नियात्रा
थ्यन थ्यन धाल । चिकीचापाःगु झ्यालं गःपः ब्यक्वयेका पित स्वया । गन थ्यं गन । जि ला थ्यन खनीका । पाजुपिन्थाय् थ्यंथें । थ्यनकि हे मनय् न्हयइपु प्याखं हुलीगु । खिउँगु, भ्वाथःगु, स्वःस्वःथाय् नकिं पिहाँ वयाच्वंगु, पातापिता ब्वलाः, फ्यतुइगु चकति नं ख्वंथाःथज्याःगु बसया कैदं जि मुक्त जुल जक मखु, स्वर्गया छगूचा गामय् हे थ्यन । थ्व बन्दिपुर । जितः काचाक्क बुयाः थःगु मुलय् तल जिगु बन्दिपुरं ।
वने का वने का धाधां मथ्यनाच्वंगु थ्व थाय् । मस्तय् स्कुलय् बिदा क्वचायेन्ह्यः न्ह्याथाय् सां वनेमाः धकाः च्वच्वं बिदा फुइन । मस्तय्त लखनउया म्हगसय् ला क्यना तर वनेगु धाःसा मत मवइबलय् कनेगु बाखं जक जुल, यःमह्रि वा गाःगु मखु । अथेसां फेसबकय् छगू पोस्ट खनागु भरय् बन्दिपुर वनेगु ला धकाः छेँय् न्यनास्वयां वने धाल । नाकं थिकय् नं मजू । थः माचाछि व ससःखलः यानाः च्याम्ह खात वनीपिं ।
डिलक्स बसय् येँनिसेंया न्हयइपुसेच्वंगु यात्रा धुंकाः जिपिं डुम्रेय् कुहाँ वया निताइलय् । लोचनताराया बाखं सफू छगू क्वचाल । २०१६या अप्रिल १९, वा मवःगु लां लां दयेधुंकल हे दत जुइ, सासः जक ल्हातकि हे कथु गनीगु । हपहप ताःन्वः । बसया एसिं बानी स्यंकाबिल खनी जिमित । हाइवे सिथय् बस ला झ्वः झ्वः दु, वनी थें सुं हे मच्वं । गबलय् वनी धयां बाघौ लिपा हँ । बस स्वयां बस ला फागः ला मसिउ । सिन्डिकेट धइगु थ्व हे खः । उमिसं समितिइ थःगु बस दुथ्याकेफतकि बसथेंच्वंगु बयलगारा नं लाइनय् तयेहइ, व मवंतले मेगु वनेदइमखु । छखें जिउ, छखें मजिउ । देस हे सिन्डिकेटं चलेजुयाच्वंथाय् थ्व छगः बसयात गुलि ब्वह बिइगु । संविधान छगू बिइधुनकि केपि ओलीयात प्रधानमन्त्री दयेके धाःबलय् झीसं छुं धायेमफुत, आः थ्व बस स्वयाः व्यवस्थायात तं क्यनाः बरा प्रजातन्त्रया हिमायति जूथेंच्वंक छु मनय् खँ ल्हाकाच्वनेगु । दुहाँ हे वनाछ्वया ।
खिउँसे न खिउँसे, उकिसं झ्यालय् झ्यालय् हाकुगु खाः । चिकिचाबालागु लँय् उगुं थुगुंया बोरा तयातल । बसया बाछि सिटय् छपाः छपाः म्हिचा फ्यतुनाच्वन । मनू प्यम्ह मदुसां बस जाःथें जुइधुंकल । व प्लास्टिकया म्हिचा चिइकाः अन च्वनेगु सुनां नं हिम्मत यायेमफुत । जिपिं लिउने ल्यंदनिगु सिटय् च्वंवना । उस्सुक नवः । गनं सीट गुनाच्वंगु, गनं प्वालाप्वाला थिइक ख्वं थाः । गनं सिँ तानातःगु लिहाँ वयाः नकिं तिंस्वानच्वन, गनं पाता त्वधुलाः झ्वयेपिइथें तप्यनाच्वन । व्यवस्था विरोधी खँ ल्हानाजुइपिन्त कसा नकेगु थाय् थेंच्वन व बस जिमित । थ्व हे ला खः नेपाःया व्यवस्था नं । मजिउसां मजिउ धकाः हाले मफइगु, हाःम्ह बरु मभिंम्ह जुइगु ।
पिने हाइवेलय् दथुइ न्हूगु कार छगः दिकातःगुलिं लँ जाम जुयाच्वन । व कारथुवाः अनहेसं दइ, तर वं कार छकः चीकामबिउ । दक्वसित मछिंक दुखबियाच्वनीम्ह अदृष्य शक्तिया शक्ति प्रदर्शन स्वयाः वयाबलय् बस न्हयायेत्यल । मनूत वयांच्वनतिनि, च्वनांच्वनतिनि ।
च्यागू किलोमिटर वनेमानि जिपिं बसय् च्वनाः । बसं न्हयइपुक्क डाँडा गल । वाँउगुया वाउँगु जक खनेदयावल । राजमार्ग हे विकासया आधार जुइगु, लँ सिथय् घघरानगु छेँ दतकि उकियात नगरपालिका धायेमालीगु नेपाःया शहरी विकासया अवधारणाया छगू नमूना । अन खनेदूगु दुगुचा हे गयेमफइगु व डाँडाकाँडा दक्व नगरपालिका हँ थगुनेनिसें – न्हापाया बन्दिपुर गाविस व धर्मपानी गाविस स्वानाः दयेकातःगु । गां जुइगु धइगु बेइज्जत तायेकीगु, नगरपालिका धायेधुनकि उगुंथुगुं त्वह तयाः स्थानीय जनतायात दुख बिइगु छगू अफिस चायेकेखनीगु जुयाः अले स्थानीय चुनाव मयासे पार्टीया कार्यकर्तात भर्तियानाः पार्टीतय् नयेगु चूलाइगु जुयाः थ्व अनकन्टार जंगल दक्वं नगरपालिका जुइमाल झीथाय् ।
न्ह्यागुसां लँ बांलाः, थाहाँवंलिसे न्ह्यइपुसेनं च्वनावल, सिचुसे नं च्वनावल । सुथय् दँसांनिसें बहनी द्यनेमत्यःतले कंक्रिटया जंगल जक स्वयाच्वनेमाःपिं झीत थज्याःगु मिखां न्ह्यायेदुथाय्तक वाउँगु जंगल दइगु धइगु नं बाइस्कोप स्वयेथें जुयाबिइगु । खतुं थः १५०० मिटर तजाःगु स्वनिगलय् च्वंम्ह जूसां थ्व ७०० मिटर तजाःगु बन्दिपुर उलि तजाःतायेमाःगु ला मखुथेंच्वं, अथेसां तजाःथाय् वनेखनकि थः नं तःधंम्हथें ताइगु । छाय् जुइ मसिउ । अन धौलागिरी, अन्नपूर्ण व लाङताङया हिमश्रृंखलां लसकुस यानाच्वन जिमित । दयेत ला झीगु स्वनिगलं नं अथहे हिमालया श्रृंखला खनेदइगु खः, तर प्रदुषणया कारणं कि स्वन्हुतक वा वयेमाः, कि स्वन्हुतक नेपालबन्द जुइमाः, उलि यच्चुक हिमालया दर्शन यायेत ।
बसं कुहाँ वयेवं हे थ्यन येँ स्वयाः थ्यंमथ्यं १५० किमि पश्चिमया जिमिगु गन्तब्य बन्दिपुरय् । रक्षा होटल एण्ड लज – न्हूगु हे छेँ धलान यानातःगु जूसां पुलां पह क्यनेतथें अप्पां दनातःगु, ततःपाःगु झ्याः तयताःगु – जिमित लसकुसयायेत अन हे दनाच्वन । जिमिसं थःगु थाय् बूक जूगु कना, जिमित क्वथा क्यनेयंकल । खजा जिं बन्दिपुरय् आधुनिक छेँ मखु, झीगु थःगु थज्याःगु पुलांगुपहगु चा अप्पां दनातःगु मछिं मछिं सिँया स्वहाने अले बँथिलाःगु क्वथा जुइ धकाःच्वनागु । थ्व ला मेगु हे जुयाच्वन । न्ह्यागुं म्हगसय् खंथे गनं जुइ? अनया आधुनिक क्वथाय् थःत छिंका । त्यानुगुलिं छकलं लासाय् भ्वसुला । कन्हय् न्हिछि छु छु यायेगु धकाः योजना दयेकाच्वना । बुद्धधर्मया थेसिसया तन्ता सिहे मधःनिसां कमसेकम बुझेला यायेधुन धइगु भचा सन्तोष मन जुयाच्वंगुलिं थथे मन चिनाः निन्हु थन वये खन ।
दकलय् न्हापां जि बन्दिपुर वयागु १९९६ न्ह्यः हे जुइ । याकःचा ब्याग छगः ज्वनाः डुम्रेनिसें न्यासि हे वयागु । अबलय् ला थ्व मसां थेंच्वं । छेँ छखाय् हे मनूत मदु धाःसां जिउ । जि ला ग्यानाः हे लिहाँ वनागु, बाघौति चाःहिलाः । अबलय्या अवस्था आः जिगु मिखाय् झलझल वयाच्वन ।
विकास स्वयाः सुं तापाक्क च्वेफइमखु । आः झी स्वनिगलय् छम्हनिम्हस्यां जनसंख्या अप्वः जुल, प्रदुषण जुल धकाः राजधानी पिनेयंकेमाल धायेगु याः । राजधानी पिनेयंकल कि स्वनिगःया हविगत गज्याःगु जुइ, सुनां बिचाः याः ला? सदरमुकाम छगू चीकूबलय् थनयापिं व्यापारीतय्त नेवाःत दक्व डुम्रे व नारायणगढय् पुइकायंकल, राजधानी चीकल कि स्वनिगलय् नेवाःत ल्यनाच्वनी ला? नेवाःत ला च्वनाच्वनीथेंमच्वं, उकुन्हु भ्वखाय् ब्वःबलय् बिसिउँवंपिं झन् स्वनिगः धकाः पियाच्वनीला? अले झी नं व हे बिस्काः, मोहनी, पाहाँचह्रे, सायाः, मतयाः वलकि छकः जिमिगु संस्कृति धकाः स्वनिगलय् वइगु जुइ । अनया थपाय्थपाय्खागु छेँ दक्व भूत बंगला जुइगु जुइ । जि हे नं च्यादँय् छकः झिदँय् छकः होलिडे धकाः येँया लजय् च्वनेत वनेगु जुइ, फ्यामलि प्याकेजय् । लुमं लुमं ग्यासे वः । बन्दिपुरय् जितः स्वनिगःया भूतं ख्याःवल ।
पिने निभाः क्यातुयावल । पलखं दक्वं छकः चाःहिलेगु खँ जुल । झ्वःछुनाः हे पिहाँ वना । पुलांगु बस्तिइ वनेन्ह्यः हे मोटर वनेमजिइक लँपनातःगुलिं झीथाय् मरुइथें मन्हयं मन्ह्यं मोटर वयाः दुख मबिउ । उलि हिम्मत हनुमानध्वाखा संरक्षण याना धकाः पर्यटकतय्के ध्यबा म्हइगु संस्थां नं याःसा झीगु विश्वसम्पदा धलखय् लाःगु हनुमान ध्वाखा दरवार नं उलि हे यचुपिचु जुइगु जुइ ।
निखेरं झ्वःलिक जिमित लसकुस यायेत दनाच्वंगु छेँत । नितँस्वतँ जाः, अप्वः धयासें ल्वहँया आँय्पा थज्याःगु पौ, ह्याउँक पानातःगु अंगः, लुखा–झ्याः सिँया कलात्मक बुट्टां छाय्पियातःगु मखुसां हिसिचा दु । छखानिखा ततःपाःगु झ्याः दूगु बेलाइति पहवःगु नं दु, राणातय्सं स्यनाबिउगु । दुपिनिगु छेँ जुइ व न्हापा । गनं गनं थाराक्क हे न्हुइक ततःजाःगु धलान यानातःगु छेँ नं खनेमदुगु ला मखु, तर न्ह्याक्व फुँइ याःसा जिमिगु मिखायात व पुलांगु मौलिक कला व वास्तुकलां घय्पुनातःगु छेँथें मताः जिमित । न्हयागुसां थःगु धइगु थःगु हे जुइगु जुयाच्वन । धयाबिया जिं ।
अथे धयां नं मजिल आः ला थगुने वःगु भुखाचं झीगु नुगलय् ख्याः वयेथें वयाच्वनेधुंकल नेवाः पहगु छेँयात भुखाचं सह मयाः धइगु खँ नुगः नुगलय् स्वचाः वनेधुंकल । आः ला बांलाःगु स्वयाः नं बल्लाःगु छेँया खँ ल्हाइपिं जुइधुन झी । आः झीगु नेवाः वास्तुकलाया पहिचान ज्वनाच्वंगु सक्व, बुङ्ग थज्याःथाय् ला नेवाः छेँया खँ ल्हाये थाकुइधुंकल, थः नेवाः धइगु हे खःला मखुला जुइगु थ्व थासय् सुनां नेवाः छेँया खँ ल्हाइ?
ल्वहँ लायातःगु सुचुगु लँ । लँ सिथय्, झ्यालय्, कःसिइ स्वांपिनातःगु दु । थ्व ई हे स्वां ह्वइगु जुयाः ला दक्वं रंगीन खनेदु, मिखायात सिचुसे च्वंकीगु । जिपिं वःगु खनाः हे ह्वयाक्यंपिंथें । व स्वयाः नं गनं गनं झ्यालय् वसः पानातःगु दु, गनं थगुनेया कःनि नं दनि । जिपिं मसीनि धइगुया संकेत, बन्दिपुर सिइधुंकल धाइपिन्त प्रतिकार यायेथें ।
न्ह्याथाय् छेँय् नं छेँलिइ थां धंकाः पसःक्वः पिकयातःगु दइ । नेवाः जुइगु हे छेँया छेँलिइ पसः क्वः पिकिायेगु धाइ, धाइपिन्सं । पसःक्वः जक मखु, पसः हे नं नेवाः पह वः । चिकीचा कू, पिलिपिलि मत, घारांघुरुं, द धाःसर्वजात छगू हे पसलय् । शायद प्रभिजनल वा सुपरमार्केटया बाज्या धइगु थज्याःगु नेवाः पसः हे जुइ । न्याः मदु, तर नं उमि पसःप्रतिया मतिना मतंनि । ल्याय्म्ह ल्यासेपिं पसल्यात मोबाइलय् न्हून्हूगु खँ स्वस्वं थःगु पुलांगु पसःयात निरन्तरता बियाच्वन । मेखे न्हून्हूपहगु पसःत नं चालाच्वंगु दु, विदेशी पर्यटकतय्त माःकथंया । पुलांगु पसलं न्हूगु पसः जुजुं वनाच्वंगु दु बन्दिपुर ।
मुख्य बजारया लँ तबाला । जवय् खवय् फः दु, मनू हे वनेगु फुटपाथथें मखुसां छेँत लँ स्वयाः भचा च्वय्लाः धइगु अनुभूति बिइगु । फलय् निम्ह प्यम्ह मनूत फ्यतुनाः खँ मुइकाच्वन । मनू यक्व जू मदुगुलिं वा थौंकन्हय् अप्वयावाच्वंपिं विदेशी पर्यटकतय्त यःगुलिं लँ सिथय् हे कुसा धंकाः, मेच टेबल लानाः छगू रमझमया वातावरण दनाच्वंगु दु । छुं उत्सवया तयारी जुयाच्वंगुथें खनेदु ।
उत्सव नं दु अन । उकुन्हु हे विदेशीत अन हे वयाः इहिपा याःवःपिं – भाजु, मय्जु, उमि परिवार व जन्ति दक्वं अन । अथे जुयाः ला, अन छगू मेगु कथंया चहलपहल खनेदु । स्वस्वं अन छम्ह चकंम्ह मय्जु तुयुगु लँ फिनाः ल्हातिइ स्वां छम्हू ज्वनाः वयाच्वन । वयागु लंया लिउनेया फेर हे निम्हस्यां ज्वनाबिइमाः । भम्चा मय्जु व हे जुइका ।
तब्यागु लँ सिथय् निगः द्यःगः व छगू सतः । लँ दथुइलाःगु सतः ला अनया ऐतिहासिक श्री बन्दिपुर पद्म पुस्तकालय । लँ फुइवं जवय् कुनय् छगः द्यःगः, पाय्छि स्वनिगलय् च्वंगु थज्याःगु नितँजाःगु भगवतीया प्यागोडा द्यःगः । अज्याःगु हे लुँ गजू, पौयात क्वबियातःयगु धलिं व त्वानासि, कलात्मक अंगः, झ्याः, धलिं, मूलुखाया द्यःने त्वलं नं अज्याःगु हे अले जवय् खवय् यगानाच्वंगु गं । पौ जक गथे जुयाः आँय्पा मखसे ल्वहँया पौ जुयाच्वन । खनेवं हे धायेफु थ्व नेवाःतय्सं हे दयेकूगु धकाः ।
लिक्क च्वंगु पसःया पसल्यालिसे पलख खँ ल्हानाः द्यःगःयात खवय् लाकाः वना । अन भचा क्वय् मेगु हे त्वाः दु । ववं जिपिं अनया कःसि दूगु छेँ थेंच्वंगु कृष्णद्यःगः क्वय् तीनधारा धइगु थासय् थ्यन । बस्तिं पिने, वाउँगु गुँया दथुइ । स्वस्वं वना तीनधारा धाइगु व थाय्यात । हिति ला प्यधाः न्याधाः हे दु, अय्सां नां तीनधारा । हितिइ लःकाःवःपिं व म्वःल्हूवपिं मिस्त म्वःम्वः । अन नं स्वनिगलय् खनेदइगुथज्याःगु सतः व ल्वहँयागु महाद्यःया द्यःगः छगः सुलाच्वन । ववं न्ह्यइपुसेच्वनाच्वन । गबलें म्हगसय् खंगु थाय् थें ।
निभाः ह्याउँसेच्वनावल । बिइत्यंगु निभालं तापाकंनिसें जिमित सःताहल । जिमिगु पलाः खड्गदेवीमाइया द्यःलय्पाखे न्ह्यात । भगवती हे जुइ दुने, तर द्यःगः धाःसा छतिं नेवाः पह मवः । गथे गथे । मूलुखाय् तालंग्वयातःबलय् द्यः गथेच्वं धइगु तकं मखन । मोहनीबलय् अन तकसं जात्रा जुइ हँ , स्वभाविक खः । हिन्दु नेपाःमितय्त मोहनी ति मेगु छु नखः जुइ ।
च्वय् शहिद स्मारक बाटिकाय् पलख झासुलने खन । थनं क्वय् हाइवे व मस्र्याङ्दी खुसिया फाँट न्हयइपुक खनेदु । २००७साल माघ १ गते बन्दिपुरय् हे नं जनक्रान्ति जूगु अले उबलय् हे अन उत्तरकुमार श्रेष्ठ व धर्मराज श्रेष्ठ लगायतया मनूतय्सं शहादत प्राप्त याःगु जुयाच्वन । राजधानी केन्द्रित इतिहास च्वइपिन्सं थज्याःगु खँ स्वाकेत थाकु चाः । अनं क्वय् बन्दिपुर अस्पताल जुयाः अनया तुंख्यलय् स्वयाः जिपिं लिहाँ वया ।
आः थन बन्दिपुरय् च्वंपिं नेवाःतय्सं थःत अप्वःयानाः पिया, प्रधान व श्रेष्ठ धाइ । धाःगु हे थन नगरपालिकाया जनसंख्या १५द्वःत्या जक हँ । व नं थन मच्वँसे डुम्रे व नारायणगढय् छेँ दनाः बनेज्याःवंपिं न्हापं यानाः ला जुइ नि । छेँ हे मुकं ३,७५०खा ति जक । मनूत मन्तकि थाय् यचुपिचु खनेदइ, फोहर याइपिं धइपिं हे मनूत । चखुं बखुनं फोहर गनं याइ? मनूतय्त मनू – दुसां मजिउ, मदुसां मजिउ ।
पृथ्वी नारायण शाहं निसःत्या दँ न्ह्यः स्वनिगः त्याकाकायेवं येँ, यल व ख्वपयापिं नेवाःत स्वनिगः त्वःताः बिसिउँ वनेमाःगु अवस्था वल । गुम्हं गन गुम्हं गन धाधां छपुचः थन थ्यन । भ्यसेंभ्यसें लूगु थाय्जक, थः धाःसा माथंवंगु थासय् च्वनीपिं जूगुलिं थनया छगू पाखाय् माथं वंकाः निखेरं झ्वः झ्वः थवंथवय् थितुंथिइक छेँ दनाः, द्यःगः दनाः जात्रापर्व न्यायेकाः अबलय्या पुर्खां थः नेवाः धइगु परिचय बिल । नेपाःया न्ह्यागु हे विकट थासय् च्वंवंसां थःगु पहिचान ल्यंकेफुपिं, अले सुं छम्ह विदेशी जक वःसां थ्व नेवाःतय्गु गां धकाः धायेकेफइकथंया छाप उमिसं थःगु बस्तिइ बिइ । थ्व बन्दिपुर छगू अज्याःगु हे दसु जूगु दु । थन वयेवं उमिसं थ्व थाय्यात बुलुहुँ भारत व तिब्बतया बनेज्याया छगू केन्द्रया रुपय् विकसित यात, आर्थिक सम्बृद्धिया उदाहरण दयेकल, थन थःगु कला संस्कृतिं छाय्पिल । थुकियात जीवन्त बन्दिपुर दयेकल । उकिं हे थ्व राणाकालय् पश्चिम तीन नम्बर धायेकल, उगु लागाया छगू महत्वपूर्ण प्रशासनिक केन्द्र नं जुल । अले लिपा थ्यंक नं थ्व पश्चिमाञ्चल लागाया व्यापारिक केन्द्र नं जुयाच्वन । उमिसं स्वनिगलं थःगु व्यापारकला, वास्तुकला जक ज्वनामवं, बरु थन थी थी इलय् न्याकेकीगु नखःचखः नं ज्वनावन । स्वनिगः स्वयाः तापाक्क च्वनेमाःसां उमिसं थःत नखःचखः स्वयाः तापाक्क तयेमफु । उकिं ला उमिलिसेंतुं च्वनाच्वन, बिस्काः, सायाः व मेमेगु जात्रापर्व, नखःचखः आदि नं ।
तर शहरया विकास धइगु नं आवधिक जुयाच्वन । अपाय्जि देय्या हे न्हाय् थें विकसित जूगु थ्व थासय् मनूतय् मिखा वन । पूर्वपश्चिम राजमार्गया निर्माणलिसें क्वय् सतक सिथय् छेँ दयेकाः च्वनेगु प्रवृति अप्वयावल । लिसें १९६८ पाखे अबलय्या प्रधानमन्त्री सुर्यबहादुरथापां थनया सदरमुकाम हे दमौलीइ सालाकायेवं थ्व थाय् खनेदयेक सुनावन । स्वस्वं थ्व झःझःधाःगु शहर मृत शहर जुयावन । सुं च्वंमन्त, हाःसः तकं मन्त । दक्व विकासया लिउलिउ वनीपिं जुल । थुकथं राज्यं हे थनया निसःत्यादँ पुलांगु सम्पदायात खण्डहर दयेकेत भूमिका म्हितल । उमिसं धाः कथं अन १९९३ लिपा बुलुहुँ मनूतय्सं बन्दिपुरयात लुमंकल । विशेष यानाः १९९८ भिजिट नेपालया इलय् नेपाः वइपिं पर्यटकतय्त न्हून्हूगु गन्तब्य क्यनेगु झ्वलय् बन्दिपुरयात नं दुथ्याकेवं थ्व थासय् हानं रक्तसंचार जुल । अन दूगु खण्डहरथें जूगु छेँया मौलिकता हे थनया पर्यटक विशेषता कथं थुइकल, अलेलिसें चाकःलिं चखिनाच्वंगु प्राकृतिक सौन्दर्ययात नं मेगु विशेषता धकाः सिइकल ।
ब्वनेत नां जाःगु नोत्रडाम स्कूल थन हे । अले भानु माध्यमिक विद्यालय, बन्दिपुर क्याम्पस, बन्दिपुर टेक्निकल इन्स्टिच्यूट अले मेमेगु शैक्षिक संस्थातय्सं थनच्वंपिन्त शिक्षाया जः बियाच्वन । उकिसं राणाकालय् हे थनच्वंपिन्सं पद्म पुस्तकालय चायकेधुंकल । राजधानी स्वयाः उलि तापाक्क च्वनाः नं राणाकालय् हे शैक्षिक गतिविधिइ सक्रिय जुइगु धइगु चानचुन खँ मखु ।
लिहाँ वयाः होटलथुवा राजु श्रेष्ठजुलिसे पलख खँ ब्याका । वय्कःया नेवाः भासय् छगू मेगु कथंया मिठास दु । यक्व हे न्हापांनिसें बन्दिपुरय् होटल ब्यवसाय यानाच्वनादीम्ह खनी । वय्कलं अन नेवाःतय्गु नेवाः पुचः धकाः दु । न्ह्याम्ह न्ह्याथय् च्वंसां नखःचखः जात्रामात्रां धाःसा थन हे वइ, थःगु हे कथं जात्रा न्यायेका वनी धकाः कनादिल । तर वय्कलं स्वीकार यानादिल, “थन नेवाः खःसां नेवाः भाय् ल्हाइपिं एकदम हे कम । ल्हायेगु धइगु हे मदयेधुंकल । चीधिम्ह म्ह्याय् छम्ह येँय् च्वनाः ब्वनाच्वंगुलिं अन संगतं भचा सः मखुसा थन भाय् ल्हाइपिं लुइके थाकुइ । थनच्वंपिं बुरापाकापिन्सं तकं भाय् मल्हाः ।”
०००
सुथन्हापां दक्व च्वय् थानमाइयाथाय् वन, जि जक हानं क्वय्या बस्तिइ चाःहिउ वना । उमिगु सुथसिया जीवनलिसे परिचित जूवना । जिगु न्हाय्पनं नेवाःभाय् न्यनेत आय्बुयाच्वन, तायेधाःसा दूगु मखु । आसं जक द्याइगु । बजार लागा न्हापांनिसें नेवाःतय्गु जूसा अनं पिने मगर, बरमू छेत्री अले दलित धाःपिं नं च्वनाच्वंगु दु खनी ।
सुथय् कौला सिधयेवं खँ जुइधुंकल । निन्हुतक थन गनं मवँसे च्वनेगु धकाः वयां थन न्हिछि छु यानाच्वनेगु धइगु खँ वयेधुंकल । थन व स्वघौै चाःहिलेत च्याघौ च्याघौ बसय् च्वनाः वयागु ला जि? वनेगु निर्णय जुल जुल ।
गाडी हे रिजर्भ यानाः हानं डुम्रेबजारं ४ किलोमिटर क्वहाँ वयाः विमल नगरय् तक । अनं कच्ची लँ भचा च्वय्तक मोटर वन । अनं ला स्वाहाने तगिं दयेकातःगु, तस्वाः । भचा भिसिक्क वनकि गन गन लाइ, धायेमफु । थाहाँ वंलिसे अनं क्वय्या मनमोहक दृष्य झं झं बांलानावल, मस्र्याङदी खुसिं दयेकूगु फाँट व जःखः लाःगु पहाडी श्रृंखला । अज्याःगु तस्वाःगु पाहाडय् नं मिलेजुइक धलान यानाः व ल्वहँया तगिं दयेकातःगु ।
स्वस्वं निभाः छानावल, म्ह न्यलावन । लः भचाभचा त्वनाः कथु प्याकाः थःत तँ गयेका । च्वय् ला गनं गनं लँ स्यं ल्वहँया तगिं नं दुनाच्वन, पाइपयागु ज्वनेगु नं त्वधुलाच्वन । छपलाः भिसिक्क वनकि आसे धायेलाइमखु । अज्याःगु थासय् नं स्येंस्यें वयेक पलाः न्ह्याना हे च्वन । गबलें सुन्हापा, गबलें सु न्हापा । लँय् विदेशीत प्यम्ह न्याम्ह नं नापलात ख्वीदँ पुलेधुंकूपिं जुइ । उमिगु ख्वाः जक खनकि हे थःके दुसुवनेधुंकूगु साहास हानं लिहाँ वइगु । बाघौतक सासः ल्हातिइ तयाः तँ गयेवं छकलं सिचुसेच्वनावल । वँचुगु नयागु गेट, टिकट काउन्टर, लँय् लः, चुइन्गम मियाच्वंम्ह मिसा छम्ह । नापसं च्यादँ झिदँति दुम्ह मचा छम्ह अन बारतयातःगु डण्डीइ ग्यानापुक्क म्हिताच्वन ।
टिकट कयाः दुहाँ वना । व म्हिताच्वंम्ह मचा ला अनयाम्ह “गाइड” हँ । उगुं थुगुं खँ क्यनाच्वन । जितः धाःसा अन छुं हे मस्वसेनं सिचुगु फसं न्हयइपुकाच्वन । कांथें खिउँ । टर्चत ला दूगु खः, तर दक्व गाडीइ हे लात । उमिसं बिउगु चाइनिज टर्चया बुलुगु जलय् मिखायात दुखबियाच्वना ।
भचा गयेवं अन ला अन मोटर हे वनेजिउगु लँ थज्याःगु थाय् लुत । अपाय्धंगु गुफाजिं स्वये मनंनि । नेपाःया हे दकलय् तःधंगु धाःगु थ्व । गजबगु अनुभव । ख्वाउँक फसं न्यतालय् न्यतालय् थिउ वल । न्हाचःया तांन्वःगु दक्व बाखं जुल । थज्याःथाय् ला जुइनि योगीतय्सं दंदंबिक्क ध्यान याइगु धाइगु । निभाः हे मदुसेंलि मिखाया चंचलता नं महत्वहीन जुइ । थः दुने वालाः थःत म्हसिकेगु, थःदुनेया थःयात लुइकेगु अवसर दइ । पिनेया संसार त्वःताः दुनेया संसार मालेगु थाय् थ्व ।
उखेला तुं थज्याःगु थाय् नं लुत । स्वहाने तयातःगु दु, गुलि कुहाँ वनेथाय् दु मसिल । वनामच्वना । अनंतुं जिपिं पलाः हिइकाः लिहाँ वया । पिनेथ्यंबलय् हानं ताःन्वलं घय्पूवल । यःसां मयःसां व हे ताःन्वःलिसे थौं जिपिं येँय् वनेमानि । वहे येँय् । यःसां मयाःसां ।
द्दण्ज्ञट।ण्छ।ण्द्द
Published in Naali monthly 2016 08 01
