गन गन पलाःतल, दक्वथाय् झल्लमल्ल याइम्ह छम्ह प्रकाश

 

राजेन मानन्धर

मन्त — थ्व मन्त धइगु शब्द हे गज्याःगु । सुं मनू दनि अथवा मन्त धायेगु धइगु हे अजबगु चलन । आः दनि, आः हे मन्त धाःगु न्यनेमालीगु । सुं मनू गय् जुयाः मन्त जुइ? थज्याःगु खँ हे जिगु न्ह्यपुइ चाःहिलाच्वन जब जिगु मिखाय् न्ह्याबलें नाप लानाच्वनीम्ह खँ ब्यानाच्वनीम्ह पासा प्रकाश अमात्य मन्त धइगु खँ सामाजिक संजालय् ब्वनेमाल ।

 

शायद सन् १९९८पाखे जुइ । दि काठमाण्डू पोस्टया रिपोर्टर कथं येँ महानगरपालिकाया समाचार च्वयेत वनेगु झ्वलय् अबलय्या काठमाडौं भ्याली म्यापिङ् प्रोग्रामया ज्याकुथिइ नापलानागु प्रकाश । जिं वयागु अन पोस्ट छु धइगु मसिउ, वातावरणविद् कथं नापलानागु । खँ ल्हाल्हां येँ महानगरपालिकाया दक्व दक्व हे खँ सिउम्ह छम्ह श्रोत व्यक्ति थें जुल । छु खँ सुयात न्यंसा खःगु व विश्वास यायेबहगु समाचार वइ धकाः अलमल जुयाच्वनाबलय् व छम्ह अगःचा मालां द्यःगःचा लूथें हे जुल । 

अबलय् महानगरं यानाच्वंगु ज्या मुख्यतयाः फोहर व्यवस्थापन, खुसिया लः सफा यायेगु ज्या, गुह्येश्वरीया ट्रिटमेन्ट प्लान्ट, हिजाखुसि कोरिडोर, चःमति आयोजना, छेँया ल्याः तयेगु ज्या इत्यादि मुद्दायात समाचारया रुपय् ल्ह्वनेगु ज्याय् जितः चायेकं मचायेकं ग्वाहालि याःम्ह प्रकाश हे खः । थ्व हे झ्वलय् अनया विज्ञपिं पिएस जोशी, डा. रोशन राज श्रेष्ठ, भुषण तुलाधर व मेमेपिं लिसे नं बांलाःगु स्वापू जुयावन, उमिगु पाखें यक्व खँ सयेके सिइके खन । थ्व लुखा चायेका बिउम्ह प्रकाश हे खः । 

नगरपालिकाया ज्या बाहेक नं शहरी वातावरणया हरेक विषयबस्तुइ जिपिं निम्हस्या खँ मिलेजुयाच्वनी । गबलें सहमतिया खँ ब्याइ, गबलें असहमतिया लहर वइ । दक्व धयाथें खँय् जिमिगु सहमति दयाच्वंसां गनं गनं धाःसा खँ लः–मि जूगु नं जितः लुमं । तर खँ धाःसा जुया हे च्वनी । हरेक सामसामयिक मुद्दायात थुइकेगु, उकियात विविध पक्षं विश्लेषण यायेगु, नगरपालिकाया सकारात्मक व नकारात्मक पक्षयात थुइका कायेगु लागि जिगु प्रकाशलिसेया सहलह न्हियान्हिथं थें जुयाच्वन । लःलः—दुरु दुरु छुटेयायेथें खँ जिमिगु ब्यानाच्वनी । दंदंतक न्हिइ छकः नाप मलाः धइगु हे मदइगु । नाप लाये मखनकि फोनय् हे जूसां ततःहाकायेक वार्तालाप जुयाच्वनीगु धइगु हे जिगु पत्रकारिता जीवनया छगू सुखद पक्ष थें च्वं थौं जितः ।

 

आः बिचाः वइ जितः, धाथें जिं प्रकाशया शैक्षिक योग्यता छु, अले केभिएमपिइ वयागु पद छु व जिं मसिउ । माइक्रोबायोलोजी ब्वंगु धाइ, वातावरण ब्वनातःगु धाइ । इजरायलय् वातावरण व्यवस्थापन ब्वनावःगु धाःगु नं न्यनागु । तर वयाके जितः माःगु, जितः रुचि दयाच्वंगु हरेक विषयया शैद्धान्तिक व व्यवहारिक ज्ञान दयाच्वनी । छम्ह पत्रकारयात सम्बन्धित मुद्दायात ल्ह्वनेत माःगु पृष्ठभूमिया जानकारी, विज्ञपिनिगु विचाः व समाजय् उकिया सम्भावित सकारात्मक व नकारात्मक लिच्वःयाबारे न्हापा हे जितः सचेत वं यायेधुंकी ।

 

लःया विविध पक्षय् रिपोर्टिङ यायेगु झ्वलय् लः सम्बन्धी सेमिनारय् ब्वति कायेत दिल्ली व सिङ्गापुरय् तकं जिपिं थ्यन, लःया विषयय् ल्ह्वनेत पत्रकारतय्गु उलिमछि भूमिका दइ धइगु खँ थुल, थी थी देशया लः पत्रकारतलिसे स्वापू तयेखन । अन वनेत प्रकाशं जिगु नां बियाः याःगु ग्वाहालि नं थन लुमना च्वन । अले अन हे वनाः नापलाम्ह सहाना सिंहया एशियन वाटर नांगु पत्रिकाय् जिगु मेलम्ची परियोजनाया छपु विस्तृत लेख नं पिदन, गुकिं जितः जापानय् वनाः डेभलोपेन्ट एशिया जर्नलिस्ट एवार्ड काये खन । थुकथं अप्रत्यक्ष रुपं थ्व उपलब्धीइ प्रकाशं छगू कथं ग्वाहालि हे याःगु धायेमाल । 

जिगु हरेक लेख समाचार यः वयात । सुथय् दनाः जिगु समाचार ब्वनाः फोनय् तारिफ मुइकेधुंकी । जिगु एन्गल, विज्ञ व सरोकारवालापिनिगु कोट, दक्व दक्व यइ वयात । थुकिं सरकारी निकाय व समाजिक संस्थायात थुकथं प्रभावित याइ धकाः जितः न्यंका च्वनी । जितः लुमं, छकःनिकः जिं ख्याः यायेथें धाये — जितः अःखतं सिमा गयेकागु ला? धकाः । वं धाइ — छं च्वया जक हुँ, मेगु यायेत जि दु ।

 

मसिउ छाय् खः, वयात जिगु हरेक समाचारय् रुचि दइगु । जिगु समाचार व लेखया कटिङ जिकय् हे दइमखु, वयाके दयाच्वनी । जिं न्ह्याक्व नकारात्मक च्वःसां उकिइ सकारात्मक खँ लुइका च्वनी । छ नकारात्मक मजूसा जिमिसं सकारात्मक ज्या गय् यानाः यायेगु धकाः धयाच्वनी । च्यादँझिदँ लिपा छं च्वःगु थ्व धकाः जितः क्यनाच्वनी, छ्वयाहयाच्वनी । जितः न्ह्यलय् ला ज्वलय् ला थें हे जुइ । थःत माःगु खँया अभिलेखीकरण याये तसकं बल्लाः व ।

थुकथं स्वयेबलय् लः, शहरी विकास, वातावरण इत्यादि वयात रुचि दूगु विषयया समाचार, लेख वा सूचनाया छगू इन्साकोपेडिया हे वयाके दु वयाके । ख्याः याःसां नी याःसां मुद्दाय् हे जक खँ ब्याइ । दश मिनेट खँ ल्हाये धकाः सःता निघौं तक खँ ब्यानाच्वनी । तर माःगु हे जक खँ जुइ । छगू न्हूगु संसार दयेकेगु म्हगस दु, अले वं धाइ, जि याकःचां यानाः जुइगु ला मखु, तर जिं धाःसा यानाच्वने । जि हे छम्ह जक वया पासा मखु, जि लिसे थें क्वातूगु स्वापू दुपिं वया सलंसः पासापिं दइ, दक्वसियालिसे वया उलि हे खँ ब्याइ । 

व पत्रकार हे ला धायेमखु, तर पत्रकारिताय् वया रुचि दु । प्रत्युश नामं छगू बःचाधंगु पत्रिका पिकाःगु सिउ । अनं लः व शहरी वातावरण सम्बन्धी पिहाँ वःगु समाचारत मुंकाः छगू पत्रिका पिकात । लिपा नं वाटर डिस्कोर्स धकाः अंग्रेजी लःसम्बन्धी पत्रिका नं पिकात । उकिइ लेख च्वयेत जिं नं फक्व ग्वाहालि याना । तर तःथाय् ल्हाः तयाजुइम्ह जुयाः उकिं निरन्तरता धाःसा बिइमफुत । 

छगू गजबगु केमेस्ट्री — वयात जि माःथें, जितः व माःथें । जि नं दैनिक पत्रिकाय् ज्या याइम्ह जुयाः न्हियान्हिथं अथेक विषय च्वयाच्वनेमालीगु, छता हे विषय धकाः तक्यनाच्वने मदइगु । अले इलय् ब्यलय् वं थन थथे जुयाच्वन धकाः कुतिं न्यानाबिइवं जितः झसंग वनीगु, काचाकाचां ल्हाः न्ह्याकेगु । थुकथं व जिमि छम्ह स्यल्लाःम्ह श्रोत व्यक्ति जुलसा वयात नं थःम्हं खंगु व माःगु समाचार काचाक्क च्वइम्ह जुयाः जिगु पाखें नं वयागु अभियानय् छुं भचा ग्वाहालि जुलजुइ धकाः अनुमान जिं यानाः । 

पलख धकाः हे सुम्क मच्वनीम्ह, थम्हं ज्वनागु विषययात कयाः थी थी विज्ञपिन्थाय् वनाः सहलह यानाः परिवर्तन हे हयेत न्ह्यज्यानाच्वनीम्ह छम्ह सजक अभियन्ता थें च्वं व । हानं छता जक विषय ज्वनाः मगानाः छगू लिसे मेगु माःहनाः वःथें थी थी विषययात कत्ताक्क ज्वनाः उकिइ थःगु विज्ञता प्वंकेत अले उकिं थम्हं खनाथें दक्वसितं ग्वाकाः दक्वसितं सचेत यायेत वयागु सक्रियता न्हियान्हिथं अले सुथंनिसें बहनी तकं जुया हे च्वनी । 

लिपा वयागु ज्या यायेगु क्षेत्र चकना वन, झन् झन् तचाः जुजुं वन । वातावरण, लः, वाति लः मुंकेगु, शहरी वातावरण, शहरी गरिब, मेलम्ची, लःया भाः, प्रांगारिक मल, चःबिया फोहरयात मल दयेकेगु, कौसी खेती, ढलनिकास, खुसिया लः सफा यायेगु, फोहरमैला, सिथिनखः, नेवाः संस्कृति, नेपाल संवत्, सम्पदा, फाटोग्राफी जुजुं बायोग्यास, साकलिङ, महिनावारी स्वास्थ्य, रेडक्रस, सार्वजनिक शौचालय तकया यात्रा व याकःचां म्हो इलय् देशय् विदेशय् तकं प्रभाव लाइकथं न्ह्याःगु झी सकस्यां खनाच्वना । वया यायेमानिगु ज्या गुलि दु जुइ, कल्पना हे यायेमफु । वने त्ययेकाः वयात लहना वाःपतिं सम्मान यात, नेपाल विज्ञान प्रविधि प्रज्ञाप्रतिष्ठानं नं सम्मान याइगु जुल धइगु न्यनागु, जूगु धाःसा न्यने मखन । 

न्हापां वं श्री कन्या हाइस्कुलय् ब्वंकीगु । लिपा येँ महानगरपालिकाय् थी थी पदय् ज्या यात, अनं शहरी लः व स्वास्थ्यया लागि एनजिओ फोरमया कार्यकारी निर्देशक जुयाः तःदँ ज्या यात, रेनवाटर क्याचमेन्ट एसोशिएशनया आजीवन दुजः जुल, सरकारया रेनवाटर हार्भेस्टिङ नेशनल स्टेयरिङ कमिटीया सदस्य सचिव जुल, फ्रेशवाटर एक्सन नेटवर्क साउथ एशियाया संस्थापक दुजः नं खत, स्कुल अफ एनभाइरोन्मेन्ट म्यानेजमेन्ट एण्ड सस्टेनेबल डेभेलोपमेन्टया भिजिटिङ फ्याकल्टी नं जुल, एकिकृत शहरी विकास केन्द्रय् नं कार्यकारी निर्देशक जुयाः ज्या यात । लिपतय् एरोसान सस्टेनेबल सोसल इन्टरप्राइजेज मोडेल फर स्यानिटेशनय् सक्रिय खनेदत । 

अन्तय् थुलि हे जक धाये, कि व छम्ह गजबम्ह व्यक्तित्व खः, झीगु समाजय् ब्वलनाः उकि चकंगु बिचाः, दक्व कथंया मनूतलिसे उलि हे बांलाःगु स्वापू तयाः छम्ह मनुखं समाजय् परिवर्तनया लहर हइपि तसकं म्हो मनूत मध्ये छम्ह । व छम्ह मनू जक मखु छगू संस्था हे खः । गन गन पलाःतल, दक्वथाय् झल्लमल्ल याइम्ह छम्ह प्रकाश खः व । छगू उन्नत व विकसित वातावरण मैत्री समाजया निर्माण यायेगु वयागु तःगु म्हगस पूमवंनि । शायद व म्हगस पुवंकेगु दायित्व झीगु ब्वहलय् तयाथिकूगु दु वं । 

लहना वाःपतिइ पिदंगु २०२२ सेप्टेम्बर