नियात्रा
लः सूगु देसय् ल्हासापाको
राजेन मानन्धर
तःधंगु वस्तु तःधनाः गुलि तःधनेफइ? यक्व तःधँ ले, व तःधं सिबे मेगु छु जुइफइ । थौं गुकियात झीसं स्वगिगः धयाच्वना, आनाया ल्याखं, पीया ल्याखं मू तयाः मियाच्वना, व ला लः खनी । लःया मू कयाच्वना । व ल्वहँ, चा, त्यागः फिया लागि झी दाजुकिजा ल्वानाच्वना, अबुं काय् मधाः, कायं अबु मधाः जुइक सुकू थायेथें थःगु न्ह्यपु गुइँगुइँ निइकाच्वना व ला लः धकाः जुयाच्वन । लःया लागि ल्वायेगु, लःया लागि मुद्दा तयेगु, लःया लागि वारिस छ्वयेगु, लःया लागि हे घुस नकेगु । बिचाः यायां मतिइ वइ, थ्व संसार ला लः सिबे छुं हे मखु खनी । ख्वपया ल्हासापाको मञ्जुश्रीयाथाय् वनाच्वनाम्हसिया मतिइ खँ लुयाच्वन । थ्वाथःगु जिगु मोटरसाइकलं लिउनें कुँ ब्वयेकाच्वन, जिगु न्ह्यपुइ धाःसा न्ह्याइपुगु खँ ब्वयाच्वन ।
कमलबिनायकया बस स्टपं गुलि गुलि जि तापाना वनाच्वन, उलि उलि जिगु सासः चकनावन । न्हापालिपा गुलसं मजूगु थज्याःगु अनुभव । संसारया दक्व फय् जिगु कथुं दुहाँ वंथें । जिगु स्वँ तःधं जुयावःथें । प्यखें वामात ल्याय्म्ह–ल्यासे जुयाच्वन, फसं ध्वयेमलाःनि थिकुथिकु पनेधुंकी । म्हिगः म्हीग तिनि वा वयाः उमि फुइँ हे मेगु । का वा ल्वायेसा ल्वाये हँ । वाउँसेया वाउँसेया जक राज, सुयातं लँय् झ्वात्यां दनाच्वने नं मबिउ । यानय् यिनय् छखा निखा छेँ तुति थुरथुर खाकाः दनाच्वन ।
थाहाँ ववं मोटरसाइकलयात थाकुल । म्हाः हँ, छपलाः हे छिइ मानेमजू । म्हाः धालकि धाल, धाल । हारेचायाः जि जिगु लिउ लिउ वयाच्वंपिं सुरेन दाइ व सुरजयात पियाच्वना । म्वहनी वल धाःगु जुइ, ख्वाउँ ख्वाउँ धायेधुंकल । निभाः नं सानावल, माक्कसुच्वना वल । बिचाः याना, थ्व घाघः ज्वनामवसे छेँनिसें न्यासि हे वःसा गुलि न्ह्यइपुइगु जुइ । थम्हं च्यः दयेकां वं जकं च्यः दयेकल का जितः । च्वये घ्वाना यंकेला लिखतं घःचाः तुइकेथें गुलुलुलु तुइकाः ख्वपय्तुं वने ला? न्ह्ययेला घुतके ला ।
थज्याःगु न्ह्यइपुगु लँय् जिं न्ह्यइपु लानाकाये मखं । न्ह्यइपुकीम्ह नुगः खः, व हे थातय् मलानाच्वन । छखे छेँय् च्वयाच्वनागु छगू रिपोर्ट अचानक याकनं सिधयेका मेल याना हिँ धकाः फोन वःबलय् फागुगु बरां न्हययेथें ला जुइहे धुंकूगु, उकिसं थ्व मोटरसाइकल लँ दथुइ तंचायाः हैरान । लालिपप क्यनां नं ह्याइथें मच्वँसेंलि लँसिथय् दनाः सुरेनदाइपिनिगु लँ स्वयाच्वना ।
उमि नं व हे गति खनी । लिउनें वाउँगु स्टीकर तिकातःगु सरकारी गाडींथें छत्याः कुँ त्वतकाः वल । थ्व स्वयाः अप्वः झीगु भ्यातभ्यातचा वनी ख्वाः मवल धकाः जिं खँ तया । उमि नं अथे हे मतिइ वयेधुंकूगु खनी । निम्हस्यां निगः मोटरसाइकल लँसिथय् धंका । थःयसें मेशिनया दास जुयागुयां अमलेख वलथें जुल । छकः सर्गः स्वयाः मुक्तिया सासः ल्हाना ।
न्हाचः मदुतलय् यः यः जुयाच्वंगु निभाः आः छानावल । फसं मदायेक धकाः ख्वातुगु जाकेट फिनावयागु, आः उकिं हे गिजेयाकेत जक जुल । सुरेन दाइया ला कुसा नं दु , थःत छ्यनय् पुसा तकं मदु । अथेसां कुसां कुइत जि तयार मदु । मिखाया न्ह्यःने चक्कनाच्वंगु थ्व स्वनिगःया फाँटयात किक्क जिं कुसा ला छु भुजिं छम्ह नं ब्वयेकेबिइमखु । जिगु मिखा थौं लय्ताः । यक्व खनाच्वन, अज्याःगु वाउँगु वाउँगु मोति धइगु माय् सइगु खःसा थुकियात वामा मधासे मोतिमा धाइगु जुइ । थपाय्जि ततःधंगु फाँटय् वामा प्याखं हुलाच्वंगु खनकि मनसें प्वाः जाइ ।
उलिजक ला, उखे अपा छियेगु भट्टीत झ्वान्याङ्ग दनाच्वन । न्ह्याक्व छं धाःसा छपलाः नं चिलेमखु, छु यायेफु या धकाः धयाच्वन । झीगु बुँ ध्यनाः उकियत परकेगु अपा छिइपिं झी हे नेवाःत । झीगु प्वाथय् परकेगु वा गन कायेगु धकाः सुनां बिचाःयाइ? न्ह्याक्व दुपिनि नं ध्यबा पकरकां प्वाःया प्वाःतिइ फइमखु, वा हे मा, जाकि हे माः । सःसिउपिं यक्व दूगु देसय् मसःमसिउम्हसिया बिचाः गन तये, तःसां सुनां न्यनी?
खँ तःता जि जुयाच्वन जिमि स्वम्हस्या । देशकाल, राजनीति, वातावरण, धर्मसंस्कृति । छुं विषययात नं निषेध मदु । सवाः वयाच्वन । ववं ई वंगु ला चाःगु हे मखु । प्वाः खसखस जुयावल । न्ह्यने छगू चिकीचाधंगु च्यापसः छपसः दंवल । अगःचा मालां द्यःगःचा लू धकाः च्वना । मलू, अगःचा हे जक लुत । वनं मदु थ्व नं मदु । च्या व विस्कुत चाउचाउ नयाः प्वाः थना । जितः ला उलि नये थें नं मजुयाच्वन ।
पसल्या भाइया उत्सुकता प्वन, “छिकपिं गनं झायापिं? थन छु स्वः झायागु?”
“जिपिं कलेजय् बुद्धधर्म ब्वनाच्वनापिं । आः वइगु शनिबार जिपिं थन पिकनिक वयेत्यना । थाय् गय्च्व धकाः स्वः वयागु,” सुरेन दाइनं लिसः बियादिल, “थन तक वयाः गा हे गात थाय् सिल, नु लिहाँ वने धयाच्वंगु खः । जिं वने हे मानि धकाः साला हयागु । झंगःलानाः रिपोर्ट च्वयेगु बानी दु इमि ।”
छझाः दक्वं न्हिला ।
पलख तस्वाःगु पाः गयेवं जिमित तिंस्वानाः लसकुस यायेत दनाच्वन नकतिनि दयेकूगु ठ्राङ्गो रिम्पोछेज्यूया गुम्बा । तापाकंनिसें प्यतन्यात जाः जुयाः तुइक ख्वालय् पानाः खनेदयाच्वंगु थ्व गुम्बा । लुखा दयेका हे च्वन तिनि । आधुनिक जूसां कलात्मक जू । उमिगु जुलकि बांलाः धाल धाइ, बांलाः जुइबलय् उमिगु व थःगु धकाः जुयाच्वनीमखु । बांलाःम्ह जुलकि बां हे लाइ खनी ।
च्वय् भचा वनेवं झुम्म छेँ खनेदत । धलान छेँ, शटर पसः । छखा छेँ नं नेवाःतय्गु थें मच्वं । थःत शहर जुइधुन धकाः फक्व कुतः यानाच्वन । तर हलूधासेंलि कुतिं न्यायेम्वाः अन रोजगारीया अवसर छुं मदु, शहर जुइगु दुगःक्वँय् शहरय् च्वनाच्वन, सउदिइ वनाच्वन, जापान, अमेरिका पियाच्वन । व ला फगत मस्त, बुराबुरि अले विदेशय् वनेमखंपिं ल्याय्म्ह ल्यासेपिनिगु अड्डा जक खः, देय्या अधिकांश गां थें । कां थें ।
भचा कच्चीलँ लिनावनेवं सिमन्तिया ध्वाखां जिमित स्वयाच्वन । श्री पञ्चबुद्धयात नमस्कार धकाः प्रचलितलिपिं च्वयातःगु । स्वय्म्भुया तँ थें भतीचा गया । सासः कुनीथें हसंमसं धाल, नुगःचु थःगु ल्हातिं ज्वनाः यंका , बौ तःवंम्ह थें लिफःमतुसे ।
च्वय् थ्यंकाः छकः तःहाकः सासः ल्हाना । स्वहानेफुसय् हे न्हूगु प्यागोडा शैली दयेकाच्वन । दुनें धलानयानाः पिनें दाचिअपां परकाः । नेवाः पह वयेकेगु कुतः जुयाच्वन । पं धंकाः खः ग्वयातःथाय् क्वछुनाः वनेवं थ्यन जिपिं आखिर थ्यनेमाःथाय् — उखेरिखे न्हूपहवःगु नितजाःगु सतः जवय् व अज्याःगु हे स्वतजाःगु गुम्बा खवय् लाकाः चिकीचा ग्वःगु हिसिचा दूगु द्यःग ल्हासापाको मञ्जुश्रीया ।
छम्ह मय्जु जिमित तुंक स्वयाच्वन । सुरेन दाइनं खँ तछ्यानादिल, “थन नापलायेत सु दुथें ? खँ ल्हायेमाःगु ।”
अनया ज्याखँ स्वयाच्वंम्ह महायानी गुरुमां राज्यप्रभा शाक्य ख्वपयाम्ह हे खनी । पलख म्हसिकाया कालबिल जुल । जिपिं थेरबाद बुद्धिस्ट एकेदमीया विद्यार्थीपिं अले जिपिं भन्ते व गुरुमांपिं सहित मेगु हप्तां पिकनिक वयेगु जुयाः थाय् मिलयेयाःयापिं धायेवं वसपोल नं लय्ताः खनेदत ।
क्वय्या गुम्बाय् तक यंकाः अनया मुख्य पुजापाठ यायेगु थाय् क्यना बिज्यात ।
ल्हासापाको मञ्जुश्री धकाः दयेकातःगु न्हापा द्यःगः ला अन गुफा थज्याःगु ह्वः जक जुयाच्वन । न्हापा न्हापा मनूत क्वय्त वनेफु हँ, अनं दुने छु दु धकाः सुनां नं मसिउ हँ । द्यगः हे धाःसा विसं २००० पाखे जक दयेकूगु खनेदन । लिपा विसं २०२५साल पाखे अन दुहाँ वनेमजीक मञ्जुश्रीया मूर्ति तयाबिल ।
इतिहासं धायेफूगु खँ ला मखु, अथेसां झीसं लुइके फूगु दकलय् पुलांगु धयाच्वनागु वंशावलीइ थ्व हे धयातःगु दु । न्हापान्हापा आः हाकुगुं चाःहीकातक्व, आःया स्वनिगः जुक्व अबलय् तःपुखू । विपश्वी बुद्ध, पलेस्वां सकि, पलेस्वां, स्वयम्भू — बाखं छसीकथं लुमनावल । थ्व हे स्वयम्भू दर्शनयायेत महाचीनया पञ्चशीर्ष पर्वतं महामञ्जुश्री बिज्यात । अबले वसपोल ल्हासा जुयाः थ्व हे सुरुङमार्ग जुयाः थन बिज्याःगु हँ । अले स्वयभूया दर्शन लिपा थःगु खड्गं चोभार तछ्यानाः लः दक्व पितछ्वयाबिज्याःगु हँ । मचांनिसें न्यनावयाच्वनागु थ्व बाखं झीगु इतिहास जूवंगु दु।
तःपुखूयात मनू च्वने योग्यगु थाय् दयेका बिइत मू भूमिका म्हितूम्ह ल्हासापाको थःगु न्ह्यने चखिनाच्वंगु मिखां न्ह्याय्दक्व स्वनिगः स्वयाः चकित जुयाच्वन । स्वयम् नेवाःतय्गु भूमि धयाच्वनागु स्वनिगः हे चकित । छाय् दकेकल जुइ थ्व स्वनिगः । लःया लः दूगु तःपुखगू निसें हप्ताय् छकः चान्हसिया १२ बजे लः वइगु स्वनिगः । गुलि तःहाकःगु यात्रा । व यात्राया छम्ह जक साक्षी ल्हासापाको । थौं स्वनिगः खनाः अजूचाः ल्हाापाको ।
अन आः ल्हासापाकोयात ल्हासापाको मखयेकाछ्वयेत सक्रिय मनूत वालावाला सनाच्वंगु दु । झीसं हे अनयात ससुमाजु धकाः धयाबियाबलय् अन बस्ती दयेकाच्वंपिं खय्तय्सं सरस्वतीस्थान धाइगु स्वभाविक हे जुल । आः थन अथे हे जुयाः ल्वहँया तगिं गयेवं थ्यनीथाय् तःग्वःगु द्यःगः दयेकाच्वंगु दु, आः अन सरस्वतीया मूर्ति स्थापना यायेगु हँ । थ्व खनाः भारतया कारला धइगु नीद्वःदँ न्ह्यःया गुफाया लँय् लाक्क एकवीरा देवीया द्यःगः थनातःगु लुमनावल । झी धर्मया नामय् धर्माधिकारीतय्त पालिइ भ्वपुयाः भागियाये बाहेक मसःपिं जुयाः झीगु सम्पदाया अस्तीत्व हरण जुयावयाच्वन । झी वाः मचाःगु खःला, न्ह्यःवः पह जक यानाच्वना ला, कि थज्याःगु खँय् वास्ता मदयावनाच्वन , छुं धायेमफु ।
कुहाँ वयाच्वच्वं लः त्वने प्याःचायावल । लःया लः जक दूगु थ्व स्वनिगलय् थौं लः हाहाकार । सुनां यानाः झीथाय् लः मन्त? सु दोषी? मञ्जुश्री हे जकं दोषी ला? कि झीम्ह च्वनेगु थासय् सछिम्हसिया लागि छेँदयेकेबिइगु थ्व सरकार दोषी लाकि वा निगः प्यंगः खनखनचा स्वयेत बाज्याबराजुपिन्सं ल्यंकाथिकूगु बुँ भकाभक मियाच्वनापिं झी दोषी लाकि, कि मञ्जुश्रीनं हुँ धायेवं तुं सलल बाःवनीम्ह व लः स्वयम् हे दोषी? बिचाः यायां मतिइ वइ, थ्व संसार ला लः सिबे छुं हे मखु खनी ।
Published on 2014-11-14 in Sandhya Times
No comments:
Post a Comment