राजेन मानन्धर
छम्ह लोकं ह्वाःम्ह समाजसेवी दिलशोभा श्रेष्ठया ज्याथजिथि व मस्तय्त बाय् बिइगु थाय् आमाघरय् अचानक जिल्ला प्रशासन कार्यालय व केन्द्रीय बालकल्याण समितिया सक्रियताय् छापा मारेयानाः अन तयातःपिं मस्तय्त “उद्धार” यायेवं व उकियात कयाः छगू न्हिपतिं सनसनीखेज समाचार पिथनेवं छगू बाःछि धयाथें सामाजिक संजाल व सम्पूर्ण मिडिया ख्यः प्रभावित जुल ।
फेब्रुवरी २६ कुन्हु सुनां मतिइ मखंथें समाचार वल, नागरिक दैनिकया छ्यनय् — “दिलशोभायात यौन दुराचारया आरोप” धकाः । न्यनेवं ब्वनेवं नुगः मछिंथें, हिइउथें जुल, पत्रकारिताय् विश्वास दुसां समान्य पाठकया जिगु मिखां थ्वयात स्वीकार मयात । स्वभाविक नं खः, उलिमछिसियां द्यः भाःपियातःम्ह, समाजसेवाय् थःगु जीवन अर्पण यानातःम्हसिया लिउने अज्याःगु घच्यापुगु शब्द घानाः समाचार ब्वनेमाली धकाः सुनांनं मतिइ तकं तयातःगु खइमखु ।
समाचारं नवाना च्वन – समाजसेवी दिलशोभा श्रेष्ठ आश्रयया आवरणय् यौन दुराचारया क्रियाकलापय् संलग्न जूगु “तथ्य” लूगु दु । व समाचारं भ्याःभचा हे नं शंका मयाः कि व मखुगु नं जुइफु धकाः । प्रमाण छु ? अन मय्जु श्रेष्ठं सुंलिसे फोनय् थःथाय् च्वंम्हपिन्त मेपिन्थाय् ज्या यायेत व “रात बिताउन” छ्वइगु धकाः धयातल, उकिया आधार धाःसा नागरिकयात प्राप्त जूगु अडिओ रेकर्डं खुलेजूगु धयातल । छखे जक नवाःगु ताये दइगु मेखे छु धाल धकाः न्यने मदइगु व “प्रमाण” सुयातं यौन दुराचारीया बिल्ला घाकेत गाःगु जुल ।
थ्व ला न्हापा क्याम्पसय् “बैकुठबास होस्” धाःगु न्यनागु भरय् ज्यानमुद्दाय् फयेमाम्हसियागु बाखं थें जुल । गनं नं निम्ह खँल्हाबल्हा जूगु थासय् छखेया जक खँ न्यनाः उकिया अर्थ थ्व जुइ धकाः अनुमान यानाः यौन दुराचारया आरोप बिइगु हिम्मत याइमखु, नेपालया प्रशासनं बाहेक । नेपाल प्रहरीं गन गबलय् सुया विरुद्ध कारवाही याइ, सुयात छाय् त्वःतिइ धइगु नेपाली जनताया मनय् छगू छाप दु , बांलाःगु ज्या याना धकाः पत्रकार सःताः कनेन्ह्यः व छाप हुइगु ज्या यायेमाः । न्हापा पञ्चायती कालय् मयःम्हसित द्यःखुँ पाःयायेगु व द्वन्द्वकालय् माओबादी पाः यायेगु थज्याःगु ज्याः थौं नं जुयाच्वंगु दनि धइगुया प्रमाण जुल थ्व ।
झी दक्व व समाचार च्वम्ह पत्रकार व पत्रिकायात सराः बियाच्वनाबलय् झीसं थनथाय् थ्व घटनाया मुख्य जिम्मेवार — समाचारया श्रोत, जिल्ला प्रशासन कार्यालयय् उजुरी तःम्ह, केन्द्रीय बालकल्याण समिति, प्रहरी प्रशासन, प्रमुख जिल्ला अधिकारी — पिन्त धाःसा ल्वः हे मंकाच्वनागु खनेदत ।
न्हापां दिलशोभाया खँ । खः दिलशोभा झी नुगःया द्यः, छम्ह सपुत म्ह्याय्मचा, नेपाःया जक मखु अन्तराष्ट्रिय क्षेत्रय् तकं मतिना व सम्मान कायेधुंकूम्ह समाज सेवी खः । थज्याःगु खँ झीसं न्यनातयागु दु, अखबारय् ब्वनागु दु, टेलिभिजनय् स्वयागु दु । वयापाखें गल्ति हे मजू थ्यंक धायेफइमखु । थ्व लेखक थः हे नं दत्या ति केन्द्रिय बालकल्याण समितिइ सेवा यानाच्वनाबलय् आमाघरया खँ तःकः न्यने माः – व मजिउ, थ्व मजिउ, व मयाः थ्व मयाः । थ्व स्वनिगलय् गज्याः गज्याःपिन्सं गथे गथे यानाः बालगृह सञ्चालन यानाच्वंगु दु धइगु मसिउगु मखु, अय्सां मेमेपिन्सं मखुथे यात धायेवं दिलशोभां नं अथे यायेमाः धइगु मखु तर झीगु समाजय् बाललकल्याणया कानून सिउम्हस्यां वय्कःयात भचा स्यनेकने यानाः वय्कःया सेवा कानूनसम्मत यानाबिउसा जिउ धयाथें च्वनीगु । उलि जुइ हे मलात ।
बालगृह सञ्चालनया नामय् थम्हं दुर्गम गामय् एजेन्ट छ्वयाः अनया मस्तय्त अनाथ धकाः प्रमाणित यानाः थन स्वनिगलय् हयाः लहिनाथें यानाक्यनेगु व अंग्रेजी भासं प्रोपोजल तयाः विदेशीतय्के ध्यबा म्हयेगु व सरकारयाके तकं चन्दा सहयोग कायेगु यानाच्वंपिनि दिलशोभा मिखायया धू जुइगु स्वभाविक खः । प्रपन्च व परिवन्दया शिकार जुल जुइ दिलशोभा ।
समाचारया हा धइगु व अडिओ रिकर्ड खः गुगु पुलिसया ल्हातिइ लात, पत्रकारया न्हाय्पनय् थ्वत । तर आः थुलिमछि खँ जुइधुंकाः नं सुनां नं व रिकर्ड सुनां याःगु, सुनां पुलिस÷प्रशासनयात बिउगु धइगु पिहाँ वया मच्वं, जबकि व हे रेकर्ड छम्ह लोकं नुगलय् तयातःम्ह समाजसेवीया जीवनकाछि मुनातःगु सर्बय् धायेमाःगु प्रतिष्ठायात धुलय् ल्वाकछ्यायेगु कारण जुल । छखे फोन रेकर्डया भरय् कारबाही जुइगु अले पत्रकारं न्यनीबलय्, “फोन रेकर्डया विषयय् दुहाँ वने मंमदु” जुइगु छाय् ?
जिल्ला प्रशासन कार्यालयय् उजुरी वनीगु अले सुनां कारवाही याइगु मसिउ, थुखे काठमाडौं प्रहरी प्रमुखं थ्व विषयय् प्रहरीयात आग्रह याःगु मदु धकाः नवायेमालीगु अवस्था सामान्य जुइमखु । आः तकया दुने सुनां उजुरी तक अले व प्रमाण धयातःगु अडिओ गथेयानाः बनेजुल धकाः मसिइकं थ्व उजुरीया वैधानिकताय् शंका यायेमाःगु अवस्था तनीमखुनि । पटक पटक यौन दुराचार धइगु खँग्वः न्ह्यथनाः पिदनाच्वंगु समाचारय् व हे कारणं मस्तय्त सुरक्षित तयेमाःगुलिं उद्धार यात प्राथमिकता बियागु खँ बालकल्याण समितिया कार्यकारी निर्देशक तारक धितालं कनातल ।
उलिछिस्या नुगलय् च्वंगु आश्रमय् मस्तय्त यौन दुराचार धकाः हे नाः बियाः हथासं उद्धार यायेमासेंलि आः उद्धार याःपिन्सं थन थज्याःथज्याःगु दुराचार जुयाच्वंगु धकाः सप्रमाण जनताया न्ह्यःने दंवयेमाः । थ्व आरोप दिलशोभायात जक मखु, वयात विश्वास यानाच्वंपिं व आस्था तयातःपिं अज्याख नागरिकतय्त नं आरोप खः । कठघराय् बादी प्रतिबादी निम्हसितं थनेहयेमाः । थ्व उद्धार यायेगु ज्याय् सक्रिय खनेदुपिं धइपिं जिल्ला प्रशासन कार्यालय व केन्द्रिय बालकल्याण समिति खः । उमिगु हे सक्रियताय् थ्व उद्धार ज्या जुल । उमिसं हे न्हापां उजुरी तःगु खन, रातारात उद्धार यायेमाःगु आवश्यकता नं उमिसं हे खन । तर ज्या जुइधुंकाः व समाचार वयेधुंकाः धाःसा उमिसं जनतायात लिसः बियाच्वंगु अवस्था मदु । थ्व गथे ?
नेपाल सरकारं आवासीय बालगृहहरुको सञ्चालन तथा व्यवस्थापन सम्बन्धी मापदण्ड २०६९ दयेकातःगु दु । थ्व कथं अनुगमन यायेबलय् गज्याःगु लिच्वः वइ धकाः धायेफूगु अवस्था ला मदुनि तर थ्व वयेन्हयः न्हापा २०६६ सालय् ययानतःगु छगू अध्ययन कथं थन छगू बाहेक मेगु दक्व बालगृहत नेपाःया पापदण्ड दुने मलाः । केन्द्रिय बालकल्याण समितिया दकलय्लिपांगु रिपोर्ट कथं येँय् जक ४२२, यलय् १२७ व ख्वपय् २१ गू बालगृह संचालन जुयाच्वंगु दु । अनुमान यायेफु, आःया बालगृहया अवस्था २०६६ स्वयाः तसकं बांलात खइमखु । अथे खःसा मेगु दक्व त्वःता छगू हे बालगृहय् छाय् थ्व उद्धार यायेमाल धइगु न्हयसः नं असान्दर्भिक जुइमखु, यद्यपि कानून कानून खःसा सुं नं उकिया दायरां पिने लाइमखु । यदि लाइगु खःसा केन्द्रीय बालकल्याण समितिं हे न्हापा निम्ह असाय मस्तय्त तयाबिइमाल धकाः अनुरोध यानाः मस्त छ्वयातःगु आमाघरय् थ्व छापा, उद्धार छाय्?
अनया कार्यकारी निर्देशकं धाइ – मस्त सुरक्षित यानातयेमाःगुलिं उद्धारयात प्राथमिकता बिया । अले अनुगमनय् छ्वयातःम्ह छम्ह अधिकृतं धाइ – छेँय् दुहाँ वनेसाथं नवःगु पिनेथ्यंक वयाच्वन, दुने ला च्वने हे मफुगु अवस्था दु, तसकं विजोग खनी । धायेबलय् व ला स्वनिगःया ४२२गू बालगृह मध्ये दकलय् बांमलागु जुयाच्वन । अले वयां लिपा मेथाय् गनं अज्याःगु बांमलाःगु, उद्धार यायेमाःगु मेगु बालगृह लुइका, अनं मस्त उद्धार याना धकाः धाःगु समाचार नं मवःनि । आः जिल्ला प्रशाशन कार्यालयं पत्रकार सम्मेलन यानाः धयाबिइमाल, नेपाःया मेमेगु दक्व बालगृहत मापदण्ड दुनेच्वनाः बांलाक ज्या यानाच्वंगु दु, खालि आमाघर छगुलिइ जक समस्या दूगु खः धकाः ।
थः स्वयम् बोडेय् परसिइ बुट्टातइपिं मस्तय्त उद्धार यायेगु ज्याय् संलग्न जुइमाःगुलिं सिउ उद्धार छाय् याइ, मस्त गन थ्यनी धकाः । आमाघरं उद्धार यानातःपिं मस्त नं हानं मेगु बालगृहय् तयेयंकल । थम्हं प्यंगू बालगृह सञ्चालन यानानयेभाःमखंगु सरकारं थम्हं गन जिम्मा काइ ३८म्ह मस्तय्गु । थ्व उद्धार व पुर्नजीवनया नामय् गनं गुलि ध्यबा वल, मस्तय्त आः सानो पाइलाय् गुलि तक तयातइ, अले हानं व मस्त गन गनयापिं खः अन अन थः परिवारयाथाय् तक छ्वयेत गुलि खर्च सुनां व्यहोरेयाइ धइगु खँ पिहाँ वःगु खनेमदुनि । केन्द्रीय बालकल्याण समितिया भूमिका आः सिधःगु मखु, शुरु जुल, थः थ्वज्याय् गुलि जिम्मेवार अले सक्षम धकाः साबित यायेत्यल ।
वंगु निगूत्या दशक दुने नेपाःया न्हाय् तयेथें विकास जूगु पत्रकारिता तःथाय् हिसिमदयेक द्वंगु झीसं स्वयाच्वनेमाल । डा. भक्तमान, अनुजा बानिया, रसेन्द्र भट्टराइ, ऋतिक रोशन आदि थज्याःगु दसुत खः गुकिया कारणं थौं मिडियां जनताया अविश्वास फयेमालाच्वन । हरेक घटना जुइ, थ्व ला मजिल धाइ, नेपाली मिडिया परिपक्व जुइमगाःनि, आः संवेदनशिल जुइमाल धइगु खँ वइ, लिपा मेगु खं ल्हानावनी, फासांफुसुं जुइ ।
दिलशोभाया खँय् नं नेपाःया मिडिया अपरिपक्व व पूर्वाग्रही खनेमदुगु सञ्चारविद्तय् स्वय्म धायेधुंकूगु दु । छगू जनताः ययेकातःगु पत्रिकां निसःपाः छापेयानाः प्रेसकाउन्सिलय् छ्वयेगु साप्ताहिकंथें छ्वासुगु आधारया समाचार अले छम्ह समाजसेवीयात यौन दुराचारीया आरोप बिइगु समझदारीया खँ मजुल । आः थुकिइ सुयागु गुलि स्वार्थ दु धइगु इलं हे धाइ । उकिया लिसें समाचारं गुलि मनूतय्त सशंकित यात उलि हे उत्तेजित यायेगु ज्या थःत्याःगु खँ ल्हाइगु सम्पादकीयं व पत्रकारया फेसबुक अभिव्यक्तिं व व हे प्रकाशनय् ज्या याइम्हसिया ब्लगय् पिदनाचवंगु सामाग्रीं नं यात ।
आरोप ला आरोप जक हे खः तर पखाः गयाः ब्यभिचार याःजुइम्ह बल बहादुर व असाहयपिनि मां दिलशोभायात व आरोप बिउगु समाचार ब्वनेबले झीगु नुगलं वथें हे प्रतिक्रिया क्यनीमखु । नैतिकता हे मदुम्हस्यां न्ह्यागु याःसां वास्ता दइमखु, तर थःगु आस्थाय् घाः लाकीगु आरोप न्यनेत झी तयार जुयाच्वनी मखु । थन नं अज्याःगु हे हलचल हयेगु तातुनां थ्व समाचार च्वःगु व पत्रिकाया न्हापांगु पेजया दकलय् च्वय् थाय् बिउगु अनुमान याये थाकु मजू । थुलिमछि जुइधुंकाः नं दिलशोभाया कपालय् च्वयाबिउगु यौन दुराचारीया आरोप प्रमाणित जुइमफुगु सामान्य खँ जुइमखु । उकिं थन झीसं खः वा मखु धायेगु स्वयाः व हे पत्रकारं, व हे पत्रिकां थ्व थुकथं प्रमाणित जुल धकाः धयाबिइमाल, मखुसा परिणाम असामान्य जुइ । थुकियात कयाः देशविदेशया नेपाःमिपिन्सं क्यंगु च्यूतालं धयाच्वंगु दु, आः पाठक मूर्ख मखुत, हरेक पाठक विश्लेषक खः ।
लोकं ह्वाःम्ह पत्रकार विजयकुमार पाण्डे व पत्रकारिताया प्राध्यापक रामकृष्ण रेग्मीजु बाहेक मेमेपिन्सं हे नं थ्व समाचार पिथनेबलय् संवेदनशिलता त्वःतूगु धारणा बियादिउगुलिं लिसा कायेम्वाःल । पत्रकार व पत्रिका निम्हं आलोचना योग्य खः । तर झीसं थन छु ल्वःमंके मजिउ धाःसा पत्रकारं ला आरोपयात गथे खः अथे रिपोर्ट जक याःगु खः । तर थ्व सम्पूर्ण घटना क्रमय् दकलय् आलोचना फयेमाःपिं ला ध्याक्वय् च्वनाः “ग्वाय् प्विं” यानाच्वंगु दु । झीसं गथे मखन ? पत्रकारयात सराःबिइगु शक्ति झीसं थुकिया आरोपी जिल्ला प्रशाशन कार्यालय व केन्द्रीय बालकल्याण समितियात थ्व खँय् स्पष्ट यायेत खर्चयाःगु खःसा लिच्वः उपलब्धिमूलक जुइगु खःला ?
Published in Sandhya Times 2014 03 23 "Dilshobha, child welfare and Nepali media"
No comments:
Post a Comment