20131004 चिनाखँ पियाच्वंगु चिनाखँ मुँज्या

द्दप्रतिक्रिया
चिनाखँ पियाच्वंगु चिनाखँ मुँज्या
राजेन मानन्धर

समय् पुन्ही । नां हे यइपुसेच्वं — दक्वदिक्व त्वःताः समय् । थौंया दिं, पलिस्थाया चिनाखं मुँज्या ज्याझ्वः । जिगु ल्हातिइ तक प्रेमं ब्वनापौ ज्वंकादिउम्ह दाइयात सुभाय् । थः चिनाखं च्वयेधालकि न्हापांनिसें कथु गंथें, कलमय् मसि पूmगुथें जुइम्ह । साहित्यिक ज्याझ्वलय् यक्व चिनाखं न्यनेनं, तर मुकं चिनाखँ जक ब्वनीगु ज्याझ्वलय् थःत गबलें फ्यतुके मखंनि । अथे जुयाः नं जि उत्साहित । थन ला अवश्य नं न्हूपिं पुलांपिं चाकुपिं, फाकुपिं, पालुपिं, न्यालुपिं अले छन्द, अछन्द, बेछन्द दक्वकथंया चिनाखँ न्यनेदइ धकाः मनय् तगिं तगिं चिनाखँ ब्वंगु गुनुगुनु तायेदयेकाः वना सिमिसिमि वाया लसकुस फफं साटोआकिइ ।

मत्यःनि । निपाः प्यपाः नेवाः सपूmत भ्वाथःचागु टेबिलय् भुगुलुं च्वनाच्वन । मेगु सपूmन्याःम्हसित पलिस्थाया सपूm छपाः फ्वसा हँ । नकतिनि जक जि साझा प्रकाशनया सपूm ब्वज्या स्वयावयागु । चःति नाः नाः वयेक सलंसः मनूत सपूmया महासागरय् थःत माःगु सपूm मालाच्वंपिं, थःगु सपूmया च्वमिया ल्हाःचिं कायेत पियाच्वंपिं ब्वँमिपिं । धइधइगु विधाया धइधइगु सपूm, द्वलंद्वः । ल्याःखानां साध्य मजू । चाङचाङ सपूm क्याशियरया टेबिलय् पियाच्वन । ध्यबा काइम्हस्या लाःगु मखु । ब्वनेबहगु च्वलकि न्याइपिं दु इमि, अध्ययन याइपिं, बांलाः बांमलाः धायेगु आँट दुपिं समालोचक दु इमि । छगू छगू सपूmया चिरफार, च्वमियात आछु आछु याइपिं ब्वमिपिं । छु व दक्व सरकारं यानाबिउगु ला ? झी सरकारयात ब्वःबियाः थःगु अकर्मण्यता भउचां तपूथें तपुनाच्वना । उमिसं ३०,००० – ४०,००० पाः सपूm मियाया रेकर्ड दयेकाच्वन, झी ५००पाः सपूm ज्वनाः आर्यघाटय् सिइम्ह पिइथें पियाच्वना, सुनां नाः मदु, सुं ख्वःमदु, काय् जुयाः मि तःतकं मदु । अय्सां झीत गौरव, भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ ।

जःछि पाः छघौ तक पियेवं मझासेमगाःम्ह झाल । ग्वंगः हालेवं सुथ जुल । दक्वं थःथःगु थासय् च्वंवन । थासय् च्वनाच्वंपिनि नं मिखा ततःग्वः जुल । थःगु चिनाखँ न्यंके धकाः वःपिं न्हूपिं पुलांपिं कविपिनि ला झन् नखः हे खः थ्व । नाय्खिं थाःगु तायेदत ।

माइक तिंस्वात । ज्याझ्वः न्ह्यात — न्हापां संस्थाया इतिहास, कविया तारिफ, टिप्पणी यायेत झाःम्ह समालोकया तारिफ, थःगु हे तारिफ । गुलि बांलाः छम्हस्यां मेम्हसिगु बांलाःगु बांलाः धकाः कनेगु । मंगल धाइ थज्याःगु ज्यायात । खँ बाः वयांच्वन ।

कविजुं थःगु मुक्तकत न्यंकादिल । थःथःगु इलय् च्वयादीगु । मुक्तक स्वयाः वयेकःया थःगु म्हसिका अहत्वपूर्ण अन । वय्कलं थ्व यानादीधुंकल, वयानादीधुंकल, अन थ्यनेधुंकल थन थ्यनेधुंकल । वय्कः गुलि असहाय । थःगु उलि खँ कनाबिइम्ह अन सुंमलुयाच्वन, थम्हं थःगु बयान यायेमालाच्वन । थ्व वय्कः जक मखु नेपालभाषाया हरेक साहित्यकारत नवानाच्वंगु तायेदत — झी थःगु खँ थम्हस्यां जक धयाच्वना, थःगु खँ थम्हं मधासे मगाः ।

विमोचन जुल कवि भाजुया सपूmया — छगू दशक न्हयः च्वयातःगु मुक्तक मुना । छु सपूm धइगु धौबजि खःला ? सपूmया नां जकं धौबजि जुइफु, सपूm ला सपूm हे खःनि । तर वय्कलं उकियात धौबजि दयेकादिल । आः ला मसिउ न्हापान्हापा बुदिंबलय् सगं काये धुनेवं दशादिशा फालावनेमा धकाः धौबजि फयेबिइगु चलन दु झी । अथे हे धौबजि इनादिल वय्कं । बुदिंया धौबजि । दशा फालाछ्वयेगु धौबजि ।

वय्कया धौबजि विमोचन यानादिल नांजाःम्ह, दक्वस्यां यःम्ह, हनाबनातयातःम्ह कवि, निबन्धकार, उपन्यासकार अले समालोचकजुं । नवायेगु पाः वल, खँ जुइगु स्वभाविक खः । अन जिं माइक न्ह्यःने दंझाःबलय् उम्ह व्यक्तित्वयात खंकाच्वना गुम्हस्यां नेपालभाषा चिनाखँ लागाया प्रवृतियात वालाः कविपिन्त उमिगु ख्वाः न्हाय्कनय् क्यनादिउगु खः । तर वय्कःया म्हुतुइ बुदिंया खँ जक — वयागु बुदिं अबलय् व थकालि, व क्वकालि, उपिं ज्वलिंज्वः । सुया सँ तुयु, सुया सँ हाकु । न्यंपिं भावविहिन ख्वाः ब्वयेमछालाः बरः कयाहयागु मुसुकाःगु ख्वाःपाः छपाः छपाः थःगु कपालय् प्यपुंकाः फ्यतुनाच्वन  ।

विशेष दिनय् विशेष संस्थां विशेष ज्याझ्वःयाःगु, विशेष विधायात कयाः । तर अन ला सुयागु सँ गुलि तुयू धइगु जक खँ जुयाच्वन । थःगु जीवन मुद्दती खाताय् डिपोजित यानाः तुयुगु सँ ब्याज कयाः नयाच्वंपिनिगु खँ । व सँ अथें निबालय् पानाः जक तुयुगु ला मखु, थुलि ला जिं सिउ । तर चिनाखँया लागाय् तुयुगुया छु ल्याः ? छु चिनाखँ तुयुगु मसिं च्वयेगु ला? न तुयुगु मसिं च्वइगु बांलाः धकाः वय्कःभाजुं क्यनेत स्वयादीगु खः, न आः हाकुगु मसिंच्वयाच्वंपिनगु कविताया मू मदु धकाः क्यनेत स्वःगु खः ।

जिं तायाच्वन । छम्हधुंकाः मेम्ह , दक्वस्यां थःथःगु उमेर जक कं वयाच्वन । उमेर जुयाः कंवयाच्वन । उमेर भाषण याःवयाच्वन — गुम्हं २१दँ दुम्ह, गुम्हं ६०दँ दुम्ह । पुलांपिं, बाज्यःवंपिं, बुरापिं, बुरां थिउपिं, बुरांत्यःपिं, ध्वादःपिं, भ्वाथःपिं, न्हाय्पन् तुम्छ्याँय्या जक्वचाः सुयातःपिं ।

जि अनया पूमवनीगु अधिष्ठानय् च्वँतले न अन चिनाखँ या खँ जू, न चिनाखँया विगतया, न आगतया । न च्वयेगु प्रवृतिया खँ जू, न ब्वनेगु कौशलया । न न्यनामि÷ब्वनामि पिनिगु नुगःखँ पिहाँ व, न प्रकाशक जूपिनिगु नियतिया, न विक्रीवितरणया अरण्यरोदन । न चिनाखँ ब्वंमदयाः कविपिं बरखि च्वंगु खँ जुल, न च्वःमदयाः ब्वमिपिं अनाथ जूगु खँ जुल । न च्वयेमफुगुया ग्लानि, न च्वकेमफुगुया कन्फेसन । खँ धाःसा जुयाच्वन, दिपाः मदयेक । खँनिसें खँतकया खँ ।

चिनाखँ न्यंकेत वःपिं कवि भाजुमय्जुपिनि आय् बुयां नं छु बुइगु ई जुइधुंकल । छगूत्या घौ ई दुने यक्व ज्या जुल । अन छुं मजूगु खःसा चिनाखँ ब्वनेगु ज्या मजुल, चिनाखँ न्यनाः लापाथाइपिगु ज्या मजुल । थौंया हिरो हिरोइनत जुइमाःपिं कविकवियत्रीपिनि थःगु रचना न्यंकेत पियाच्वँच्वं त्यानुइधुंकल । अन दक्वं जुयाच्वन चिनाखँ जुयामच्वं ।

जिं चाः, ज्याझ्वः मचायेक गैरसाहित्यिक जुयावनाच्वन । ततःधंगु खँ वयाच्वंबलय् साहित्य ला गौण विषय हे जुइ । थौं नेपालभाषा संघर्ष समितिया निम्ह महारथीत नापलाःगु — थम्हं युद्ध ल्वानाः बूगु खँ सवाः काकां कनाच्वन । गर्व दु वय्कःपिन्त । झी जक छाय् गौरवान्वीत मजुइ ?

जिं थःगु गःपः म्वय्थ्यानाः चिनाखँतय्गु ख्वाःपाः स्वया । दक्व चिनाखँ जुयाच्वन । दक्वस्या ख्वालय् चिनाखँ — चिचाःदनाच्वंगु चिनाखँ, खिचां खिनातःगु चिनाखँ, भछ्याँय् यानातःगु चिनाखँ । बिचरा चिनाखँत । अंगः चिनाखँ, बँ चिनाखँ, झ्याः चिनाखँ, र्याकय् धेचुलाच्वंपिं व पँचिनाच्वंपिं सपूmत दक्वं चिनाखँ । चिनाखँ न्यनेधकाः वयाम्ह जि न्हापं चिनाखँ जुयाबिइमालाच्वन । जि ला छु, जिं चिनाखँ च्वये मफु धकाः ला जि साहित्य ब्वनाच्वनाबलय् हे वाकओभर बिइ धुनाम्ह । तर न्यनेगु प्याःचाः ला दु जिके, जिगु जीवन कनीगु चिनाखँ, गद्यय् चिइमफइगु अनुभूति बाःवनाच्वंगु चिनाखँ मुनाकायेगु लालसा ला दु । तर गन काःवने । जिगु धैर्यया खिपः चबुइवं चिनाखँ न्यनेगु दक्वदिक्व इच्छायात प्वःचिनाः जि दना वया । चिनाखँ दं मदं जिं मखन ।

लँय् जिं जितः न्यना — छु जूगु थ्व?

जिं लिसः बिल — थौं कन्हय् छुकियां मू मदु । चिनाखँ धयां भाषणया झं मू मदु । उकिं न्हापान्हापा सा चिनाखँ न्यंमदइ धकाः मेपिन्त थने हइगु, आः भाषण न्यं मदइ धकाः कविपिन्त थने हल । थःगु चिनाखँ न्यंकेग लालसा मदूगु सा उमिमछि मनूत मुंकातयेफइला? अले, उमि धाइ, वँय्चायेगु स्वयाः ख्वयेगु बांलाः । उकिं चिनाखँ च्वये भाःमखँसेंलि भाषण सां याना वने धकाः कविपिन्सं थःगु हैसियत क्यंगु जुइ । भाषण याइपिनि मलाःगुलिं याकनं थःगु भाषण बियावंगु नं जुइफु ।

जितः तं पिहाँ वल — हालेमत छ । छं मसिउ । आः सँ तुयुम्ह छम्हसित न्यनेमाली ।