Sunday, December 29, 2019

Bodhi TV : Interview/madhyam marga links

Ratna vajra Rimpoche : https://youtu.be/Iso_3P92JMM
Avikrita Vajra Rinpoche : https://youtu.be/GrqqFeB1MPA
Sumana Siri :  https://youtu.be/I80XrvemjZ0
Naresh man Bajracharya in Lumbini : https://youtu.be/waFk7-CloJ4
Naresh Man Bajracharya : https://youtu.be/d7eRYSj7vuU
Prof. Dr. Tri Ratna Manndhar : https://youtu.be/qWWl3W-RMAU
Narayan Prasad Rijal (part 1) : https://youtu.be/BWkcsmi1Iy4
Narayan Prasad Rijal (part 2) : https://youtu.be/wB5GAebY0Q8

Bikas Ratna Bajracharya (Part 2) : https://youtu.be/aUd13kh4zrc

Tuesday, December 24, 2019

लुम्बिनी क्यबय् हाकनं त्रिपिटकया सः



 राजेन मानन्धर

भगवान बुद्धया परिनिर्वाण धुंकाः वसपोलया वचनयात मुंकेगु कुतः तःक्वः जुल । खयेत ला थकालिं कनेगु व क्वकालिं लुमंकातयेगु हे जुयाः नं सलंसः दँतक बुद्ध शिक्षा म्वानाच्वन, तर लिपा च्वयामतसे मगानावन, च्वज्या न्ह्यात । थथे यानाः मुंकातःगु बुद्ध वचनयात त्रिपिटक धाइ । थुकी हे बुद्धं कनाबिज्याःगु चय्प्यद्वः उपदेश दुथ्यानाच्वंगु दु ।

त्रिपिटकयात स्वब्वय् ब्वथलातःगु दु — विनयपिटक, सुत्तपिटक व अभिधम्मपिटक । थुकियात विशेष यानाः थेरवादीतय्सं बौद्ध शिक्षाया प्राथमिक श्रोतया रुपय् कयाच्वंगु दु । त्रिपिटकअन्तर्गतया विनयपिटकयात भिक्खुविभंग, भिक्खुनीविभंग, महावग्ग, चुलवग्ग तथा परिवारय् ब्वथलातःगु दु ।

सुत्तपिटकय् दीघनिकाय, मज्झिमनिकाय, संयुक्तनिकाय, अङ्गुत्तरनिकाय तथा खुद्दकनिकाय दुथ्याः । अथे हे अभिधम्मपिटक अन्तर्गत धम्मसङ्गणी, विभङ्ग, धातुकथा, पुग्गलपञ्ञती कथावत्थु, यमक र पट्ठान दुथ्याकातःगु दु । थ्व दक्व मुंकेबलय् ४०गू धयाथें सफू खाइ । दुःखया खँ, बुद्ध नेपालय् बूगु हे खःसां थुकिया दक्व भाग नेपालय् सुरक्षित जुयामच्वं, आः नकतिनि हे जक विदेशं व दक्व सफूत झीथाय् थ्यने धुंकल ।

अले उकिया चकंछि हे नं झीगु भासं अनुवाद मजूनि । संसारया दक्व बौद्ध देसय् तःधंगु व चीधंगु पुचलय् च्वनाः भिक्षु भिक्षुणी व मेमेपिंसं इलय् ब्यलय् त्रिपिटक पाठ यायेगु याः — सलंसः दँनिसें थथे जुया वयाच्वगुं हे खः । नेपाः लगायत विश्वया थीथी देसय् बौद्ध विहार, बहाः–बहिलिइ नं बुद्ध वचनयात थःथःगु पहलं पाठ यायेगु परम्परा दु ।

वंगु निद्वःदँ दुने दक्षिण एशियाय् राजनीतिक, सामाजिक व धार्मिक अवस्थाय् यक्व हिउपाः वल । बुद्धं हे पिना थकूगु बुद्धधर्म थन लोप धयाथें जुयावन । नेपालय् नं ला बुद्धधर्मं राजनीतिक प्रहार अप्रत्यक्ष कथंसां फयेमाल । बुद्धया जन्मभूमि लुम्बिनी या अज्याःगु पवित्रस्थल नं द्वलंद्वः दँ तक चाया दुने ल्हानाच्वनेमाःगु अले थनया बौद्ध स्थानीयवासीतय्गु किपालु तकं ल्यना मच्वनेगु धइगु अथें जुल खइमखु ।

अज्याःगु अवस्थाय् थन त्रिपिटक पाठ यायेगु परम्परा लोप जुया वनाः गनं गनं महाविहार तथा गुम्बाय् कर्मकाण्डया रुपय् सां ल्यनाच्वन । त्रिपिटकया सुत्रतय्गु व्याख्या साधारण मनूतय्सं थुइक यायेफुपिं मदयावन । आः हाकनं संसारन्यंकं बुद्ध शिक्षाप्रति रुचि अप्वयायेवं थ्व त्वाःदःगु परम्पराया हाकनं सम्भावना खने दःवःगु दु ।

यक्वसिनं मालेकुले यानाहल, आखिर थ्व त्रिपिटक धइगु छु ? धकाः । थ्व हे सन्दर्भय् भारतया महाबोधी देगलं त्रिपिटक पाठ यायेगु परम्परा सन् २००६ निसें न्ह्याकल । थुकिया लगभग १४ दँलिपा विश्वन्यंकंया बौद्ध देय्तय्गु प्रतिनिधिया सहभागिता हयाः बोधिगयाय् त्रिपिटक पाठ यायेगु परम्परा हाकनं न्ह्यात ।

लुम्बिनी, भगवान बुद्ध जन्म जूगु थाय् । बुद्ध नेपालय् जन्म जूगु धकाः झी विश्वया पर्यटक दुत हयेत ज्याझ्वः न्ह्याका च्वनाबलय् थन वइपिं तीर्थयात्रीत धाःसा थन धार्मिक क्रियाकलाप जूगु स्वयेमखन धकाः नुगलय् स्याकावनी । इपिं थन वइबलय् गथे पुलिं चुयाः घौछि त्रिरत्न शरण गमन यानाः वा शील प्रार्थना यानाः वनी, थन च्वंपिं नं अथे हे यानाच्वंगु स्वये चाहे जू इमिसं ।

तर थथे जुइ फयाच्वंगु मदु । स्थानीय जनतायाके बुद्धधर्मप्रति श्रद्धा दना मवःगुलिं अले स्वनिगः व हिमाली भेगया तीर्थयात्रुत वंगु इलय् जक व देगःथें च्वनी । थज्याःगु अवस्थाया सकसिनं अनुभव याःगु जुइमाः । थज्याःबलय् बोधिगयाय् जुयाच्वंगु नियमित त्रिपिटक पाठ कार्यक्रमपाखें प्रेरित जुयाः जुइमाः, नेपाःया बुद्ध जन्मभूमि लुम्बिनीइ थगुने सन् २०१८ निसें अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ वाचन समारोह यायेगु परम्परा न्ह्याःगु खः ।

थगुने घोषणा याःकथं लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समारोह समितिया ग्वसालय् निक्वःखुसी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ (अथवा च्यान्टिङ) वंगु कार्तिक २८ गतेनिसें स्वन्हुयंकं जुुल । न्हापांगु न्हि कार्तिक २८ अथवा नोभेम्बर १४ कुन्हु सुथय् प्रतीकया रुपय् हयातःगु त्रिपिटक ग्रन्थलिसें विशिष्ट व्यक्तितय्त न्ह्यःने तयाः थीथी जिल्लां वःपिं नेपाःमि व थीथी देसं वःपिं भन्ते, गुरुमां व उपासक उपासिकापिनिगु पदयात्रा न्ह्यात ।

यलया बौद्ध समुदायया धाःबाजं न्हापां च्वन, वयांलिपा समाजया गण्यमान्य मनूत अले भन्ते, गुरुमांपिं अनंलि उपासक उपासिकापिं । शान्तिदीपस्थलनिसें न्ह्याःगु उगु पदयात्रा मायादेवी देगः चाःहिलाः सभास्थलय् क्वचाल । त्रिपिटक पाठ यायेगु थाय् लुम्बिनीया मायादेवी देगःया उत्तर पूर्वया उद्यानय् दयेकातःगु जुयाच्वन ।

ग्वसाः खलकं २५ गू देय्या द्वःछिं मल्याक भिक्षु भिक्षुणी तथा उपासक उपासिकापिंसं ब्वति काःवःगु धकाः धाःगु दु । धार्मिक कार्यक्रम हे मजुयाच्वंथाय् बुद्धधर्मप्रति श्रद्धा यानाः उलिमछि देसं उलिमछि मनूत थन वयेगु धइगु निश्चय नं उत्साहवद्र्धक ज्या खः । पदयात्रा सिधयेवं अन छायेपियातःगु दबुलिइ औपचारिक ज्याझ्वः जुल ।

भन्ते, गुरुमांपिं व मेमेपिं पाहांपिं थःथःगु थासय् च्वनेवं उपसंघनायक भिक्षु बोधिसेन महास्थविरं शील प्रदान यानाबिज्यात । थुकिया उलेज्या प्रदेश ५ या मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेल, सांसद सुजिता शाक्य, लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकाया प्रमुख मनमोहन चौधरी तथा थाइल्याण्डया पूर्वमन्त्री कुनिन सुधारतं मंकाःकथं त्वाःदेवाय् मत च्याकाः यात ।

ज्याझ्वलय् मुख्यमन्त्री पोखरेलं सरकारं लुम्बिनी क्षेत्रय् पर्यटक हयेत यानाच्वंगु थीथी ज्याया बारे जानकारी बियादिल । अनं आयोजकलिसें मेमेपिन्सं नं थःथःगु नुगःखँ तयेगु ज्या जुल । उलेज्या धुंकाः ग्वसाः खलकं धयातःथें समय तालिकाअनुसार थीथी राष्ट्रया प्रनितिधिपिंसं थःथःगु अंशया त्रिपिटक पाठ यात ।

हरेक दिन न्हिनय् नयेगु व च्या त्वनेगु ई त्वःताः सुथय् ८ ताःइलंनिसें सनिलया ५ ताःतक पाठ यायेगु तालिका दयेकातःगु जुयाच्वन । न्हापांगु दिंया पाठ सत्रया नेपाःया भिक्षुपिनिगु नेतृत्वय् सूत्रपिटक अन्तर्गतया दीर्घनिकायया ब्रह्मजालसूत्र वाचन जुल । अनंलि श्रीलंकाली भिक्षुपिंपाखें सुत्र पाठ जुल ।

छखे नेपाली उपासक उपासिकापिं मुलपतिं थ्यानाः बुद्ध वचन न्यनाच्वन धाःसा मेखे सुं सुं ध्यान नं च्वनाच्वन । निन्हुकुन्हु कार्तिक २९ अथवा नोभेम्बर १५ कुन्हु भियतनामी तथा क्याम्बोडियाली भिक्षुपिंसं पाठ यानाबिज्यात । अनंलिपा चिनिया, जापानी तथा कोरियन भिक्षुपिनिगु नेतृत्व यायेगु पाः वल ।

स्वन्हुकुन्हु कार्तिक ३० अथवा नोभेम्बर १६कुन्हु थाइ भन्तेपिनिगु नेतृत्वय् पाठ जुल । थुकथं न्हापांगु दिनय् सुत्तपिटक, निन्हुकुन्हु विनय पिटक व स्वन्हुकुन्हु अभिधर्मपिटकया सुत्र पाठ यात । न्हिनय् वज्रयानी गुरुजुपिनिगु पुचःपाखें पाठ जुल । अनं नेपाःया थेरवाद गुरुमांपिं व महायानी आनीपिंसं पाठया नेतृत्व कयाबिज्यात ।

थुकथं बुद्ध वचनया मुना त्रिपिटकया छुं छुं ल्ययातःगु गाथात लगभग द्वःछिम्ह भिक्षु, भिक्षुणीपिं व मेमेपिंसं स्वन्हुतक पाठ यानाः ल्वःमनेधुंकूगु परम्परायात पुनर्जीवन बीगु ज्या जुल । थुकी नेपाः लगायत भारत, चीन, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, म्यानमार, भियतनाम, लाओस, कोरिया, जापान तथा मेमेगु देय्या प्रतिनिधिपिंसं ब्वति काःगु खः ।

थकियालिसें निन्हुतक नेपाः व विदेशी प्रतिष्ठित बौद्ध विद्वानपिनिपाखें धर्मदेशना जुल । न्हापांगु न्हिकुन्हु धर्मदेशना उपसंघनायक भिक्षु बोधीसेन महास्थविरपाखें व सिंगापुरया भिक्षु सुमनासिरी महास्थविरपाखें, अनं निन्हुकुन्हु विद्याधर आचार्य महायोगी श्रीधर राणा रिम्पोचेबाट धर्मदेशना जूगु खः ।

भिक्षु बोधीसेन महास्थविरं बुद्धया शिक्षा जीवनोपयागी जूगुलिं थ्व ध्यान तयाः न्यनेमाःगु अले थुकियात थःगु जीवनय् नालेमाःगु खँ कनाबिज्यात । भिक्षु सुमनासिरी महास्थविरं बुद्ध नेपालय् बूगु खँय् सुयातं सन्देह मदुगु खँ उल्लेख यासें दक्व नेपाःमितय्सं आः बुद्ध शिक्षा अवलम्बन यानाः थःत बौद्ध दयेके हथाय् जूगु खँ कनाबिज्यात ।

अथे हे श्रीधर राणा रिम्पोचें भगवान बुद्धं कनाबिज्याःगु उपदेशया संग्रह त्रिपिटक हे खः तर नेपाः लगायत थीथी देशय् राजनीतिया कारणं गन गन तना वन अले छथाय् दुगु अनुवाद जूगु मेथाय् यंकाः आः विश्वयाके थीथी भासं थीथी रुपय् त्रिपिटक संरक्षित जुयाच्वंगु नं कनाबिज्यात ।
स्वन्हुयंकंया पाठ सिधयेवं औपचारिक समापन ज्याझ्वः जुल ।

थ्व ज्याझ्वलय् नवासें लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समितिया अध्यक्ष भिक्षु मैत्री महास्थविरं सकसिगुं सहकार्य व सहभागितां हे थज्याःगु ऐतिहासिक ज्याझ्वः सफल जूगु धासें आवंलि सरकारं हे थज्याःगु ज्याझ्वःया ग्वसाः व व्यवस्थापन यायेमाःगु खँ धयाबिज्यात । अथे हे अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ परिषद्या दुजः वाङ्मो दिक्सें सकसिया ग्वहालिं जक थज्याःगु ज्या ताःलाइगु खँ कनादिल ।

लुम्बिनी विकास कोषया उपाध्यक्ष मैत्रेय भन्तेनं थ्व ज्याझ्वः बौद्धतय्गु जक मखु धासें सकल शान्तिप्रेमी जनतां ब्वति काये जिउगु ज्याझ्व जुयाच्वंगु जानकारी बियाबिज्यात । थ्व झ्वलय् ग्वसाः खलःपाखें ज्या ताःलाकेत थीथी कथं ग्वहालि यानादीपिंत मतिनाया चिं नं लःल्हायेगु ज्या जुल ।

थुलि औपचारिक ज्याझ्वः क्वचायेवं अन उपस्थित दक्व भिक्षु, गुरुमां व लामा व आनीपिंत उपासक उपासिकापिंसं दान प्रदान यात । भिक्षु, भिक्षुणीपिंत दान यायेगुयात बुद्ध धर्मय् छगू कुशल कर्मया रुपय् काइ । अन्त्यय् ज्याझ्वलय् ब्वति काःपिं सकलें भिक्षु, भिक्षुणी, लामा, आनी व सकल उपासक उपासिकापिं झ्वः छुनाः जवगु ल्हातिं मैनबत्ती ज्वनाः मायादेवी देगःया जःखः दीपयात्रा यानाः विश्वशान्तिया कामनायात ।

बुद्धधर्मय् दीप प्रज्ज्वलन यायेगुया विशेष अर्थ दु । भगवान बुद्धं थः शिष्यपिंत थःगु मत थः हे जु धयाबिज्याःगु खः । थथे जुल धाःसा व मनू गथे थःगु मत ज्वनावंम्ह लक्ष्य तक लँ स्वयाः वने खनी अथे हे अज्याःम्ह मनुखं जीवंकाःछि थःगु जीवनया निर्णय थम्हं यायेफइ । । अथे धइथें थ्व स्वन्हुतक त्रिपिटक पाठ यायेधुंकाः थःगु ल्हातिं मैनबत्ती ज्वनाः पदयात्रा यानाः थ्व हे सन्देश बिउगु जुइ । 
(कथहं)

थपाय्जि तःधंगु ज्या यानाः नं मगाःमचाः धइगु दयाच्वनीगु स्वभाविक खः । थन छुं छुं खँ कुलेत स्वयागुया उद्देश्य आकिवं जुइगु थज्याःगु ज्याझ्वः अझ भव्य जुइमा धइगु मनंतुना हे जक खः । आयोजक संस्थाया धिसिलाःगु थां धइगु हे अखिल नेपाल भिक्षु महासंघ खः । नेपालय् जूगु थज्याःगु ज्याझ्वः थेरवादी बौद्धपिनिगु प्रमुखताय् जुइमाःगु व ज्याझ्वलय् महासंघया पदाधिकारीपिं हे सकलें मथ्यनेगुयात अन ब्वति काःवःपिंसं तसकं अर्थपूर्ण कथं काल ।

कथिन नं सिधयेधुंकल, मेगु अज्याःगु येँय् छुं ज्याझ्वः नं मदु, अथेसां थज्याःगु पुण्यया ज्याय् हे सहभागिता क्यने मफुगु महासंघं आः नेपाः थेंज्याःगु बुद्धधर्मयात खनेदयेक वा मदयेक क्वत्यलातःगु देसय् थःगु पहिचान वा धार्मिक समानाधिकारया लागि गुकथं ल्वाइ धइगु न्ह्यसःचिं नं थुकिं थंगु दु ।

लसताया खँ खः कि थन थीथी देसं द्वलंद्वः धयाथें सहभागी जुल । भिक्षु, भिक्षुणी, लामा, आनीपिं नेपाः लगायत थीथी देसं वःपिं खनेदत । दकलय् सकलय् सःसिउपिं अले पाठया नेतृत्व याइपिं धकाः सकसिनं हनबना तःगु खः । तर वसपोलपिं हे स्वन्हु तक धिसिलाक्क थःथःगु थासय् च्वनाः थःगु पालय् वाचन यायेगु व मेपिनिगु पालय् एकचित्तं श्रवण यायेगु मयाःगु खनेदुबलय् उपासक उपासिकापिं उसिंचाइगु स्वाभाविक खः ।

आःया सन्दर्भय् चीबर पुनातःपिंसं धर्मसंघया नेतृत्व कायेगु जक मखु आदर्श जुयाः हे न्ह्यःने च्वनाः समाजयात लँ क्यनेमाःगु अवस्था दु । भन्तेपिं गुरुमांपिं थःगु पाःसिधयेवं दनावनेगु चलन वःबलय् समारोहस्थल खाली खाली खनेदइगु हे जुल । उकिसनं विदेशं वःपिं नं गुलिं गुलिं ला थातं च्वं तर यक्व धयाथें थःगु पालय् जक वयाः ब्वनेगु अले लिपा वनेगु यायेवं थथे हे यानातःगु खः ला वा आयोजकया कमजोरी धकाः थुइके थाकुल ।

लाओसया भन्तेपिं खनेमदइगु, भियतनामया भन्तेपिंसं थःगु पालय् मब्वनेगु अले कोरियां छम्ह जक भन्तेया उपस्थित जुइगु धइगु बांलाःगु खँ जुइ फइमखु । अनंलि उपासक उपासिकापिनिगु खँ । धायेम्वाः, लुम्बिनी बुद्ध जन्म जूगु जूसां आःया अवस्थाय् अन स्थानीयवासी बौद्ध मदु, वंगु सछिदँया अभियानं नं अन स्थानीयवासीयात धाथें श्रद्धादुपिं बौद्ध दयेके मफयाच्वंगु दु ।

थज्याःगु अवस्थाय् लुम्बिनीइ गुगुं नं ज्याझ्वः जुइ उकियात सफल यायेत स्वनिगः व मेमेगु नेवाः लागाया नेवाःत व हिमाली प्रदेशया जनजातिपिंसं हे छ्यं ग्वः खाकेगु अले उकियात भव्य यायेगु खः । थुगने स्वयां थुगुसी स्वनिगःया नेवाःतय्गु सहभागिता म्हो जुल धइगु खँ नं अन बय्बय् जुल ।

न्यनेदुकथं अन वनेगु आयोजना याःपिंसं नं थगुने स्वयां थुगुसी तसकं यक्व ध्यबा म्हःगु खनेदत । ध्यबा कमे यायेगु स्वयां म्हो खर्चं थज्याःगु पुण्य ज्याझ्वलय् गुलि फु उलि यक्व मनू थ्यंकेकथं मुंकूसा दक्वं लय्ताये खनीगु खँय् शंका मदु । अन वयेगु धइगु त्रिपिटक पाठ यायेत खः ।

अथे खःसा थम्हं हे कण्ठ यानाः दक्व पाठ यायेसःपिं मदुगु अवस्थाय् अन पाठ जुइगु दक्व गाथाया सकसिनं ब्वने जीक सफूया व्यवस्था मजूगु धइगु नं मेगु कमजोरीया रुपय् कायेमाः । ल्हातिइ ब्वनेत सफू मदयेवं सकसिनं छसलं पाठ याये मखनेवं दक्व उसिं चाइगु, थःथवय् कालकुल खँ ल्हायेगु वा असभ्य तरिकां फ्यतुनाबीगु वा स्थल हे त्वःताः वंसां अजू चायेमाःगु खँ मंत ।

स्वन्हुतक छु छु गबलय् पाठ यायेगु व दक्व गाथा दुगु सफूया व्यवस्था जूगु जूसा अन स्वन्हु च्वनाया अर्थ नं पिहां वइगु खइ ।खतुं त्रिपिटक धइगु पवित्र बुद्ध वचन धायेवं उकियात पाठ हे मयाःसां न्यनाजक च्वंसां पुण्यलाभ जुइ । तर थज्याःगु खँ कनेगु, थःथःगु विहारय् वइपिं उपासक उपासिकापिंत त्रिरत्न वन्दना व परित्राण दुने लाःगु गाथा पाठ याकेगु स्वयां मेगु स्यनेगु यानातःगु मदु जुइमाः ।

अथे मेमेगु गाथा पाठ स्यना मतःगुलिं हे झी उपासक उपासिकापिं थ्व पुण्यपाखें बञ्चित जुल । अले झीगु थेरवाद बुद्धशासन पुनरुत्थान जूगु चय्दँ दयेधुंकूसां झी उपासक उपासिकापिंके अज्याःगु तालिम वा शिक्षणया अभाव जुयाच्वंगुलिं थज्याःगु ज्याय् इपिं सहभागी जूसां संयमित व अनुशासित जुयाः च्वनेमफुगु खनेदत ।

द्यां लानाः सुं नं च्वने फइमखु । भन्ते गुरुमांपिंत थाइ व चिनिया विहारय् व उपासक उपासिकापिंत गौतमी विहारय् नयेगु व्यवस्था यानातःगु अतिकं बांलाः। अथे हे स्वयंसेवकपिनिगु ज्या नं च्वछायेबहजू । लिक्कसं खाली थाय् दयेक दयेकं नं तापाक नयेगु व्यवस्था यानातःबलय् वये वनेत थाकुगु जक मखु, श्रद्धा मगाःपिं अनं लिहां मवयेगु तकं स्वःगु खनेदत ।

मधासे मगाःगु खँ थ्व नं दु कि द्वलंद्वः स्वदेशी व विदेशीयात पाहांकथं ब्वनातःथाय् चःबि छगू हे गतिलाःगु व्यवस्था मदुबलय अन वःपिनि बेहाल स्वये लायक जुल । थपाय्धंगु लुम्बिनी उद्यानय् न्हियान्हिथं वइपिं द्वलंद्वः तीर्थयात्री व पर्यटकतय्त व हे प्यम्ह, च्याम्ह तक वनेजउिगु तसकं स्यंगु, नवःगु अले घचायापुसे च्वंगु चःबि हे जक दयाच्वनेगु धइगु आयोजक लुम्बिनी विकास कोषया लागि लज्जाया विषय खः ।

आयोजकयापाखें लुम्बिनी विकास कोषया कार्यकारिणी समितिया दुजः राजेश ज्ञवालीं आयोजना व्यवस्थापनय् छुं कमजोरी दुगु स्वीकार यासें आकिवं थुकियात सुधार यायेगु बचं धाःसा बियादीगु दु । आकिवं नं थ्व हे इलय् लुम्बिनीइ स्वक्वःगु अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ कार्यक्रमया आयोजना जुइ । अले लुम्बिनीइ दँय्दसं थीथी देशया बौद्ध भिक्षु भिक्षुणीपिं वयाः छसलं त्रिपिटक पाठ यायेगु परम्परा जुया वनी ।

फक्व यक्व भिक्षु भिक्षुणी उपासक उपासिकापिं व थीथी संस्थातय्गु मेहनत, लगन व सहकार्यं यानाः हे थ्व ज्याझ्वः सफल जूगु दु । आकिवं थ्व स्वयां अझ भव्य यायेमानि, राष्ट्रिय व अन्तर्राष्ट्रियस्तरय् थुकियात व्यापक यायेमानि । उकिया लागि आवंनिसें हे पुलांगु इष्र्या व दम्भ त्वःताः, मगाःमचाःगु वाःचायेकाः, दक्व छथासं च्वनाः यक्व सहभागी दयेकाः दक्वसिया सहकार्यं थुकियात अझ यक्व व्यापक व सफल यायेमाःगु दु ।
(क्वचाल)

Published in Nepalbhasha Times

1. ११४० थिंलाथ्व एकादशी https://nepalbhasatimes.com/27469

2. ११४० थिंलाथ्व द्वादशी https://nepalbhasatimes.com/27481


Friday, December 20, 2019

सिंह मदूगु सिंगापुरया म्हगस



राजेन मानन्धर

छगू म्हगस हे जक उलि लुमुसेच्वनी, थथे ताल जितः जब जिं सिल कि सिंगापुरय् जुइगुत्यंगु छगू लः सम्बन्धी कन्फरेन्सय् जि नं वनी खनीगु जुल । वनेगु प्रस्ताव तःम्ह पासा प्रकाश अमात्य, अले जिपिंलिसे वनीम्ह काठमाण्डू पोस्टया विकास संग्रौला नं दइगु ।


जिं धया, म्हाः, जि वनेमखुत । वँय् चाःगु मखु जिं, तर जितः थथे हे धायेमाल । अफिसया न्हूम्ह हाकिम, अन न्हूगु गुटबन्दीया दुने जिं जितः न्ह्यंकेमफुगु जिं चाः । अले जिगु छेँया अवस्थां नं आः म्हालंक द्यः यायेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु धकाः नं जिं मचायेकागु मखु । उखे लत्या लिपा लछिया बिदा कयाः जापान वनेगु मिलेयानातये नं धुन । तर लिपा थःत चिनातयेमफुत । वने हे क्वःछिना । जूजूगु जुइका ।
०००
सिंगापुरय् थ्यंबलय् बाचा हे जुल । संसारय् अज्याःगु छगू निगू जक देश थ्व, गन नेपाःमियात भिसा मकासेवःसां अनअराइभल भिसा बियाः लसकुस याइ । सिंगापुरं जिमित लसकुस यात । मनय् गज्याःगज्याःगु खँ वयाच्वन । न्यनाजक तयागु, अन बँय् भ्वं छकूचा तकं वांछ्वयातइमखु अले चुइँगम जक नःपिन्त हे गुलि गुलि बं पुइकीगु हँ । ब्वनाजक च्वनां हे म्हय् कुचुकुचु मिनीगु ।
प्रकाशया किजाया ग्वहालिं छगू चिकीचा धंगु होटलय् थाय् दइगु जुल । चा बिके खनीगु जुल धकाः मन धुक्क जुल । ट्याक्सिइ च्वनाः वना छ्वया । चान्हय् नं दन्न च्वं । मनूत ला मखु, मोटरत धाःसा जुयांच्वन । गबलें मद्यनीगु देय् जुइ थ्व । जितः ट्याक्सिं कुहाँ वनाः न्यासि हे वनेथें जुल । जिगु मिखाय् जिगु येँया झ्वाग्रापाग्रागु लँ चाःहिउवल । ववं जि थसः पात जिगु राजधानीइ, जि धाःसा ट्याक्सिइ हे ।

०००
जुलाइ १२या सुथय् २ बजे जुल खइ, जिपिं जिमिगु बःचाधंगु होटल दि हाइभय् थ्यंबलय् । छेँचा जक थेंच्वं — नां थें हाप्वःचा जक । तर यचुसे पिचुसे । खँ ल्हाइगु नं नाइसे च्वं । दक्व अंग्रेजी भाय् सःपिं जूबलय् जिमित भाय्या समस्या मजुल । थःगु हे छेँया क्वथा थज्याःगु । न्ह्यइपुसे नं च्वनाच्वन । जिगु खुँमिखां अन दुहाँ वसांनिसें अन ब्वयातःगु अजू चायापूगु कलाकृतित खुयाः खुयाः स्वयाच्वंगु । अदभूतगु कला संग्रहालयथें च्वन जितः थ्व । कलाकार वा कलापारखीया छेँ जुइ थ्व होटलथुवाः ।
क्वथाय् लासाय् छकः थसःपाया । सिचुक म्वःल्हुया । अले हानं जिमित व हे यइपुगु थाय् नं हसंमसं धाल । नकतिनि सिंगापुर थ्यंगुया लसता धायेला । म्ह न्यलेधुंकूगु खःसां जिपिं हानं वसः हिलाः पिहाँ वना । चछि हे लुखा चायाच्वनीगु होटल जुयाः जिल ।
प्याखं हुलाच्वंगु तुतियात थातय् ततं जिपिं भचा उखे वना । लँय् मनूत जू दु आःया इलय् नं । लिक्कसं २४घौ हे चालाच्वनीगु मुस्तफा सेन्टर धाःगु डिपार्टमेन्टल स्टोर दूगु जुयाच्वन । मनूत आःया इलय् नं द्वँ द्वँ सामान न्यनायंकाच्वन ।
०००
सुथय् तिनि द्यनागुलिं दनागु नं लिबाक्क हे जुल । जिमिगु सिंगापुरया सुद्र्यः स्वयागु न्हापांगु दिं । मिखा चिमचिम यायां पिहाँ वया । बिचाः याये, झीगु देय् छाय् सिंगापुर मजुल ? न्हापा ४७सालपाखे चुनावया इलय् लखं सतक सिलाबिइ, येँयात सिंगापुर दयेकाबिइ धकाः भोट काःपिन्सं थःगु ला सिंगापुरयागु थज्याःगु ततःखागु महल दयेकल, तर येँया सतकया गति व हे तिनि । न उमि भचा लज्या जुल, न झीसं उमित कक्कु ज्वने खन । म्वँद्वँ मखंपिन्त छकलं जाकिद्वँ क्यनेथें जुल, ४६साललिपा गामं गामं खुसिबाः वःथें वःपिं मनूत अले उमिसं ज्वनावःगु अव्यवस्था । थनया सतक, छेँ, मनूत स्वयेबलय् गुलि न्हयइपुसे च्वनी, व स्वयाः थःगु येँ देय् लुमनकि नुगः हिइसे च्वनी ।
चाहिउहिउं जिपिं अनया दकलय् तःधंगु इलेक्ट्रोनिक सामानया बजार दूगु शिमलिम स्क्वायरय् थ्यन । ततःबालागु लँ, लँय् वाउँगु गार्डन । लँसिथय् दनाच्वंगु छखा तखागु खाःया खालं भुनातःगु छखा विशाल बिल्डिङ । सिंगापुरया दकलय् तःधंगु इलेक्ट्रोनिक सामानया बजार । झीगु विशाल बजार थज्याःगु न्यागू झिगू हे दइ जुइ थन । ग्वःतँ ग्वःतँ जाः ।
दुने पसःया पसः जक । दक्व दक्व हे विद्युतीय सामानया जक बजार । टिभी, मोबाइल, कम्प्यूटर, ल्यापटप, क्यामरा, घडी, वसःहिइगु मिसिननिसें कयाः भुतूयात माःगु दक्व सामान । हरेकस्या थःथःगु मिइगु पहः । गुलिस्यां छ्यापं, गुलिस्या छु छु फ्वसा । न्हूगु स्वयाः न्हूगु सामान फालाफाल । स्वस्वं हे इकुसे च्वनावः ।
छपु बाखं जक । झिंस्वंगूगु शताब्दीइ सुमात्राया पालेम्बांग द्वीपया राजकुमार चाःहिउवंबलय् वयागु जहाज तज्यानाः व छगू जंगलय् लात हँ । अन जंगलय् "सिंह" खनाः उकिया नां हे सिंहपुर तयाबिल हँ । बाखं ला खः, थ्व द्विपय् सिंह दइगु सम्भावना हे मदु । अजूचायापुगु खँ मखुला, कि गन सिंह धइगु हे दइमखु, अन सिंहया आकर्षण थपाय्जि ।
सिंहया मोहं नेवाःतय्त नं म्हो भुनातःगु मदु । सिंह मदूगु द्यःगः, बहाबहि सतः, छुं छुं दइमखु । झी पुर्खा कलाकारपिन्सं सिंह गन खन जुइ, सुनां उकिया चित्र वा मूर्ति दकलय्न्हापां स्वनिगलय् ज्वनावल जुइ । थुकिया हिसाब किताब सुनां मालीगु ? न्ह्यागुसां सिंगापुरं सिंहया नां च्याकाबिल संसारय् । लिपा मनूतय्सं सिंगापुर सियाच्वनी, सिंह मसियावनी ।

०००
जिमित सःता तःकथं जिपिं न्हिनय् तिनि कन्फरेन्सयाःथाय् थ्यन । वाउँगु क्यबय् ज्यःनां जिमित पियाच्वन, अले थी थी देय्यापिं विशेष यानाः लःया ख्यलय् ज्या याइपिं विकासकर्मीत व पत्रकारत थ्यना च्वन । दक्व जिमित पियाच्वंगु ला नेपालयात, जिमित नेपाः धकाः म्हसिइकाबिइवं दक्वं लय्ताल ।
लिपा जिमित सिंगापुरय् लः गथेयानाः सफा याइथाय् यंकल । उमि ला चःबिं पिहाँ वःगु फोहरगु ताकुगु हाकुगु लः तक हे त्वने जिउगु दयेकी खनी । अथे धलं वःगु लःयात प्रशोधन यानागु धकाः जिमित छगू छगू गिलास लः त्वंकल, अले छगू हिसिचा दूगु लः शिशि नं बिल । मेपिंसा थिइ घचाइ, तर जिमित अथे छुं मजू, लः हिरा थें यचुसे च्वं ।
छता खँय् स्वनिगः व सिंगापुर ज्वःलाः । व प्यखेरं लखं चाःहिइकातःसां लः मेगु देसं आयात यानाः त्वनेमाः, झी झीगु दथुं बागमति विष्णुमति बाः वनाच्वंसां ट्यांकरं लः न्यनाः त्वनेमाः । थ्व ला अवस्थाया खँ जुल । तर उमित धाःसा द्यवं हे त्वनेगु लः यक्व मबिउगु, झीत धाःसा द्यवं न्ह्याक्व यक्व त्वनेगु लः बिउसां नकतिनि थन वःपिन्सं थनया प्राकृतिक लःया मुहान अले चांन्हिं हायाच्वंगु ल्वहंहिति स्यंकाः मेलम्चिया बाखं मियाच्वंगु । फरक थुलि हे ।
झीथाय् नं सःसिउपिं ला मदुगु मखु नि । अमेरिकाय् जापानय् ब्वनावःपिं हे सरकारया मन्त्रालयया सचिव उपसचिव जुइ । अझ सरकारं थः कर्मचारीतय्त तबलया तलब, ब्वनाया अलग ध्यबा पुलाः गन गन छात्रवृति बियाः ब्वंकेछ्वइ, अले उपिं हे लिहाँ वयाः खुसिइ धः ल्वाकछ्यानाया तलब नइ । गन सुनां स्यंकल धकाः हे धाये मसयावइ जि । सिंगापुरया व जनता व उमिगु मिहेनतयात ज्वजपला यानाः पिहाँ वया ।

०००
जुलाइ १३ थौं । चान्हय् चान्हय् चाःहिलेगु बांलाःगु बानी मखु । सुथय् न्हापां कन्फरेन्सय् वनेमाःपिन्त ला थ्व झन् हे मजिउ । लिबाक्क द्यना, लिबाक्क हे दना । अले धाधां हे थौं जिपिं लिबाक्क तिनि थ्यन ज्याझ्वलय् ।
हानं थ्यन जिपिं शिमलिम बजारय् बहनी । बहनी जूसां पसः तिइ धइगु धन्दा कायेम्वाःगु थाय् व । न्यायेमाःगु छगः ल्यापटप, अन दु द्वलंद्वः । जिं न्हापा येँय् थथे ब्वयाः मनुखं थियाः, चलेयानाः स्वयेजिइक ल्यापटप मियातःगु मखनानि । ध्यबां भाय् मल्हाःसां कया हे छ्वया म्याकबुक । छकः यलकि व हे माःम्ह जि ।
सिचुगु व शान्तगु ततःबालागु लँ सिथय् जि व प्रकाश खँ ल्हाल्हां वयाच्वना । जिमिगु मिखाय् सिंगापुर अले नुगलय् नेपाः । खँ ल्हायेगु मेगु विषय छु जुइफइ? जिमिसं बिचाः ततं वयाच्वना — धाथें नेपाः छाय् विकास मजूगु ? छता हे जक लिसः दु, झी नेतातय् खँ जक ल्हायेगु ज्या मयायेगु बानी दु, व हे कारणं खः । अथेसा नेपाल असफल जूगुया सु जवाफदेही ले ?
०००
न्ह्यागुसां कन्फरेन्सया नियम कथं अथे याये थथे याये धयावया । अले अन ब्वतिकयागुया दसिपौ ज्वनाः होटलय् लिहाँ वया । पलखं प्रकाशलिसे व गनं मदूगु समुद्री सिंह अथवा मरलायनया लिक्क च्वनाः पलख न्ह्यपुका अले व थःगु लँ लिनाः वन ।
जि व मरलायन पलख खँ ब्याका । मिखां मिखां जक हे सां । मरलायन — नामं हे धाः समुद्री सिंह, अथे धइगु म्ह न्यायागु, छ्यं धाःसा सिंहयागु । स्वःसा छुं हे मखुथेंच्वं । नाकं तःधंगु नं मखु । सन् १९७२य् न्हापां थ्व दयेकूगु, ८.६मिटर जक तजाः । डेनमार्कया मरमेड व ब्रुसेल्सया मानिकेन पिस थें हे नाकं बांलाःगु मखसें नं व शहरया हे आकर्षण जुइत ताःलाःगु मूर्ति थ्व । सन् २००२लय् आःया मरलायन पार्कय् तये हःगु हँ । वयागु म्हुतुं हायाच्वंगु लखं नं मनूतय्त लःया महत्वया खँ कनाच्वन । लः मदुसा न मरलायन दइ, न वयागु म्हुतुं लः हाःगु स्वयेदइ । शायद मरलायन मदुसा सिंगापुर हे दइमखु ला, हला?
अन हे समुद्र, अन हे अनन्त आकास, अन हे वाउँगु पार्क, अन हे अत्याधुनिक विल्डिङ । दयेकेत हे खःसा उलि तकूगु थाय् म्वाः खनी । हरेक चिजय् सुन्दरता दइ, यदि मन प्रफुल्लित जुल धाःसा । खन कि स्यंकेत हे स्वइपिं झी नेपालीत थज्याःपिन्त जूसा धाःसा मिखाय् हे स्यंकेगुया स्यंकेगु जक खनाच्वनी जुइ ।
मनूत म्वः म्वः वयाच्वन । गुलिं ज्वलिं ज्वः, गुलिं परिवारलिसे । कतांमरितय्गु पसःथें च्वं । बांलाःगु हे खःला, दुपिं जुयाः स्वयेजिइक पुनेसःगु ला । न यौवनया बां हे बांलायेगु ला । स्वस्वं ज्यः जुयाच्वन जिगु मिखा । मेपिन्सं खंसा गुलि नयेथें स्वयाच्वंगु धाइ जुइ जितः । तर मिखाया स्वयाः हे जक लुधनेगु मतिइ ।
ह्याउँगु निभाः खिउँखिउँ धयाहल । मनूत दक्व दक्व हे ह्याउँसे । मतिनाया रंग नं ह्याउँसे च्वनी जुइ । खिउँलकि मनूत मतिना ब्वयेमालावइ । बांमलाःगु अथे छुं मखु, तर अनया ज्वलिं ज्वः ल्हाःज्वनाः वयाच्वंपिं मतिनाया झंगःतय्सं जितः सालाच्वन, ब्वयेकाच्वन । जि धाःसा याकःचा । न्ह्याबलें थें याकःचा । खिउँसे च्वनावःलिसे अनं थनं मदयेक मतया जः ह्वलातल । ह्याउँसे, वाउँसे, म्हासुसे, वँचुसे । लः जक बांलाः धयां लखय् मतया जलं खलकि झन् बांलाइगु जुयाच्वन ।
मनूत स्वीदँ पीदँ न्ह्यः अस्तित्वय् मदूगु छगू सिमन्तिया मूर्तिइ थःगु देय्यात हे विश्वय् म्हसिकाबिइगु राजदूतया प्रतिबिम्ब खनाच्वन । झीथाय् झिंन्यासःदँ पुलांगु मूर्ति व मेमेगु पुरातात्विक वस्तु नालाकाः तकं मदयाः, द्यःगः सिथय्, लँ सिथय्, दुबातय् इसःथिसः जुयाच्वन । न झी इतिहासय् म्वायेमाःपिं जुयाःला, जितः ऐतिहासिक बस्तुत खनकि गर्व जुइगु । खनं अज्याःगु पुलांगु इतिहास थौं दयेकेधयां दयेके जिइला?
अले जि थ्यन अनया प्रख्यात बुगिस जक्सनय् अले बुगिस स्ट्रीटय् । अपाय्चा कूगु धयातःगु सिंगापुरय् सारा युरोप हे कःघानातःगुथें । यचुगु पिचुगु उलि हे, मनुत सभ्य उलि हे । उलि हे लँ तब्या, ट्राफिक लाइटं ज्या यानाच्वन, छम्ह धकाः ट्राफिक पुलिस दनामच्वं ।
धाधां जितः लिबाइथें च्वनावल — थौं एस्पेरान्तो भाय् ल्हाइपिं पासापिं नापलायेमानि । अन लँय् वनाच्वंम्ह मय्जु छम्हसित जि वनेमाःगु थाय्या बारे न्यना । वं ला जि ट्रेनय् वंसा जक थ्यनी धाल । जिं जिगु कपाः ज्वना, जिं व थाय् उलि तापाः धकाः बिचाः हे मयानागु । जिं ला सिंगापुर छगुलिं जिगु खल्तिइ न्ह्यं धकाः च्वनागु । इलं मलायेधुंकल, लिबाक्क थ्यनकि जितः धाइ, नेपाःयात हे धाइ । घडी स्वस्वं जि ट्रेन स्टेशनय् ब्वाँय् ब्वाँय् वना ।
उखें थुखें लँया नां स्वस्वं वनां पलखं हे स्टेशनय् थ्यन । सासः थाहाँ वल । व हे ला जुयाच्वन बुगिस स्टेशन । क्या फसाद । जि थ्यने माःगु हे व हे स्टेशन । जिं न्यनागु मिलेमजूगु ला, वं कंगु मिलेमजूगु ला । दक्व पासापिं नापलात ।
नयेथाय् थ्यन । थन ला गजबगु तरिका खनी — अन बछि जक बुक्क मनातःगु ब्वयातःगु न्हय्ताजि वाउँचा वा लाया परिकार ल्ययाः छगः थलय् तयाबिइगु । अन हे भुतू थज्याःगु थासय् च्वनाच्वंम्हस्यां व कयाः ग्वाराग्वारादाःगु चिकनय् व थुनाः पुकाबिइ अले साःगु क्वाःगु ब्यले तयार जुइ । जिं मिखा तिसिनाः ल्ययाःगु नसा ज्वलं मसाः ला मजू खनी । छु नं मसिउ, छुकियागु नं मसिउ । कथु हे हिइक पालु, तर साः, तसकं हे साः । ननं छझाः न्ह्इपुक खँ जुल ।
नयेगु व खँ ल्हायेगु सिधयेकाः जिपिं पिहाँ वया । दुने सिच्चुक च्वनाच्वनागु, पिने हप्प क्वागु फसं भुंवल । अथेसां जेन्दं जितः मरिना बेतक तःवल । समुद्र व विलासी शहरी जीवनया संगम । म्हगसय् खनेथें दक्व दक्व जिगु मिखा न्ह्यःने वयाच्वन । जिं बिचाः यानाच्वना, सिंगापुरय् बांमलाःगु धइगु छु दु जुइ, गन दु जुइ । थन हे आः याकनं एशिया हे तजाःगु होटल दयेकाच्वंगु धाःगु न्यना । सैन्य प्रदर्शन यायेगु थाय् नं थ्व हे, आतिशबाजीया मज्जा कायेगु थाय् नं थ्व हे ।
अनं जिपिं वना एस्प्लान्दे — समद्र व सिंगापुरया खुसि नापलाइथाय् । थन छगू पार्क दु एस्प्लान्दे धाःगु, अले आः अन हे १६००म्ह मनूत न्ह्यंगु कन्सर्ट हल अले २००० म्ह मनूत न्ह्यंगु थियटर दयेकातःगु दु । गनं धू छफुति मदु, लः छफुति वानाच्वंगु दु, भ्वंकुचा छकू धकाः गनं कुतुं वनाच्वंगु मदु । पलाः हे तयेमात्रं जिगु लाकां या धू जक बँय् किइला धकाः ग्यायेमाः । जि अन छम्ह मेगु हे ग्रहं वःम्ह मनूथें ।
जिगु मनय् खँ वयाच्वन । नकतिनि नकतिनि प्रजातन्त्र वःबलय् छकलं दक्व दक्व हे विकासया खँ ल्हाइपिं जुल । न्हापा पंचायती नेतातय्सं एशियाली मापदण्ड व आधारभूत आवश्यकताया खँ यक्व न्यंकल, अब अगाडि बढ्नु छ धकाः टिभी विज्ञापन नं यक्व हे क्यन । तर विकास छुकियात धाइ धकाः मक्यं । सिंगापुरयात धाइगु जुयाच्वन का विकास ला ।
जेन्दं जितः सिंगापुर गथे जुयाः सिंगापुर जुल धकाः कनाच्वन, जिगु न्ह्यपुं जितः स्वनिगः गथे जुयाः स्वनिगः जुल धकाः धयाच्वन । न्यासःदँ न्हयः झी लुँगजू दूगु द्यःगः दयेकेसःपिं, सँझ्याः, दूगु छेँ दनेसःपिं चछिं न्हिछ्रिं लः हाइगु ल्वहँ हिति दयेकेसःपिं थौं लुँहितिया लिउने शपिङ मल दयेकाः लःया मुहानय् लाकमं प्यंकीपिं जुइधुन । झीसं न्यातपोल द्यःगः दयेकूबलय् थन सिंगापुरय् च्वंपिं जा नयाः न्व हे सिले सःला मसःला । थौं थनया बँय् जिगु किचःया धू लाइला धकाः जि लिलिचिलाच्वना ।
चपलचा लाकां, बागःपाइन्ट, नकतिनि न्यानागु ल्यापटप ब्याग, चःतिं तिसिइजिइथें प्याःगु टिशर्ट अले जि । जिया जि जक । तबालागु लँया सिथं सिथं न्यासि वना । न्हापा वनेधुनागु दक्व हे लँ धयाथें जिं जिं जितः क्यक्यं यंका । मनय् खँ वालाच्वन । थः, थःगु देय्, थःगु स्वनिगः, अनया प्राचीन सम्पदा, न्हून्हूगु नकतिनि दनाहःगु ततःजाःगु छेँ । खुसिबाः वःथें देय्या ७५गू जिल्लां वःपिं मनूतय्गु बगाल । थःगु जिल्लाया विकास याये अल्छि जुयाः स्वनिगलय् वःपिन्सं थन छु भिंकी जुइ । अले बुलुहुँ बुलुहुँ जिगु व हाःनाः मदुगु, शहरी विकासया नामय् कलंक जुयाच्वंगु शहर मिखाय् लुत । संसारय् दकलय् तःहाकःगु हिमाली श्रृंखला हिमालयया मुलय् लाःगु जिगु देय् दछियंक च्वापु नायाः बाःवयाच्वनेगु यचुगु लःया खुसि दूगु जिगु देय् अले थ्व लः तक हे विदेशं हयाः त्वनेमाःगु सिंगापुर । हरेक विकास धइगु अवसर धाइ, अवसर दयेवं नं देय् हे किलं नयेथें नयाच्वंपिं नेतातय्गु ल्हातिइ लातकि भगवानं हे ल्हाः जायेक अवसर बिउसां छुं जुइमखु खनी । न्ह्याक्व नेपाःया बिचाः यायेमखु धाःसां नेपालं जितः भ्वाः भ्वाः प्यंकः वयाच्वन, लपु ज्वनाः इसःथिसः यानाच्वना । जिं सहजक यानाच्वना, लिसः मबिया ।
जि वनाच्वना । सिंगापुर मद्यंनि । लँय् ल्हाः ल्हाः ज्वनाः चाःहिलाच्वंपिं ज्वलिंज्वःत मद्यंनि । पसःपिसः नं मद्यंनि । पसलय् पसलय् च्याकातःगु झिलिभिलि मत नं मद्यंनि । याकःचा जि सर्गतय् स्वयाः यःयःगु म्ये हालाः न्यासिवनाच्वना, नापं ल्हाः ज्वनाः वनेत मदुम्ह मतिना लुमंकाः । सुनां नं जिं हाःगु म्ये मताः । जिगु म्येय् सः कम, अले मतिना यक्व दु, व उमिस खनीमखु । गबलें गबलें सुयातं चायेक मचायेक यानागु मतिनाया म्ये ।
बाचाः सिंगापुर हे चाःहिल लाकि छु जिं, जिगु होटलय् थ्यंबलय् १२ बजे जुइधुंकल । जितः गुलि त्यानु धइगु जिं हे मचाः, माया नं मवं जितः जि त्यानुका वःगु खनाः ।
थःगु क्वथाय् वनां निम्हं फुंफुं सः वयेक द्यनाच्वनेधुंकल । मिखा जिगु चाःलाकि मचाः हे जिं मसिउ । जिं उलि हे जक सिउ कि कन्हय् सुथय् ६ बजे ला चाङगि एअरपोर्टय् थ्यनेमानि । तिनागु मिखा धाथें तिसिनाछ्वया । थुकिइ हे लय्ताः कि जिं वने न्ह्यः छकः सिंगापुरयात कस्सिक मतिना यायेखन ।
नेपालभाषा टाइम्सय् पिदंगु 

https://jheegu.com/191220a/
#razenmanandhar

Sunday, December 1, 2019

लुम्बिनीमा दोश्रो अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ : एक रिपोर्ट


 

राजेन मानन्धर

आज भन्दा करिब २६सय वर्ष अगाडि लुम्बिनी उद्यानमा एक बालकको जन्म भयो । संसारका सबै मानिसलाई कसरी दुःखबाट मुक्त बनाउन सकिन्छ भनेर उहाँले ज्ञानको खोजीगर्न भारतका कैयन गाउँ शहर डुल्दै ६ वर्ष बिताउनुभयो । आखिर उहाँले त्यो ज्ञान प्राप्त गर्नुभयो र उहाँ भगवान बुद्ध हुनुभयो । बुद्धले ज्ञान प्रप्तिपछिको ४५ वर्ष यस भारतवर्षका विभिन्न ठाउँहरुमो भ्रमण गरेर ज्ञान बाँड्दै बिताउनुभयो । आज हामी उहाँलाई चिन्छौं, सम्मान गर्छौं वा श्रद्धा चढाउँछौंत त्यही ज्ञानका लागि, जुन उहाँले हामीलाई दिनुभयो ।


उहाँको परिनिर्वाणदेखि पटक पटक यस्तो विश्व भरिका हजारौं हजार बौद्ध भिक्षु भिक्षुणीहरु बसेर पाठ गरेर त्यसलाई पूर्ण रुप दिए । यसरी बुद्ध बचन संकलन र संरक्षण गर्ने कामलाई संगायना वा संघायना भनिन्छ । उहाँहरुले त्यसरी मिहेनत गरेर संकलन गरेकोले नै आज हामीसँग बुद्ध शिक्षा संरक्षित अवस्थामा रहेको हो ।भगवान बुद्धको महापरिनिर्वाण भएदेखि शताब्दीयौं लगाएर छ पटक सम्म विश्वभरीका थेरवाद बौद्धह्ररुको सम्मेलन अथवा संगायना गरेर यसलाई पूर्ण रुप दिएको मानिन्छ ।

त्रिपिटक भनेको भगवान बुद्धले दिनुभएको उपदेशहरुको सम्पूर्ण संकलन हो । यसलाई तीन भागमा विभाजन गर्न सकिन्छ — विनय पिटक, सुत्त पिटक र अभिधम्म पिटक । यो सबै मिलाउँदा करिब ४० वटा पुस्तकहरु बन्दछन् । यसलाई विशेष गरी थेरवादीहरुले बौद्ध शिक्षाको प्राथमिक श्रोतको रुपमा मान्ने गरेको छ ।

त्रिपिटकअन्तर्गतका विनयपिटकलाई भिक्खु विभंग, भिक्खुनीविभंग, महावग्ग, चुलवग्ग तथा परिवारमा विभाजन गरिएको छ । सुत्तपिटकभित्र दीघनिकाय, मज्झिमनिकाय, संयुक्तनिकाय, अङ्गुत्तर निकाय तथा खुद्दक निकाय पर्दछन् । त्यस्तै अभिधम्मपिटक अन्तर्गत धम्मसङ्गणी, विभङ्ग, धातुकथा, पुग्गलपञ्ञती कथावत्थु, यमक र पट्ठान पर्दछन् ।

संसारका सबै बौद्ध देशहरुमा ठुला अथवा साना समुहमा बसेर भिक्षु भिक्षुणी तथा अरुहरु बेलाबेलामा त्रिपिटक पाठ गर्थे — शताब्दीयौंसम्म यो परम्परा चल्यो । विद्वानहरुका अनुसार हजारौं वर्षसम्म महाबोधी मन्दिरमा नियमितरुपमा त्रिपिटक पाठ हुने गर्दथ्यो । त्यस्तै नेपाल लगायतका विभिन्न देशका बौद्ध विहार, बहाल बहिलमा पनि बुद्ध बचनहरुको आआफ्नै ढंगबाट पाठ गर्नेै परम्परा छ ।


हालै संसार भरी मानिसहरुमा बुद्धको शिक्षाप्रतिको रुची बढ्न थालेपछि यस टुटेको परम्परालाई बिउँताउने सम्भावना देखिएको छ । धेरैलाई चासो बढेको छ अब, आखिर यो त्रिपिटक भनेको के हो भनेर ।

यस सन्दर्भमा भारतको महाबोधी मन्दिरबाट त्रिपिटकको पाठ गर्ने परम्पराको थालनी सन् २००६ देखि शुरु भयो । त्यसपछि लगभग १४ वर्षदेखि विश्वभरीका बौद्ध देशहरुका प्रतिनिधिको सहभागितामा बोधगयामा त्रिपिटक पाठ गर्ने परम्पराको पुनरावृत्ति भएको छ ।

यसै पुण्यकार्यबाट प्रेरित भइ नेपालमा स्थित बुद्ध जन्मभूमि लुम्बिनीमा पनिगत वर्ष सन् २०१८देखि अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समारोह गर्ने परम्परा बसेको छ ।
लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समारोहको आयोजनामा दोश्रो अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ अथवा च्यान्टिङ कार्तिक २८ शुरु भयो ।

यसको पहिलो दिन पहिलो दिन कार्तिक २८ अथवा नभेम्बर १४का दिनबिहान प्रतीकको रुपमा ल्याइएको त्रिपिटक ग्रन्थ सहित विशिष्ट व्यक्तिहरुको अगुवाइमा स्थानीय एवं विभिन्न देशबाट आउनुभएका भन्ते गुरुमांहरुका साथै काठमाडौं, बुटवल, पोखराका साथै अन्य स्थानबाट आउनुभएका बौद्ध समाजका उपासक उपासिकाहरुको साथ पदयात्रा आयोजना गरिएको थियो । उक्त पदयात्रा शान्तिदीप स्थलदेखि मायादेवीको मन्दिर परिक्रमा गरी सभास्थामा पुग्यो । त्रिपिटक पाठ लुम्बिनीस्थित मायादेवी मन्दिरको उत्तर पुर्वको उद्यानमा गरिएको थियो ।
औपचारिक कार्यत्रमकोशुरुवातमा उपसंघनायक भिक्षु बोधिसेन महास्थविरले शील प्रदान गर्नुभयो ।


यसको शुभारम्भ प्रदेश ५ का मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेल, सांसद सुजिता शाक्य, लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकाका प्रमुख मनमोहन चौधरी तथा थाइल्याण्डका पूर्वमन्त्री कुनिन सुधारतले संयुक्तरूपमा दीप प्रज्वलन गरी गर्नुभयो ।
कार्यक्रममा मुख्यमन्त्री पोखरेलले लुम्बिनीको विकास र पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि प्रदेश सरकारले अघि बढाइरहेको विभिन्न विकास निर्माणका कामहरुको बारेमा जानकारी दिनुभयो ।

लुम्बिनी विकास कोषका उपाध्यक्ष भिक्षु मेत्तेयले यो कार्यक्रम बौद्धहरुको मात्र होइन सबै शान्तिप्रेमी जनताको साझा कार्यक्रम भएको बताउनुभयो ।
आयोजक समितिका अध्यक्ष भिक्षु मैत्री महास्थवीरले इतिहासमा पनि त्रिपिटक सज्झायना कार्यक्रमहरु राजाको संरक्षणमै हुने गरेको भन्दै यस्तो कार्यक्रम अब लुम्बिनीमा पनि सरकारी स्तरबाटै सञ्चालन गनुपर्नेमा जोड दिनुभयो ।

सो कार्यक्रममा २५ देशका १००० भन्दा बढी भिक्षु भिक्षुणी तथा उपासक उपासिकाको सहभागिता भएको आयोजकले जनाएको छ । आयोजकहरुले व्यवस्था गरेको समय तालिका अनुसार विभिन्न राष्ट्रका प्रनितिधिहरुले आआफ्नो अंशको त्रिपिटक पाठ गरे । यस अनुसार पहिलो दिन सुत्तपिटक, दोश्रो दिन विनयपिटक तथा तेश्रोदिन अभिधर्मपिटकका सुत्रहरुको बाचन गरिएको थियो । हरेक दिन दिउँसो खाना र चियाको समय बाहेक बिहान ८ बजेदेखिसाँझ ५ बजेसम्म पाठ गर्ने तालिका बनाइएको थियो ।

पहिलो दिनको पाठ सत्रमा नेपाली भिक्षुहरुको नेतृत्वमा सूत्रपिटक अन्तर्गतको दीर्घनिकायको ब्रह्मजालसूत्र वाचन भयो । त्यसपछि श्रीलंकाली भिक्षुहरुबाट सुत्र पाठ भयो ।


यसै अवसरमा भगवान बुद्धको पवित्र जन्मस्थल लुम्बिनीमा विभिन्न देशमा भिक्षु भिक्षुणीहरुको समेत आगमन भयो । उहाँहरुले यहाँ आउँदाको अनुभव तथा त्रिपिटक पाठको महत्वको बारेमा बताउँदै यसप्रकारको कार्यक्रमले लुम्बिनीको गरिमा अझ बढाउने धारणा व्यक्त गर्नुभएको छ ।

दोस्रो दिनकार्तिक २९ अथवा नभेम्बर १५का दिनभियतनामी तथा क्याम्बोडियाली भिक्षुहरुले पाठ गर्नुभयो । त्यसपछि चीनियाँ, जापानी तथा कोरियन भिक्षुहरूको नेतृत्वमा अन्य सुत्रहरुको पाठ भयो ।

यसप्रकार विशेष गरी दक्षिण पूर्वी एशियाका बौद्ध राष्ट्रहरुको प्रतिनिधिहरुको सहभागितामा लुम्बिनीमा त्रिपिटक पाठ हुनु भनेको साँच्चै पवित्र तथा महत्वपूर्ण कार्य हो ।

हरेक दिन विहानदेखि साँझसम्म विभिन्न देशबाट आउनु्भएका श्रद्धेय भिक्षु भिक्षुणी तथा अन्य उपासक उपासिकाहरुले आफ्नो आफ्नो देशको लागि छुट्याइएको ठाउँमा बसेर त्रिपिटक पाठ गरेको ध्वनीले पवित्र लुम्बिनी उद्यान गुन्जायमान भयो । सबै थेरवादी देशहरुबाट आउनुभएका भिन्ते गुरुमां तथा उपासक उपासिकाहरुको भाषा पालि थियोे तर उहाँहरुले पढ्ने पुस्तकका लिपि भने फरक फरक थियो — कुनै पुस्तक देवनागरीमा थियो भने अरु सिँहाली, थाइ, बर्मेली तथा अन्य लिपिमा पनि थिए । लिपि बेग्लै भएपनि, लय अलि अलि फरक भएपनि उहाँहरु सबैले त्रिपिटक नै पढ्दै हुनुहुन्थ्यो ।

यसबाहेक महायानी तथा वज्रयानी लामा, आनी तथा गुरुजुहरुको ग्रन्थहरुको भाषा र भाषा फरक भएतापनि ती सबै बुद्ध बचन नै थिए । उहाँहरुले ती ग्रन्थहरु ठिक त्यसरी नै पढ्नुभयो जसरी यसलाई हजारौं वर्ष अगाडिदेखि पढिने गरिन्थ्यो । यसप्रकार उहाँहरु राष्ट्रियता, भाषा र संस्कृतिको छेकबार पार गरेर एकै छातामुनि समाहित हुन आउनुभयो ।

यसरी हेर्दा एउटा बिर्सिएको पुरानो बौद्ध परम्पराले नयाँ जीवन पाएको देखिन्छ । भगवान बुद्धको पवित्र जन्मभूमि लुम्बिनीमा एकपल्ट फेरि जाने अवसर मिलेको छ । सबैले आफुले पढेजस्तै अन्य देशका भिक्षुभिक्षुणी तथा उपासक उपासिकाहरुले कसरी बुद्धबचनलाई पाठ गर्छन् भन्ने सिक्ने अवसर प्राप्त भएको छ । ती सबैले पाठ गरेको ध्वनीले लुम्बिनीको वातावरण झन् बढी पवित्र बन्न पुगेको छ ।


यस कार्यक्रमको महत्वबारे सहभागी नेपालका भन्ते तथा गुरुमांहरु हरुको बाक्लो सहभागिता थियो । कार्यक्रमको बारेमा भिक्षु उदयभदले यसप्रकारको कार्यक्रमा विदेशीहरुको सहभागिता अझ बढान सकिने बताउनु भयो । त्यस्तै श्रद्धाचारी गुरुमांले नेपाली उपासक उपासिकाहरुको सहभागिता पनि बढाउन सकेमा धेरै राम्रो हुने बताउनुभयो ।

लुम्बिनीमा आयोेजना भएको यस माहान् उत्सवमा काठमाडौ, ललितपुर तथा भक्तपुरका धेरै उपासक उपासिकाहरु सहभागी हुनुभएको छ । उहाँहरुले यस कार्यक्रमका बारेमा आफ्नो आफ्नो प्रतिक्रिया दिनुभएको छ ।

व्यवसायी पुष्करमान शाक्यले यहाँ लुम्बिनीमा यति ठुलो कार्यक्रम भइरहँदा पनि भैरहवादेखि लुम्बिनीसम्म आउने बाटोको विजोग छ भन्नुभयो ।

त्यस्तै करुणा बुद्धाचार्यले यहाँ हजारौं मानिसहरु जम्मा भइरहँदा पनि शौचालयको राम्रो व्यवस्था नभएको तथा भएको एउटा शौचाल पनि अनि दुर्गन्धित तथा प्रयोगै गर्न नसकिने गरी बिग्रेको बताउनुभयो ।

तेस्रो दिनमाकार्तिक ३० अथवा नभेम्बर १६का दिनथाइ भन्तेहरूको नेतृत्वमा पाठ भयो । दिउँसोे वज्रयानी गुरुजुहरु, नेपाली थेरवाद गुरुमांहरु तथार महायानी आनीहरूले पाठको नेतृत्व गर्नुभयो ।

आयोजकका तर्फबाट आयोजक लुम्बिनी विकास कोषका कार्यकारिणी समितिका सदस्य राजेश ज्ञवालीले यसपालीको कार्यक्रममा भएको कमी कमजोरी हटाएर अर्को वर्ष यो भन्दा धेरै भव्य तरिकाले त्रिपिटक पाठ आयोजना गर्नुपर्ने बताउनुभयो ।
यसरी बुद्धबचनहरुको सँगालो त्रिपिटकका केही चुनिएका गाथाहरु लगभग १हजार भिक्षु भिक्षुणीहरु तथा अन्यले एकैसाथ ३ दिनसम्म पाठ गरेर कुनैबेला छोडिएको वा बिर्सिएको परम्परालाई पुनर्जीवन दिने काम भयो । यसमा नेपाल लगायत भारत, चीन, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, म्यानमार, भियतनाम, लाओस, कोरिया, जापान तथा अन्य केही देशका प्रतिनिधिहरु सहभागी थिए ।

यसका साथै दुई दिन नेपालका दुइ तथा एक विदेशी प्रतिष्ठित बौद्ध विद्वानहरूबाट धर्म देशना पनि भयो । पहिलो दिनमा धर्मदेशना उपसंघनायक भिक्षु बोधीसेन भन्तेबाट तथा सिंगापुरका भिक्षु सुमनासिरी महास्थविरबाट धर्म देशना भयो । दोस्रो दिनविद्याधर आचार्यमहायोगी श्रीधरराणा रिम्पोचेबाट धर्मदेशना भयो ।

तेस्रो दिनको पाठ सकिएपछि औपचारिक समापन कार्यक्रम आयोजना गरिएको थियो । यस अवसरमा आयोजकका तर्फबाट यस कार्यक्रममा सहयोग गर्नुहुने विभिन्न संस्थाहरु तथा व्यक्तिहरुलाई सम्मानस्वरुप सम्झनाको चिनो प्रदान गरिएको थियो ।

यस अवसरमा समापन कार्यक्रममा बोल्दै लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समितिका अध्यक्ष मैत्री महास्थविरले सबैको सहकार्य एवं सहभागिताले नै यस्तो ऐतिहासिक कार्यक्रम सफल भएको बताउनुभयो । साथै अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ परषिद्का सदस्य वाङ्मो दिक्सेले सबैको सहयोगमा यो कार्यक्रम सफल भएकोमा सबैलाई बधाइ दिनुभयो । लुम्बिनी विकास कोषका उपध्यक्ष मेत्तेय भन्तेले यस प्रकारको कार्यक्रम बौद्धहरुको मात्र नभएर सम्पूर्ण नेपालीहरुको भएकोले आगामी दिनमा यसमा अझ धेरै सहभागिता हुने आशा व्यक्त गर्नुभयो । औपचारिक कार्यक्रमपछि उपस्थित सबै भिक्षु गुरुमां तथा लामा अनि आनीहरुलाई उपासक उपासिकाहरुले दान प्रदान गर्नुभयो ।

कार्यक्रमको समाप्ति पछि सबै सहभागी भिक्षु भिक्षुणी, लामा, आनी तथा उपासक उपासिकाहरु लामबद्ध भएर दाहिने हातले मैनबत्ती बोकेर मन्दिर वरिपरी दीपयात्रा गरेर र विश्वशान्तिको कामना गरे ।

आउँदो वर्ष यसै समयमा यहाँ लुम्बिनीमा तेश्रो अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ कार्यक्रम आयोजना हुँदैछ । अब लुम्बिनीमा हरेक वर्ष विभिन्न देशका बौद्ध भिक्षु भिक्षुणीहरु आएर एकै साथ त्रिपिटक पाठ गर्ने परम्परा बसेको छ । पक्कै पनि यसका लागि धेरै भन्दा धेरै भिक्षु भिक्षुणी उपासक उपासिका तथा धेरैवटा संस्थाहरुको मिहेनत, लगन र सहकार्यले पनि यसलाई सफल बनाएको छ । आगामी वर्षहरुमा यसमा अझ धेरै सहभागी बनाई सबैको सहकार्यले यसलाई अझ धेरै व्यापक र सफल बनाउन सबैको मिहेनतको खाँचो छ ।

rzm

1 year ago/Sunday, December 1st, 2019/

New Bodhi TV schedule (temporary)


जर्मनीमा बुद्ध धर्म

  राजेन मानन्धर धर्म युरोपको मध्यदेखि पश्चिमतर्फ फैलिएको एक देश संघीय गणराज्य जर्मनी हो । युरोपमा रूस भन्दा पछि दोश्रो ठुलो देश यही हो । यो ...