नियात्रा
राजेन मानन्धर
बाःछि ल्यं दनि जिगु फ्रान्स यात्रा । नेपाः लुममनीगु ला खँ हे मखु तर न्हूगु फय् व लखं जितः सःता च्वन । जिगु यात्राया बछि व म्हगसय् म्हनेगु थज्याःगु ग्रेजिल्योंया महलय् फुत । महल थः हे छगू फाय्न्तासि उपन्यासया सेटिङ स्वयाः कम मजू, उकिसं चाःला महिलागु मखु अन नं, न्हियान्हिथं अन थन धकाः टुरिस्ट दयेकाः जिमित व एसि दूगु गाडिइ तयाः न्हियान्हिथं हे यंकाच्वंगु खः, क्यनाच्वंगु खः । तर नं आः धाःसा पेरिस स्वयाः यक्व हे तापाक्क, समुद्रया सिथय् वनेत्यना ।
सर्गतय् सुपाँय् सापाँय् खनेमदु । यचुसे च्वं । निभाः जरक्क त्वयाच्वन । मोहनीया निभाः अथे ला खःनि, स्वयेबलय् क्यातुथेंच्वं, पलख फ्यतुलकि भाजंथें पुइयः । अथेसां छकः निभालय् फ्यतुनाः भ्वगत्या वालानयेथें जुयाच्वन । थःगु मतापय् कार न्ह्यानाच्वन । कारया झ्याः चायेकाः फतिंफतले फय् दुकयाच्वना । ल्हाःछपा पिकया, ल्हाः हे स्वहायेका यंकी थज्याःगु फय् । फ्रान्स धालकि हे फय् थें च्वं । फसं दाःगु नं चुप्पा नःगुथें, मतिना धइगु हे अज्याःगु का, यः जक धा, हि झ्वःझ्वः वयेक नुगःचु हे चफुना यंकूसां बिइमखु धाये मफइगु । थन नं मतिना यात जितः फ्रान्सया फसं । छगू फ्रान्सं मेगु फ्रान्सय् वनाच्वना — ग्रेजिल्योंनिसें प्लूएजेकतक । छगू ला छगू हे खः तर छगू हे देय् जूसां व पेरिसया फसं कःगु गां, थ्व समुद्रया लखं म्वःल्हुइखंगु गां । आकास व पाताल ।
अपाय्हाकःगु राजमार्गया सिथय् गनंगिनं जक छेँचात खनेदु । कतांमरिया छेँ थेंज्याःगु छतँ जाःगु छेँया देशय् जि बैंकय् ध्यबा त्याय्कयाः न्हय्त जाःगु छेँ दनाः थःत बइगलय् कुनातइपिं मनुत च्वनीगु देशं वयाच्वना । उमिसं जितः गिजेयानाच्वन । छिमि सर्गया सासः नं ल्हायेम्वाःला ? धकाः, बालं तयाः थःगु धुकू जायेका च्वना कि थःगु छेँ मेपिन्त बिया थःत उमिगु छेँय् बालं तयातया ? धकाः । मनूतय्सं छेँ दनेसयेकूगु हे स्वतन्त्र जुइमययाः, थःत कुनेथाय् मदयाः, छेँय् ल्वापु मजुयाः ।
अन पुलुक्क पालुक्क खनेदयाच्वंगु छेँत दक्व छतजाः नितजाः जक । उमि ध्यबा मदयाः जक चिचीखा छेँ दनाः च्वनीगु जुइ ला? सभ्यताया खँ ल्हायेगु खःसा झी हे खः छेँय् दुहाँ वनेबलय् अन्यानाः वनेमाः धकाः लुखा चिजाः याइपिं, बहालय् क्वाःपाः द्यः स्वयाः तजाःगु छेँ दनेमदु धकाः नियम दयेकूपिं, तर थौं सुं पाहाँ वलकि न्हय्त जाः स्वहाने कुहाँ वयाः खापा चायेकाबिइमाःपिं, कि खिपतय् ताःचा चिनाः तुङरुङ्क क्वफानाहइपिं जुइधुन । झीगु संस्कृति धइगु सफुतिइ ब्वनेगु छता म्वायेगु मेता । झी खँसःद्यः जक ।
२०१२ या अगष्ट १८ थौं । लगभग ६ घण्टाया ड्राइभ धुंकाः ग्रेसिल्यों स्वयाः लगभग ४०० किमी तापाःगु थ्व उत्तर पश्चिम फ्रान्सया समुद्रया सिथय् च्वंगु चिकीचाधंगु शहर प्लूएजेकय् थ्यन । थ्व चिकीचा धंगु तटीय शहर वा उमिगु भासं धायेगु खः सा गांया थःगु महत्व दु, एतिहासिक व पर्यटकीय दृष्टिकोणं । जिगु मन चंचं धयाच्वन, जि आः थौंया बेलायतयात बेलायत दयेकूपिं ब्रिटोनत नापलाःवनेत्यना ।
गाडी ध्वाचाक्क दिकूबलय् झसंग वन । मेगु हे संसारय् थ्यनाच्वन जि ला । गन गन ।
“बांलाक न्ह्यः वल ला?” डेनियलं हायेकेथें धाःबलय् तिनि जिं सिल, जि ला लँ दुछि द्यनावःम्ह जुयाच्वन का । मिखा छकः गिलिगिलि याना, खापा चायेकाः पिने दनास्वया । न्ह्यःसूचाःनि, इक्कुसेच्वंथें जुयाच्वन । प्लूएजेकया सिचिगु फसं जितः लसकुस यात । ५ बजे जुइन तर त्वाल्ल निभाः त्वयाच्वंगु दु । थ्व थाय् फ्रान्स हे खःसां गन गन मेथाय् । फसय् नं मेगु बास्ना, निभालय् नं मेगु लुमु — दक्वं चं चं धाः । जि वया प्लूएजेक चंचंधाःगु ला, प्लूएजेक थ्यना जिगु नुगः प्याखं हूगु ला । थनया सिचुइ मेगु सवाः दु, छगू न्हूगु स्पूmर्तिया गुंगू थनाथें, नस्वाः थनाथें, मतिनाया गामय् थ्यंथें, ससलय् थ्यंथें, चाहिनाच्वंम्हसित काःवयागुथें । स्वांक्यबया दथुइ ग्वतुलाच्वगुथें थ्व प्लूएजेक । छेँचात झ्वःलिक्क थःथःगु बगैंचाया लिउने अनुशासनय् च्वनाच्वंम्ह सिपाहीचातथें थिव्रिmक्क दनाच्वन ।
थन सतिक समुद्र दु । नकतिनि थ्यन का जि फ्रान्सय् । समुद्र मदूगु फ्रान्स छु फ्रान्स । बाछितक समुद्र स्वयेमखनाः मिखाया प्याःचानाच्वंगु, आः गाक्क हे त्वनीगु जुल समुद्र वं । अय् जुयाः का जितः थन छुं दुथें दुथें जुया च्वंगु । सखे समुद्रं जितः सःता च्वनजुइ । लुमुगु निभाः व सिचुगु फय्या दथुइ ल्वापु जुयाच्वन । जितः नितां ययाच्वंगु दु नारांद्यःयात नं अथे हे जुइगु जुइ, लछिमिद्यः व ससुद्यः खनाः ।
तकसं म्हो जक जनसंख्या दूगु थ्व, झीगु भासं धायेत गां धाःसां जिउ । तर थज्याःगु थाय्यात गां धाये मयः झी । पिचुगु लँ, यचुगु फुटपाथ, लँय् गनं भ्वं छकूचा धकाः वांछ्वयातःगु मदु । उकिसं थाय् थासय् गाडि पार्किङ यायेगु थाय्, मस्त म्हितेगु पार्क, अले उखेवनेगु थुखेवनेगु चिं दूगु ग्वरः । झीथाय् राजधानी शहरय् न्र मदु थज्याःगु व्यवस्था ।
डेनियलं झीगु सम्मेलन प्लूजेकया एस्पेरान्तो भाय् ल्हाइपिनिगु अन्तर्राष्ट्रिय मुनाज्या ९च्भलअयलतचभक क्ष्लतभचलबतष्यलबभिक मुभकउéचबलतय मभ एयिगéशभअ० जुइगु थनया सभागृह थ्व हे खः धकाः नापसं च्वंगु छेँ क्यन । गाडी पार्किङय् मिलेयानाः तयेधुंकाः जिपिं दुहाँ वना, सु सुु म्हसिउगु अले म्हमसिउगु ख्वाः खनी धकाः आसाकुति जुयाः । दुहाँ वनेवं दक्वस्यां जिमित लसकुसयात ।
अपाय्सकं आधुनिक मखुसां चक्कंगु उमिगु सिटिहल । यचुसेच्वं । तःधंगु चीधंगु सभा समारोह यायेत गाःगु प्यसः न्यासः मनूत न्ह्यंगु उमिगु सामुदायिक भवन । छखे प्रशासनिक ज्याकूत, मेखे तःधंगु हे किचेन । शायद यःमरि म्हयाः मुंकागु ध्यबा सदुपयोग जूगु जूसा झीगु नं अज्याःगु हे छगू दबूछेँ धस्वायेधुंकल जुइ येँय् । लय् निकः सां साहित्यिक, साँस्कृतिक वा धार्मिक ज्याझ्वः न्ह्यानाच्वनजुइ झी नं ।
नेपालं विशेष पाहाँ वइगु धकाः सिउ उमिसं, सु धकाः म्हमसिउ । फुक्क जितः पियाच्वंपिं, जिं ज्वनावयागु छफासः नेपाः पियाच्वंपिं । वनेवं जितः नापलाकाबिल ग्वारामाराम्ह झँक्लाउड दुब्वायालिसे, जितः फ्रान्स वयेत बछि खर्च तयाः सःतूम्ह व । दुब्वायात नापलानाबलय् व ला न्हूगु जीवन नापलाःगुथें लय्ताल । वयागु हे प्रयासं जनस्तरं येँ व प्लूएजेकयात तःकेहेँ शहरत धकाः घोषणा यानाः फयांफक्व फ्रेन्चतय्त येँदेय् लिसे म्हसिका बिइगु वयागु कुतःयात झी जनतां नं भागियायेमाः । थौंकन्हय् वं हे थ्व प्लूएजेकया ज्याझ्वःया संयोजन यानाच्वंगु खः ।
जि च्वनेगु थाय् अनया सिटीहलया नापसं छेँदुम्ह रोजर इयनयाथाय् मिलेयानातःगु जुयाच्वन । व नं नेपाः वयेधुंकूम्ह जुयाः वया नं नेपाःमित धालकि थःथें च्वनीगु ।
वयाथाय् जि न्हय्नु च्वनेगु जूगुलिं आवंलि अनया ज्याझ्वः क्वमचाःतले जि वयागु जिम्मा जुल । डेनियलया कारं जिगु लगेज लिकानाः वयागु तग्वःगु गाडीइ तल अले जितः वयागु छेँय् नु धाल ।
“आः छिगु स्वास्थ्य गय्च्वं?” जिं खँ ब्याका ।
“न्हापास्वयाः बां हे लाः धायेमाः,” वं बःचा हाकलं लिसः बिल ।
वयागु लिसलं धयाच्वंगु दु, वयागु स्वास्थ्य बांमलाः धकाः । ख्वाः ह्याउँसे च्वं, ताल्लां नं भचा स्यें स्यें वः वया । चिकुलां गुलि हायेकीगु जुइ वयात ।
पलख समुद्रपाखे कुहां वनेवं वयागु छेँ थ्यन । समुद्र खनेदइगु विशेष झ्याः दूगु तलय् च्वंगु कोठा जिगु लागि फ्यानातःगु जुयाच्वन । जिगु सामान कोठाय् तयेकेबिल । अन दूगु लुखा स्वयाः तपाःगु न्हाय्कंझ्याः न्ह्यःने फ्यतुना । समुद्र छगुलिं जिगु न्ह्यःने — झ्यालं तुति पिने छ्वयाः समुद्रय् थुनातय्मास्ति वल, लासाय् ग्वतुलाः चागःचां कयेकाः धुम्प्लुंग धुम्प्लुंगया संगीत न्यनाच्वने मास्ति वल ।
रोजर नापं लिहां ला वया तर छु छु मगाःथें जुयाच्वन । व आः न्हापाथें मखयधुंकल । वयागु म्हुतु बरः तयेयंकातःगु दु । शायद उमेरं । लिपा वं थौं बहनी हे अनया मेयर व मेमेपिं पाहाँपिं लिसे उद्घाटन जुइगु धाःगुलिं हानं मोटर चाःहीकाः छेँय् वनाः नेपाली लंसुरुवाः फिनाः हे जक कार्यक्रम स्थलय् वना । हल स्वस्वं जि न्हापा हे अन गबलें थ्यनेधुंकूगु थें च्वन ।
झिंखुक्वःगु एस्पेरान्तो अन्तर्राष्ट्रिय मुँज्याया उद्घाटन सत्रया तयारी जुइधुंकल । “नेपालय् लसकुस” धइगु सन्देश दूगु ब्यानरत उमिसं हे अन ब्वयातल । जिं उमित लसकुस, उमिसं जितः लसकुस । थ्व दक्व ज्याझ्वः हे जिं आयोजना यानाथें ताल । जिगु महत्व अन दत छाय् धाःसा जि छम्ह नेपाः अन, जि छम्ह जक नेपाः अले जि नेपाः जक । मनूत धमाधम वयांच्वन । छम्ह छम्हलिसे म्हसिका कालबिल जुल । झँक्लाउडं वं म्हसिक्वसित जिगु परिचय बियाच्वन, अनया सम्माननीय पाहाँ कथं । जिगु न्हाय् तपुया वल ।
जितः व ब्राजिलयाम्ह इगोरयात पाहाँ धकाः न्ह्यःले डायसय् फ्यतुकल । धाधां अन सछिं मयाक्क मनूत जायेधुंकल । चिकूचा धंगु हलय् फ्रान्स, ब्राजिल लिसें नेपाः नं न्ह्यन । मन गाःसा थाय् गाहे गाः नि ।
ई त्ययेवं अनया मेयर ज्याक म्यागो वल । मसः मसः एस्पेरान्तो भासं जिमित अभिवादन यात अले थथे थीथी देय्या थीथी थासं प्लूएजेकय् वयाः थुगु मचागु शहरया इज्जत तयाबिउगुलिं सुभाय् द्यछात । जिगु छ्यनय् ब्रिटान्याया ध्वाँय् दूगु परम्परागत तपुलि च्वंवल, मेयरया ल्हातिं पुकाबिउगु लुमन्तिया चिं जुयाः । अन ज्याझ्वलय् फ्रेन्चत लिसें जर्मनी, इटली, बेल्जियम, रोमानिया, हंगेरी व ब्रजिलयापिं नं सहभागीत छसः जुयाः दं वल, छगू भाय् जुयाः भुं वल ।
ल्याय्म्ह व न्हून्हूगु ज्यायात प्रोत्साहन याइम्ह व मेयर थम्हं नं एस्पेरान्तो भाय् सयेकातःगु जूगुलिं जिमिगु अन्तर्राष्ट्रिय भावनायात सहज रुपं स्वीकार यानातःगु दु वं । बांलाःगु नेतृत्व दतकि शहर ला छु देय् हे बांलाःयेत ई म्वाः । बांलाःगु भावनां बांलाःगु अप्वयेकी, बांमलाःगु भावनां बांमलाःगु । दक्व भावना हे ला खःनि, विकास नं विनाश नं ।
पालंपाः नवायेगु पाः वल । जिगु नं ला पाः वयेमाल । जिं छु धायेगु, जिं थपाय्जिगु ज्याझ्वलय् नेपाःया प्रतिनिधित्व यायेदयाः लय्ताः अले थ्व छवाः या दथुइ थी थी देय्या थी थी संस्कृतिलिसे भ्यलय्पुनाः छम्हसिगु बारे मेम्हस्यां सिइके खनीगु जुया लय्ताः धकाः धयाः क्वचायेका । जिं त्वमफीक छता खँ धया, “येँ व प्लूएजेकया सम्बन्ध झीसं म्वाकातःसा जक म्वानाच्वनी — छिकपिं जिमिथाय् झासँ, अले जिमित थन वयेगु लँपु चायेकादिसँ ।”
लिसें एस्पेरान्तो स्यने धकाः वयाच्वंपिं हंगेरीया रोधिका व पोल्याण्डया पेर्लां नं थःगु नुगः खँ प्वंकल । उमिसं नं वहे धाल । थथे सछि सछिम्ह एस्पेरान्तिस्तोत छथाय् मुनेगु अले छवाःतक थुभनं गहन अध्ययन व छलफल यायेगु ज्याझ्वः ग्वयाः प्लूएजेकं फ्रान्सया न्हाय् तयाबिउगु दु ।
पिहाँ वयाः दक्व छकः झ्वःलिक च्वना फोटो कायेका । पलख लिपा नयेत्यल । दक्वं हलया लिक्कसं मेच टेबुल झ्वःलाक दयेकातःगु, टेबुलटेबुलय् प्लेट चम्चा, काँटा, चीधंगु चम्चा मिलेयानातःगु दु । दक्वं फ्यतुत, गुम्हं म्हसिउपिं लिसे, गुम्हं म्हमसिउपिं लिसे । गुलिस्यां पुलांपिं पासापिं हानं नापलायेखनाः लय्ताः, गुलिस्यां नकतिनि नापलाःपिं पासापिंलिसे म्हसिका कालबिल यायेखनाः । सुं नयेगु पियाच्वंपिं मदु, नयेगु सुयां वास्ता मदु । थ्व छवाः थन च्वनाज्वःछि गथेयानाः न्ह्यइपुकेगु धकाः खँ मुइकाच्वन, भाजनय् कःनि मुइकूथें । कालांकुलुं सः न्यनेमययाः प्लेट, चम्चा काँटा भुनुभुनु हालाच्वन ।
बल्ल नयेगु वल । फ्रान्सया बेलि, उलिहे शानदार, उलिहे साः । अले हेराथथें चकमकलाःगु गिलासय् ह्याउँगु वाइन नं । ननं न्हून्हूगु सवाः वयाच्वन — नयेगुया नं सवाः, खँया नं ।
थौं अन्तर्राष्ट्रिय सनिल । अथे धैगु अन वःपिं दक्वस्यां थःथःगु देय् वा प्रान्तया संस्कृति ब्वयेकथंया प्याखं हुलेगु वा म्ये हालेमाःगु दिं । च्याताई जूबलय् हलय् मनूत जायावल । दक्वसिके थःगु पहिचान धइगु या गर्व दु । अले उकियात एस्पेरान्तो भाय् मार्फत ब्वयेगु उत्सुकता दु । गुलिं मछाःमछाः, गुलिं च्वय्च्वय्धाः । तर थःके दूगु कला क्यने सुया म्हाःली? जिगु पाः वल, जिं नेपाःया निपु नेपाःया म्येत एस्पेरान्तो भासं हिलातयागु अन न्ह्यब्वयाबिया । संगीत दतकि शत्रुयात नं मित्र यानाबिइ । हालेसःम्ह ला मखु, तर नं उमिगु लापां जितः नं भ्रमया बेतालिं चिनाबिल, जितः नं म्ये हाले सःथें यानाबिल ।
ज्याझ्वः सिधयेकाः रोजरया छेँय् लिथ्यंबलय् लिबायेधुंकल, १३.३० धइगु उलि लिबाः मखु उमिगु लागि । तिमिलाया जलय् खुसिया लबु तिंतिं न्हुयाच्वंगु खनेदनि । बहनी जुलकि समुद्र झं मात्तेजुइयः । न्हूगु थाय्, न्हूगु उत्साह अले न्हूगु लासाया न्ह्यः, याकनं हे घय्पुनाकाल जितः न्ह्यलं नं ।
०००
साभार : पलिस्था ल्याः २६ (ने सं ११३८)
