जि नं बुद्ध जुइगु (बाखं )

राजेन मानन्धर

चक्कंगु बाहाः छखे क्वाःपाः द्यः, लुखापिने छज्वः सिंह । दथुइ चिबाः स्वंगः छगःया न्ह्यःने धर्मधातु । जवल्हाःपिकानाः गां न्ययातःपिं मिस्त झ्वः झ्वः आलमनिया बट्टाचां जाकि लिकानाः निगः निगःयानाः द्यः पुज्यानाः चाहिलाच्वन । छम्हनिम्हस्यां अन च्वंगु गं ताङतिङ सः वयेक न्यायेका वन । पलख च्वनेवं हे मन आनन्द जुइगु थाय् । 

क्वाःपाः द्यःया लिक्क लाःगु बुद्धरत्नया न्हय्त जाःगु न्हूगु तखागु धलान छेँ । छेँया दकलय् च्वय्या तल्लाय् छेँजःपिं । अंगः जायेक नारां द्यः, किस्न द्यः, भगवती द्यः अले भगवान द्यःया किपा फ्रेमय् यखानातःगु दु । तजाःगु लासाय् बुरिम्ह छम्ह ग्वतुलाच्वन । मिसा मचा छम्ह डेस्कचाय् च्वनाः स्कुलया लागि छेँ ज्या यानाच्वन । 

स्वाहाने सः तायेदत । छेँया हामा बाज्यःवंम्ह बुद्धरत्न लाकां त्वःताः दुहां वल । तपुलि त्वःताः टेबुलय् दिकल । लासाय् भ्वसुला च्वंम्ह बुरिम्ह मामं छ्यं ल्ह्वनाः स्वल । 

“मांया न्ह्यलं चाल ला?,” बुद्धरत्न दुहाँ वयाखतं मांया लासाक्वय् फ्युनात । “थौं विहारय् छकःवनावया का । मवनागु यक्व दत, भन्तेया बाखं छकः न्यनावया का । भौनं चिया हयाबिल ला?”

मांम्हस्यां उसिं छ्यं संकल, म्हुतुसि भचा फस्वयेकल । काय्म्ह जुरुक्क दनाः थाहाँ वन । च्या त्वनावःगु जुइ । म्हुतु पाकापाका संकाः दुहाँ वल ।

पलख लिपा बुद्धरत्न ल्हातिइ सफू ज्वनाः ब्वब्वं मांम्हसित न्यंका च्वन — “झी थः जक तरेजुया वनां मगाः, संसारयात हे तरेयायेमाःपिं ।उकिं ला झीसं सकसितं मतिना यानाः करुणा तयाः बोधिसत्वया लँपु ज्वनाः पारमिताया अभ्यास यानाः व दक्व जगतसंसारया सत्वप्राणीपिनिगु लागि नं थी थी द्यःपिनिगु पूजा यानाः, जप ध्यान यानाः, मन्त्र ब्वनाः सकसितं बुद्ध दयेकाः जक थः बुद्ध हे जुइगु ।”  

मिसामचाया न्हाय्पं तिंस्वात । अनं तुं हालाहल, “ड्याडी । जि नं बुद्ध जुइगु न्है ?”

बौम्हसित भचा मछिन । सुल्चं क्वछ्वयाः ज्वय्पियाः स्वल । “छ छाय् जान्ने? सुम्क थःगु होमवर्क या ।”

अजिम्ह छकः छय्यात, छकः काय्यात अले हानं छकः काय्या ल्हातिइ च्वंगु सफूयात स्वल । ननिमवाः । 

काय्म्हस्या खँ न्ह्यात हाकनं — “अँ । मां । झीसं सुं प्राणीयात दुष्भावना तयेमजिउ । छाय् धाःसा झी ला दक्व हे बोधिसत्व नि । हला ? झीत बोधिसत्व जक जुयां मगाः, झी ला बुद्ध हे जुइमाःपिं ।”

“अय्सा जि नं बुद्ध जुइ ला?”

“व खँ लिपा ल्हाये का । झी दक्व बुद्ध जुइपिं धासेंलि मगाः ला ? बरु दक्वसित बुद्ध दयेकीपिं धाःसा जिपिं हे खः न्है । दक्वस्यां गथे यानाः बुद्ध जुइगु धकाः सियाच्वनीमखु, जिमिसं सिउ । उकिं जिमिसं तन्त्र मन्त्र पूजा पाठ यानाः उमित बुद्ध दयेका बिइगु का । ”

मांम्हस्यां फांगा हे चिइकाः काय्या ख्वाः क्वथीक स्वल, अले धाल, “का का । छ नं बुद्ध जु । जिमित नं बुद्ध दयेकि ।”

०००

बाखं कनाच्वच्वं हे अन घण्टी न्यात । कुने सुं वल धकाः स्वम्हस्यां वं वयात वं वयात स्वल । 

बुद्धरत्न थः हे म्ह बाम्ह पिकयाः झ्यालं स्वल । पिने खंम्ह मनू वं म्हसिउ । वयात छु याये छु याये जुल । वनेला मवनेला जुल । 

ताबाय्त क्वस्वलं नं मिखा चूमलाः । व मनुखं लुखाय् घाराघारा यात । च्वय् झ्यालय् च्वंम्ह हालाछ्वत — “सु व ? अपाय्सकं खापा संकेमाःला?”

कुने च्वंम्ह मनुखं गःपः तःहाकःयानाः थस्वयाः लिसःबिल, “जि जि । आसाकाइ । छकः नापलाये धकाः वयागु । क्वहाँ बिज्याहुँ ले ।”

“ओहो । छ वल कि जिगु दिन हे बिछुक लगेजुइ । आम्कनं हे धा छु धायेत वयागु?”

“मखु । छकः कुहाँ हे बिज्यायेमाली । खँ छता दु ।”

वं ननिमवासे झ्याः खापा तित । 

मांम्हस्यां न्यन, “छाय् ? सु वल?”

“व हे झ्वकमनीम्ह ज्यापुचा का । वइगु हे स्वये मययेधुंकल जितः । छकः मखु निकः मखु । जिं लातकि वयागु त्वानाः हे त्वथुलाबिइ तिनि छन्हु ।”

“छाय् छु यात वं ? छिमि बाःया इलय्निसें झीथाय् मालकि धालकि स्या यानाबिउवइम्ह व । धाःगु ज्या यानाबिइ । व मदुसा थ्व छेँ हे दनेखनीमखुजुइ झीसं । ल्वःमन ला? छाय् मयःगु व छन्त?”

“छाय् छाय् का । आसे जिं वयात बाकि हे तयेमखु थौं ...”

हाहां व स्वाहाने छपुं छत्वाकःयानाः कुहाँ वन । अजिम्ह व छय्म्ह ज्यः जुयाः व वंगु स्वयाच्वन ।

०००

बाहालय् बखुंचात घुरघुर यानाच्वन । मेपिनि अन वयाः बखुंतय्त जाकि नकः वयाच्वन । मस्त छम्हनिम्ह उखेथुखेयात बखुंत भाराभार ब्वयावनी । स्वयाच्वंपिनि मन आनन्द । गं ताङतिङ न्यानाहे च्वननिति ।

बुद्धरत्नं खापा चायेकाः नापलाःवःम्हसित न्वात, “का धा । छु धाः वयागु ? व हे ध्यबा धाः वःगु ला जुइनि । छिमिगु ज्या हे छु । छकः ज्या याकलकि जिवंकाछि सलं वांन्यायेथें न्याइगु ।”

“अथे मखु । दछि दछि दयेधुंकल ज्या यानाबियागु । ध्यबा धाःसा आःतकं ल्हातिइ लाःगु मखु । जिमि नं ला भुतू दुनि ।”

“खँ हे अप्वः छिमि । बि हे बिइनि । छन्त ज्या याकाः ज्याला मबिसे सिनावनीला जि ?”

“छःपिं करोडपति । जिपिं जुलं तुतिं ख्वानाः त्वाथं क्वायेमाःपिं । भचा दया हे तयाःसां ध्यबा बिइमाःगु बिउसा जिउनि । फ्वं वयागु मखु । ज्या यानाया ज्याला काः वयागु ला खःनि ।”

ध्यबा काःवःम्ह व ज्यापुया सः मचायेक हे तसः जुल । उखें उथें च्वंपिन्सं भुनाः स्वः वल । छेँ थुवाःया अथे याये थथे याये मसिल । 

“अथे बेइज्जत यायेथें हाले माःला ? दुसा बिहे बिइनि । उकुन्हु तिनि काय्यात अमेरिका छ्वयागु जुयाः ध्यबा हे मदु । मेगु महिनाय् बाः वइ अले बिइका । तं चायेमेत ले ।”

“अपाय्मछिखागु छेँ बालं तयातःगु दु । अयाय्जिगु बिजनेस यानाच्वंगु दु । जिगु उलि ध्यबा काकां छःपिन्त छु दइगु धइगुनि । धर्म याइपिनिगु ताल थ्व हे ला?”

बुद्धरत्नं मिखा तग्वःयानाः स्वल । “म्वाःमदुगु खँ ल्हानाच्वनेमते न्है । बांलाइमखु । छु सिउ छ्रं धर्म धइगु । छ ज्यापुचा थःगु थासय् च्वँ ।”

“तःकः हे जुइधुंकल । थौं ला ध्यबा मकासे वने हे मखु ।”

“हेपेयानागु ला छं?” बुद्धरत्नं ल्हाः म्हूचिन ।

“ग्याइ धकाः च्वनागु ला?” ज्यापुचा नं छतिं मग्याः, “यक्व हे पियाच्वनेधुन । थौं ला ज्याला मकासे वने हे मखु । धर्म यानां छु याये मनय् धर्म मदुसा । बिहारय् वनेमाः, अने अने धर्म यायेमाः धकाः सिउ, ज्या याकाः ज्याला बिइमाः धकाः मसिउ । जिपिं थज्याःपिं गरिबतय्गु हिचःति अथें हे घुतकेगु बिचाः ला? त्वते मखु न्है थौं जिं ।”  

बुद्धरत्न लाखय् खाःथें खात । पिहाँ वयाखतं ज्यापुया गःतां ज्वन । ज्यापुया नवाये हे मलाःनि , वं वयात हुसुसुसु सालाः बहालय् दथुइ यंकल । 

द्यइकेवःपिन्सं नवाये मछाः । उमिसं बुद्धरत्नया तं सिउ । दक्व ज्यः जुयाः स्वयाजक च्वन । 

ज्यापुचिया गःतां जक त्वतकेत सन । वं तःमिम्ह बुद्धरत्नयात थिइ मछाः । उकिसं वया थःगु त्वालय् जूबलय् व ला धुँथें । तर नं ज्यापुचा मग्याः । धाथें ध्यबाया आखिरी हे जुयाः ला उलि हालेगु साहास यात वं । 

“स्यायेसा स्या, पालेसा पा । तर थौं जिं सह यायेमखु । थ्व धर्म यक्व याइपिं मनूत झन ग्यानापु । जिमित स्व, धर्म नं यायेम्वाः पाप नं यायेम्वा । नयेत मदुसा मुस्या नयाः द्यने तर सुयागुं धिम्न्यःध्यबा लाकाः मनया । जिं ला थुलि हे जक सिउ — गुगु कथंया पाप मयायेगु, थःगु मन शुद्ध यायेगु । आमज्याःगु तालं छन्त नर्कय् तकं थाय् दइमखु । सिउला छं ?”

बुद्धरत्नया ख्वाः ह्याउँसे च्वन । बहालय् गं ताङतिङ न्यानाच्वन । 

OOO

(लुम्बिनी बाैद्ध विश्वविद्यालय व मिसा साहित्यकार मुनाया ग्वसालय् जूगु बाैद्ध बाखं धेंधे‌बल्ला कासाय् जिगु बाखं प्य‌गूगु थासय् लाःगु । साभार बाैद्ध बाखं मुना । सम्पादक डा माणिक रत्न शाक्य । प्रकाशक लुम्बिनी बाैद्ध विश्वविद्यालय।)

2022/05/01