फ्रान्सया ग्रेजिल्योंया महलय् एस्पेरान्तो कक्षा
राजेन मानन्धर
नकतिनि एस्पेरान्तो भाय् सयेकाबलय् हे जिं फ्रान्सया ग्रेजिल्यों महलया बारे न्यनागु, ब्वनागु । ध्यबापुले म्वायेक म्हगसय् ला छु खनी छुखनी, तर धाथें जिं व थासय् पलाः हे तये खनी धकाः ला ग्व, गबलें बिचाः तकं मयानाथें च्वं । तर अकस्मात सन् २०१२या निंतिं जितः थनया छगू छगू हप्ताया निगू एस्पेरान्तो भाषा कक्षाया नितिं (अले ल्पूएजेकय् नं) पाहाँ शिक्षक कथं सःतीगु जुल धायेवं छझाः ला न्ह्यलय् ला ज्वलय् ला जुल । थुकथं जुल जिगु जीवनया न्हापांगु फ्रान्स लिसेया साक्षात्कार सम्भव जुल ।
फ्रान्स धालकि जिगु ह्वांगु चाःगु मिखां म्हगसय् खनी — व आइफल टावर, व विजय ध्वाखा, व फेसन व इतिहासया लँ साँजेलिजे, व लुभ्रया म्यूजियम, मोनलिसाया किपा, जुजुया छ्यं तकं चदंक पालाः जनताया शासन स्थापना यायेफुपिं वीर जनता । पिउपिउं जिगु म्हगस पुवनीगु दिं नं वल ।
अगस्ट ३ कुन्हु पेरिसया एअरपोर्टय् जितः कायेत झाल मय्जु एलिजाबेथ लाम्बेर्ट । वय्कलं जितः अनया शटल ट्रेनं पेरिस एअरपोर्टया स्टेशन जुकाः जि थ्यंकेमाःगु मोंपार्नासे स्ेटेशनय् तक यंकादिल । वं घारांघुरुं, ध्वातुमतु, कारांकुरुंयात छखेचीकाः जिमिसं जिगु लगेजया निगः ततःग्वःगु सुटकेस लुतुलुयाः नं ट्रेन लुइकां त्वतल, न्ह्याये १५ मिनेट ति जक न्ह्यः । हवाइजहाजथें सुल्ल वनीगु दु्रत गतिया टिजिभि ट्रेनया फस्टक्लासय् च्वने दसेंलि छु माल?
निघौ लिपा जि लमांया स्टेशनय् थ्यन । जितः कायेत भाजु लुइ ज्यूलां वयाच्वन, एस्पेरान्तोया चिकिचाधंगु ध्वाँय् संकाः । वयाःगु कारय् च्वना वना झ्यालं खनेदक्व शहरया दर्शन यायां । थन स्वनिगलय् अन हे गाडी, अन हे लँजुवा अले अन हे बँपसःतयाः थःथःगु अधिकार ब्यकुंच्यानाच्वंपि मनूत क्वातिथें घारांधघुरुं स्वयाच्वनागु, थन लँया लँ जक, लँय् मनूत नं मदुला धैथें च्वंबलय् जितः ला छझाः थन नं बन्द वा कफ्र्यु जकं तयातल ला धकाः ग्यासे वःगु । पेरिस स्वयाः १९० किमी दक्षिण पूर्वय् लाःगु थ्व शहर क्रिष्ट जन्मेजुइ स्वयाः ४७दँ न्ह्यः रोमन सम्राटपिं वया शासन याःगु थाय् जुयाच्वन ।
चछि वयाथाय् बाय् च्वनेधुंकाः जि अगष्ट ४या सुथय् कौला यायेधुंकाः छझाः अनया जःखः चाःहिला वया गाडी च्वनाः । अनं गाडीइ थःगु सुटकेशत स्वथनाः जिपिं ग्रेजिल्योनय् वनाछ्वया ।
करीब ६० किमि तापाःगु थ्व थाय् व घौछिया दुने १२ बजे ती थ्यन । थ्यनेव जितः अनया पदाधिकारीतय्सं लसकुस यात । व ऐतिहासिक महलय् पलाःतयेगु सौभाग्य दुम्ह दकलय् न्हापांम्ह नेपाःमि जि ।
पेरिस स्वयाः २५० किमि तापाःगु शान्त सुन्दर व विशाल थासय् ग्रेजिल्योंया महल लाः, अंजे, लमां व टूर शहरया दथुइ पश्चिम फ्रान्सय् । प्यतजाःगु व ल्वहँतं दयेकातःगु साघ्यः रंगया महल १८० हेक्टर दूगु जंगल दुने काचाक्क गनं मिखा मवनीथाय् अवस्थित दु । सन् १५८५इ दयेकूगु थ्व महल गगुं इलय् छगू सम्भ्रान्त भारदारया सम्पत्ति खः । तःकः पुनःनिर्माण व विस्तार यायेधुंकाः थ्व थौंया अवस्थाय् थ्यन । तःम्ह परिवारया ल्हातिइ वनेधुंकाः भाजु हेनरी मिकार्डया कुतलं सन् १९५१य् एस्पेरान्तो भाय् ल्हाइपिनिगु मंकाः सहकारी दयेकाः थ्व एतिहसिक महल न्यानाकाल । थुकथं वंगु ६२ दँ निसें एस्पेरान्तिस्तोतय्गु मकां सम्पत्ति जूवःगु दु । दँय् दसं जुयाच्वनीगु दर्जनौं ज्याझ्वलय् ब्वति कायेत लगभग १५०म्ह मनूत अन थ्यनाच्वनी । सयेकी सयेकी अले नापनापं न्ह्यइपुकी । छगू कथं थ्व एस्पेरान्तो भाय् ल्हाइपिनिगु निंतिं तीर्थस्थल हे खः धाःसां जिउ ।
थ्यनेवं जिगु छाति तफ्फा जुल । मानौं थ्व महलया मालिक जि हे । थ्व महल थनतक थ्यनेत दक्वस्यां याःगु मिहेनत जिगु हे । अनया कलात्मक लुखा, झ्याः, तःपाःगु न्हाय्कं दूगु आलिशान बैठक, सपूmधुकू, नयेगु कोठा, स्वाहाने, तलय् च्वंगु द्यनेगु कोठात छगू छगू स्वःवना, चिवा कायेथें ।
अनया ज्याझ्वः धैगु क्याम्पिङ वा वर्कशप थें खः । थन मनूत नां दर्ता यानाः, दां पुलाः, थने हे नयेगु, च्वनेगु अले सयेकेगु यानाः वइ । जि थन निगू ज्याझ्वःया निंतिं वयागु — अगष्ट ४निसें ११तक पर्यकीय भेला, अले अगष्ट ११ निसें २० तक कतांमरि प्याखंया भेला ।
भचालनेवं ज्यःनांया ईत्यल । साक्क नया । सोह्रौं शताब्दीया कलात्मक मिच्याकेगु थाय् दूगु फ्रान्सया शाही महलय् नवाबी ज्यःनां । फ्रेन्चतय्त नयेगु सुनां स्यनी ? नयेगु नं लय्तायेगु जुइगु छगू बहाना खः उमि । वाइन धैगु इमि लः त्वनेथें हे त्वनेमाः । उकिसं गुलिसितं ह्यांगुु माः, गुलिसितं गुलाबी रंगयागु अले गुलिसितं तुयुगु । गुलिसितं चाकुगु माःसा गुलिसितं पांैगु । छिमिसं नयेगुली यक्व शौख यानाच्वन धालकि उमिसं थः नयेगुलिइ थुलि खुशी जुइत यक्व संघर्ष यायेमाल, सामन्ततय्सं थःगु अनाज ल्ह्यया यंकूगु, सैनिकतय्सं लुटेयाःगु, क्रान्ति जुयाः बुँज्या याइपिं मदूगु व युद्धकालय् बम वर्षा जुयाः यक्व यक्व खेतीयोग्य जमिन बरबाद जूगु मर्मस्पर्शी खँ कनी । खतुं नयेगु भाग्य दुपिनि जक दइ अले बुद्धि दुपिन्सं उकियात लसताया बहाना दयेकी हँ । अथे जुयाः ला उमि फ्रेन्चतय् थःगु नयेगु वां थःगु चिहान गाः खनी धकाः थःत थम्हं गिजेयायेगु चलन नं दु । यक्व नयेमजिउ, दाः दूगु नयेमजिउ, चि तयाः नयेमजिउ, उगुं थुगुं धाधां नयांच्वनी, न्हिलांच्वनी, म्वानांच्वनी फ्रान्स ।
नये सिधल । जितः चिकिचाकू जुयाः नं हिसिचा दूगु कोठा बिल । नं १३ । जिं न्यनातयागु, यूरोपय् यक्व देसय् १३ ल्याःयात अशुभ धकाः धाइ अले थ्व ल्याःया कोठा हे दइमखु, यक्व थासय् । जितः छु, थ्व ला जिगु संस्कृति मखु, वःसा छु वइ? ख्याः वइला? मग्याः । मनमनं खँ ल्हाल्हां ग्वतुलाबिया ।
बहनी सहभागिपिंलिसेया म्हसिका कालबिल जुल । न्हापांगु ज्याझ्वलय् मुकं सहगागित २९म्ह दु — दकलय् अप्वः ला फ्रान्सयापिं हे खना, वयां लिपा बेल्जियम, इटली, जर्मनया नं दु । जिं थःत अन वःपिं बाज्यः वनेधुंकपिं सहभागिपिन्त एस्पेरान्तो स्यनेत नेपालं वयाम्ह धकाः परिचय बिइदुबलय् जितः गर्व ताल । थन स्वंगू कथंया कक्षा संचालन जुइ — विदेशीतय्त फ्रेन्च भाय्या कक्षा, मसःनिपिन्त एस्पेरान्तो भाय्या कक्षा व सयेधुंकूपिन्त एस्पेरान्तो भाय्या खँल्हाबल्हा कक्षा । स्वंगूगु, अथे धैगु बांलाक भाय् ल्हाये सःपिन्त अभ्यास याकेगु कक्षा संचालनया जिम्मा जितः वल ।
सुथय् ८ बजेनिसें ९ बजेतक सुथसिया कौला जुइ अले ९ बजेनिसें १२ बजेतक एस्पेरान्तो कक्षा जुइ । वयां लिपा ज्यःनां धुंकाः उगु क्षेत्रया प्राचीन ऐतिहासिक स्मारकत स्वःवनेगु ज्याजुइ । बहनी हानं मेगु ज्याझ्वः जुइ, थी थी न्ह्यइपुकेगु ।
छगू हप्तातक जिगु कक्षाय् जिं हरेक दिं नेपालया छगू पक्षया बारे सामान्य परिचय बिया — भूगोल, इतिहास, राजनीति, भाय्, जातीय विविधता, धर्म, व अन्तय् नेपालय् एस्पेरान्तो भाय्या प्रचलनया खँ । नेपाःया नां तकं मन्यंपिं मनूतय्गु निंतिं झीगु दिनचर्याया खँ ला दन्त्यकथाया छगू अंश थें जुयाच्वनीगु । छगू कथं जि व अवधितकया निंतिं नेपाः व यूरोपया नितंतिं ताँपु जुयाबिया ।
ज्यःनां धुंकाः जिपिं न्हिंन्हिं अन व्यवस्था यानातःगु गाडीइ च्वनाः पर्यटक जुयाः चाःहिउ वना । विशेष यानाः जिपिं अन बुजेया महल, अन्झूया क्रस, प्लेसिबुरेया महल, अँझेया महल व अनया एसिहासिक गलैंचा, पुलांगु अस्पतालयात दयेकातःगु संग्रहालय, मोंसोरेया महल, ल्वा खुसिइ डुंगाया शयर अले लमांया एतिहासिक क्याथड्रल स्वयाः हप्तादिन बिका । झिंन्यासः द्वःछि दँ पुलांगु अज्याःगु स्मारकत ला फ्रान्स जायेक हे दुगु जुयाच्वन ।
बहनीया ज्याझ्वः मध्ये अगष्ट ६कुन्हु नेपाःया बारे प्रस्तुति यायेगु दिं लात । नेपाःया बाबांलाःगु किपात न्ह्यब्वयाः जिं उमित नेपाः धैगु शुन्दर शान्त व विशाल धकाः कना । तर नेपाल धैगु मसिउ पिन्सं ला मसिउ, सिउपिन्सं ला थनया राजनीतिक उथलपुथल, अव्यवस्था, भ्रष्टाचार, संविधान दयेकेमफुगु, जुजुवादीतय्गु आन्दोलन, जातभात, थी त्यःमत्यः आदिया न्ह्यसःया वर्षा हे यात । थौंकन्हय् नेपाःया छुं नं खँ सिइकेगु भचा जक इच्छा यातकि इन्टरनेटं दक्व खँ कनाबिइ, सुचुकेगु, झंगःलायेगु कुतः मयाःसा हे बांलाइ ।
अगष्ट ११ निसें २० तक कतांमरि प्याखंया भेला धकाः हानं मेपिं मनूत थ्यंक वल, पुलांपिं चाकुगु माकुगु अनुभव ज्वनाः लिहाँ वन । थ्व पालय् सहभागि ल्याः ४२ खात, वःपिं मनूत व हे फ्रान्सं, जर्मनीं, बेल्जियमं, स्पेनं, ब्राजिलं वःपिं । ज्याःझ्व न्हापाथें खः तर बहनी न्हियान्हिथं जिगु अल प्रस्तुति दइगुलिं सुथय्या कक्षाय् जिं प्रशिक्षर्थीतय्त निघौत्यातक नेपाःया लोकबाखँ न्यंकाः उकिया आधारय् नेपाःया सामाजिक व साँस्कृतिक परिवेशयात कयाः छलफल याका । बहनी न्हियान्हिथं निघौतक नेपाःया थीथी विषययात कयाः अलग अलग प्रस्तुति याना ।
ग्राजिल्योंया थ्व हप्ताया कार्यक्रमया नां हे कतांमरि प्याखं हुइकेगु । अथे जुसेंलि थन वयेन्ह्यः जिपिं नं कलाः संस्कृतिया ख्यलय् धनीपिं खः धकाः ब्वनातयगु लुमनाः न्हाय्तपु जुल । धर्म संस्कृतिया खँ ल्हायेदतकि स्वगयर्् च्वनाति ग्यनीपिं सःसिउपिं निम्हस्वम्हसित नेवाःतय्गु कतांमरि प्याखं हुइकेगु परम्पराया बारे न्यना । सुनां नं ध्वाथुइक कनामबिउ । अले बसन्तपुलिइ मियातइपिं सुकाय् चिनातःपिं कतांमरि निम्ह न्यानायंका फ्रान्सय् ।
ग्राजिलियों वयागुया छगू लोभ थन जिं थ्व कतांमरि कलाया कखग सयेके खनी अले जिं स्वनिगलय् कतांमरि प्याखं धकाः नं खः । तर कतांमरि दयेकेगु कक्षा व जिगु एस्पेरान्तो कक्षा व हे इलय् लाःगुलिं न्हियान्हिथं जुइगु व सेसनय् जि च्वने मखन । नुगः नं स्यात, तं नं वल ।
तर छकः व्यवसायिक रुपं कतांमरि प्याखं हुइकीम्ह अले थन थ्व स्यनेत जर्मनी निसें वःम्ह क्रिष्टोफ फ्रान्कलिसे धाःसा छझाः गंभीर खँल्हाबल्हा जुल । वं नेपाःया कताःमरि स्वयेगु इच्छा क्यन । जिं नेपालं हयापिं कतांमरि छज्वः वया ल्हातिइ तयाबिया । उखें थुखें चाःहिकाः स्वल । वयात उलि चित्त बुझेमजुल । थुलि जक खः ला? थ्व ला धाथें प्याखं हुइकेगु कताःमरि मखु धाल । तर नं वं थ्व कतांमरियात हे थुकथं परिमार्जन याःसा थुकी जीवन हये जिइ धकाः सल्लाह बिल ।
वयात संसारय् थी थी थासय् कतांमरि प्याखं हुइकेगु परम्परा बुलुहुँ बुलुहुँ तनावनाच्वंगु खायुगु सत्यं इकुसेच्वंका बिउगु दु । टेलिभिजन, भिडिओ गेम, कम्प्युटर व इन्टरनेटं मस्तय्त न्हियान्हिथं नुनायंकाच्वंगु दु धैगु खँय् वनं सचेत, जिनं सचेत । निम्ह प्यम्ह मनूत सचेत जुयां छु हे जुइ जब संसारया दक्व उद्योगपति व ब्यापारीत मस्तय्त क्यनाः क्यनाः थःगु व्यापारयात प्रवद्र्धन यायेगु ज्याय् ब्वाँय् जुयाच्वंगु दुसा । अथेसां फ्रान्सय् कतांमरि प्याखं क्यनेगु लहर आःतक नं न्ह्यानाच्वंगु दनि । ल्याें धैगु शहरया हे परिचया जुयाच्वंगु गुन्योंया कतांमरिप्याखं स्वयेत १०.८० यूरो (१२०० तका ) पुलेमागु खँ नं थन प्रासंगिक जुइ, अझ अन ला विश्वया प्याखं हुइकेगु कतांमरिया संग्रहालय हे दु ।
व बाहेक अन झँपियरं संगीत स्यनाच्वन, झँलूकं प्याखंहुलेगु स्यनाच्वन । बेल्जियमं वःम्ह निक्की यान्सेनं मस्तय्त बाखँ जक कनाच्वन । बाखं खनेगु नं छगू ब्यावसायिक कला जुयाच्वन उमिथाय् । बेर्टं अन वयाच्वंपि मस्त व नच्चापिं ल्याय्म्ह ल्यासेतय्त यःयःगु म्हितेगु, न्ह्यइपुकेगु ज्याझ्वःन्ह्याकाच्वन ।
यायां निवाः फूगु चाहे मचाः । अगष्ट १८ कुन्हु जितः ग्राजिल्योनं फ्रान्सया उत्तर पश्चिम कुंचाय् लाःगु समुद्रतटय् च्वंगु बःचाधंगु शहर प्लूएजेकय् जूइगु मेगु ज्याझ्वलय् यंकेत मय्जु डानीयल फोन्टेन व मोनिक गेर्बे वयाः काःवल । जिगु व शानदार महल ग्रेजिल्योंलिसेया सहवास थनतक हे जुल ।
अनंलिपा प्लूएजेकय् छवाः च्वनाः एस्पेरान्तो स्यना । व धुंकाः लिरे, नान्त, ल्यों व पेरिसय् गुन्हु बिकाः जिुगु लछिया फ्रान्सयात्रा क्वचायेकाः नेपाः लिहाँ वया ।
Published in Sandhya Times on 2012 10 26 (1132 Yonlaga 12) Esperanto Class in Gresilliion Caste of France"
