नियात्रा - कुदान छाय् जुइमफुत निग्रोधाराम ?

   –राजेन मानन्धर

इलय् ब्यलय् झी लुम्बिनीइ थ्यनाच्वनी । गबलें धार्मिक ज्याझ्वलय् तक्यनाः,अले गबलें पासाभाइपिं व परिवारजनपिं लिसे श्रद्धा यासें अथवा न्ह्याइपुकेत हे नं । यःसां मयःसां थ्व झी दक्वसिगु मंकाः लुम्बिनी खः । भगवान बुद्धया जन्मस्थल । गुम्हं थन थुलिमछि विकास जुइधुंकल धकाः लय्ताइ, गुम्हं कोषं लुम्बिनीया मर्म मथुल धकाः न्हाय् कय्कुंकी । सोचाइ, चाहना थःथःगु जुयाच्वनी तर छुं हे मजुइगु स्वयाः लुम्बिनी उद्यान क्षेत्रय् धाःसा छुं मजूगु स्वयाः छुं न छुं ला जुयाच्वंगु हे दु । भौतिक रुपं स्वयेमाःपिनि स्वयेखनाच्वंगु दु । लुम्बिनी थ्यन कि खालि थज्याःथज्याःगु खँ जक ल्वाकःबाकः जुयाच्वनी । मन ला खः, बिचाः यायेमखु धाःसां तिंकतिंक न्हुयाच्वनी ।

तर लुम्बिनी धालकि बुद्ध जन्म जूगु क्यबयात जक थुइकेगु आःया सन्दर्भय् संकुचनया प्रतिविम्ब जुइफु उकिं वृहत् लुम्बिनीया अवधारणां थाय् कयाच्वंगु दु । आः बुद्धया जन्मस्थल, जन्मस्थल जक मखु, थ्व ला थ्यंमथ्यं सम्पूर्ण रुपन्देही व नवलपरासी जिल्लायात हे कःघानाः थन दूगु दक्व महत्वपूर्ण बौद्ध तीर्थस्थलतय्गु जुइमाक्व विकास जुइमाल अले अन वइपिं अथवा वयेन्ह्याःपिं तीर्थयात्रीतय्त सामान्य सुविधा तकसां उपलब्ध जुइमाल अले थुकिया कारणं स्थानीय बासिन्दातय्सं छुं भचा आर्थिक लाभ कायेगु वातावरण बनेजुइमाल धइगु सः थ्वइगु स्वाभाविक नं खः ।

लुम्बिनीइ न्ह्याक्व वंसां लुम्बिनीइ हे जक च्वनी, मायादेवी द्यःया दर्शन याइ, धुं धुपाय् इताः च्याकी, लिहाँ वइ । झी दक्वस्यां याइगु थ्व हे खः । अले इलं लाःसा न्हयाइपुसेच्वं धाधां चाइनिज, कोरियन अले थुखे थाइ व बर्मिज विहारय् पलख चाःहिली, मेगु ला गन छु दु धइगु तकं स्वइमखु, । थ्व झीगु ज्ञानया लँबँ चिबालागु अले तापाक्क वनेगु सम्भावनाया अभाव नितां जुइफु ।

लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालय नाप आवद्ध जुयाः थन हे च्वनाच्वँच्वं छकः जि बोधी टिभीया पुचः नाप थन लुम्बिनी स्वयाः २७ किलोमिटर तापाक्क लाःगु नवलपरासी जिल्लाया कुदान धाःगु घाँय्घिं व सिमासामां जाःगु छगू खुल्लागु थासय् थ्यन । थौं सन् २०१८ या अप्रिल ७ तिनि, तर थन च्वनां च्वनेमफयेक ताःन्वयेधुंकल । थ्व जिल्लाया दकलय् तःधंगु शहर तिलौराकोट स्वयाः करिब प्यंगूत्या किलोमिटर दक्षिण लाःगु जुइमाः थ्व थाय् । नकतिनि जक पीच जूगु जूसां निगः मोटर पास जुइत प्वाथंनिसेंया बल पिकयाः वनेमाः । दयेकीपिनि दयेकां गाःगु, मनूतय्त छिनेमा मछिनेमा । आः थन लँसिथय् झ्वःलिक छेँ दंवइ, अले सरकारी डोजरया ल्हाः चासुइ ।

कस्तूसां पिने वनाः गन नस्वाःगु धकाः नतूवनाच्वनी हँ, थःगु त्यपुचा थम्हं म्हमसियाः । थन नं अथे हे जुल । थनया स्थानीय मनूतय्सं कुदान धालकि थ्व थाय् क्यनीगु खनी । सरकारं नं थुकियात थ्व हे धकाः म्हसीका च्वंगु दु । अले उमि थुकिया धाथेंगु नां धालकि थारान्हुइ । उमित थ्व थाय् थन दूगुया मतलब मदूगु जक मखु, अझ थ्व थाय् छाय् थन लात धकाः तकं न्ह्यसः तयाजुइ । आत्मीयता दयेगु व गर्व यायेगु ला त्वःतेनु, न उमिसं थ्व थाय् लेहेँथनाः वांछ्वयेफु, न त थःगु धायेधुनागु थ्व थाय् त्वःता थः हे तापाक्क गनं च्वंवनेफइ । पुस्तौं पुस्ता हिलावन, उमिसं न त थ्व छु खः धकाः न्यन जुइ, न त उमिसं थज्याःगु पवित्र व महत्वपूर्ण थासय् च्वनेखन धकाः सुनांनं सुयातं कन जुइ । अले उमिसं गथे सिइ थः थज्याःगु ज्वःमदुगु थासय् च्वनेखन धकाः ? उमित ला छगू हे खँ पीर दु कि थ्व करिब ७ हेक्टर क्षेत्रय् आः दुगुचा व सा झ्वय् मखन, तारबार तयाबिल –– उमिगु कुदानप्रतिया अधिकार, आत्मीयता व जिम्मेवारी थुलि हे जक ।

थ्व थाय्यात म्हसीकेत थौं स्वयाः थ्यंमथ्यं २६०० दँ न्हापाया इतिहासय् वनेमाली । नु वनेनु पलख । अबलय् थ्व थासय् जुजु सुद्धोदनं राज यानाच्वंगु, देश सुख सम्पन्न, जनता खुशी जुयाच्वंगु खः । थनया चक्रवर्ती जुजु जुइदुम्ह राजकुमार सिद्धार्थ राजदरवार त्वःतावनाः बुद्ध जुल । वसपोलया धर्म सयेकाः थुइकाः तःम्ह हे मनू बुद्धानुयायी जुल, थ्व यशकीर्ति भारतया थी थी राज्यय् न्यनावन । थ्व कीर्ति वसपोलया गृहनगर कपिलवस्तुइ तक मथ्यनीगु खँ हे मजुल ।

जुजु सुद्धोदनयात थः काय् धायेमाःम्ह बुद्धया ख्वाः स्वयेगु, वसपोलया धर्मदेशना न्यनेगु अले छुं भचा दान यानाः पुण्य मुंकेगु इच्छा जुल । वं बुद्धयात थःगु वंश हा दूगु गृहनगरय् पलाः तयाः भिंगु लँपुया ज्ञान इनेत ब्वन । बुद्धं सन्देश छ्वयाहयाबिज्यात — आः जि राजकुमार मखुत । जितः राजदरवारय् मखु उद्यानय् सःति धकाः । बुद्धं थः ३००म्ह चेलात लिसें वयेगु खबर छ्वयाहःगुलिं जुजु सुद्धोदनं अन छगू भराय्धंगु विहार दयेकल, अथे धइगु भिक्षु, भिक्षुणी व उपासक उपासिकात च्वनाः धर्म न्यनेकने यायेगु थाय् । उकिया नां जुल निग्रोधाराम विहार ।

तथागत बिज्यात । वसपोलयात जुजु व लानिं काषाय वस्त्र अथवा चीवर दान बिल । बुद्धं अनच्वंपिन्त नं संसारय् मेमेथाय् च्वंपिन्त थेंं धर्मया लँपु क्यनाबिज्यात ।

थः भाःत नाप दंदं तापानाच्वनाः नं वसपोलं संसारया हे भिं यायेत परिवार त्वःतूगु धकाः सन्तुष्ट जुया सरल जीवन हनाच्वंम्ह वसपोलया गृहस्थ जीवनया कलाः यशोधरां धैर्य तंकल । वं बुद्ध पने मफुसां, लिगनाहये मफुसां छगू अस्त्र छ्यल, थः ब्वलनाच्वंम्ह काय्यात छ्वयाबिल — हुँ, व भिक्षुक छं अबु खः, वयाके छं अंश फ्वनेथ्याः, फ्वनावा हुँ धकाः । बुद्धयाके दूगु हे भिंगु लँपु जक, अंश धायेला छु, वसपोलं व मचायात नं छखेलिक्क यंकाः प्रवजित दयेकाः संसारया दक्व दुखं मुक्त जुइगु लँ क्यनाबिज्यात ।

थुकथं बुद्ध जीवनया थ्व छगू महत्वपूर्ण थाय् जुल । मनूतय्सं थन लिपा छगू स्तुप हे दयेकल, थ्व नं बौद्धतय्गु लागि छगू पूजनीय थाय् जुल । थन वयाः बुद्ध लुमंकेगुयात नं छगू मंगल कार्य भाःपिल ।

ई बिनावन । थ्व थाय् आः व थाय् मजुल । समयचक्रं व गौरवया इतिहासयात चाय् ल्वाकछ्यानाबिल । थज्याःगु महत्वं जाःगु ऐतिहासिक, पुरातात्विक व धार्मिक थाय्या ख्वाःपाः आः मेगु हे जुइधुंकल । ई गुलि बल्लाः धयागुया छगू सज्र्यान्त दसु जुया च्वन थ्व थाय् आः ।

बुँ फाँटया क्वय् चिकिचाबालागु पीच लँया सिथय् लाःगु थ्व थाय् आः थाय् जक जुयाच्वन । थपाय्धंगु कपिलवस्तुइ उलिमछि खुल्ला थाय् स्वयाः खास हे मपाः । बँ, चा, घाँय्, झाःझी, सिमासामा अले सिमाया किचः । थुलि हे कि थ्व आः न्ह्याम्हं न्ह्याथासं वने मजिइक पःखाः दनातःगु दु, छम्ह छम्ह यानाः वनेगु लुखा दु । कमसेकम छुं भचा संरक्षण जूगु दु । सा मेय् वनाः घाँय् नये मजिइक बार तयाबिउगु दु, दुने घाँय् व सिमा तमा जुइखंगु दु । दुने प्राचीन पुरातात्विक विहार वा स्तुपया अवशेषयात आः स्यंके मबिइगु कथं तयातःगु दु । आखः ज्यलेधुंकूगु छगू निगू ग्वरलं छुं धायेत स्वयाच्वंगु दु ।

लाबला न्हयःया छगू दृष्य जिगु मिखाय् प्याखं हूवल — वल्र्ड रेकर्ड तयेत धकाः मुंवःपिं ७५ हजार नेपाःमितय्गु भीड । उकिइ दुने ग्वःम्हेस्यां थ्व थाय्या बारे सिउ जुइ ? अले ग्वम्हेस्यां थन पलाः हे तल जुइ ? छु नेपालय् बुद्धया जन्म जूगु जक हे सकतां खःला ? छु बुद्ध नेपालय् जन्मे जक जूगु ला ? व धुंकाः लिपा बुद्धजीवनी लिसे हे सम्बन्धित छगू निगू थाय् दु, गन आः नं बुद्धया पलाःख्वाँय् दनि, उकिया हविगत सुनां स्वइ ? थी थी खँ जिगु न्ह्यपुइ चाःहिल ।

दुहाँ वनेवं हे खवय् छगू चाया द्वम्बःचा । उकिया द्यःने राणाकालीन थज्याःगु बर्ज पानातःगु छगू चिकीचा ग्वःगु द्यःगः । च्वय् गयाः स्वया । अन ला शिवलिङ्ग विराजमान याकातःगु जुयाच्वन । जब कि अन हे च्वयातःगु दु कि थ्व धइगु सिद्धार्थया काय् राहुलयात प्रवजित याःगु थाय् जूगुलिं थुकिया लुमन्तिइ दयेकातःगु स्तुप धकाः । धायेबलय् भगवान बुद्धया जीवनया  छगू अविष्मरणीय घटनाया साक्षी अले म्होतिं नं २५०० दँ पुलांगु छगू अनुपम पुरातात्विक सम्पदा । अले थ्व छु ले ? छगू सछि निसःदँ पुलांगु छुं नं संस्कृति व धर्मलिसे मस्वाःगु धरहरा दयेकेत प्रधानमन्त्री व राज्यया कोष लालायित जुयाच्वनेगु अले थःगु देशय् विश्वं गर्व यायेमाःगु थ्व पुरातात्विक स्थल थुभनं तिरस्कृत जुयाच्वनेगु ? सारा जगतयात थःगु दयेकेफुम्ह, राज्यं ख्वपया छगू जंगल हे बिइथ्याःम्ह शिवजीयात थ्व हे स्तुपया द्यःने छाय् तल ? संसारया हे उत्कृष्ट धयातःगु धर्मपाखें बिचरा छम्हूचा बौद्धतय्गु सम्पदाय् थज्याःगु बलात्कार छाय् ? सुयागु स्वार्थ ? पञ्चायतकालय् छगू धर्म, छगू जाति, छगू भाषां देय्या मेमेगु धर्म, जाति व भाषायात थज्याःगु दानवी प्रकृतिया दमन यायेगुयात सहिष्णु जुइगु धकाः ब्वंकातइगु, आः थुकियात राष्ट्रबाद धाइ । थ्व अस्वीकार याइपिन्त विखण्डनवादी र मेमेगु छु छु नं धाइ । थुकियाबारे मनय् खँ वायेकाच्वना, जिं छुं धायेलाकि अथवा खंसां मखं पह याये, वा गान्धीया माकः जुयाच्वने ।

मनय् गुलि खँ स्वतुमतु स्वयाच्वंगु, अनया गार्डं जिमित सिचुगु सिमाया किचलय् यंकाः थ्व थाय्या महत्व कनाबिल । वयागु खं नुगलय् थिल । छम्ह गार्डया म्हुतुं थज्याःगु ज्ञानया खँ न्यनेदयाः विश्वविद्यालयं जक बुद्धशिक्षा इनाच्वंगु मखु धइगु आभास जुल । जिमिसं मुख्य संरचनापाखे पलाः च्वयेका ।

अन दु खनी जुजु सुद्धोदनं भगवान बुद्धया आतिथ्यया निंतिं दयेकूगु भव्य विहारया ल्यंपुल्यं संरचना । स्वये हे अजू चायापु, पःखाः जक हे स्वकु प्यकुब्या दु ।  गुलि तजाः जुइ अबलय्या व विहार, आः हे झीगु छेँया स्वत–प्यतजाः ल्यं दनि ।

मेमेथाय् जूसा अज्याःगु पुरातात्विक संरचनाया द्यःने गयेमजिउगु नियम दु । लुम्बिनी क्यबय् ला अज्याःगु अपाया स्तुप वा संरचनाय् गये मजिउ धकाः च्वयातःगु दु । तर थन धाःसा रेलिङया स्वहाने हे दयेकाः थाहाँ वनेजिइकातःगु दु ।

छुं ला थन पक्का हे दइ धाधां थाहाँ वना । च्वय् दथुइ लाक्क ल्वहँया छुं दयेकातःगु जुयाच्वन । ततिज्याना च्वनेधुंकूगु जूसां व शिवलिङ्ग धयाथें च्वन । मेमेथाय् जूसा पुरातात्विक बस्तु जुयाच्वनीगु । व ल्वहँ हे छुं अज्याःगु बौद्ध स्मारकया अवशेष खःला धकाः न्यनेकने तकं यायेथाय् मन्त ।

न्हापां थन थ्व ल्वहँ थथे खनेदुथें शिवलिङ्ग हे खःला कि मखु धइगु नं विवाद दनि । हिन्दुतय्सं स्वांसिन्हः छानाः पुज्याना बिलकि सुं माइकालालया ऐतिहासिक प्रमाणं नवाःसां सरकारं न्यनीमखु । अथे खहेखःसां थ्व बौद्ध पुरातात्विक स्मारकया द्यःने ग्वःदँ न्ह्यः थथे शिवलिङ्ग तयाबिल धकाः न्ह्यसः नं सुं पुरातत्वविदं ल्ह्वंगु मदुनि ।

अले आः अन सुनांनं शिवलिङ्ग तयाबिउगलिं हे उकिं पुरातात्विक जुइगु परिचय गुमेयात । थ्व ला खालि अपाद्वँ जक जुल, भलै निद्वः दँ पुलांगु नेपाली सभ्यताया गौरवमय इतिहास हे छाय् मजुइमा । उकिया पलेसा थ्व ला हिन्दूतय् परमपुज्य शिवलिङ्ग जुल, सुनांनं पुरातात्विक बौद्ध संरचनाया द्यःने शिवलिङ्ग दयेकाबिल धायेवं उकिया द्यःने उमिगु कब्जा जुइ, जुया हे च्वनी । इतिहास हुयाछ्वयेगु कुतःया मतियार जुयाबिइ थनया थौंया ऐन, कानुन व सरकारी संरचना नं । लहरा तान्दा पहरा खस्ने धाःथें, थन बुद्धधर्मयात हिन्दु धर्मं क्वत्यलातल धयाच्वनेबलय् थ्व नं ल्वःमंके मजिउ कि छुं दँ न्ह्यः थन लिक्कसं चन्द्र्रौटाया हिन्दुत व मुस्लिमत दथुइ हिंसात्मक दंगा तकं जूगु खः । करपिनिगु अस्तित्व स्वीकारे यायेगु बानी दयेकेमाः दक्वस्यां, यदि थःगु अस्तित्व ल्यंकेमाः धइगु खःसा ।

छु छु मतिइ वयेयः । प्यखेरं चतावानाच्वंगु वांउँगु घासं नुगः भचा सिचुकल । ताःन्वःसां बिचाः यायां उगु विहार संरचना जवय् लाकाः छचाः हिला । स्वंगूति प्राचीन स्तुपया अवशेषत ल्यंदनि । छगू गुगुं इलय् बुद्धं लः त्वंगु धकाः धयातःगु तुं दु अले बुद्धं थः अबु सुद्धोदन महाराजयात धर्म देशना यानाबिज्याःगु धयातःगु थाय् नं दु । थ्व व हे थाय् खः गन अबुं थः काय्यात काय् मधासे काषाय चीवर दान बिल । थ्व दक्व थौं दयेकूगु बाखं मखु । थज्याःगु महत्वपूर्ण थाय्या खोजी यायां चीननिसें न्यासि वयाः न्यागूगु शताब्दीइ वःम्ह फाहियान व न्हय्गूगु शताब्दीइ वःम्ह हुयनसाङं नं अबलय् हे थुकिया महत्वया बारे वर्णन यानातःगु दु । उमिसं धाःगु झीसं न्यनातयागु तकं मदुगु जुयाच्वन । आः झी अन शिवलिङ्ग पुज्याना च्वनेत विवश ।

मजुइगु नं गन । थ्व थाय् हे आः अज्याःपिनिगु ल्हातिइ दु । ब्वनातयागु जक, छकः समाचार वःगु थ्व थाय् हे पुरातत्व विभागयागु जुइधुंकाः नं थन खुखलः न्हय्खलः मनूत कब्जा जमेयानाः च्वनाच्वंगु हँ, अले उमित थनाछ्वयेत सरकारं ३५न्हुया म्याद तयाः पौ हे च्वयेमाल हँ । अज्याःपिनिगु पाखें गुलि आस कायेगु धइगु हे नं छगू खँ ।

थ्व थाय् स्वंगू प्रमुख कारणं महत्वपूर्ण दु । न्हापांगु, थ्व सुद्धोधन महाराजं थः काय् सिद्धार्थयात विश्वं हे पुज्याइम्ह तथागत बुद्धया रुपय् खंगु थाय् खः । निगूगु, राजमुकुटया भागिदार काय्यात ज्याथम्ह जुजु सुद्धोदनं काषाय वस्त्र अथवा गेरुवा कापः जक बियाः चित्त बुझेयायेमाःगु क्षणया साक्षी नं थ्व थाय् खः । उलि जक मखु, थन ला थःगु अंश काःवःम्ह राहुलयात थः चेला सारिपुत्रमार्फत झं प्रवजित याकाः युवराज जुइगु अन्तिम संभावनां तकं च्युत याकाः धर्मया लँपुइ हःगु थ्व थाय् । हरेक खण्ड गुलि मार्मिक दु, थूपिनिगु लागि थ्व गुलि तःधं ।

म्हो न्ह्यइपुइ ला थ्व इतिहासयात जनसमक्ष थ्यंके जक फुसा । याकःचा मनय् खँ ल्हाकाः चाःहिलाच्वना, बँय् बुयावःगु घाँय् अले झाःझीनं तपुनातःगु व पुखूया सिथय् व २५०० दँ पुलांम्ह बुद्ध व वया स्वसः भिक्षुपिं झ्वःलिक च्वनाः ध्यान यानाच्वंगु, उमिगु प्रतिछाँया पुखुलिइ छलछल प्याखं हुलाच्वंगु अले उकिया पृष्ठभूमिइ अनच्वंपिं झंगःत कोहो कोहो धकाः म्ये हालाच्वंगु, जिगु न्हाय्पनं फयाच्वन ।

त्यानुगु मिखां झं म्हगस मालाच्वनी । जि थन हे च्वनाः म्हगसय् खंकाच्वना । थ्व निर्जन, तिरस्कृत व बलात्कृत भूमिइ जीवन लितहये मफइला ? स्थानीय जनतायाके थ्व महत्वपूर्ण इतिहासया कुचाय् गुगुं कथंया माया, ममता व श्रद्धा ला तापाःगु हे खँ जुल, छुं सरोकार तकं खनेमदु । सरकारं छु याइ छु मयाइ धइगु ला निभाः थें चकंक खनेदयाच्वंगु दु ।

थ्व थासय् पर्यटक हये मफुनि धकाः स्थानीय पत्रकारतय्सं च्वःगु हे दशकौं दयेधुंकल तर पर्यटकत अन वंसां छु यायेगु धकाः च्वयेगु कुतः खास हे जूगु थें मच्वं । विदेशंनिसें वःपिं पर्यटकत अन वंसां झिगू मिनेट स्वयाः अप्वः छु यानाच्वनी, धकाः जिं जितः न्ह्यसः तयाच्वना ।

आः लुमनावल, प्यदँ न्यादँति न्ह्यः जुइ आःया थ्व क्षेत्रयात तारया बारं चिनाः संरक्षित यायेत स्वःबलय् स्थानीयबासीतय्सं अवरोध यात धइगु समाचार ब्वनागु । उमि थ्व थाय्यात सा झ्वयेगु थाय् हे जक दयेकातये मास्तिवःसा छाय् विकास यायेमाल ? झीसं उमिसं मकंगु बुद्धया इतिहास संसारयात छाय् कनेमाल ?

जिगु म्हगसं जितः हानं लुचुक्क बुयाः मुलय् ग्वतुकल । इतिहासय् कियातःगु थ्व थासय् नेपाःया थी थी जातजातिया मनूतय्सं बुद्धधर्म ग्रहण यानाकयागु चिं कथं थः मस्तय्त थन हयाः चुडाकर्म वा प्रवजित याकाच्वन । छगू हे जक वाद ल्यंदनिथें, छगू हे जक यान ल्यंदनिथें । अन जातपात नं मदु, भेदभाव नं मदु, बिलकुल भगवान बुद्धं धयाबिज्याःथें । तामाङ नं अन हे, बरमू नं अन हे, नेवाः नं अन हे, अझ गुरुजु नं अन हे, साय्मि नं अन हे । दक्वं छधी, छकलं बुद्धया शरणय् । उलि मजूसां, अन थःथःगु धर्म, आस्था कथं गुलिस्यां व्रतवन्ध याकाच्वन, गुलिस्यां अल्पकालिन श्रामणेर प्रवज्या कायेकाच्वन । न्ह्याथे यानाःसां मनूतय् मस्तय्त बुद्धशिक्षाय् पदार्पण याकेगु पवित्र भूमि जुयाच्वन । राजदरवारया सुखसयल त्वःताः अबु खयाः नं अबु धायेमजिउम्ह बुद्धया लिउलिउ वँम्ह राहुलयात उमिसं थःगु जीवनया आदर्शया रुपय् कयाच्वन । कमसेकम थुलि जक जूसां कन्हय् व मस्त मेगु न्ह्यागु जूसां करोडौं भ्रष्टचार यानाः राज्यया ध्यबा नइम्ह अथवा जनतां धिबाछगः धिबानिगःयानाः मुनातःगु ध्यबा ज्वनाः बिसिउँ वनीम्ह तक ला जुइमखु जुइ । अथे हे थ्व ला बुद्धया लँपुइ वंपिं भिक्षु भिक्षुणीपिन्त काषाय वस्त्र दान बिइगु छगू अद्वितीय थाय् जुयाबिल । जापान, कोरिया, चीन, थाइल्याण्डनिसें अमेरिका रसियातकया बौद्धत वयाः जीवनय् छकःसां पूण्यफल कायेगु थाय् जुयाबिल । उमिसं नं जुजु सुद्धोदनं बुद्धयात चीवर दान बियाति हे तायेकाच्वन । थन दान बिउगु धइगु मेथाय् बिउगु स्वयाः गन खः गन पाः । अले व स्वयाः ला थन व मार्मिक दृष्य जिं खनाच्वना, मांबौपिं थम्हं बुद्धशासनया लागि छुं यायेमफुसां धकाः थः हिरामोति थज्याःपिं काय्म्ह्याय्पिन्त थन प्रवजित यानाः बुद्धशासनया ध्वाँय् बियाः चरख भिक्खवे धकाः नेपाःया कुंकुलामय् बुद्धया ज्ञान स्यनेत वनाच्वंपिं मस्तय्त ल्हाः ब्वयेका बिदा बियाच्वन । थज्याःगु थाय् मेथाय् गनं दइमखु । बस, कुदानयात निग्रोधाराम यानाः हानं म्वाके जक मानि ।

प्रधानमन्त्रीनिसें ग्वाःपसल्यातक दक्व लुम्बिनी क्षेत्रया पर्यटन विकास मजुल धकाः ह्वाँय्ह्वाँय् ख्वयाच्वन । थौं नं सम्भावनाया लुखाय् तालं ग्वयाः भाषणया हे जक राजनीति यायेत लगेजुयाच्वन थनया स्थानीय नेतातनिसें राष्ट्रियताया मुखः पुनातःपिं कथित भिजनवाला नेतात नं । थज्याःगु पवित्र थासय् वयाः श्रद्धा छाःवये मफुसां थः हे थन वयाः पुलिं चुयाः बुद्धया  शरणय् वने मफुसां ध्यबा हे कमेयायेत सां थनया विकास यानाबिउगु जूसा, अथवा विकास याये धाःवःपिनिगु लुखा जक चायेकाबिउसां थनया ल्याय्म्हत खाडीइ वनाः चःति मिउवन धाःगु न्यनेम्वाःलीगु जुइ । 

खः, थ्व पुरातात्विक स्थल खः । थुकिया जमिन तःलय् अल्याख इतिहासया पौ ल्हानाच्वंगु दु । बासःदँ तक नं थुकिया उत्खनन् मजू, थुकिया अर्थ नेपाल सरकारं गबलें याइमखुत नं मधाये । तर बँ क्वय्या सम्पदायात मस्यंकेगु शर्तय् थन यायेजिक्व ला विकास, व्यवस्थापन वा बांलाकेगु जक सां याकेबिउसा राज्य व जिल्लाया हे आयश्रोत दइ अले थन वइपिं तीर्थयात्रुतय् नं मनच्वनी । स्थानीय मनूतय्त भचा भचा ज्या दइगु ला जु हे जुल, व स्वयाः लुम्बिनीइ वयाः अन सरकारं विकास मयासे वांछ्वायातल धाइपिं जापान, कोरिया, ताइवान, थाइल्याण्ड व मेमेगु देय्यापिं बौद्ध भक्तजनपिं बुद्धं पलाः तःगु थ्व थासय् वयाः पलख हे जक थः ध्यानय् दुबिइके खंसां लुम्बिनीया यात्रा सफल जूगु तायेकीगु खः । 

धायेबलय् अःपु धरग्वारा तःपु धाःथे । नेपाःया यथार्थ थूपिन्त थज्याःगु म्हगसय् तकं खंकेगु अधिकार मदु । नेपाःयात नेपाः हे यानातये धाइपिं न्ह्यलं मचाःतले थनया सुपः छपु नं उखेथुखे जुइमखु । 

जि न्ह्यलं चाल । दक्व वनेत्यल धकाः हथाय् चायाच्वन । नु नु धकाः जरक्क वःगु निभालं खयाच्वंगु मोटरय् फ्यतूवना । थुलि वयेत जिमि न्हिछि हे बित । आः वनाः हानं लुम्बिनीइ हे द्यनेत वनेमानि ।

द्दण्ज्ञड।ण्ट।ज्ञद्ध

Palistha 1139 New Year