राजेन मानन्धर
हरेक वर्ष न्हूदँ छगू न्हूगु जोश, जाँगर व उमंग ज्वनाः वइ, अले निरासा, चिन्ता व पलायनवादी सोच बियाः लिहाँ वनी । थुगुसिइ नं पाय्छि अथे हे जुल । दँय् दसं छम्ह छम्ह सरकारप्रमुखयात प्रमुख अतिथियात बसन्तपूया दबुलिइ थनेहयेगु झीगु परम्परा जुइधुंकल । थ्यंमथ्यं भउचा चिनाः सराद यायेथें । थथे सरकारी मनूयात वा स्वयम् सरकारयात झी दथुइ थनेहयाः छु दत व छु मन्तया ल्याःचाः पत्रिका पसलय्, च्यापसलय् वा सुलिं पसलय् दँय् दसं जुइ । छ्यंभचा क्वाइ, पालुगु दुहाँ वंपिन्सं फाकुगु नं पिकाइ जुइ । तर अज्याःगु कोठे सिंहावलोकन व पुनरावलोकनं झीत गनं मयंकू, गनं मथ्यंकू । झी देय् चाःहिलावःगु साँस्कृतिक जुलुस हानं बसन्तपुलिइ लिहाँ वःथें ।
थुगुसिइया विषय प्रसंग धयागु सरकार प्रमुख जुयाः झाःम्ह मन्त्रीपरिषद्या नायः खिलराज रेग्मीया सम्बोधन खः । थपाय्धंगु तामझाम व हे सरकार प्रमुखया तपुलिं पुनाः वइम्ह छम्ह गैर नेवाःयात हे क्यनेत खः धकाः धाःसा अप्वः धाल जुइमखु जुइ । मखुसा नेवाःत मुनेगु, ततःधंगु खँल्हायेगु रहरबहर यायेगु धइगु न्ह्याबलें जुइ, जुयांच्वनी । थुगुसिइ रेग्मीजुं लिसा कयाः हे “विशेषतः नेवारी समुदाय लिसे सम्बन्धित साँस्कृतिक मान्यता दूगु नेपाल सम्वत्या न्हूदँ प्रारम्भ जूगु” धकाः धयादिल । वय्कलं च्वयातःगु ब्वनादिउगु खः अले निथाय् नं व हे वाक्यांश ल्वमसें जक धयादीगु मखु ।
छु थ्व झीगु प्यंगू दशक पुलांगु “नेपाल संवत् राष्ट्रिय सम्वत्, सरकारी मान्यता बिइ हे माः”या आन्दोलनया लिच्वः खः ला? तर अजूचायापुगु खँ, व समारोहलय् रेग्मीया सम्बोधन न्यनाः सुं हे उत्साहित, आक्रोशित वा विचलित मजू, सुनां छु मसिउ स्वःथें स्वयाजक च्वन । झीथाय् वयाः झीगु बासःदँ पुलांगु आन्दोनयात तिन्हिनय् ल्वाप्पा नकाथिकल, न हुटिङ जू, न मखुथे धाल धकाः सुनां छ्यं चासुम्वल । वयांलिपा नवानादीम्ह अध्यक्षजुया भाषणय् नं व खँ दुमथ्याः ।
पक्कां खः, नेपाल संवत् “नेवारी” संस्कृति लिसे स्वापु दूगु संवत् खः । थ्व संवत् अबलय् न्ह्यात गबलय् रेग्मीजुया पूर्खां थःथाय् स्वनिगलय् छु दयेकातल उकिया सछिब्वय् छब्व नं मदयेकू, सारा देय्या ऋण पुलाः छु सम्वत् न्ह्याकी । उकिं अबलय् नेपालय् छु छु जुल व दक्व नेवाः संस्कृति खः धकाः न्हासं चुया धायेमाली उमिसं । तर झीसं धयाच्वनागु, उमित थुइकेबियाच्वनागु ला थ्व नेवाःतय्गु जक मखु सम्पूर्ण देशयागु हे खः धकाः खः।
छु छु नेवाः संस्कृतिलिसे स्वापु दूगु खँ दु झी थाय्? वय्कलं भाषण यानादीगु वसन्तपूया दबू, व चाकःलिं खनेदयाच्वंगु हनुमानढोका लाय्कू, यल व ख्वपया लाय्कू, स्वनिगः छगुलिं, अन दयाच्वंगु पुलांगु द्यःगः, मनूतय्गु छेँ, सतक, जात्रापर्व, प्याखं, साहित्य । उलि जक मखु, थक्वाः, सतुंगः बलम्बु, बुंग, धौख्यः पन्ति नं नेवाःतय्गु । अले राष्ट्रपतिया मस्वसे मगाःगु बुंगद्यःया भोटो जात्रा, वया हे मवंसे मगाःगु येँया लुमरि, यलया कृष्ण मन्दिर, ख्वपया नवदुर्गा । दँय् दसं नेवाःत स्वयाः गैर नेवाःत यक्व थ्यनाच्वनीगु पशुपति, ऋषिश्वर, बगलामुखी द्यःगः नं नेवाःतय्गु खः । थ्व दक्व थासय् उपिं वनीबलय् नेवाःतय्गु धकाः वनी लाकि नेपाःया सम्पदा धकाः वनी ? पशुपतिया द्यःगः नेवाःतय् पुर्खां दयेकावंगु खः (आः ध्यबा खनेवं स्वंगः मिखा चायेकाः सुसु वल झी दक्वस्यां खनाहे च्वनागु दु) तर आः रेग्मीजु वा सुं गैरनेवाः पशुपतिइ वनकि उकियात नं “नेवारी समुदायलिसे सम्बन्धित साँस्कृतिक मान्यता दूगु” धयाः जक वनी ला ?
अथे खःसा नेपाल संवत् जक छाय् नेवाः संस्कृति लिसे स्वापू दूगु धकाः धायेमाल ? छु आः गन गन गुथाय् गुथाय् नेपाल संवत् छ्यलातःगु दु व दक्व नेवाःतय्गु जक इतिहास जुल ला ? आः पृथ्वी नारायण शाहं स्वनिगः थःगु यानाकाये न्ह्यःया दक्व इतिहास नेवाःतय्गु जक जुल ला? अबलय् उमिसं राष्ट्र निर्माणया निंतिं याःगु योगदान दक्व नेवाःतय्गु जक जुल ला? खःसा खः धयाबिइमाल झी सरकार प्रमुखं । छु नेवाः छु नेपाः कित्ताकाट यायेगु लुखा चायेकादिल झी सरकारप्रमुखजुं ।
नेपाःया सरकारं विदेशी सरकारप्रमुख व राष्ट्रप्रमुख वल कि गन गन क्यने यंकी, व दक्व नेवाःतय्गु लाकि नेपाःयागु? उमित उपहार धकाः बियाछ्वइगु चिजबिज दक्व नेवाःतय्गु लाकि नेपाःयागु ? अले नेपालीत विदेशय् चाःहिउवनकि उपहार ज्वनावनीगु वस्तुत नेवाःतय्गु लाकि नेपाःयागु ? लिसः फ्वनेगु ई वःगु दु । थन नेवाःतय्गु धकाः हेबय्चबय् याइगु झीगु संस्कृति, कला, धर्मयात उमिसं हे विदेशय् वनाः नेपाली व नेपाली पहिचान धकाः क्यनाजुइ, ब्वयाजुइ । व नं आः मयाकेमाल । झी नेवाःतय्सं उमित छिपिं थःगु पहिचान मदुसां जिमिथाय् वयाः शासक जूवःपिं धकाः जिलाजं दयेकाः लहिनातयेगु थुलि हे याकेत ला? अले मखुसा थज्याःपिं सर्पतय्त गुलि दुरु त्वंकातयेगु?
हानं, थ्व स्वनिगः व जःखःया लागा दक्व नेवाःतय्गु, थनया मठमन्दिर, चैत्य, विहार दक्व नेवाःतय्गु, जात्रापर्व, गुथि नेवाःतय्गु धायेयइगु अले देय् नां जक छाय् नेवाः राज्य यायेमयइगु ? नेवाःतय्गु दक्वयात नेवाःतय्गु धाये यःसा राज्ययात नेवाः राज्य धालकि जक उमित छाय् चासुकइ वइगु ? गन मेमेगु जातियापिं मनूत थःगु पहिचान क्यनेत उगुं थुगुं बाखं थानाः इतिहास धकाः च्वयाच्वन, मदुगुयात दु धकाः प्रमाणित यायेत स्वयाच्वन, झी नेवाःत धाःसा थःगु जकयात नं नेपाःयागु धकाः विश्वन्तर जुयाच्वना । थुकिया हे सिरपाः मखुला थ्व रेग्मीजुया सम्बोधन ?
आः सरकारप्रमुखया खँयात चानचुन धकाः धायेजिइमखु । नेतातय्सं थें आः धयाः आः हे मधया धकाः खँ चाहिइकी नं मखु जुइ वय्कलं । थज्याःगु अवस्थाय् आः लः सा लः, दुरु सा दुरुया निर्णय यायेमाल । छु नेवाः छु नेपाः धकाः क्वःछिइमाल ।
झी लय्ताइपिं नं कुतिंन्यानाः बिउसां मेय् बिउथें । चाकरि याये खनकि गाः, तुति भागियाःवने मखनीथें ग्याः । प्यंगू दशकतकया नेपालभाषा मंकाःखलःया लगनशिलता, झीगु सद्भाव, हिचःति, पञ्चायत विरुद्धया नाराबाजी व नेपालसंवत् अले शंखधरया अनुसन्धान खनाः गबलें सरकारप्रमुख जुयावइपिं खय् बर्मूत लय्मताः । दँय् दसं अपाय्जि सभायात सम्बोधन याइ, तर ज्या धाःसा तोला–मासाया हिसाबं याइ । थौंतक नं उमिसं न्हूदँयात शेर्पाया ल्होसार व राइलिम्बूया उधौली हे थें जक तायेकाच्वंगु दु, थुकियात राष्ट्रिय धकाः गबलें गर्व याःगु खनेमदु । उकिं कछलाथ्व पारु वल कि उमिसं खय् भासं नवानाच्वंसां “भिंतुना” धायेगु त्वःतीमखु, मानौं न्हूदँ नेवाःतय्त जक वइ, नेवाःतय्त जक माःगु दु उमिगु भिंतुना ।
झीसं थुइकेमाल, उपिं नेपाल संवत् अंगीकार याये लायकपिं हे मखु । गुगु चीजय् उमिगु पूर्खाया पौरख मदु, उकिइ छाय् गर्व याइ उमिसं? अथे जुसेंलि आः खनि नेपाल सम्वत्यात नेवाः सम्वत् धायेमाल झीसं । उकिं झी जनस्तरं च्वये नु, नेपाल सम्वत् धइगु नेवाः समुदायया, नेवाः संस्कृतिलिसे स्वापू दूगु सम्वत् खः समग्र नेपाःयागु मखु धकाः । झीसं खनि छ्यले नु थुकियात, झीगु भाय् व संस्कृतिथें । बसन्तपुलिइ नेवाःतय्त नेपाःमि मतायेकीपिं सरकारी मनू महयेनु । झीसं हे भिंतुना कालबिल यायेनु, झीगु न्हूदँ झीसं जक हनेनु, । महनीपिन्त कर मदु । झी अन बसन्तपुलिइ व मेमेथाय् गन तक न्हूदँ ज्याझ्वः न्ह्याइ अन अन थुकियात नेवाः सम्वत् धकाः धायेनु । पृथ्वी नारायण शाहं नेपाः त्याकामकाःतलेया इतिहास नेवाःतय्गु इतिहास, थनया संस्कृति नेवाःतय्गु संस्कृति जुल —ु नेवाः मदुगु उमिगु नेपाली इतिहास, नेपाली संस्कृति व नेपाली सम्वत् उमिसं माली । थुलि जुलकि आवंलि थ्व स्वनिगः व नेवाःत च्वनीगु जःखःया लागायात नेवाः राज्य धायेत धायेकेत सुनां नं पनेफइमखु । झी झी जुयाच्वने — नेपाः मदुसां नेवाः छफुतिं म्हो जुइमखु, नेवाः मन्त कि नेपाः गय् नेपाः जुइ झीसं स्वये ।
Published in Sandhya Times on 2013 11 08 "Nepalsambat, Newaa Culture and Speech of Khilaraj Regmi"
No comments:
Post a Comment