अमेरिकाय् जेन बुद्ध धर्मया लुखा चायेकूम्ह शुनर्यु सुजुकि

 

राजेन मानन्धर

विश्वयात बुद्धधर्मया सुकां चिनाः शान्तिया लँपुइ यंकाबिज्याम्ह भगवान बुद्धया जन्म नेपालय् जूगु धकाः झीसं सिउ । थुलि हे जक जक झीत थुइका च्वन । वसपोल बुद्धया शिक्षा वा ज्ञान नेपालय् गुलि ज्याख्यलय् वल, व छथाय् दु । तर थ्व खँ जक न्यनेबलय् हे झीत गर्व तायेमाः कि वसपोलया शिक्षा नेपाल व भारत जक मखु विश्व न्यंक हे धयाथें प्रख्यात जुयावनाच्वंगु दु । थथे हे वंगु निद्वःत्या दँया दुने बुद्धधर्म दुहाँ वनाः अनया समाजय् भ्यलय्पुनाः अनया विद्वान दार्शनिकतय्सं लनाः, दानाः, चुलाः थःगु कथं व्याख्या व विश्लेषण याःगु छगू थाय् जापान नं खः । 

जापानय् बुद्ध धर्म गुकथं थ्यन व पाखे मवने । थौंया यथार्थ ला छु खः ले धाःसा आः नं अन बुद्धधर्मयात अपार श्रद्धा तइपिं आपालं मनूत दु । उमिसं थःगु जीवनय् बुद्ध, धर्म व संघ सिबाय् मेपिनिगु शरण वनेगु बिचाः मयाः । उमिसं  बुद्धधर्मयात थःगु भासं थः गुरुपिन्सं कंगु बाखं, प्रवचन वा च्वयाथिकूगु सफूया आधारय् थुइका च्वन, उकिया हे आधारय् थःगु जीवनयात सफल दयेकाच्वन, मार्गफलया लँपुइ न्ह्याः वनाच्वन ।

थुकथं स्वयेबलय् जापानय् बुद्धधर्म थथे दुनेथ्यंक हा कयावनेगुया लिउने अनया विद्वान गुरुपिनिगु तःधंगु ल्हाः दु । उमिसं ईकथं पानावनाच्वंगु समाजय् अनया मनूतय्त ल्वयेक, उमिगु दैनिक जीवनलिसे स्वाक्क भगवान बुद्धया धर्मयात ब्याख्या विश्लेषण यानाः कनाबिल । मनूतय्सं उकथं हे थुइकाः बुद्धधर्मप्रति आदर गौरव तयावयाच्वन, थःत बौद्ध धायेकेगुलिइ गर्व महशुस यानाच्वन । अथे अनया जनतायात बुद्धधर्मया महत्व थुइकाः उकियात जीवनोपयोगी जुइकथं ब्याख्या यायेगुलिइ तःम्ह विद्वानपिनिगु ल्हाः दु । उकिइ मध्ये थन छम्ह शुनर्यु सुजुकीया बःचाहाकलं चर्चा यायेगु जुइ, गुम्हस्यां अमेरिका तक वनाः अनया अबौद्धतय्त तकं बुद्धधर्मया महिमा कनाः उमित बुद्धया शरणय् वनेत प्रेरणा बियावन ।

शुनर्यु सुजुकि (मे १८, १०९४ – डिसेम्बर ४, १९७१), गुम्हसिया धर्मनां शोगाकु शुनर्यु अले यक्वस्यां सुजुकि रोशी धकाः नं म्हसिउ, छम्ह सोतो जेन भिक्षु खः अले वं जीवनकाछि बुद्धधर्मया अध्ययन यानाः अमेरिकाय् थ्यंक जेन बुद्धधर्मया प्रचार यानावन । वयागु प्रमुख देन धइगु एशियां पिने दकलय् न्हापां जेन द्यःगः दयेकेगु खः, वया हे कुतलं

अमेरिकाय् तस्साजारा जेन पहाडी केन्द्र चाल । वं हे सान फ्रासिस्को जेन केन्द्र चायेकल, गुगुकि अमेरिकाया हे छगू प्रभावशाली जेन अध्ययन केन्द्र धकाः नां जाः । वयागु जेन नुगः, सयेकामिया नुगः (श्भल ःष्लम, द्यभनष्ललभचुक ःष्लम० धइगु स्यनेगु प्रवचन माला, पश्चिमी विश्वय् हे जेन बुद्धधर्म सयेकेगु तसकं नां जाःगु सफू कथं कायेगु याः ।

सुजुकीया जन्म मे १८, १९०४य् तोक्यो स्वयाः दक्षिण पश्चिमय् लागु कानागावा जिल्लाय् जूगु खः । वया बौ सोगाकु सुजुकि अनया सोतो जेन द्यःगःया मुख्य भिक्षु जुयाच्वंगु खः । वया मां योने धाःसा छम्ह पुरोहितया हे म्ह्याय् खयाःनं तसकं स्वचन्द जुइगु जुयाः वया भाःतं त्वःताछ्वःगु खः । लिपा तिनि वया मामं मेथाय् इहिपा यानाः शुनर्युया जन्म जूगु खः । वया बाल्यकाल वया मांया न्हापांम्ह भाःत पाखेंया दाजु अले निम्ह केहेँपिंलिसे बितेजुल । व लिपा थ्यंक नं ४फीट ११ इन्च जक तःधिकः, पश्चिमय् थ्व हे छगू नं वयागु विशेषता जुल ।

वया बौया शोगानजी धइगु द्यःगः तोक्यो स्वयाः करीब ५० माइल दक्षिण पश्चिमय् सागामी बे धइगु थासय् लाःगु हिरात्सुका नांगु शहरय् दु । अनं वइगु ध्यबा तसकं म्हो जुयाः वयागु परिवार सिसिककः जुयाः हे बितेजुल । व ब्वनेकुथिइ वनेधुंकाः तिनि वं थःगु परिवार तसकं गरिब धकाः वाःचाल । तसकं भावुक जूसां व छकःनिकः तसकं तंचाये यः । वया पासापिन्सं वयात सँ खानातःम्ह अले पुरोहितया काय् धकाः हिस्याइगु । अय्जुयाः व यक्व पिने म्हितःमवँसे क्लासय् हे च्वनाच्वनीगु । अले ब्वनेगुलिइ धाःसा व न्ह्याबलें न्हाप जुइगु । वया शिक्षकं वयात न्ह्याबलें तःधंम्ह मनू जुइमाः धाइगु, उकिया निंतिं वययात जिल्लां पिने वनाः हे ब्वंवनेमाः धकाः उत्साहित याइगु ।

सुजुकी सन् १९१६य् थः बौया चेला ग्योकुजुन सोओनयाथाय् तालिम कायेत वन । व अन मोरी, शिजुओका धइगु थासय् च्वंगु जोउनइन धइगु तःधंगु द्यःगलय् वंगु खः । वन वया तालिम अःपु मजू । सुथय् दनाः जाजेन अभ्यास यायेमाः, सुत्र पाठ अले अन सुचुपिनु नं यायेमाः । तर नं वं अनया तसकं अनुशासन माःम्ह गुरुयात द्यःथें मानेयानाः अध्ययन यानाच्वन । १३दँ दुबलय् वयात श्रामणेर दयेकाः वयागु नां शोगाकु शुनर्यु तयाबिल । व अनया स्कुलय् ब्वंवंबलय् नं वयात सोओनं बांलाःगु वसः छजु तकं तयामबिउ, उकिं वयात अन नं सकस्यां हिस्याइगु । तर नं वं ब्वनेगुलिइ मिहेनत यायेगु मत्वःतू । सन् १९१८य् वया गुरु याइजु धइगु थासय् च्वंगु सिन्सोइन धइगु द्यःगलय् वन अले शुनर्यु नं वलिसे वन । लिपा वयात वया गुरुं रिन्जाइ गुरुयाथाय् तालिम कायेत छ्वल । अन वं फरक कथंया जेन सयेकल । उकिइ वयात जाजेनया माध्यमं कोआनय् ध्यानकेन्द्रित यानाः सातोरीया तहतक हासिल यायेगु स्यन । 

 

सन् १९१९य् व १५दँ दयेकाः वयात मांबौयाथाय् लित छ्वल । तर व हानं रिन्सोइन व जोउनइनय् सोओनय् वनाः अध्ययन यात । वयागु अंग्रेजीइ दखल बांलाःगुलिं वयात डा. योशिकावा धइम्ह मनुखं वया मस्तय्त अंग्रेजी स्यनेत नं तल । 

सन् १९२४य् शुनर्यु तोक्योय् ब्वं वन । सन् १९२६य् वं दोजुल कातो लिसे शिजुओकाया केन्कोइन द्यःगलय् जेनया तालिम काल । अबलय् वयात १०० दँयया शिबिरया मुख्य भिक्षु दयेकाल । थबलय् हे व तोक्यय् सोतो जेनया  अध्ययन याकीगु किोमाजावा विश्वविद्यालय् प्रवेश यात ।

सन् १९२६या अगस्ट २६कुन्हु सोओनं २२दँ दुम्ह सुजुकीयात धर्महस्तान्तरण यात । उखे वया बौ नं शोगानजी द्यःगलय् सेवा निवृत जुल अले निवृत जुयाः नं सेवा यानाच्वन । छुं दँतक सुजुकीयात टिबी जुया अस्पतालय् तकं च्वनेमाल । लिपा छकः सन् १९२७य् वयात मय्जु नोना रानसोम धइगु अंग्रेजी शिक्षिका नाप लायेगु मौका चूलात । वं सुजुकीयात भाय्या बारे सहयोगी कथं ज्या याकल । लिपा वं व मय्जुयात जापानी संस्कृति व बुद्धधर्मया बारे कनेगु अवसर लुइकल । थ्व न्यनाः प्रभावित जुयाः वं सुजुकीपाखें जाजेन ध्यान तकं सयेकल । थनथाय् वं पश्चिमीतय्गु बुद्धधर्मबारे अज्ञानता चिइके फइ धइगु विश्वास लुइकल । 

सन् १९२९य् सुजुकीया गुरु सोओन जोउनइन द्यःगलं निवृत जुल अले वयात मुख्य पुरोहित नियुक्त यात । सन् १९३०य् तेनइ ज्याझ्वःयानाः वयात धर्म हस्तान्तरण यानातःगुयात स्वीकार यात । अले थुलि जुइवं सोतो नायःपिन्त शुनर्युयात पुरोहित कथं धर्मदेशनायायेगु अनुमति बिल । थ्व हे सालय् वं कोमाजावा दाइकगाकुनि विश्वविद्यालयपाखें जेन व बौद्ध दर्शनय् स्नातक जुल । थबलय् छकः वं थः गुरुयात थः अमेरिकाय् वनाः अन जेन बुद्धधर्म स्यनेगु इच्छा प्वंकूगु खः, तर गुरुयात थ्व खँ मयल ।

सन् १९३०य् स्नातक जुइधुंकाः सोओनं थः चेला शुनर्युयात फुकुइ जिल्लाय् च्वंगु एइहेइजी नांगु सोतो जेन द्यःगलय् तालिम कायेत छ्वल । व वनाः अन तानगार्यो धैगु संस्कार यानाः जेन दीक्षा काल । एइहेइजी धइगु अबलय् जापानया हे दकलय् तःधंगु मध्ये छगू जेन तालिम कायेगु थाय् खः । अनया मुख्य गुरु अबलय् गेन्पो कितानो रोशी खः । शुनर्युयात अबलय् इयान किशिजावा–रोशी धइम्ह गुरुयाथाय् सेवा यायेत छ्वयाबिल । किशिजावा धइम्ह छम्ह कडा स्वभावम्ह गुरु खः । वं शुनर्युयाके छुं विशेषता खन । 

सन् १९३१य् शुनर्युया गुरु सोओनं वयात योकोहामाया सोजिजी द्यःलगय् तालिमया लागि छ्वयाबिल । व अनया छगू मू सोतो द्यःखः खः । अन नं वं थाकूगु तानगार्यो अभ्यास यात । तसकं अनुशासनय् तयेमाःपिं गुरुपिनिगु तालिमं वयात झं झं परिपक्व दयेकल ।

सन् १९३२य् शुनर्यु छकः शोजिजी त्वःता हानं जोउइनय् वन अले थः परिवारलिसे हे च्वनाच्वन । अले हानं व किशिजावायाथाय् वन अले थाकुगु जाजेनया तालिम काल । थ्व हे इलय् वं छम्ह मिसालिसे इहिपा याःगु खः, तर व याकनं हे त्वाःदल । 

निक्वःगु विश्वयुद्ध जूवबलय् शुनर्युं युद्धविरोधी ज्याझ्वः याःगु धइगु न्यनेदु । सारा देश हे युद्धया लागि न्ह्याः वनाच्वंबलय् वयागु थज्याःगु पलाः महत्वपूर्ण खनेदु । 

अमेरिकाय् सुजुकी

इलं छकः सुजुकीयात अमेरिकाय् सालाकाल । सन् १९५९य् शुनर्यु पुरोहित जुयाः सान फ्रान्सिकोय् सोकोजी धइगु छगू जक सोतो जेन द्यःगलय् वन । अन बुद्धधर्म अले जेन तसकं लोकं ह्वाःगु विषय जुयाच्वन । अन वं बुलुहुँ अमेरिकनतय्त जेन स्यनेगु लुखा चाःगु महशुस यात । बुलुहुँ वयात नं अमेरिकी संस्कृति यः ताल ।

वं अन अमेरिकीतय्त जाजेनया अभ्यास याकल, लिसें अन जेन बुद्धधर्मया प्रचारप्रसार यायेत अनया स्थानीय साधकतय्त नेतृत्व तकं बिल । थाकुगु बुद्ध धर्म व जेन ध्यान पद्धतियात पश्चिमी संस्कृतिइ ब्वलंपिं मनूतय्त उमिसं थुइगु कथं जीवनया यथार्थयात न्ह्यब्वयाः व्यवहारिक उदाहरण बिबिउँ अःपुक्क स्यनेगु हे वयागु विशेषता जुल । 

वया विद्यार्थीपिन्सं जेन बुद्धधर्मय् उलि रुचि क्यन कि उमिसं वयागु हे ग्वाहालि कयाः लिपा सान फ्रान्सिस्को जेन केन्द्र नीस्वन । लिपा १९६६य् उमिसं तास्साजारा क्वाःगु लः वइगु बुंगाःचा न्यानकाल अले उकियात तास्साजारा जेन पहाडी केन्द्र दयेकल । अथे हे १९६९य् सान फ्रान्सिस्कोया पेज स्ट्रीटया छखा छेँ न्यानाः उकियात जेन द्यःगः दयेकल । लिपा ला वं एशिया स्वयाःपिनेया न्हापांगु बौद्ध तालिम बिइगु द्यःगलय् मुख्य पुरोहित जुइत सोकोजीया थःगु पद हे त्वःतल । अबलय् तक वं छु नं वाः चायेकल धाःसा अबलय् जापानं आप्रवासी जुयाः च्वनाच्वंपिं स्वयाः अमेरिकन विद्यार्थीत हे गंभीर जेन अभ्यास कर्ता जुयाच्वन । वं ला जापानय् जेन धर्म वथं गःथें जुयाः अन विकासया संभावना म्हो जुइधुंकल अले वं थःगु जीवन अमेरिका अथवाय् विश्वय् हे जेन धर्मयात प्रचार यायेत व अध्ययनशील विश्वयात हे जेन स्यनेत पात । थथे हे यानाः वं थःगु जीवन जेनयात विश्वय् न्यंकेत समर्पण यात । 

थौं अमेरिकी जेन बुद्धधर्मया साधक व विद्यार्थीतय्सं सुजुकीं पिनावंगु पुसायात सिचुगु किचः बिइगु सिमाया रुपय् काये खन । वयागु व ऐतिहासिक भासन वा प्रवचनत थौं नं अनया जेन साधकतय् निंतिं मार्गदर्शन जुयाच्वंगु दु । वयागु शिक्षण व नेतृत्वं यानाः आः जेन बुद्धधर्म अमेरिकाय् जक मखु सारा विश्वय् हे न्यनावनेत सफल जूगु धाःसां पाइमखु ।

सुजुकी तसकं धर्मय् मन दुम्ह अध्ययनशील खःसां, वयागु उद्देश्य विश्वय् हे जेन बुद्धधर्म न्यंकेगु खः धाःसां वं यक्व च्वयेगु धाःसा मयाः । वयागु मुख्य सफू धइगु सन् १९७०य् पिदंगु जेन नुगः, सयेकामिया नुगः (श्भल ःष्लम, द्यभनष्ललभचुक ःष्लम) खः, गुगु कि वयागु जेन प्रवचन तेइशो जक मुनातःगु खः । वयागु जीवन दतले पिदंगु वयागु सफू थ्व हे जक जुल । लिपा वयागु सानदोकिया विषयय् प्रवचनत खिउँथाय् पानावंगु खुसिबाः ( द्यचबलअजष्लन क्तचभबmक ँयिध ष्ल तजभ म्बचपलभकक) सन् १९९९य् पिदन, गुकियात मेल वेट्नसमेन व माइकल वेन्गरं सम्पादन याःगु खः । अथे हे न्ह्याबलें अथे मखु ः जेनया सही मर्मया अभ्यास नांगु सफूयात एडवार्ड एस्पी ब्राउनं सम्पादन याःगु खः । थुकिया प्रकाशन सन् २००२य् जुल । अथे हे वयागु जीवनी चाःतूगु तुसि नामं डेविड च्याडविकं च्वःगु खः, गुगु सन् १९९९य् पिदन ।

व लिपा सन् १९७१या डिसेम्बर ४य् मन्त । न्यनेदु कथं वया मृत्यु क्यान्सरं जूगु खः । 

नेपालभाषा टाइम्स ११४२ कछला