राजेन मानन्धर
येँयाः वल कि गय् गय् जि । सिचुया कुचुकुचुं खःला वा मोहनी वयेके हथाय् जयाः खः, थ्वँया नतुंं जक हे ध्यय्ध्यय् चुइके यः । गबलें सिकापतिंचां यःसिं थनाबिइथें, गबलें, याकःचा बसन्तपुलिइ वनाः झिंनालिसिन्तां प्याखं हुलाबिइथें । दछि दुने येँय् दकलय् न्ह्यइपुगु ई खः थ्व, जिगु लागि, न्हूदँ धुंकाः ।
येँयाःबलय् व याये थ्व याये धकाः म्ये हालाच्वनाबलय् ध्वाक्क नापलात पदम, नेवाः देय्दबूया उलेज्या ज्याझ्वलय् ।
“सिक्किम वनेगु खःला? अन थुगुसी येँयाःया विशेष ज्याझ्वः जुइत्यंगु दु । स्वनिगलं च्याम्ह झिम्ह पत्रकारत मुनाःयंकेगु खँ जुयाच्व्रगु दु । नु ।”
सिक्किम धायेवं मनय् वनेवने जुल । अनया राज्यं ग्वहालि यायेवं अनच्वनाच्वंपिं नेवाःतय्सं नं थःगु भाय् संस्कृतिया बारे चिउताः क्यनाहल धकाः यक्व न्यनेधुन । आः थ्व मिखा निगलं नं स्वयेखंसा जि धन्य जुय धइगु मतिइ वयाच्वंगु यक्व दयेधुंकल ।
तर थः आः अज्याःगु तपाःगु ब्रोडशिट पत्रिकाया जागिरे पत्रकार मखये धुंकूगुलिं अज्याःगु पुचलय् जि मन्ह्यंगु महशुस याना । जिं धया, “थः अज्यागु मूलप्रवाहलय् लाःगु पत्रकारिता यानाच्वनाबलय् ला अथे पुचलय् घानाः वनेगु कुतः मयाना, आः वंसा हानं उगुंथुगुंं यानाः लबः काःजुल धाइ धैगु भय नं दनि । छु याये?”
“अथे मनय् तयाच्वने म्वाः । यक्व आदर्शबादी जुइ मजिउ । गज्याःगज्याःपिं ला वनेजिउ, झी ला झन् ज्या याना हे च्वनापिं खः । नु, म्हाः धायेमते । ”
“का सा का । जिगु नं नां तयाबिउ, अले वनेगु गबलय् धयाहिं । नेवारल्याण्डया स्वहाने गयाः सां वनेगु” ज्या यानाः नं पाठकया मन त्याके मफुगु अंग्रेजी लय्पौया न्हिपं ज्वनाः हे सिक्किमय् वनेगु क्वःछिना ।
म ताक्छु मुढा... धाःथें जिगु अफिसय् मेगु हे ग्वसाः जुयाच्वन । निला दत ख्वपया बोडेय् च्वंगु जरी कारखानाय् अवैध रुपं ज्यायाकातःपिं मस्तय्गु उद्धार यानाः छेँय् तयाथिकागु । आ उमिगु लागि अन हान अज्याःगु ज्याय् वनेम्वायेक छात्रवृत्ति व मेमेगु व्यवस्था यानाबिइगु जूगुलिं अन महिला तथा बालबालिका कार्यालय, जिल्ला बालकल्याण समिति लिसे स्थानीय गैरसरकारी संस्थाया संझौता पत्रय् ल्हाःचिं तयेकेत व ज्याझ्वः न्ह्याकेत महोत्तरी व सर्लाही वनेमाल धैगु सुचं वल ।
इच्छा व कर्तव्यया ल्वापु जुल घोराघोर हे जुल । दुनें दुनें इच्छा उलुउलु सनाः जितः घ्वानाच्वन, पिनें पिनें कर्तव्य, त्यतुमतुत्यलाः इच्छायात ल्हाकाच्वन । अन्तय् जीत कर्तव्यया जुल । सिक्किमयात ल्वःमंकेगु बाहेक मेगु उपमय् मन्त, जि मू हायेकातःम्ह दुगुचा ।
अफिसया ज्याय् जि, देवी डोटल व सन्तोष थापा वनेगु खँ जुल । मं मदयाः लाकि छु , जितः थ्वपालय् भ्वंभिंया जिम्मा कायेत ल्हाः मवन । दक्वदिक्व देवीयात स्व धकाः थः पिनेपिने जुयाच्वना । जि मवँसे मगाःम्ह छम्ह पात्र ला खःनि । याकःचा ह्वांग चाःगु मिखां सिक्किमया म्हगस खनाच्वना ।
जुलाइ २६ सुथय् याकःचा एअरपोर्टय् वना । गाडीया इन्जिनं हे बँय् थिइ थेंच्वंगु गाः दयाच्वंगु लँ पुलेवं अन दुहाँ वलकि झितका नीतका न्यालाय्थें ध्यबा पुइकीपिं पार्किङया ठेकेदारत म्हुतुवानाः ख्याः यानाच्वंगु ला खन, तर देय् या राजधानीया एअरपोर्ट छाय थुभनं स्यंगु, सुनां दयेकीगु, अले व दयेकूपिं ठेकेदारतय्गु उत्तरदायीत्व गनवन धकः धाइपिं सुं मदु । अनं न्हियान्हिथं जुइपिं द्वलंद्वः यात्रीतय्सं नं व मछालापुसेच्वंगु प्रवेशद्वार खनाः प्रतिक्रिया मक्यं । उमितः नेपाःया अव्यवस्था थुलि सहज व पाच्य जुइधुंकल, जाकेँ थें ।
धू ब्वःसां सिचुगु फय् पासा दु । ई स्वयाः न्हापा थ्यंगुलिं बँय् सिमन्तिया मसिन लिथनाः नं ढलानया कंकर जक खनेदयाच्वंगु फःचाय् प्mयतुनाः भिष्म उप्रेतीया उकुन्हु तिनि पिहाँ वःगु एकपल्ट टोकियो ब्वनाच्वना । छम्ह छम्ह यानाः पासापिं थ्यंकः वल ।
मचाबलय् सितुपातु वंक ख्याइगु, ध्यबा पुलाः ग्यायेमाःगु मनोरंजनया छेँ भूतवंगलाया प्रवेश लुखा थें खिउँसे, झिझांमिझां दंगु डोमेस्टिक एअरपोर्टया लबि । थाय् थासय् सरसामानया बोरा चाङ चाङ तयातल । मनूत नं अथे हे । गुम्हं गुम्हं उकिइ हे ग्वतुलाच्वन । लाकां त्वःता तःपिं, सँ भागलां तयातःपिं । बोरा पियाच्वंपिं मनूत, मनू पियाच्वंपिं बोरात । गुलिं ध्याक्वय् च्वनाः खासाखुसु यानाच्वन, गुलिं न्ह्यःने दनाः हे अव्यवस्थाया प्रदर्शन यानाच्वन । अनया व्यवस्थांं जितः छकलं ग्वंगःबुँया बसपार्कय् थ्यंकाबिल । छु पाः? देश व हे जुसेंलि ।
बुद्ध एअरया काउन्टरय् टिकट क्यनेगु औपचारितकता व एअरपोर्ट कर पुलेगु ज्या धुंकाः बेन्चय् च्वंगु धू हुयाः फ्यतुना अले हानं सपूm पुइका । कर पुलेमाः अन एअरपोर्ट जुयाः यात्रा यानाया, वा व भूतबंगलाया मनोरञ्जन कयाया । “”
बँय् धू व खिति पाँय् पाँय्, अंगलय् सिलिङय् माकःचिया जाः, प्लास्टर लिवयाच्वंगु, रंग ब्वलावयाच्वंगु अंगः । तारतिर यात्रांपात्रां यगानाच्वंगु दु । गनं नांगागु तारं “आसे जितः थिजक थिउ ले” धयाच्वन, गनं मेनबोर्ड स्वीचया पुचा लिहाँ वयाः दुनेच्वंगु क्यनेमजिउगु गुप्तांग उलाः “का स्व”, धकाः म्हुतु ल्हानाच्वन । सुथसिया च्याताइलय् हे पलाः तय्त पचिपचि यायेमाःगु थासय् सुद्र्यःया उपहास जुयाच्वंगु दु । मत च्यायेगु स्वयाः मत सिइगुया हिसाबकिताब तइम्ह विद्युत प्राधिकरणया ला छु, इज्जत हे मदुम्हस्या गय् बेइज्जत जुइ । अले थ्व हे नेपाःयात पर्यटक नगरी दयेके धाइपिनि नं लज्जा मदु खनी । थ्व एअरर्पोटं ला बरु देय्या सलंसः सरकारी ज्याकू मछामजुसे अव्यवस्था क्यनाजुइ जिउसा जिं जक दक्व देय्या ठेक्का कयाच्वनेमाःगु ला? धकाः जितः हे हिस्यानाच्वन का ।
थम्हं क्वबियावयागु ब्याग एक्सरे मिशिनय् छ्वया, म्हय् वास्यावास्या यानाः याइगु सुरक्षा जाँच फयाकया, अले पिने दिकाःगु बसय् च्वना । ल्हातिइ वाकिटकि ज्वनातम्ह नकतिन्हियाम्ह ल्हाय्म्ह छम्हस्यां जिपिं दक्वसित झ्यालखानय् कुनेयंकेत्यंपिं अपराधीतय्तथें “थःथःगु बोर्डिङपास क्यँ” धकाः थारा न्हुइक अर्डर बिल । जिमिसं लुरुक्क च्वनाः ३६००तका दां पुलाः वयापिं खः धकाः दसु क्यना ।
जिमित झ्वः छुइकाः प्लेनय् दुत छ्वल । लुखाय् मछ्रिक दनाच्वंम्ह एअरहोस्टेसं प्लास्टिकया न्हिलाख्वाः ब्वायाः नमस्ते बिल, जिं ला मकया । छम्वः हे मवंगु छगू पिपिचा व नितकाः ति वंगु बागू ग्लास बोटल्ड लः फ्वसा कयाः जिमिसं येँनिसें जनकपुरतकया ३९० किमिया यात्रा ३० मिनेट दुने क्वचायेका ।
प्लेनं कुहाँ वयेवं मिया धाःथें जरक्क क्वाःगु जनकपुरया फसं जिमित लसकुस यात, वयेसा वा मखुसा उकिइ हे च्वनाः लिहाँ हुँ धकाः । जिपिं इइपन । लिहाँ वनेधाःसां दुकाइमखु, न्ह्याः वये धाःसां च्वनेफइमखु । आः न्ह्याः वनाः जनकपुरया ताल्लां म्वःल्हुइगु बाहेक जिमिके मेगु विकल्प मदु ।
पिने विश्व शिक्षाया शंकर विमली जिमिति पियाच्वन, निम्ह मेपिं पासापिं सहित स्वम्ह स्वंगः मोटरसाइकल ज्वनाः। सामान्य औपचारिकता धुंकाः जिपिं स्वम्हं व मोटरसाइकलय् सवार जुयाः एअरपोर्टं पिहाँ वया । मोटरसाइकल न्ह्यात, लःसुनाः चागःया चागः जक ल्यनाच्वंगु खुसिया बँ थेंज्याःगु लँजुयाः जिपिं जनकपुर नगरपालिकाया विकासलिसे खँल्हाबल्हा यानावना । जनकपुर नगरपालिकाया छगू जक एअरपोर्ट वनेगु लँ थसः पानाच्वन वायेयंकेत्यंम्ह गथांमुगःथें ।
वनेमाःगु जिपिं ला महोत्तरी जिल्लाया सदरमुकाम जलेश्वर नगरपालिकाय् खः तर अन हवाइमार्गया सुविधा मदूगुलिं जिमित धनुषा जिल्लाया जनकपुर नगरपालिकां सालाकाल । “नेपालय् हवाइमार्ग शुरु जूगु बासःदँ निसें न्हाय्कं क्यनेथें क्यनाजक तःगु थ्व थाय्यात सुनां झंगःलात?” विकास यायेत भौगोलिक अवस्थां साथ मजुयाः नेपालय् विकास मजूगु धकाः थःगु खि त्वपुया जुइपिं नेपाली विद्वानतय्त थ्व न्ह्यसः तराइया छगू उन्नत जिल्ला जुयाःनं थःगु छातीइ हवाइजहाजया टायरं क्यय्के मखंगु महोत्तरी न्यनाच्वन ।
लँय् ध्याच्वःया ला खँ हे ल्हायेम्वाःल । लँय् लँय् गाः, लँसिथय् फोहरया द्वँ, खा, हँय् फा नांगां वा कटुचा जक न्ह्यानाः ब्वाँय् ब्वाँय् जुयाच्वंपिं मस्त अले सुल्प्याथें वनेला मवनेला यानाः न्ह्यानाच्वंगु पलाःत — दक्वस्यां जनकपुरयात मत्यवं जूगु नगरपालिकाया घोषणायात हिस्यानाच्वन, अले गुगुं इलय् नेपाः व भारतया हे छगू समृद्ध नगर जुयाच्वंगु विद्वान जुजु जनक महाराजया राज्यया बलात्कार यानाच्वन । अबलय् अयोध्यानिसें सभ्याताया देय् धकाः राजकुमार राम थनया म्ह्याय्मचा लिसे इहिपा यायेत असम्भव धयातःगु स्वयम्बरया धेंधें बल्लाकासय् ब्वति काः वल, आः थःगु मछालापुगु ख्वाः सुचुकेत ख्वाः तपुइला, प्यं तपुइला यानाच्वन । स्व, ई गुलि बलवान ।
अथे सां नापसं च्वंगु थ्व स्वयाः नं खतमगु जिल्ला महोत्तरीया नगरपालिका जलेश्वरं वःपिं भाजुपिन्सं जनक महाराजया इज्जत तल, जिमित एअरपार्टय् थ्यंक वयाः काःवयाः । उमिगु मोटरसाइकलय् च्वनाः जिपिं जनकपूरया जिरोमाइल त्वःता महोत्तरीया जलेश्वरपाखे वनाच्वना ।
थथे मेगु जिल्लां सुं पासा वा सहकर्मि वलकि झी एअरपोर्टय् थ्यंक वनाः काःवनीला? सुं वंसा अपवाद हे जुइ । झीगु संस्कृतिइ पाहाँ चःह्रेया बाखं दुसां सामान्यतयाः थःथिति हे बाहेक मेपिं सुयातं उलिमछि ग्वहालि यायेगु परिच्छेद लोडशेडिङ जुइबलय् मोबाइलया पिलिपिलि ज्वनाः लँय् छुं मालेथें जक जुइ । थन या निभाः छाःसां मनूतय्गु नुगः नायु, झीथाय् निभाः नायुसां मनूतय्गु नुगः छाः ।
जनकपुर नगरपालिका निसें जलेश्वर नगरपालिका तक १८ किमी जक दु तर लँया अवस्थां जिमित प्वाथय्या आतापति हे गुइँगुइँ नीका बिल । तराइया घाःप्वींथें पाप्रापाप्रा लिहाँ वःगु पीचं उकिया दुनेजूगु भ्रष्टाचारया दुबिस्ता प्वंकाच्वन । व हे घालय् चिमल्ता ह्वलेथें धुफ्वःदंक जिमिगु मोटरसाइकलं उकियात सास्ना बियाच्वन — धुइँधुइँ, घ्याराघ्यारा, घ्याच्च । गबलें गबलें जिच्वनागु मोटरसाइकल चलेयानाच्वंम्ह अरुणयात व पीचया अवस्था खनाः थुलि दया वनी कि वं पीच त्वःताः जवंखवं च्वंगु कच्ची लं मोटरसाइकल ब्वाकी । पीच स्वयाः उखें यंकेबलय् अपुयाः आः पीचय् स्वयाः अन गाः वनाच्वंगु दु ।
नगरपालिका भवन न्ह्यःने च्वंगु छगू पसलय् व सवाः थ्व सवाः मदुगु जा नयाः ज्याय् ब्वाँय् वनेमाल ।
जिमिगु मोटरसाइकलत तप्यंक वनाः महोत्तरीया सिडिओ ज्याकूया न्ह्यःने दित । वाउँसे च्वंगु, चिकीचा धंगु पुखूचा व चाकलाः फल्चा नं दूगु व छेँ स्वये हे खानदानीथें च्वं । तर दुने ला औसत नेपाली सरकारी ज्याकू स्वःसा स्वये हे म्वाः, धाःसा धायेहे म्वाः ।
वंगु बैशाख २० गते ख्वपया बोडे देसय् अनया सरकारी व गैरसरकारी संस्थातय्गु मंकाः कुतलं १२७म्ह मचा ज्यामिपिनिगु उद्धार जुल । देय्या कानूनं १४स्वयाः क्वकालिपिन्त गुगुं नं ज्याय् लगेयायेमजिउ धयाःतःसां अन अज्याःगु ज्या यक्व न्ह्यःनिसे जुयाच्वंगु खः। लिपा दक्वसिगु कुतलं व मस्तय्त उमि छेँय् थ्यंकेगु ज्या जुल सा वयां लिपा व मस्तय्तमाःगु शैक्षिक छात्रवृत्ति र व्यावसायिक तालिमया ग्वसाः ग्वयाः उकिया ज्या न्ह्याकेत महोत्तरी जिल्लाय् ७,३२,००० तका व सर्लाहीइ ६,०२,००० तका बिइगु क्वःजिउगु खः। थ्व ज्याया ध्यबा केन्द्रीय बालकल्याण समितिं जिल्ला जिल्लाया महिला तथा बालबालिका कार्यालयय् वनी, उकिया ध्यबा पाय्छि कथं खर्च याकेत जिल्ला बालकल्याण समितिया रोहवर आवश्यक जुइ । अथे जुयाः थ्व समितिया अध्यक्षकथं जिमिसं अनया प्रमुख जिल्ला अधिकारीया ग्वहालि माःगु खः ।
तर अजू चायापूगु घटना जुल । प्यन्हुतिनि न्ह्यः दाङं सरुवा जुयाः झाःम्ह प्रजिअ मधुसुदन बुर्लाकाटीं तप्यंक अज्याःगु भ्वँतय् सही तयेमखु धकाः भ्वंदक्व लित बियादिल ।
“थ्व ला एनजिओया ज्या जुल, जिं सही यायेत ला गृह मन्त्रालयया पत्र माः ।”
वय्कलं थः अनया जिल्ला बालकल्याण समितिया अध्यक्ष खः धकाः मसिउ जक मखु, जिमित न्यंकेथे अन च्वंमह छम्ह कर्मचारीयात न्यन, “झीगु जिल्लाय् जिल्ला बालकल्याण समिति धैगु छुं दुला?”
थुइकां थुइके मफुसेंलि जिपिं हारे चायाः लिहाँ वया । बरु लिपा वनेत्ययेकाः परिचयया क्रमय् जिपिं मध्ये छम्ह वयगु जिल्लायाम्ह जूगुलिं जिमित हागुगु चाकुगु च्या त्वंका दिल ।
अन छगू स्कूलया ब्यवस्थापन मिले मजुया छपुचलं तालाबन्दी यानाबिउगु जुयाच्वनु । वय्कलं सहमतिइ हयेगु स्वयाः ताः तछ्याकेगु बिचाः यानादिल । “तालं ग्वयेगु धैगु नं ज्या ला? थुतित ला जनतां कथिं कथिं मुइके माः । अज्याःगु छुं जुल धाःसा प्रहरी प्रशासनं छुं मयाकेगु व्यवस्था जिं यानाबिइ । ”
वय्कःया खँ न्यनाः जिपिं हिन्दी फिलिमया सुं पात्रया डाइलगथें न्ह्यइपुसेच्वन ।
लिपा खँ थुल । वय्कःयात ला दाङय् नं आन्दोलनयानाः हे सरुवा यानाहःगु जुयाच्वन । वहे कारणं थौ नागरिक दैनिकय् वय्क समासार जुयादिल खनी । शायद जिमित प्वंकूगु तं वहे समाचारया लिच्वः खःला ?
अनं जिपिं वना व जिल्लाया महिला तथा बालबालिका कार्यालयय् । धयाच्वनेम्वाः, अन नं मेमेगु सरकारी ज्याकुथिइथें खिउँसे, भूतछेँथें झिझांमिझां दं । हाकिम महिला विकास अधिकृत येँय् वयां लिउनेच्वंम्ह सुपरभाइजर नं मदु । वयां क्वय्याम्ह लेखापालयात नापलाये धयां व नं अन वं थन वं मदु । मोबाइलय् बल्लबल्ल सम्पर्क जुल । वयेत्यल धयाहल, उजुंसुजुं मवः ।
सरकारी अफिस धैगु सरकारी हे जुइ । थन मसःमसिउपिन्त झुलेयायेगु व हाय्लकाय्ल यानाः निगः प्यंगः ध्यबा च्वायेमदुतले उखेया सिन्का थुखे तइमखु अधिकांश जनताया करय् म्वानाच्वनीपिं राष्ट्रसेवक धाःपिन्सं । अले झी जनता नं थुमित लाइनय् हयेगु प्रकृयाय् वनाः झंझट क्वबीगु स्वयाः सछि निसः दां वयागु ह्वखनातःगु खल्तिइ तयाः थःगु ज्या तिप्यंकेगु अःपु तायेका च्वना । अथेजुयाः थ्व प्रवृतिं हा कयाच्वंगु ।
थ्व हे मौकाया फाइदा काल अनया कार्यालय सहायक रामशोभित पाण्डें । तःदँ न्ह्यःनिसें व पदय् ज्या यानाच्वंम्ह जूसां अनया हाकिमं सह मयाः धैगु वया विन्ती । अले हाकिम ला अख्तियारय् मुद्दा फयाच्वंगु दु हँ अनया ध्यबा हिनामिना याःगु यात कयाः। खँय् खँय् ल्हाः प्यपुंकाः बिन्ती यायेमाःम्ह वया खँ न्यन्यं घौछि ई पूmगु हे मचाः ।
बल्लबल्ल झायेकल लेखापालजु । न्हापां ला खँ हे न्यनामदी । सही यायेमखु धकाः भ्वं हे मस्वः । लिपा जिं येँय् झायाच्वंम्ह अनया हाकिमलिसे फोनय् खँ ल्हानाः थुइकाबियाः वयात हे फोनय् खँ ल्हाकुसेंलि तिनि माने जुल । अले येँय् हे वनाः सहि याकेगु खँ जुल ।
थुलि यायां अफिसया ई सिधइन । जिपिं हानं मोटरसाइकलय् च्वनाः जनकपुर वया अले अनया वीरगंज वनेगु बससय् च्वनाः सर्लाहीया लालबन्दीइ वनाः च्वनेगु बाय्या ब्वयवस्था याना ।
अले घ्वाल्ल म्वःल्हुयाः येँनिसेंया चःति खिति चुइका छ्वयेवं जिगु पुनर्जन्म जूथें जुल । त्यानु लंकाः आनन्दया सासः ल्हाना । पलख पिने वनाः च्यास्या त्वनाः दुनें दुनें दनावयाच्वंगु न्ह्यःयात ल्हाकाछ्वया ।
लालबन्दी धैगु पूव पश्चिम राजमार्गया उगु थाय् ख ःगन सर्लाहीया सदरमुकाम मलंगवा वनेगु लँ स्वाइ । तर मलंगवा वनेगु लँया बिजोग जूगुलिं उगु भारतया सिमानालिसे सतीगु थासय् च्वंगु सदरमुकामय् जुइगु व जुइमाःगु ज्या यक्व हे थनंतुं जुइ । विकास व अवसर नं थन हे द्वँ मुनाच्वन । राजमार्ग जुयाः थन मधेशया लागा जूसाें ब्यापारया जिम्मा खय्बर्मूतय्सं व जनजातितय्सं कयाबिउगुदु, मधेशीतय्त शायद विरोध व राजनीति यायेगु ज्या जक ल्यंदनि । अज्याःगु लुँ सइगु राजमार्गय् नं पसःपिसः, स्कूल कलेज आदि दक्व पिनेयापिन्सं कयाबिउगु दु ।
अपाय्मछि धंगु मधेश आन्दोलन जुइधुंकाः पिनें वःपिन्सं लँ ला त्वःताबीधुंकूगु खःनि । तर ग्व ले? आः अन मधेशीया कब्जा खनेमदु । तरकारी मिउवःपिं तकं पहाडियात जक । थुलि हे यायेत मधेशी आन्दोलन जूगु ला? उगु आन्दोलन लिपा अन्तरिम संविधानय् नेपाल संघीय राज्य जुइ धकाः च्वयेत पार्टीया नेतात बाध्य ला जुल तर देय्यात संघीय यायेत उगु संविधान बाध्य मजुल । छं दायेथें या, जि ख्वयेथें याये धाधां स्वदँ प्यदँ फुत, मधेशया भाग्यय् स्वां मह्वः ।
दयेत ला जलेश्वरंनिसें मलंगवातकया तप्यंगु लँ नेपाल—भारत सिमानाया लिक्कलिक्कं दु तर उगु लँ भ्वँतय् जक दयाच्वन, गन गाडी गुडेजुइगु गाडीयात नं कसा, मनूयात नं कसा । अथे जुयाः जिपिं जलेश्वरं राजमार्ग थाहां वया, राजमार्गया लँ जुयाः लालबन्दी वयाः हानं लालबन्दीं क्वय् मलंगवा वनेमाल ।
न्हापा मधेशीतय्सं मधेश दक्वं पहाडियातय्गु ल्हातिइ लाःगुलिं मधेशया विकास मजुल धकाः हालाजुल । ल्यतुल्ययाः पहाडियातय्त ख्यानाछ्वत, थनाछ्वत । अले थ्व हे थासं यक्व मधेशी नेतात नं जन्मेजुल । तर इपिं थासय् थ्यंलिसे राजधानी येँलिसे सतिनावन, थःगु जन्मथाय्लिसे तापानावन । अले चुनाव याकनं याकनं मजूगुलिं उमिसं थःगु गांया लँ नं ल्वःमंकल । मधेशी आन्दोलनय् थःगु ज्यान पाःपिनिगु आत्मां उमिगु लासया स्वहाने गयाः थौं सत्ताय् थ्यनाच्वंपिं नेतातय्त “ग्व जिमिगु मधेश दयेकःवयेगु मखुला?” धकाः न्यनाच्वन जुइ ।
दछिन्यंक छुं न छुं पी जिउगु, वांउँगुया भण्डार अले भौगोलिक रुपं थथ्याःक्वथ्याः मदुगुलिं विकास नं याये अःपु तराइ । थ्व ल्याखं मनूत तं पिहाँ वलकि देय्या दक्व विकास तराइलय् जक मुंकल धकाः राजनीतिक घुर्कि क्यने नं सः। तर बिडम्बना, तराइया थ्व अब्यवस्था खनाः धायेवइ — भौगोलिक सुगमता जक नं मखु खनी विकास धैगु ।
लिहाँ वयेवं बहनी जुल । ताःन्वःगु व त्यानुसेच्वंगु ल्वाकज्यानाः न्ह्यः जुयावल जिगु न्ह्यपुइ । ख्याकं त्यलेथें त्यल न्ह्यलं ।
सेम्टेम्बर २८ कुन्हु सुथय् जिगु न्ह्यपुया खापा घाराघारा यानाः जितः थंवल, येँया गबलें न्यनेमनंगु समाचारं । नकतिनि लुक्ला वनेत ब्वःगु सीता एअरया डोर्नियर विमान ब्वःगु न्यागू मिनेत मजायेवं मनोहरा खुसि सिथय् न्हासं चूवन हँ । अले, धयाच्वने म्वाः, उकिइ च्वंपिं १९म्ह यात्रुत दक्वं ह्यंग्वाः जुल । मनूत तमासे जुइगु बाहेक छु यायेफइ । बागू दर्जन टिभी च्यानलं दिपाः मदयेका थी थी दृष्य क्यनाच्वन । व जुल हँ थ्व जुल हँ । अथे हँ थथे हँ ।
जिमिगु नुगलय् धिमय् थात । अथेंला प्लेन गये ग्याः धयाच्वनाम्ह, नकतिनि थज्याःगु खँ क्वाः क्वाः न्यनेमाःबलय् म्हय् क्वाःलखं लुइथें जुल । काचाक्क जिगु म्हुतुं पिहाँ वल, “छन्हुं हे निगु प्लेन दुर्घटना ला जुइमखुनि । आःतक गबलें थथे जुल धाःगु मन्यनानि ।”
सर्लाहीया अनया जिल्ला बालकल्याण समितिइ, अथे धैगु अनया जिल्ला प्रशासन कार्यालयय् वनाः अन नं प्रमुख जिल्ला अधिकारीयात जिल्ला बालकल्याण समितिया अध्यक्षया नातां अथे हे जरी कारखानां लिगनाहःपिं मस्तय्गु शिक्षा दीक्षाया ज्याझ्वःया निंतिं अनया स्थानीया संस्था बाल संरक्षण संस्थायात ज्या बिइके माःगु । सुथं निसें ज्या तिप्यंकेमालाः वना ।
सरकारी ज्याकूया हालत सर्लाहीइ नं मपाः । सदरमुकाम मलंगवा खःसां अन प्रशासनिक केन्द्र धायेबहगु विकास जुयाच्वंगु मदु । जिल्लाया अधिकांश कर्मचारी थुखे राजमार्गया लालबन्दी पाखे हे च्वनेगु याइ । जिमिगु छलफल नं अथे हे जुल ।
प्रमुख जिल्ला अधिकारीया मलाः, जिल्ला बालकल्याण समितिया छम्ह दुजःयात खटेयानातल । महिला विकास अधिकृत येँय् झायाच्वनादीगुलिं वय्कलं नं छम्ह मेम्ह मय्जुयात खटेयानातल । उकिसं जिपिं मलंगवा हे वनेम्वाःल । सुं हे मलंगवाय् मदइगु जुयाः नापलायेगु नं सदरमुकामय् मजुसे लालबन्दीइ हे जुल । पायक परेमजुलकि जिल्ला सदरमुकाम जक जुयाः नं ज्या मवः । मनूत गन विकासया मौका दइ अन च्वनी — अथे जुयाः आः मनूत राजमार्गया लालबन्दीइ यक्व मुनाच्वंगु दु , सदरमुकामय् ला खाली ध्वाँय् जक धस्वानाच्वनी ।
ज्या सिधल । लिहाँ वनेत हानं जिपिं जनकपुर हे वनेमानि । लँय् दनाच्वना , उजुसुजुं गाडी हे मवः, हडताल वा चक्काजाम जकं जुल ला । बालसंरक्षण सस्थाया पासापिन्सं कनाच्वन । अनया रत्नज्योति क्याम्पस बन्द हँ थौं कन्हय् ।
“छु जुल? छाय् ?” जिं उत्सुकता प्वंका ।
“छु जुइ, थथे हे ला खः नि झीगु देसय् । अनया छपुचः गुण्डां छम्ह मिसायात हायेकल खनी, मिसां मिजंयात दाल धकाः हानं मिसायात व हे मिजंया पुचलं बांमलाक दाल हँ । थ्व ल्वापु तधनावन धकाः क्याम्पस प्रशासनं व मिजंयात लिकानाबिल । आः व मिजंया समर्थनय् अनया विद्यार्थी युनियनं क्याम्पस संचालन हे याके मबिउ का ।”
जितः बिचाः याकल । थ्व हे शिक्षा बिल ला झीत थनया शिक्षा नीतिं थज्याःगु देश जुया वन । अले अज्याःपि युवातय्सं देय् या निंतिं कन्हय् छु याइ जुइ?
बल्लबल्ल घौछित्या पियाः वःगु गाडीइ थःत त्यतुमतुत्यलाः न्ह्यंकाः उखे पाखे वनाछ्वया । जनकपुर ला थ्यन तर एअरपोर्ट मथ्यंनि । नगरपालिकाय् यातायातया नामय् मनुखं चलेयायेमाःगु रिक्सा स्वयाः मेगु छुं मदु । स्वम्हस्यां स्वंगः रिक्सा कया । बुराम्ह रिक्सावालं जितः वयागु रिक्साय् फ्यतुकल अले पलख घ्वानाः गयाः यंकल खुसिया बगःथेंज्याःगु व नगरपालिकाया साइनबोर्डयात ल्वाप्पा नकाच्वंगु लं जुयाः ।
रिक्साया प्mयतुइमजीक न्वःगु सीटय् च्वनाः खनेदक्व दृष्ययात मिखाय् स्वथनाच्वना । ह्यंग्वाःथे. हाकुगु ब्वहलय् मिहेनतया पुसा व ताल्लाया साः लायेवं सागरया सिपिइ मोति लुयावःथें झल्ल थीक चःतिकनावल । वहे चःतिया फुति नं निभाःद्यःया साथ दयेवं झन् स्वन्तिया येँदेय् थें झल्लमिनावल । झुलिझुलिवःगु व रिक्साया हुडं जनकपुरया ज्यायाये अल्छिपिनिगु थथ्याःक्वथ्याःगु लँ खनेदयाच्वन, अले रिक्सावालया ह्वःहवःगंगु गन्जिं ज्यायानानइम्हसिगु बपिक्वेँ खनेदयाच्वन । वयागु व लिगिलिगिगु बपिक्वँचं शायद मधेशया नामय् सत्ताया राजनीति याइपिन्त थ्व हे धयाच्वन जुइ, छिमिगु खँ नं न्यनेधुन, छिमिसं याइगु नं स्वये धुन । आः धाथें जिमिगु सत्ता मवःतले हे जक खः छिमिसं राजधानीइ वनाः जिमिगु गरीबी मियाः राज यायेगु मखुला? — वयेकेबिउ जिमिगु सत्ता अले क्यनाबिइ, छिमित राजनीति धैगु छु धकाः ।
एअरपोर्टय् थ्यन । अन ला मेला हे जुया च्वन । दक्वं हथाय् चाःथें, गनं वनेमाःपिं थें छुं जुइगु योजना जुयाच्वंथें । जिगु नं गःपः तःहाकः जुल । अनया हुलमुल, ताःन्वःगु, चःत नवःगु, उसुक्क ग्वाः ल्ह्वयातःगुया गन्ध स्वयाः न अन मेगु छुं दु । निम्ह स्वःम्ह मनूत इपाःथिपाः मदयेज इरुथिरु जुयाच्वन । का आः धाःसा देस बनेजुइख्वाः वल । देश हे बनेमजूसां जनकपुर धाःसा पक्कां बनेजुइन । स्वयाच्वच्वं जिमिगु मिखा न्ह्यःने अनया भिआइपित वनेगु लँय् हुलहुल खनेदत । थ्वदेसय् ज्यायानाः नइपिं बाहेक दक्वं भिआइपि अले ज्यायानाःनइपिं स्वयाः ज्या मयासे नइपिं अप्वः जुसेंलं सामान्य लँय् स्वयाः भिआइपित वनीगु लँय् यक्व हुलमुल जुइगु ला स्वभाविक हे जुल । जिं नं चस्माया खाः लंचं हुयाः गःपः तःहाकःयाना । अन ला मसिहा हे वःगु थें मनूत ब्वाँय् ब्वाँय् वना निम्ह नेताख्वाःवःपिं निम्हसिगु स्वागत यानाच्वन । सु थुपिं गनं खनाथें च्वं, समाचारय् खंगु जुइका । अँ, वहे खः । महन्थ ठाकुर व गगनथापा...। का आःधाःसा जनकपुरया विकास जुइगु जुल । थनया लँ नं एअरपोर्टया मैदानथें यचुइ, धःनं थासं थासं बाःवनी, दक्व मस्त इस्कुलय् वनी, मांबौपिन्सं सम्मानित ज्या यायेखनी । गज्याःगु भिंगु दिनय् जिमिसं थ्व एअरपोर्टय् पलाःतयेखन । जि न्हापं धन्य जुल ।
द्दण्ज्ञद्दरण्ढरद्दड
