Tuesday, August 9, 2022

गुंला, सापारु व नेवाः नेतृत्वया परीक्षा (लहना)


 राजेन मानन्धर | गुंलाथ्व द्धादशी ११४२, साउन २४ मंगलवाः

गुंला वा गुँला नेवाः बौद्धतय्गु विशेष पर्व खः । थुकिया व्याख्या थी थी विद्वानपिन्सं थी थी कथं यानातःगु दु । सारांशय् धाय्गु खःसा नेवाः बौद्धत थ्व लछि धार्मिक कथं सक्रिय जुइ । गुलिस्यां ला त्वःती, गुलिस्यां थः सतीगु थासय् वना बुद्ध लुमंकी, गुलिस्यां तुतः ब्वनी, बाजं थाइ, अपसं च्वनी, द्यः थाइ आदि आदि । थज्याःगु पवित्रगु ईयात चाय्कं मचाय्कं छथ्व गैरनेवाः विभाषी मनूतय्सं थःगु भाय्या छगू अपशब्दलिसे स्वानाः गिल्ला याय्वं समाज भचा बिचलित जुइगु स्वभाविक हे खः । थ्व गुंलाया न्हापांगु न्यानु खुन्हु थथे हे जुल । 
 
येँया न्हूम्ह मेयरं शायद नेवाःतय्त ध्यानाकर्षण याय्त जुइ, थःगु फेसबुक वालय् नेवाःतय्त गुंलाया भिंतुना बीवं गैर नेवाःतय्सं थुकियात नेवाःतय्त क्वफाय्त, हाय्केत, हिमी चाय्केत वा थःगु लुघताभास ब्वय्त हे लिसालिसा काकां कमेन्ट यात, “गुंला” शब्दयात कयाः । उकिइ गुलिखे मनूतय्सं व शब्दया अर्थ मथूगु खइ, दकले न्हापां न्यंगु खइ, तर उकिइ अज्याःपिं नं सवाः काकां हालाहल, गुम्हस्यां उकिया अर्थ व महिमा बांलाक थू । अथे धइगु थन च्वनाच्वंपिं गैर नेवाः राजधानीबासीत गन गथे यानाः नेवाःतय्त गिल्ला याय्दइ धकाः मौका जक पियाच्वंगु खनेदत । 
 
खँ फेसबुकया । थः फेसबुक स्वय्म्वाःपिनि अले न्हिछि स्वयाच्वनाः नं गनं छुं चिं मक्यनीपिनिगु लागिं थ्व छुं हे मखु । फेसबुकय् जक ला ? फेसबुकय च्वयां छु याय् ? धकाः हालाः थःत विद्वान धकाः क्यनाच्वनी । तर फेसबुकं गुलि ज्या याइ धइगु खँ बालेन साहं येँ महानगरपालिकाया मेयर पद त्याकूगुयात कयाः नं थुइकेफइ । थ्व भौतिक रुपं गनं खनेमदुसां समाजया छगू अज्याःगु त्वःफिके मज्यूगु अंग जुइधुंकल, गुगु थुलि शक्तिशाली कि उकिं चां चां समाजया धार परिवर्तन याय्फु, जनताया न्ह्यपुइ न्हूगु विचार पिनाथकेफु । थनया गुंला नं अथे हे खः । गनं छु जुल धकाः धाय् मछिंसां थुकिं छगू अज्याःगु लहर हल कि गैर नेवाःतय् थनया नेवाःतप्रति वितृष्णा, घृणा विष्फोट हे जूगु खःला धयाथें ज्याःगु वातावरण भर्चुवल दुनियाय् खनेदत । 
 
नेवाःत थनया आदिवासी धाइ, वंगु निद्वःदँ न्ह्यःनिसें अविछिन्न रुपय् थनया भाषा, संस्कृति, धर्म व सभ्यता ल्यंकातय्त नेवाःतयगु योगदानयात ल्वःमंके फइमखु । थन दक्व सुविधा सम्पन्न जुइधुंकाः, थन राजनीतिक महत्व दय्धुंकाः, अले आःया भासं धाय्गु खःसा थनया जग्गाया मू अप्वय्वं हे जक थन गैर नेवाःतय्गु आकर्षण जूगु खः । व हे कारणं थन थी थी त्वह तयाः थी थी इलय् स्वनिगलय् प्यपुनेत उमिसं अनेक तिकडम याइ ।
 
गुलिं राजनीतिक भविष्य निर्माणकर्ता धकाः, गुलिं सफल व्यापारी धकाः उमिसं थन थःगु तुति क्वय् जक बल्लाकेगु स्वल । उकिया लागि उमिसं थन राजनीतिक पार्टीइ सक्रियता क्यन, सामाजिक संघसंस्था नीस्वनाः उकिया नेतृत्वदायी भूमिका घय्पुल । गुलिं नेता जुयावल, गुलिं समाजसेवी वा व्यापारी वा उद्योगपति हे जुल । थज्याःगु पदय् च्वनेगु शक्तियात हे नेवाःतय्सं तसकं तःधंगु उपलब्धी धकाः ताय्कल, उकिं अथे पदय् च्वनेसःपिं गैर नेवाःतय्त नेवाःतय्सं छेँ बिल, बालं तल, म्ह्याय् बिल । व हे आकर्षणया कारणं थनया म्ह्याय् मस्तय्सं नं छु छु दइ धकाः नैतिक अनैतिक सम्बन्ध नं तल । उकिया बाखं मेगु हे दु ।अज्याःगु अवस्थाय् थन गैर नेवाःत, विशेष यानाः खय् बर्मुतय्गु आधिपत्य राजनीतिक, सामाजिक व व्यापारिक क्षेत्रय् नं अप्वया वनीगु स्वभाविक खः । 
 
गैर नेवाःतय्गु अधिपत्य दय्गु धइगु नेवाःत थःगु आदिभूमिइ अल्पमतय् लानावनेगु खः । अल्पमत धइगु जनसंख्याया आधारय् म्ह्वः जुइगु ला खहे खत, उकियालिसें थःगु जातीय पहिचान, भाषा, धर्म व संस्कृति ल्यंकातय् मफइगु अवस्थाय् वनेगु नं खत । अथे जुयाः हे नेवाःतय्के मांभाय् ल्हानां छुं हे फाइदा मदु धकाः खय् भाय् ल्हाय्गु, अले व्यक्तित्व विकासया नामय् गैर नेवाःतलिसे हेमचेम अप्वय्केगु फेसन नं वल । न्यनेबलय् थज्याःगु खँ असहिष्णु व नश्लवादी वा जातिवादी खनेदइ, तर उकिया ल्यूने सुलाच्वंगु रहस्यया लिच्वः हे खः थ्व गुंला काण्ड नं । 
 
गैर नेवाःतय्सं झीगु समाजय् थज्याःगु थाय् दय्केधुंकल कि आः उमित लिनाछ्वय्गु थःगु पहिचान थन पुनस्र्थापना याय्गु असम्भव हे मखुसां तसकं थाकु । अथे जूसां नेवाःतय्ग खल्तिइ खल्तिइ, त्वाःत्वालय् देय् देसय् दय्कूगु खलः पुचः उमित हांनिसें लिनाः थःगु बर्चश्व कायम याय्गु व उमिगु प्रतिकार याय्त ला त्वःते, थःगु अस्तित्व हे नं ल्यंके फइगु अवस्थाय् मदु । दक्व धइथें संस्थात भौतिक रुपं अस्तित्वहित, शक्तिहीन व प्रभावहिन जुइधुंकूगु अवस्थाय् उमिसं गनं छुं नवाय्वं अथवा विज्ञप्ति छगू पिकाय्वं झिगू दिशां हय्काः वयाच्वंपिं गैर नेवाःत ग्याइगु अथवा, सतर्क तक हे नं जुइगु खनेमदु । थ्व गुंला काण्डय् नं अथे हे जुल । छथ्व नेवाः फेसबुकय् सनाच्वंपिन्सं उमित धाल, हाल, ब्वह बिल । तर उकिसं न्ह्यागु खँय् नं नेवा थः हे द्वंगु, करपिं भिंगु कथंया तर्क तइपिं छथ्वः कथित राष्ट्रवादीतय्सं नेवाःतय्त थःगु पहिचानया लागि ल्वाय्गु वातावरण हे दय्केबीमखु । बालेन साहं पुइकूगु बुद्धया मुकुटया खँय् व पायछि हे जू धकाः वःगु छगू नेवाः बौद्ध वर्गया अभिव्यक्ति थन न्ह्यथने बहःजू । अले नेवाःतय्के आत्महत्या याय्गु बाहेक मेगु लँ ल्यनीमखु । तर व स्वयाः नेवाःतय्गु प्रतिकार क्षमता गनं खनेमन्त । नेवाःत स्वनिगलय् आः सिनावनाच्वंगु मि थें जुइधुंकल, सुनां छपासः लः ह्वलाबिलकि स्वाइँया सिनावनी , नौ हे जक ल्यनाच्वनी । 
 
हानं मेगु प्रसंग । न्हून्हूगु पात्र दय्कीगु संस्था नीस्वनेवं नेवाःतय्गु माःहनाः हनेमाःगु जात्रापर्वय् प्रत्यक्ष हे प्रभाव लात । पात्र दय्केगु आधिकारिक निकायय् गैर नेवाःतयु आधिपत्य जुइवं उमिसं खनेदय्क हे नेवाःतय्गु जात्रा पर्वया तिथि गोलमाल याय्गु अले गैर नेवाःतय्गु जात्रापर्वयात असुरक्षित याय्गु ज्या यानाहल । थ्व ज्या वंगु ३०दँ ति न्ह्यःनिसें जुयावःगु धकाः अनुभवीतय्सं धयाच्वंगु दु । खतुं चन्द्रमाया गतियात सुनां न न्ह्यबाके फइ, न लिबाके फइ, तर नं उकिया आधारय् झीसं नखःचखः हनेगु नेवाःतय्त छिनीकथं प्रकाशित यानाब्यूसा उलि समस्या मजुइगु खः । तर उमिसं द्वेष भावनां हे नेवाःतय्गु नखःचखःयात जक प्रभाव लाइकथं तिथि निर्धारण याय्गु यानाच्वंगु सकस्यां अनुभव याःगु हे दइ । 
 
आः वयाः उमिगु अज्याःगु चाला अबलय् जक सफल जुइ जब नेवाःत थः हे एकजृट जुइमखु । नेवाःतय् एकता मदु धइगु सियाः वा थुयाः हे उमिसं हरेक वर्ष धयाथें छताकि छता नेवाः जात्रापर्वय् तक्यंकाः नेवाःतय्गु एकताया परीक्षा उमिसं कयाच्वंगु दइ । 
स्वदँ प्यदँय् छकः स्वन्तिबलय तिथि गोलमाल जुइगु ला सामान्य प्रक्रिया हे जुइधुंकल । उकियालिसें मेमेगु जात्रापर्वय् आधिकारिक पञ्चाङ्ग निर्धारण याइगु निकाययागु वक्रदृष्टि लाःगु खनेदयावयाच्वंगु दु । उमिसं स्यू, थज्याःगु ज्याय् नेवाःत एकजुट जुयाः प्रतिकार याइमखु । उकिं हे थ्व तिकडम दँय्दसं हे उमिसं प्रयोग यानाच्वंगु दु ।
 
थज्याःगु अवस्थाय् येँय् छगू मानक काइ, यलय् व ख्वपय् मेगु मानक काइ । अथे जुइबलय् येँय् नखः हनेगु दिन व यलय् व ख्वपय् नखः हनेगु दिन पाइगु स्वभाविक हे जुल । नेवाःत नेवाः राज्यया खँय् प्रदेश नामाकरणया खँय् नेवाः नखःचखःयात राज्यपाखें हंकेगु खँय् सक्रिय जुयाः नमवाःसां थज्याःगु खँय् धाःसा थःथःगु खलःपुचःया ब्यानर न्ह्यःने तयाः खुप तर्कवितर्क याइपिं विद्वान जुयाः दंवइ । अथे छाय् याइले धाय्बलय् उमिसं थ्व हे बहानाय् येँ यल व ख्वपया नेवाःत थःथवय् ल्वाय्गु, थः सहि व करपिन्त गतल धकाः साबित याय्गु मौका उमित दयाच्वंगु दइ ।
 
अज्याःगु इलय् अले छगू निगू संस्थां खनेदय्क अन्तरक्रिया याइ, विद्वानत हयाः घौछि बाघौ भाषण याकी, ब्यानरया न्ह्यःने थःगु ख्वाः वय्क फोटो कयाः फेसबुकय् नं तइ । तर अन्तय् लिच्वः वहे जक वइ — जिपिं पायछि उपिं गलत । सु थःगु अडानय् डेग लिफः स्वइमखु । अय् जुयाः अन्ततोगत्वाः येँय् येँकथं जुइ, यल व ख्वप अनया हे कथं जुइ । थःगु ल्हातिइ छुं मदुपिं नेवाः युवात हिस्स जुइ, अले जाबो नखः हनेगु छगू खँय् हे एकता मदुपिन्सं छु यानानइ ? धकाः हालाहइ । थ्व अर्धसत्य हे झीगु यथार्थ खः । झीसं एकता थन नं हय्मफु, मेथाय् नं हय्मफु । थ्व हे यथार्थ गैर नेवाःतय्गु लागि नेवाःतय्त हिस्याय्ग छगू अचुक अस्त्र बनेजुइ । कन्हय् फेसबुकया पेज पेजय् ट्रोल वइ, नेवाःत अथे थथे । अले हानं नेवाःतय् दुने हे नेवाः संघसंस्थायात न्वाय्गु थ्व मेगु मौकाया रुपय् काइ, नेतृत्वयात गःतां ज्वनी । नेतृत्वया क्षमता विज्ञप्ति पिकाय्गु व ल्वानाच्वंगु समनजयात हानं ल्वाकेगु बाहेक मेगु मदु धकाः मस्यूनिपिं नेवाः युवात हानं छकः निराश जुइ । झी नेवाःत धिक्कार धाय्त बाध्य जुइ । थ्व हे मखुला झी नेवाःतय्गु बर्तमान नियति ?

प्राचीन सभ्यताको नगरी काठमाडौंमा र‍्‌यापरको नाममा पार्क?


 

राजेन मानन्धर

जर्मनीमा बुद्ध धर्म

  राजेन मानन्धर धर्म युरोपको मध्यदेखि पश्चिमतर्फ फैलिएको एक देश संघीय गणराज्य जर्मनी हो । युरोपमा रूस भन्दा पछि दोश्रो ठुलो देश यही हो । यो ...