20110204 संघर्ष समितिया ताःचा सुइके ?

राजेन मानन्धर

संघर्ष धैगु योजना दयेका, साइत स्वयाः शुरु याइमखु । थ्व ला आवश्यकतां मनूतय्त घ्वातूघ्वानाः याकी, सुयात छु यायेमाः वं अन व याइ । सुनां गुलि  फुु उलि उपलब्धि हासिल याइ, संघर्षयात न्ह्याकेफुम्ह नेताया जन्म नं अनं हे जुइ । तर नेवाःतय्गु सवालय् धाःसा थ्व संर्घष व आन्दोलनया सामान्य नियम लागु जुइमखु । आःतक जूगु, जुल धयातःगु दक्व धयाथें आन्दोलन लमियात भम्चा स्वकाः बाजं थाकाः ब्याहा यायेथें हे जक जुयाच्वंगु दु । अथे जुयाः अन माजु जुइम्हस्या ग्वःतोलाया सिखः क्वखायेगु खँ तःकः जुइ, मिजंयात यःम्ह खः लाकि मखु धैगु खँ जुइमखु । आः इलय् ब्यलय् नेवाः बुखँपतिइ वइगु नेवाः स्वायत्त राज्य दइबलय्यात धकाः दयेकातःगु संघर्ष समिति छगू अज्याःगु हे तामझामया ज्याझ्वः खः ।

धयाच्वनेम्वाः नेवाः राज्य थःगु स्वाभिमान दुपिं हरेक नेवाःतय्गु म्हगस खः, थःगु अस्तीत्वया चिल्लाय् खः । अले थ्व हयेगु –( बिलकि ल्हाः फयाकायेगु)जिम्मा थःत नेवाःराज्यया निंतिं पाये धकाः वःगु खलःपुचःया सामुहिक रुपकथं नेवाः स्वायत्त राज्य संघर्ष समितिं काःगु जुल । अन दुपिं गुलिं गुलिं खलः पुचः ला नेवाः राज्यप्रति कटिबद्ध हे खनेदु । अथेसां लसिंया काय् नं लोकेश्वर जुइफु धइगु बाखं पाखें प्रभावित जुयाःहे जुइ, झीसं गुलिगुलिस्यागु आगं सिइक सिइकं नं स्वीकार याना । मेगु विकल्प दयेकेमफुगु नं नियमित आकस्मिकता जक जुइफु झीगु ।

अन्तरिम संविधानय् संघीयता च्वयेवं दंवःगु थ्व समिति गर्भाधानया इलंलिनसें न्ह्यसःचिंया पुखुलिइ लाल कयाच्वंगु दु । ब्यंकेगु ई निसें  नेवाःतय्सं थ्वयात म्हसीका कायेमफूगुलिं आः थ्वं सुलिसे इहिपा याइगु खः धकाः मनूतय्सं स्वयाच्वंगु दु ।  थ्व इलय् आः साधारण नेवाःतय्गु न्ह्यपुइ छगू न्यनेमजिउग न्ह्यसः दनावयाच्वंगु दु – धाथें थ्व संघर्ष समितिया ताःचा सुयाके जुइ? अथवा थुकियात ताःचां प्याखं हुलीम्ह कतांमरियात थें लिउने सुनां दम तयाच्वन जुइ ?

अबुया नं उलिहे काय्या नं उलिहे अंश दइगु थुकिया संरचना हे अजबगु । हानं दक्व हे अध्यक्ष जुइमास्ति वइगु अले दक्वसित लय्तायेकेत पालंपाः अध्यक्षया सिरपेचं पुइगु इच्छा पुवंकाबिइगु थुकिया विधान नं चिन्तामणी झोला स्वया म्हो तिलस्मी मजू । पिने नापलाःसा भ्यराभ्यर जुइगु राजनीतिक प्रवृतियापिं नं थन छगू हे लाइनय् आज्ञाकारी मस्तथें च्वनेफूगु नं थुकिया मेगु अजूचायापुगु  प्रकृति खः । थःथःगु पार्टीया संघीय व्यवस्था व अझ जातीय अग्राधिकारया औपरचारिक अवधारणा स्वयाः आगरां देगरां पाःसां थन धाःसा क्रान्तिकारी स्वयाः नं क्रान्तिकारी जुयाः थुगु ”ट्याबु” विषयय् तिंतिं न्हुयाः हालाच्वंगु दइ, थःगु पार्टीया हे ध्वाँय् ज्वनाः । अथेसां थ्व संघर्ष समितिइ च्वंपिन्त थःगु पार्टी लाइन स्वयाः ब्यागलं खँ तल धकाः थौं तक सुयातं कारवाही याःगु वा स्पष्टीकरण तक नं फ्वंगु खने मदुनि । थ्व फगत संजोग वा पार्टी नेतृत्वया लापरवाही जक जुइफइमखु ।

माउपार्टीया नेतां हाकु लंसुरुवाः फिनाः बसन्तपुरय् नेवाः राज्य घोषणा याःगु गुलिचां मदुनिबलय् मचापार्टीया सक्रिय सहभागिता सहित दशरथ रंगशालाय् भव्य घोषणा जुल नेवाः राज्यया । अन यायेधकाः धयाः नं मयाःगु ज्या दक्वयात ल्वःमं ख्यःमं धकाः धयाहे छ्वत धाःसां नं उगु घोषणा धुंकाः यायेमाःगु ज्या मयासे च्वंगु यात धाःसा उलि सहज कथं कायेफइमखु । मचा बुइके सःसा मचायात माःगु संस्कार व पौष्टिक आहारया व्यवस्था यानाबिइमाः धकाः अबुजुइसःपिन्त सुनां स्यनाच्वने म्वाः । उकिं राज्य दयेके धुंकाः नं थुकिं गुगुं कथंया प्रशासनिक इकाइया अस्तित्व खंकेमफुत, थन प्रशासन चलेयाइपिं मनूतय्गु किपालु मलुत, सुरक्षा बिइपिनिगु सासः मलुत, थनया आर्थिक, सामाजिक, शैक्षिक, भाषिक नीति आदि धकाः पितबिउगु भ्वं मस्त भ्वय् म्हितूथाय् तकं उल्लेख मजुल । आखिर थ्व नं माओबादीया बसन्तपुरया घोषणा स्वया एक छटाक नं झ्यातु मजुल । याइगु हे खःसा अपाय्जिगु ज्या यायेधुंकाः कमसेकम थुकिं थःगु राज्य थपाय्धनेमाः धकाः तक धाइगु जुइ, मधाः, बरु नेवाःत सभासद्त नं जानाः दयेकातःगु सिन्हःपता पाय्धंगु नेवाः राज्ययात माकःमतिना यानाः घय्घय्पुनाच्वन । अले थुकिं अःपुक म्हिगः तिनि वःपिं ६५ प्रतिशत आप्रवासी खय्, सय् व मस्र्यातय्त थःनालाः उमित नेवाःराज्यया नागरिकता तकं बिइत तयार जुल, उमिगु अधिकार रक्षाया निंतिं थः प्रतिवद्ध धकाः छाति चकंकाः भाषण नं मुइकल । थ्व खँ अःपुक पचेजुइमखु  छम्ह सच्चा नेवाःयात । 

देशय् छकःयां छकः संविधान च्वयाच्वन, वहे संविधानं दयामाया याःसा जक नेवाः राज्य दइगु थुइकाः नं थ्व समितिं उकियात दवाबया नामय् छम्ह सभासद्यात थःगु ल्हाःचिंया प्वः लःल्हायेगु बाहेक व खःथें न्यंक बानेश्वरय् हुल क्यनेगु बाहेक मेगु तात्विक रुपं दबाव बिइमफुत थुकियात नं अल्छिपह जक धकाः धायेगु पाय्छि जुइमखु । अनंलि थ्व समितिं मेमेगु राज्यया सिमांकन, शासन पद्धति, निर्वाचन पद्धति, नागरिक परिचयपत्र अले थःगु राज्यया लः, मत, खुसि, पहाड, द्यःगः अले न्हाय्च्वकाय् च्वनाच्वंपिं सुकुम्बासी आदिया बिषय् नवायेमफुगुयात नं ल्वःमंगु जक धायेफइमखु । पिनें वःपिन्सं थन क्यनीगु उभौली, ल्होसर, छठया नाटक व आः वयाः पशुपतिइ किरात तयेगु लास थुनेदयेमाःगु आन्दोलन यात अथें लाटां केरा स्वःथें स्वयाजक च्वंगु मखु थ्व समितिं ।

समग्र रुपं धायेबलय् थ्व समिति पिनें स्वये बलय् गुलि हिसिचा दु, मायावनापुसेच्वं अले निरिह खनेदु,  दुनेया खँ उलि सरल मदु । थ्वयागु मसः मसिउ पह कायेगु अभिनयं हे नेवाः राज्यया म्हगस थौं सालिनदीया सिथय् ग्वारातुलाच्वंम्ह ल्हाःतुति मदुम्ह चन्द्रावतीथें जुयाच्वंगु खः । थ्व सनीमखु – छिं याःसां सनीमखु, जिं धाःसां सनी मखु, बरु न्ह्यानाच्वंगु खुसियात न्हापं दिकाबिइ । उकिं हे थ्वं याइगु दक्व धयाथें ज्याझ्वलय् ल्वःमंगु, द्वंगु खँत दयाच्वनी । नेवाः एकता दिवसया झाँकिइ तक वःबलय् गुलिनं ल्वःमन, द्वन, व ला नियोजित रुपं हे जूगु खः । थुकिं यायेमाःगुु ज्या याइमखु ु खः छाय् धाःसा थुकियात दयेका तःगु हे ज्या मयाकेत ।

आः खनि थुइकेमाल, ध्वंचित पाः तयां खाचा ल्यनाच्वनीमखु । अन निकथंया राजनीतिक शक्ति हाबी दु — छखलः पिनें पिनें जातीय राज्यया वकालात यानाःनं केन्द्रीय स्तरय् थ्व पाखे पलाः मछिइगु जक मखु, थःगु थ्व ज्याया निंतिं दयेकातःगु कचापुचःतकयात नं डिफन्क्ट यानःतःगु पार्टी । मेखलः धइगु ततःसलं हे संघीय व्यवस्था व  जातीय राज्य मजिउ धकाः हालाच्वनीगु पार्टीत । थुमिगु पाखें छु आश यायेफइ? उकिं आः नेवाःतय्गु राज्य गुलि नेवाःराज्य जुइधइगु वहे कतांमरिचित लिउनें दम तइम्हस्यां जक सिउ, छि जि ला फगत स्वकुमि जक ।