदु, नवः नं मदु । अथेसां आः नं अन लुखाझ्यालय् नेवाःपहगु बुट्टा कियातःगु यक्व छेँत दनि । स्वयेवं हे धायेफु, थ्व नेवाःतय्गु छेँ अले थ्व नेवाःतय्गु गां धकाः । नेवाःत न्ह्याथाय् च्वंसां थःत नेवाः धकाः विश्वय् म्हसिका बिइफु । थज्याःगु छेँ नेपालय् नेवाःतय्सं हे जक दयेकेफु । कला संस्कृति धइगु सम्पन्नताया चिं खः धकाः धायेगुयात स्वीकार यायेगु खःसा थ्व नं छगू सम्पन्न बस्ती खः, सदियौं निसें नेवाःतय्सं कःघानावयाच्वंगु ।
जिं न्यनातयागु थन चिकुलां द्यःप्याखं नं पिहाँ वः हँ । थी थी पत्रपत्रिकाय् थनया नेवाःतय्गु बारे तःकः लेख ब्वनेनं जिं । थ्व ई प्याखं स्वयेगु ला खइमखु, तर जितः छाय् छाय् थौं थनया प्याखं वा अज्याःगु मेगु ईब्यःया संस्कृति स्वयाः आः जिगु मिखाया न्ह्यःने छु खनेदयाच्वन उकिं हे मोहित यानाच्वन । बुलुहुँ जिपिं साइकल कुहाँ वनाच्वना ।
गुचमुच्चगु गां हे सिधयेकाः तिनि लुत महिला सहयात्राया ज्याकूछेँ । अज्याःगु गामय् नं मिस्तय्त ध्यबा जम्मा यायेगु त्वह बियाः उमित मुंकाः सशक्तीकरण या मन्त्र बियाच्वन । खःथें मखुथें थुकिं नं अन यक्व हिउपाः हयेधुंकल । ग्वःम्हस्या म्हुतुं न्यनेधुन ।
वनाः गार्डयाके मछिं मछिं न्यना, “जिमित सुमित्रा ततां थन हे च्वंसा जिउ धकाः धयाहःगु । च्वनेगु थाय् दु लाथें?”
भिम दाइ अकमकेजुल, “दु ला दु । तर ग्व, जिमित धयामतः । गथे याये, छकः फोनय् खँ ल्हायेला...”
जिं फोन याना । स्वकः तकं फोन ल्ह्वनामदी । जिमित पलख छु याये छु याये जुल । बल्ल वय्कलं हे फोन यानादिल । जिं जिपि नकतिनि थ्यंगु अले क्वथाय् च्वनेत छितः छकः खँ ल्हाकेमाःगु धकाः धया । वय्कलं हे गार्ड्लिसे खँ ल्हानादिल । जिमित च्वनेगु थाय् चू लात । थःगु तंगु छेँ लूथें जुल ।
क्वथाय् द्यना हे छ्वये न्ह्यः नःवनेगु बिचाः याना । सुमित्रा ततां धयाहःगु मनोजया जा नयेगु पसः गन धकाः न्यना, अन च्वंम्ह पसः दुम्ह दाजुं ला जिमित पसलय् तकं तयेयंकल । तसकं नां जाः खनी थन मनोजया जापसः धालकि ।
जा बुइत बाघौ ति ला काइ । जिपिं ख्वाउँक फय् वःगु लँसिथय् अन च्वंपिनि मस्त–मस्तय् मोबाइल म्हिताच्वंगु स्वयाच्वना । प्रविधिं झीत थथेभनं सालायंकाच्वंगु दु । थ्व नं छगू दुव्र्यसन थें हे खः मस्तय्गु लागि । उकिइ भुनेधुनधायेवं नयेगु ला छु, मांबौ तकं लुमनीगु । झी दास जुयावनाच्वनागु दु प्रविधियागु । आः सम्पन्न देय् तय्सं झीत दास सदयेकेत न्यवः हे न्ह्याकेम्वाः, मोबाइल छगू ज्वंकल कि गाः, वनं उमिसं धाक्व ध्यबा कयाः ।
छेँय् थें हे साःगु जा त्यंक हे नयाः, लिसा तकं कयाः । मयः मधासे, मछाः मजुसे । नयेजक सिधःबलय् लँ सुनसान थें हे जुल । ज्या नं ला दूगु मखु अबाय्ती, थ्व चिकुलां । तर छता खँ पाः – झीगु व राजधानीइ नं अप्वः धयाथें थासय् लँय् मत मच्याः, तर थन धाःसा लँय् लँय् मतच्याकातःगु दु । जगमग जुइक, शायद स्वनिगःया शहरीत वलकि उमित लँपत धइगु गज्याःगु धकाः क्यनेमानि धकाः च्यानाच्वंगु जुइ, व चिकुक खिउँक लँसिथय् दनाः च्यानाच्वंम्ह मतं नं जितः हिस्याःथें जुयाच्वन । वयागु भिंगु मतिइ तयाः च्यायेगु धर्मयात नं विनिर्माण यात जिगु हाकुगु नुगलं ।
क्वथाय् लिहाँ वया, क्वाक्क द्यना ।
०००
सुथ जुल । जिमित दनेथें मजूनि । सिँया हे खापा दूगु झ्यालं नं पिने गुलि चिकु धइगु कनाच्वन । सुथन्हापां सुद्र्यः लुइगु इलय् अन गुँकापिं सुद्र्यः ज्वाल्याहाँ त्वइगु स्वयेगु गुलि न्हयइपु धइगु सिउ, तर ग्व क्वाःगु सिलकं कसिक्क चिनाः त्व हे मत्वःतू ।
बल्लं न्हय्ताःइलय् तिनि थःत पितब्वनायंका लुतूलुयाः हे । पिने लँसिथय् पुगायाच्वन । बुँ दक्वदक्वं हे तुइसे च्वं, वहलं भुनातःगुथें । शहरय् आः पुगाःगु धइगु हे स्वये मखनेधुंकल । न्हापा न्हापा जक अथे खनीगु जिमिसं माघं खुसिइ ख्वाःसिउवनेबलय् ।
ववं छगू पसलय् दुहाँ वनाः तप्यंक हे धया, “सय् जिमित च्या निगू ति ।”
च्यापस्ल्या ततां न्वमवाः । भासं थुइकाः च्या दयेकल । बिल । जिमिसं सेल नं नये धया, क्वाकाः बिल । जितः खँ मछुसे च्वनेमखफुत । न्यना, “छि नेवाः हे मखुला?”
वं वास्यां न्हिलाः खय् भासं लिसः बिल, “खः तर नेवाः भाय् मसः ।”
जितः पचेमजुल । जिं ला धया, “गथे मसः धययादियागु? नेवाः जुयाः नं मसः धयादिइला?”
“मखु । जिमिसं ल्हायेगु भाय् व छिकपिन्सं ल्हानादीगु भाय् पाइ । जिमिसं छिकपिन्सं थुइक ल्हायेमसः, उकिं खय् भाय् ल्हायेगु का ।”
जि नं भचा जिद्दी जुया, “अथे धइगु नं दइ ला? छिं गथे सः अथे धयादिसँ । झी दक्वसिगु भाय् छगू हे ला खनःनि, छिं धयादिसँ जिं थु हे थुइ । मथू सा न्यने का छिके ।”
व मानेमजू । जिं नेवाः भासं न्यनाच्वना, वं सहज रुपं खय् भासं लिसः बियाच्वन, “जिमिगु छेँ थन मखु, च्वय् तौख्यलय् । जिपिं गोपालीत खः, उकिं जिमिगु भाय् मिलेमजू । उकिसं जि न्हापा मनोहरी धइगु मरसय् च्वनाम्ह जूगुलिं झन थुइमखु ।”
“अय्सा मस्तय्त नं स्यनामदिया ला नेवाः भाय्?”
“स्यनां छु याये ? स्कुलय् मेगु हे भासं ब्वनेमाः । खय् भाय् बांलाक मसलकि मेपिन्सं गिजेयाये यः ।”
“सुनां धाल? मस्तय्सं छकलं न्हय्गू भाय् सयेकेफु । ग्व, जिं नं मचाबलय् नेवाः भाय् हे सयेकागु खः, आः खय् भाय् नं सः, अंग्रेजी भाय् नं सः, मेगु निगू भाय् नं सः । थःगु भाय् धइगु इलय् हे स्यना तयेमाः । ”
जिगु खँ वयात यल ला मयला मसिउ, वं छ्यं जक संकल । जिं यक्व नवायेगु पाय्छि मतायेका । नां छता धाःसा न्यना हे कया – सुक्ला गोपाली हँ व ।
अनं पलख च्वय् वना, अनया देउलातय्सं दयेकातःगु गनेद्यः, न्याधाः हिति, च्वय् देउला छम्हस्या सालिक अले देउलातय्गु हे बिस्कं बस्ती । झ्वः झ्वः छेँ तर छतिं नेवाः पह मदु, स्वनिगःया मिखां स्वयेबलय् । ल्वहं लायाः दयेकातःगु तगिं तगिं लँ । छेँ पिने सा, म्ये वा दुगुचा लहिनातःगु, अने हे सौ, सुँ वा घाँय्म्वः मुंकातःगु । वसः नं अज्याःगु हे । तर नं उमिसं थःत नेवाः धायेगु मत्वःतूनि, नेवाः भासं खँ ल्हायेगु मत्वःतूनि । गर्व जुयावइ, उमिगु जीवनशैलीयात नेवाः धायेबलय् । धाथें झी नेवाःत हे नं गुलि पाः । झीके असंया जःखः च्वंपिं दुपिं फुपिं जक नेवाः धकाः धायेगु मानसिकता ल्यनाच्वँतले उमित झीसं नेवाः जुइगु अवसरं वञ्चित यानाच्वनागु जुइ । लिपा उमित झीसं थः दयेके धयां नं फइमखु । थ्व झीसं इलय् वाःचाःसा जिउ ।
खयेत ला झीथाय् च्वंपिं यक्व सःसिउपिं थन थ्यनाच्वं । ग्व छु छु बियाथिकल जुइ, झी विद्वानतय्सं थन । अवस्था ला थथे हे तिनि । झीगु बांलाःगु धयागु मखु, थन नं झीथाय्थें हे जक धयागु । याना धायेके दक्वस्या न्ह्याः, याःम्ह जुइ यः, याये अपुयाच्वनीमखु । झी थन अध्ययन यायां थेसिस व लेख च्वयाच्वने, थन नेवाः गां मृतबस्ती जुयावनाच्वनी ।
च्वनेगु ला यक्व हे च्वनेगु मंदूगु खः, तर ग्व । जिं अन थःत थाकातये मफुत, भचा भचा ज्या प्यपुनाच्वंगु । हानं काय्या कन्हय् ला स्कुल वनेमानि । सुथं हे म्हिचा तयार यानाः पिहाँ वना ।
पिहाँ वयांतिनि खन, काय्या साइकलय् ला फय् मदयाच्वन, पंचर हे जूगुथेंच्वं । साइकल घ्वानाः च्वय् तक वया । अन छथाय् पसलय् दयेकेबियां, पंचर मखु धकाः फय् जक तयाः छ्वयाहल । वयेत ला साइकल ज्वनाः नं तःम्ह हे वः खनी थन स्वनिगलं, तर साइकल दयेकेगु थाय् धाःसा मदु ।
ववं व पुलिस चौकीया लिक्क थ्यन । अन ला पुलिसतय् स्वंगु ततः धंगु युनिसेफं बियातःगु पाल व जस्ताया शेड नं दु । थ्व चित्लाङय् मेपिं सुं भुखाय् पिडित मजू उपिं हे स्वम्ह प्यम्ह पुलिसत जक खनी । व नं मेपिं पीम्ह न्यय्म्ह न्ह्यंगु पाल दकव उमिगु, अले हानं व ऐतिहासिक पाटी नं मत्वःतूनि । भूकम्प पिडिततय्त वःगु थज्याःगु अत्यावश्यक खँत राज्यं हे भोगेयायेगु अले धाथें भुखाचं पिडित जूपिं क्वाक्क वसः छजुनं पुनेमखनाः सिइगु दुखद समाचार वइगु देसय् लोकतन्त्र मखु तानाशाही सरकार दइ ।
धाधां १२ता थाइन । नयेपित्यायेधुंकल, अनसं च्वंगु छगू नपसलय् धयां जा थुइमखु हँ निम्हसित जक । आसां द्यात । आः व हे न्या लहिनातःगु चौरय् वनाः जा नयेगु आसं वना । अन नं जा थुइमखु धाल, व हे खाए खा, नाखए छु मसिउ धाःथें अन दूगु चाउचाउ प्वाथय् स्वथनाः स्वनिगः पाखे वनीगु धुलंगःगु तँय् साइकल घ्वाघ्वां वना । न्हाचः सुथय् अन गणेद्यःयाथाय् वनेगु लँमामां छग्वारा जुइक बारिइ कुतुं वंगु, आः धकाः च्वने मजिइक स्यानावल, मरकेहे जूगु जुइ सखे, जवगु तुति । अथेसां साइकल हे गयाः स्वनिगलय् थ्यंकेमानि । तुतिं जक मफुत का, जिला फ हे फुनि ।
न्हिछितक शरीरयात दुखबिल कि तिनि वं जितः स्वनिगलय् थ्यंकी । हानं व हे धू, कुँ, न्हिछिया १५घौ लोडसेडिङ अले पेट्रोल पम्पय् चिकं न्यायेमदुसां लँय् ट्राफिक जाम जुइक मोटरगाडि जुयाच्वनीगु हाकुबजाःया राजधानीइ, अथे धइगु जिगु राजधानीइ ।
०००
Published in Naali Literary monthly on 1137 Thinla (2073 Mangsir), 2017 01 15.
No comments:
Post a Comment