लुम्बिनीइ न्ह्याःगु अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध सम्मेलन
राजेन मानन्धर
बुद्ध नेपालय् जन्मेजूगु धकाः झी हालाजुयाच्वना तर बुद्ध नेपालय् दूगुया आभास तकं झीसं बांलाक यायेफयाच्वंगु मदु, यायेखनाच्वंगु मदु । थौं नेपाःया रुपन्देही जिल्लाय् लाःगु उगु थाय् हे बुद्धया जन्मभूमि लुम्बिनी खः धकाः प्रमाणित जूगु हे नं सछिदँ स्वयाः यक्व दयेधुंकल । अय्सां आः थौंया दिनय् विश्वया दक्व बौद्ध धर्मावलम्बीत छधी छपँ जुयाः लुम्बिनीया धार्मिक आस्था, पुरातात्विक महत्व व बौद्ध दर्शनयात संसार न्यंक इनेमाल धकाः धयाच्वनाबलय् नं मतिइ तयाथे जुयाच्वंगु मदु तायेका मालाच्वंगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् तःगु संस्थाया तःधंगु कुतलं न्हापालिपा गबलें मजूकथं लुम्बिनीया पवित्र भूमिइ हे अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध सम्मेलन नकतिनि तःजिक न्ह्यानाः क्वचाःगु दु । माःगु जनशक्ति, ल्वःगु भौतिक पूर्वाधार व क्वातुगु आर्थिक सक्षमता मदु धयाच्वनागु अवस्थाय् नं दक्वसिगु ग्वहालि व सहकार्यं उगु अन्तर्राष्ट्रिय स्तरया ज्या बांलाक्क हे क्वचाःगु दु ।
चय्दँ तःहाकःगु वसपोल भगवान बुद्धया जीवनलिसे स्वापू दूगु हरेक थाय् उतिकं महत्वपूर्ण दु । उकिसं प्यगू प्रमुख स्थल धयातःगु लुम्बिनी, बुद्धगया, सारनाथ व कुशिनगर ला दक्व बौद्धतय्गु निंतिं तीर्थ स्थल हे जुल । अझ गुगु थासय् वसपोलं जन्म कयाबिज्यात, गन दना वसपोलं “अगोहमस्मि लोकस्स” धकाः उद्घोष यानाबिज्यात उगु थाय्या बिस्कं महत्व ला दइगु हे जुल । वसपोलया जीवनलिसे स्वापू दूगु धयातःगु ग्वःगु सम्पदास्थल थौं लुइके मफुनि, लूगुया नं उचित संरक्षण जुइमफुनि । बुद्धया जन्मस्थल जूगुलिं हे जकं खःला, लुम्बिनीयात धाःसा सकस्यां छप्वाःम्हुतुं प्रशंसा यानाच्वंगु हे दु । थी थी अन्तर्राष्ट्रिय निकायया ग्वहालिं धायेमाल थौं झीके गुरुयोजना दु, उकिया कथं अन विकास जुयाच्वंगु हे नं छगू कथं सन्तुष्टीया खँ खः, यद्यपि थ्व खँ थन ल्वमंके मजिउनि कि जुइमाःगु यक्व ज्या थन जुयाच्वंगु मदु, मजुइमाःगु ज्या बरु जुयावयाच्वंगु झीसं स्वयाच्वनेमालाच्वंगु दु ।
थज्याःगु अवस्थाय् वंगु नोभेम्बर १५ निसें १८ तक, अथे धयागु विसं २०७१ कार्तिक २९ निसें मंसीर २ तक लुम्बिनीया हे पावन भूमिइ लुम्बिनीयात हे मू विषय दयेकाः बौद्ध संस्कृति व सम्पदाया सम्वद्र्धन, सुराक्षा व संरक्षण नां तयाः अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन जुल । थ्व ज्याझ्वः लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालय अन्तर्गतया थेरवाद बुद्धिस्ट एकेडेमी व म्यानमारया सागाइङ्गय् च्वंगु सितागु इन्टरनेशनल बुद्धिस्ट एकेडेमीया मंकाः ग्वसालय् जूगु खः । सम्माननीय राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवं उलेज्या यानादीगु थुगु सम्मेलनय् उपप्रधानमन्त्री प्रकाशमान सिंह व संस्कृति, पर्यटन व नागरिक उड्डयन मन्त्री दीपक चन्द्र अमात्यया लिसें म्यानमारया धार्मिक मामिला सम्बन्धी मन्बी ऊ सो विनया उपस्थितिं झं अर्थपूर्ण जूगु दु ।
थ्व सम्मेलनया उद्देश्यय् धयातःगु दु — प्रवद्र्धन, सुरक्षा, संरक्षण व पुननिर्माण यायेमाःगु ऐतिहासिक बौद्ध स्मारक, थाय्, ग्रन्थ व समुदाय लयागतया विषयवस्तु पहिचान यायेगु, विश्वन्यंकया बौद्ध सम्पदातय्त दुग्यंक थुइकेत अनुसन्धान व शिक्षायात उत्प्रेरित यायेगु, बौद्धकला, संस्कृति व सम्पदाया संरक्षणया बारे थी थी देय्तय् दथुइ सुचंया कालबिलयायेगु, विश्वन्यंक दयाच्वंगु बौद्ध समुदायया अधिकारया सुरक्षा यायेगु, आध्यात्मिक व सांस्कृतिक पर्यटन अले धार्मिक भ्रमणया प्रवद्र्धन यायेगु व बौद्ध संस्कृति व सम्पदा सम्बन्धी थुइकेज्याय् ब्यापकता हयेगु ।
थुगु सम्मेलन ताःलाकेत नेपाःया उपसंघनायक व थेरवाद बुद्धिस्ट केकेडेमीया अध्यक्ष भिक्षु डा. ज्ञानपूर्णिक महास्थविर व अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध विश्वविद्यालय संघया अध्यक्ष भिक्षु डा. असिन ञानिस्सार (सितागु सयादो)या नेतृत्वय् मूल आयोजक समिति दयेकाः उकिया पाखें आवश्यक जनशक्तिया परिचालन जूगु खः । थुलि मछि मिहेनतया फलस्वरुप ३२गू दय्यापिं ८००म्ह धयाथें बौद्ध विद्वानपिं, अभियन्तापिं, विद्यार्थीपिं व अन्य धर्मावलम्बीपिनिगु सहभागिता दूगु खः । थुगु सम्मेलनय् सःतातःपिं ४६म्ह स्वदेशी व ४८म्ह विदेशी विद्वानपिन्सं यानाः मुकं ९४ गु कार्यपत्र न्ह्यब्वयादिल, उकिइ इलं लाःकथं थी थी दृष्टिकोणं छलफल नं जुल । ज्यापौत मुख्य यानाः प्यंगु विषयय् ब्वथलातःगु खः — लुम्बिनीया बौद्ध सम्पदा, विश्वया बौद्ध सम्पदा, बौद्ध संस्कृति व बौद्ध शिक्षा प्रणाली ।
नेपाःया पुलांपिं व न्हूपिं युवा बौद्ध शोधार्थीत ला दूगु हे जुल, उकिया लिसें उलिमछि देय्या बौद्धभिक्षुपिं, विद्वानपिं नं थः स्वयम् हे उपस्थित जुयाः थःगु सरोकार क्यंगु दु । मेमेपिं कार्यपत्र प्रस्तोता स्वयाः बेलायतया पुरातत्वविद् प्रा. रोबिन कनिङ्घमं, श्रीलंकाका प्राध्यापक असंग तिलकरत्नें एवं थाइल्याण्डया भिक्षु डा. सुगन्धं बियादिउगु÷बिज्याःगु विशेष सम्बोधनं अन सहभागीपिनिगु शरीरय् छगू कथं या न्हूगु रक्तसञ्चार जूगु दक्वस्यां अनुभव यायेखन ।
यक्व व म्होया खँ जक ला खःनि । दक्व देसय् थौं बौद्धतय्त मछिनावयाच्वंगु दु, थी थी कथंया हाथ्या फयाच्वनेमालाच्वंगु दु । थः थःगु देसय् बौद्ध सम्पदायात हाथ्या वयाच्वंगु दु, बौद्ध संस्कृतिइ विचलन वयाच्वंगु दु, बौद्ध संस्कार बुलुयावनाच्वंगु दु, अले बौद्ध शिक्षा पद्धति ताःमलानाच्वंगु दु । थ्व हे खः दक्वस्यां वाःचायेकाच्वंगु । उकिं हे जुइ बौद्धत दक्व छथाय् च्वनाः सहलह यायेगु आवश्यकता महशुस याःगु । उलिमछि न्ह्यपु नायेकेगु थज्याःगु कसरत लिपा छगू घोषणा पत्र तयार जूगु दु । खँ दक्व कःधाःगु दु, उकथं हे कार्यान्वयन जुइमाः धइगु दक्वसिया मनसुवा दु ।
आः थुगु हे कथं, विशेषयानाः विशेष सम्बोधनय् ल्ह्वनातःगु खँयात बांलाक मननयानाः बुद्ध जन्मेजूगु देश धकाः जक हालामच्वँसे बलंतलं वःगु धर्म निरपेक्षया नां नं मदयेकेत्यंबलय् थन बुद्धधर्मयात, बौद्धतय्त गनं गुगुकथं मछिनावयाच्वंगु खः, उकियात वाःचायेक उगुहे कथं न्हूगु पलाः छियेत थ्व ज्याभः जुल धाःसा थ्व सम्मेलनया नामय् सहयोग याःपिं चछिन्हिछि ज्यायाःपिं व थुकिया निंतिं वातावरण दयेकूपिं दक्वं सफल जुल धकाः भाःपियेखनी ।
मगाःमचाः धइगु ला दया हे च्वनी, अज्याःगु खनेगु मिखा जक दयेगु धइगु नं बांलाःगु खँ खः । बौद्धतय्सं धाइ, उपिं धइपिं थुनातःगु धन लुइकाबिइपिं थज्याःपिं । उकिया बाबजुद नं नेपाःया बौद्धतय्सं छगू इतिहास दयेकेत सफल जुल धकाः धायेत लिफः स्वयेम्वाःल, थ्व स्वयाः बांलाक सुनांनं छुं मयाःतले ।
राजेन मानन्धर
बुद्ध नेपालय् जन्मेजूगु धकाः झी हालाजुयाच्वना तर बुद्ध नेपालय् दूगुया आभास तकं झीसं बांलाक यायेफयाच्वंगु मदु, यायेखनाच्वंगु मदु । थौं नेपाःया रुपन्देही जिल्लाय् लाःगु उगु थाय् हे बुद्धया जन्मभूमि लुम्बिनी खः धकाः प्रमाणित जूगु हे नं सछिदँ स्वयाः यक्व दयेधुंकल । अय्सां आः थौंया दिनय् विश्वया दक्व बौद्ध धर्मावलम्बीत छधी छपँ जुयाः लुम्बिनीया धार्मिक आस्था, पुरातात्विक महत्व व बौद्ध दर्शनयात संसार न्यंक इनेमाल धकाः धयाच्वनाबलय् नं मतिइ तयाथे जुयाच्वंगु मदु तायेका मालाच्वंगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् तःगु संस्थाया तःधंगु कुतलं न्हापालिपा गबलें मजूकथं लुम्बिनीया पवित्र भूमिइ हे अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध सम्मेलन नकतिनि तःजिक न्ह्यानाः क्वचाःगु दु । माःगु जनशक्ति, ल्वःगु भौतिक पूर्वाधार व क्वातुगु आर्थिक सक्षमता मदु धयाच्वनागु अवस्थाय् नं दक्वसिगु ग्वहालि व सहकार्यं उगु अन्तर्राष्ट्रिय स्तरया ज्या बांलाक्क हे क्वचाःगु दु ।
चय्दँ तःहाकःगु वसपोल भगवान बुद्धया जीवनलिसे स्वापू दूगु हरेक थाय् उतिकं महत्वपूर्ण दु । उकिसं प्यगू प्रमुख स्थल धयातःगु लुम्बिनी, बुद्धगया, सारनाथ व कुशिनगर ला दक्व बौद्धतय्गु निंतिं तीर्थ स्थल हे जुल । अझ गुगु थासय् वसपोलं जन्म कयाबिज्यात, गन दना वसपोलं “अगोहमस्मि लोकस्स” धकाः उद्घोष यानाबिज्यात उगु थाय्या बिस्कं महत्व ला दइगु हे जुल । वसपोलया जीवनलिसे स्वापू दूगु धयातःगु ग्वःगु सम्पदास्थल थौं लुइके मफुनि, लूगुया नं उचित संरक्षण जुइमफुनि । बुद्धया जन्मस्थल जूगुलिं हे जकं खःला, लुम्बिनीयात धाःसा सकस्यां छप्वाःम्हुतुं प्रशंसा यानाच्वंगु हे दु । थी थी अन्तर्राष्ट्रिय निकायया ग्वहालिं धायेमाल थौं झीके गुरुयोजना दु, उकिया कथं अन विकास जुयाच्वंगु हे नं छगू कथं सन्तुष्टीया खँ खः, यद्यपि थ्व खँ थन ल्वमंके मजिउनि कि जुइमाःगु यक्व ज्या थन जुयाच्वंगु मदु, मजुइमाःगु ज्या बरु जुयावयाच्वंगु झीसं स्वयाच्वनेमालाच्वंगु दु ।
थज्याःगु अवस्थाय् वंगु नोभेम्बर १५ निसें १८ तक, अथे धयागु विसं २०७१ कार्तिक २९ निसें मंसीर २ तक लुम्बिनीया हे पावन भूमिइ लुम्बिनीयात हे मू विषय दयेकाः बौद्ध संस्कृति व सम्पदाया सम्वद्र्धन, सुराक्षा व संरक्षण नां तयाः अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन जुल । थ्व ज्याझ्वः लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालय अन्तर्गतया थेरवाद बुद्धिस्ट एकेडेमी व म्यानमारया सागाइङ्गय् च्वंगु सितागु इन्टरनेशनल बुद्धिस्ट एकेडेमीया मंकाः ग्वसालय् जूगु खः । सम्माननीय राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवं उलेज्या यानादीगु थुगु सम्मेलनय् उपप्रधानमन्त्री प्रकाशमान सिंह व संस्कृति, पर्यटन व नागरिक उड्डयन मन्त्री दीपक चन्द्र अमात्यया लिसें म्यानमारया धार्मिक मामिला सम्बन्धी मन्बी ऊ सो विनया उपस्थितिं झं अर्थपूर्ण जूगु दु ।
थ्व सम्मेलनया उद्देश्यय् धयातःगु दु — प्रवद्र्धन, सुरक्षा, संरक्षण व पुननिर्माण यायेमाःगु ऐतिहासिक बौद्ध स्मारक, थाय्, ग्रन्थ व समुदाय लयागतया विषयवस्तु पहिचान यायेगु, विश्वन्यंकया बौद्ध सम्पदातय्त दुग्यंक थुइकेत अनुसन्धान व शिक्षायात उत्प्रेरित यायेगु, बौद्धकला, संस्कृति व सम्पदाया संरक्षणया बारे थी थी देय्तय् दथुइ सुचंया कालबिलयायेगु, विश्वन्यंक दयाच्वंगु बौद्ध समुदायया अधिकारया सुरक्षा यायेगु, आध्यात्मिक व सांस्कृतिक पर्यटन अले धार्मिक भ्रमणया प्रवद्र्धन यायेगु व बौद्ध संस्कृति व सम्पदा सम्बन्धी थुइकेज्याय् ब्यापकता हयेगु ।
थुगु सम्मेलन ताःलाकेत नेपाःया उपसंघनायक व थेरवाद बुद्धिस्ट केकेडेमीया अध्यक्ष भिक्षु डा. ज्ञानपूर्णिक महास्थविर व अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध विश्वविद्यालय संघया अध्यक्ष भिक्षु डा. असिन ञानिस्सार (सितागु सयादो)या नेतृत्वय् मूल आयोजक समिति दयेकाः उकिया पाखें आवश्यक जनशक्तिया परिचालन जूगु खः । थुलि मछि मिहेनतया फलस्वरुप ३२गू दय्यापिं ८००म्ह धयाथें बौद्ध विद्वानपिं, अभियन्तापिं, विद्यार्थीपिं व अन्य धर्मावलम्बीपिनिगु सहभागिता दूगु खः । थुगु सम्मेलनय् सःतातःपिं ४६म्ह स्वदेशी व ४८म्ह विदेशी विद्वानपिन्सं यानाः मुकं ९४ गु कार्यपत्र न्ह्यब्वयादिल, उकिइ इलं लाःकथं थी थी दृष्टिकोणं छलफल नं जुल । ज्यापौत मुख्य यानाः प्यंगु विषयय् ब्वथलातःगु खः — लुम्बिनीया बौद्ध सम्पदा, विश्वया बौद्ध सम्पदा, बौद्ध संस्कृति व बौद्ध शिक्षा प्रणाली ।
नेपाःया पुलांपिं व न्हूपिं युवा बौद्ध शोधार्थीत ला दूगु हे जुल, उकिया लिसें उलिमछि देय्या बौद्धभिक्षुपिं, विद्वानपिं नं थः स्वयम् हे उपस्थित जुयाः थःगु सरोकार क्यंगु दु । मेमेपिं कार्यपत्र प्रस्तोता स्वयाः बेलायतया पुरातत्वविद् प्रा. रोबिन कनिङ्घमं, श्रीलंकाका प्राध्यापक असंग तिलकरत्नें एवं थाइल्याण्डया भिक्षु डा. सुगन्धं बियादिउगु÷बिज्याःगु विशेष सम्बोधनं अन सहभागीपिनिगु शरीरय् छगू कथं या न्हूगु रक्तसञ्चार जूगु दक्वस्यां अनुभव यायेखन ।
यक्व व म्होया खँ जक ला खःनि । दक्व देसय् थौं बौद्धतय्त मछिनावयाच्वंगु दु, थी थी कथंया हाथ्या फयाच्वनेमालाच्वंगु दु । थः थःगु देसय् बौद्ध सम्पदायात हाथ्या वयाच्वंगु दु, बौद्ध संस्कृतिइ विचलन वयाच्वंगु दु, बौद्ध संस्कार बुलुयावनाच्वंगु दु, अले बौद्ध शिक्षा पद्धति ताःमलानाच्वंगु दु । थ्व हे खः दक्वस्यां वाःचायेकाच्वंगु । उकिं हे जुइ बौद्धत दक्व छथाय् च्वनाः सहलह यायेगु आवश्यकता महशुस याःगु । उलिमछि न्ह्यपु नायेकेगु थज्याःगु कसरत लिपा छगू घोषणा पत्र तयार जूगु दु । खँ दक्व कःधाःगु दु, उकथं हे कार्यान्वयन जुइमाः धइगु दक्वसिया मनसुवा दु ।
आः थुगु हे कथं, विशेषयानाः विशेष सम्बोधनय् ल्ह्वनातःगु खँयात बांलाक मननयानाः बुद्ध जन्मेजूगु देश धकाः जक हालामच्वँसे बलंतलं वःगु धर्म निरपेक्षया नां नं मदयेकेत्यंबलय् थन बुद्धधर्मयात, बौद्धतय्त गनं गुगुकथं मछिनावयाच्वंगु खः, उकियात वाःचायेक उगुहे कथं न्हूगु पलाः छियेत थ्व ज्याभः जुल धाःसा थ्व सम्मेलनया नामय् सहयोग याःपिं चछिन्हिछि ज्यायाःपिं व थुकिया निंतिं वातावरण दयेकूपिं दक्वं सफल जुल धकाः भाःपियेखनी ।
मगाःमचाः धइगु ला दया हे च्वनी, अज्याःगु खनेगु मिखा जक दयेगु धइगु नं बांलाःगु खँ खः । बौद्धतय्सं धाइ, उपिं धइपिं थुनातःगु धन लुइकाबिइपिं थज्याःपिं । उकिया बाबजुद नं नेपाःया बौद्धतय्सं छगू इतिहास दयेकेत सफल जुल धकाः धायेत लिफः स्वयेम्वाःल, थ्व स्वयाः बांलाक सुनांनं छुं मयाःतले ।
Unedited version of the article published in Gorkhapatra on 2014-11-23
No comments:
Post a Comment