20141024 समुद्रय् तंपिनिगु अंगः

राजेन मानन्धर

गन आइसल्याण्ड, गन फ्रान्स । अय्सां जिगु फ्रान्सं थौं आइसल्याण्ड स्वयाच्वन । फ्रान्सया उत्तर पश्चिमया समुद्रतटीय चिकीचा धंगु गां प्लुएजेकय् चाःहिलेगु झ्वलय् थौं सुथय् आइसल्याण्डया खँ वल । खँ हे दक्वं । म्हुतु न्यात कि थ्यन धयाथें । 

अगस्टया महिना । ताःन्वः धायेगु ला चिकु धायेगु ला । उमि अन ताःन्व धकाः लंचा मदुगु साल्लुगु वसतं थःगु म्ह त्वपुइला धकाः ग्यानाच्वन, जित धाःसा जि जक जिउसा सिलखं भुनाच्वनेथें जुयाच्वन । निभाः ला त्वया हे च्वंगु खः तर ख्वाउँगु फसं हायेकः वयाच्वन । 

न्यागः मोटरय् झिंनिम्ह जिपिं । छगलय् जितः थाय् दत । पलख समुद्रया वँचुगु लःलिसे मिखां मिखां भाय् यानाः म्हिते धुनेवं जिपिं जिमिगु योजना कथं आइसल्याण्डय् न्या लाःवनीपिनिगु लुमन्तिइ दयेकातःगु म्यूजियम (Milmarin – Musée Mémoire d'Islande)य् वना । बस्ती स्वयाः तापाक्क पुलांगु नितचा जाःगु आवासीय छेँ थेंच्वं । चिकिचापागु लुखा, सामान्य स्लेटया ग्वरःपौ, स्वये हे हिसिचा दूगु । तसकं सफा सुघरगु लं फिनातःम्ह अले ख्वातुगु चश्मायात जन्तरथें क्वखायातःम्ह बुराख्वाः वयेधुंकूम्हसित अनया इन्चार्ज दयेकातःगु दु । जितः भचा क्वथीक हे स्वल वं । जिगु छ्यंगूयात स्वःगु जुइ का । म्हतिं २.५ यूरोया टिकट कायेधुंकाः जिपिं दुहाँ वनेखन ।

आइसल्याण्डय् न्या लायेगु लजगा धइगु थ्व लागाया फ्रेन्चतय्गु छगू खायुगु सत्य खः सच्छिदँ पुलांगु । थपाय्जि सभ्यताया दसु जुयाच्वंगु फ्रान्सया जनता जुयाः नं थःगु देसय् यानानये मदु धकाः उमि आइसल्याण्डय् वने माल जुइला? जिं नुगलय् खँ तये मफयाः जेनयात न्यना, “छाय् उमिसं थ्व ज्या ल्यइगु जुइ हला? मेगु अःपूगु ज्या मदुला थन?”

“थ्व लागाय् अबलय् खास विकास मदूगुलिं थन च्वंपिनि मेगु विकल्प मदु । उमि उकिं दँय् दसं यःसां मयःसां आइसल्याण्डय् वनाः न्या लाः वनी,” जेनं लिसः बिल । थ्व खँया उलि सहज रुपं पत्याः याये मफयाच्वन जिं । 

न्ह्यागु सां थनच्वंपिं दँय्दसं जहाजय् मनू मुनाः न्या लायेत आइसल्याण्ड वनीगु छगू हुयाछ्वय ेमफइगु इतिहास खः उमिगु । तसकं प्रतिकूल वातावरण, लांलां तक छु नयेगु छु पुनेगु समस्या, लुटाहात, लानाहयापिं न्या डुबेजुइगु व हानं मेगु दक्व पार यानाः लिहाँ हे वयेत सफल जूसां तःफसं पुइकाः आखिर व हे थम्हं लाये धयापिं न्यातय् आहार जुइमालीगु संभावना । उमिगु सामान्य ल्याःचाः कथं ५०दँ दुने २,००० म्हस्या ला ज्यान हे वन हँ । व सालूगु जनसंख्या दूगु लागां दछिया ४०म्ह मनूयात समुद्रं नुनाछ्वइगु अले थ्व यथार्थयात थःगु मिखां खंकाः नं हानं व हे समुद्रलिसे कुस्ति म्हितेत अने हे वनेगु धैगु उमिगु संघर्षया अज्याःगु बाखं खः गुगु बाखंया अन्त्य गज्याःगु जुइ धैगु बाखंच्वमिं नं सियाच्वनी मखु । अर्नेस्ट हेमिङवेयागु “ओल्ड म्यान एण्ड सी”यागु थज्याःगु संघर्ष । आखिर ज्वनाः लिथ्यनीगु धैगु ला व हे न्याया कँलाय् ला खःनि । थःगु शरीरयात सुरक्षित लितहये खनकि थ्व नं विजय ख उमिगु लागि ।

जिन्दगीइ गबलें न्या लायेगु ज्या छता याये मनं । हिसिचा दुपिं न्यातय्त बल्छि क्यंकाः हे जक जायेकेमाःगु प्वाः मखु जिगु । अथे सां जिं किसिद्वम्बः दनावयाच्वंगु सागरय् न्या लायेत वनाच्वना । जिगु थ्व शरीर छगू नांचा, थ्व जीवन छगू संघर्ष । यःगु जक गन यायेदइ, मयःगु यानाः त्यात धकाः दुनियात क्यना हे च्वनेमाःगु थ्व जिगु ब्वसा जीवन । गबलें ला जि यत्थे यानाः म्वाये खनेमाः जिं । न्या मलासे हने माः जिं । जि समुद्र, नांचा, न्यालायेगु जाः अले जितः हे नुनाछ्वयेत आं आंयाना वयाच्वंपिं न्यादथुइ वाथा वाथा कनाच्वना । बिसिउँ वनां गन तक वने जि । आखिर कि जि न्याया आहारा, कि न्या जिगु अहारा ।

उलि चिकूगु थासय् नं स्वयेगु बस्तु मन्ह्यं मन्ह्यं क्वचिनातःगु दु । अबलय्या न्यालाइपिन्सं छ्यलीगु जहाजया मोडल, ज्याभः, लाकां, सम्बन्धित फोटो व मेमेगु सामाग्री अले अबलय्या समाचारपत्र आदिया कटिङत अंगःया बोर्डय् तिकातःगु दु । तलय्या छगू शोकेशय् पियर लोतें ९एष्भचचभ ीयतष्० सन् १८८६य् च्वःगु उपन्यास “छम्ह आइसल्याण्डय् न्यालाइम्ह” ९एभअजभगच मुष्कबिलमभ० या निगू प्यंगु संस्करण ब्वयातःगु दु । उबलय्या आइसल्याण्डय् न्या लाःवनेमाःपिनिगु जीवन्त वर्णन दु धाइ उकी । अले उकियात यथार्थ चित्रण मखु वं यक्व च्वय्च्वय् तयाः काल्पनिक खँत नं दुथ्याकातःगु दु धकाः धाइ । गबलें जिं थूगु भासं भाय् हिलातःगु लुत धाःसा ब्वने माली ।

अनया दृष्य स्वस्वं जिगु मिखाय् नेपाःया लाहुरेत लुमनावल । विदेशय् वनाः उमिगु हितया निंतिं हि बाःवयेकःवनीपिन्त नेपालय् बहादुर धायेगु याः । करपिनिगु देसया भिं जुइकेत थःत मिइ उमिसं । कलाःपिनि गःपतय् निपु ततःपूगु सिखः, न्हाय्पनय् धुंग्री अले अज्याःगु हे नितास्वता तिसा कायेत, थः काय्यात लाहुरे जुइगुया रवाफ गुलि दइ धकाः स्यनेत उमिसं थःत लाहुरे दयेकी । मेखे थःगु देसय् यानानयेगु छुं हे मखंसेलि दूगु भचाभचा बुँ, पाखा मियाः सां दलालयात ध्यबा नकाः खाडी मुलुकय् ज्या याःवनी नेपालीत । यौवनं भय्बिउपिं कलाःपिं, तुतांया भरय् म्वानाच्वंपिं मांबौ व आखः म्हसिकेत मिखा बुलुकाच्वंपिं मस्तय्गु म्हगसय् वासः पायेत वना च्वनी उपिं अन थःगु ज्यानया तकं थेगान मदु धकाः सिइक सिइकं नं । आखिर राज्यं थःम्हं भोट कयापिं जनतायात रोजगारया छुं ब्यवस्था यानाबिइमफुत कि विवश जनतां ल्ययेगु थ्व हे विकल्प मखुला? दक्व जनता गन नेतातय् न्हिपं जुयाः म्वायेफइ? आखिर दक्व मनूत गय् आत्मसम्मानयात बरःतयाः करपिन्सं नवाःक्वपतिं लापाथानाः राजनैतिक दास जुइत तयार जुइ?

थौं नेपाःया राज्य जनता विदेशय् ज्या यानाः उलि रेमिट्यान्स हइ, थुलि रेसमट्यान्स हइ धकाः धायेत तयार दु, गुलि मनूत पिने हे सिइ अले म्वानाच्वंपिं नं छुछु कसा नयाच्वन धकाः मालास्वयेत तयार मदु । राज्य धैगु रेमिट्यान्सया ठेकेदार जक जिमि । थ्व खँ थौंतकया निंतिं सन्तोषया खँ खः कि झीगु राज्यं आःतक बम्बइनं वःगु रेमिट्यान्सय् तप्यंक गर्वयानाः भाषण यानाच्वंगु मदु । 

अन स्वस्वं हार्लेया जोडी नं थ्यंकःवल । न्हाचः तिनि वयागु हार्ले डेभिडसन मोटरसाइकलयात जिं थःगु ल्हातिं थियागु । जिमित खनाः उमिसं लसता प्वंकल । उमि थःथःगु धुनय् लानाच्वन, जिपिं थःथःगु धुनय् । दक्व खँ फ्रेन्चभासं जक दूगुलिं अले थ्व विषय जिगु लागि खास रुचिया विषय नं मखुगुलिं जिगु न्हाय्पनय् मथ्यनाच्वन । 

जि छखे क्वथाय् स्वयाच्वना, मेखे क्वथाय् छकलं व मोटरसाइकलय् च्वनावःम्ह मय्जु चिल्लाय्दना हाल । चिकीचा खागु छेँ व मनूत नं यक्व मदुगुलिं वयागु सलं जिमित स्वभाविक रुपं सालाकाल । वया ला लसताया थाःगाः मदुगु जुयाच्वन । जिपिं न्ह्यने वनेसातकि वया लसताया ख्वबि जुयाः बाःवल कय्कुंगु न्यतालय्, वया न्हिले ला ख्वयेला जुल । मिजंम्हस्या थःगु ब्वहले छ्यं दिकाः पलख मनतय्क मिखाया खुसि बाःवंकेबिल । वं मचांनिसें मालाच्वंम्ह वया पाजुपिन्थाय्याम्ह बाज्याया छगू चिं लुत अन । अनया पाइम्पोल धैगु थासं सन् १८९५य् पिदंगु छगू समाचारया कुचाय् वं थः बाज्याया नां अनं आइसल्याण्डय् वनाः तनाच्वंपिनिगु धलखय् खंकल ।

“जिं मचांनिसें न्यनातयागु, जिमि बाज्या अथे आइसल्याण्डय् न्या लाःवंगु हँ तर गुबलेसं लिमथ्यन हँ । जिपिं फ्रान्सया दक्षिण पाखे च्वंवनागुलिं थ्वपाखे ध्यान हे वनेमलात । जितः ख्वये वयाच्वंगु दुलाकि न्हिले वयाच्वंगु दु जिं मसिउ । आः जिं जिमि थःथितियात थ्व खँ कने,” मिखाय् ख्वबि हुहुं वं जिमित धाल, अले जिमित दक्वसित सुभाय् नं बिल ।

जिमिसं वयागु सफलतायात भिंतुना, अले थः पूर्वजयात थुकथं लुमंकूगुलिं सुभाय् द्यछाना । थ्व मिशिनया देसय् थःत बुइकूपिं मांबौया नां तक ला लुमंकीमखु बाज्या अजिया सराद लुइगु धैगु ला समुद्रय् मोती लुइथें ।

स्वस्वं उलि हिसिचा दयेक त्वयाच्वंगु निभाःयात सुपाचं घय्पुनाकाल । अनं जिमिगु गाडी न्ह्यात । हानं अनया मेगु समुद्री किनारय् दयेकातःगु चर्चया लिक्क च्वंगु छगू सामान्य सिइपिं थुनेगु थासय् थ्यन । छगू तःधंगु बगिंचा । बाबांलाःगु स्वां, सिमा । जिमिगु ध्यान वन अनया छगू तःहाःगु अंगलय् । अन तानातःगु भुयुगु ग्रेनाइटया ल्वहँपतिइ च्वयातःगु दु — समुद्रय् तंगु अंगः (Mur des disparus en mer) ।

निभाः मत्वः, वा वइथें वइथें जुयाच्वंगु सुपाचं भुनातःगु सर्गःया पृष्ठभूमिइ जिमित व नवायेमफुगु नां धलखं छुं छुं खँ धयाच्वंगु दु । वा वयेमफु, सुपाँय्याके पृथ्वी पूmचायेकत माक्व ख्वबि दुसां ख्वयेमफु । सर्गतय् इगःमिगः जुयाच्वंगु हाकुगु सुपाचं जिमित लुमंका बियाच्वंगु दु हानं व आइसल्याण्डया दर्दनाक अतीत । तःजाःगु अले तःहाकःगु अंगः, उकिइ हाकुग ततःपाःगु ग्वरः, ग्वरलय् लुमंकेबहपिनिगु नां धलः । सुं पार्टीया नेतायात चुनाव त्याकेगु, मयःम्हसित दायाछ्वयेगु ल्वापुइमखु, जीवनलिसेया संघर्षया मैदानय् शहादत प्रपाप्त याःपिं । अनया व अंगलय् हाकुगु ल्वहँ वा सिँपुतिइ झ्व झ्वः मनूतय्गु नां तयातःगु दु अले साल नं, लाःसा मनू तंगु साल जुइ —१८५३, १८५९, १८६३...। न्हापांगु ल्वहँपतिइ धयातःगु दु सन् १८५२ निसें १९३५ तकया दुने तंपिं मनूतय्गु लुमन्तिइ दयेकातःगु व स्मारक धकाः । 

झीथाय् नेपालय् नं आपालं मनूत मदुगु दु, तंगु दु । शसस्त्र द्वन्द्व कालय् लानाः झिंस्वद्वलं मल्याक्क मनूत सिनावंगु दु । मेगु तंपिं मनूत न्याद्वलं मयाक्क दु धकाः धयाच्वंगु दु । राज्य पक्षं स्याःसां जनता सिइगु, विद्रोही पक्षं स्याःसां जनता सिइगु । म्वातले जनता दक्वस्यां , सितकि जनता सुयां मखु । लोकतन्त्र वल धाल, गणतन्त्र वल धाल तर थः मां, बौ, दाजु किजा, तःकेहेँ वा काय्म्ह्याय् तंकाच्वनेमाःपिन्सं जिमि थ्व थ्व तन धाये फयाच्वंगु मदु, धाःसां धाःगु सः स्वयाः सत्ताय् च्वंपिनिगु न्हाय्पनय् तयातःगु चिकंया तौल अप्वः । युद्ध दिउगु नं न्यादँ दत । तर उमित मालेगु आँट दुपिनिगु सरकार मवःनि । सत्ताय् वनेवं सुनां यानाः अन थ्यन धैगु ल्वमनेगु जिमि नेपाली नेतातय्गु वासःयानां मलनीगु पुलांगु रोग । थ्व हे कारणं थौं युद्धकालय् सत्ताया हतियारं व योद्धाया हतियारं थ्व थ्व मनूत सित धकाः छगू हे सपूm जुयाः पिहाँ वये मखनाच्वनतिनि । अथे धैगु देश युद्धय् हे तिनि । मखु धैगु जूसा कमसे कम छम्ह मनूया ज्यान बराबरया योगदानया पलेसा छपाः ल्वहँपौ नं बिइ मथ्याःला? उलि नुगः चकं नं मजूसा सत्ताय् थ्यनेवं काक्वपाक्व जुइगु खःसा व ला युद्ध मजुल ।

म्हुतु खाइसे च्वना वल । लह्वये थें जुयावल । स्वांक्यबया स्वां नं कँमा थें च्वना वल । घारांघुरुं न न्यानाः वाफय् वइला थें जुयावल । लापचा ब्वयाब्वया जुयाच्वंगु नं छाःकीथें, म्ह छम्हं वाइँया वाइँया वल । म्हय् फ्वतःफ्वतः वःथें । च्वनाच्वनाथें च्वने मछुनावल । याकनं वनेदुसा जिउथें । जितः नेपालं सःता हल । 

Published in Sundhya Times New Year Suppliment 2014 10 24