Bodhi TV : Interview/madhyam marga links

Ratna vajra Rimpoche : https://youtu.be/Iso_3P92JMM

Avikrita Vajra Rinpoche : https://youtu.be/GrqqFeB1MPA

Sumana Siri :  https://youtu.be/I80XrvemjZ0

Naresh man Bajracharya in Lumbini : https://youtu.be/waFk7-CloJ4

Basanta Bidari https://youtu.be/upJNtiOq9h8

Naresh Man Bajracharya : https://youtu.be/d7eRYSj7vuU
Prof. Dr. Tri Ratna Manndhar : https://youtu.be/qWWl3W-RMAU
Narayan Prasad Rijal (part 1) : https://youtu.be/BWkcsmi1Iy4

Narayan Prasad Rijal (part 2) : https://youtu.be/wB5GAebY0Q8

Bikas Ratna Bajracharya (Part 2) : https://youtu.be/aUd13kh4zrc

सिंह मदूगु सिंगापुरया म्हगस

राजेन मानन्धर
छगू म्हगस हे जक उलि लुमुसेच्वनी, थथे ताल जितः जब जिं सिल कि सिंगापुरय् जुइगुत्यंगु छगू लः सम्बन्धी कन्फरेन्सय् जि नं वनी खनीगु जुल । वनेगु प्रस्ताव तःम्ह पासा प्रकाश अमात्य, अले जिपिंलिसे वनीम्ह काठमाण्डू पोस्टया विकास संग्रौला नं दइगु ।


जिं धया, म्हाः, जि वनेमखुत । वँय् चाःगु मखु जिं, तर जितः थथे हे धायेमाल । अफिसया न्हूम्ह हाकिम, अन न्हूगु गुटबन्दीया दुने जिं जितः न्ह्यंकेमफुगु जिं चाः । अले जिगु छेँया अवस्थां नं आः म्हालंक द्यः यायेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु धकाः नं जिं मचायेकागु मखु । उखे लत्या लिपा लछिया बिदा कयाः जापान वनेगु मिलेयानातये नं धुन । तर लिपा थःत चिनातयेमफुत । वने हे क्वःछिना । जूजूगु जुइका ।
०००
सिंगापुरय् थ्यंबलय् बाचा हे जुल । संसारय् अज्याःगु छगू निगू जक देश थ्व, गन नेपाःमियात भिसा मकासेवःसां अनअराइभल भिसा बियाः लसकुस याइ । सिंगापुरं जिमित लसकुस यात । मनय् गज्याःगज्याःगु खँ वयाच्वन । न्यनाजक तयागु, अन बँय् भ्वं छकूचा तकं वांछ्वयातइमखु अले चुइँगम जक नःपिन्त हे गुलि गुलि बं पुइकीगु हँ । ब्वनाजक च्वनां हे म्हय् कुचुकुचु मिनीगु ।
प्रकाशया किजाया ग्वहालिं छगू चिकीचा धंगु होटलय् थाय् दइगु जुल । चा बिके खनीगु जुल धकाः मन धुक्क जुल । ट्याक्सिइ च्वनाः वना छ्वया । चान्हय् नं दन्न च्वं । मनूत ला मखु, मोटरत धाःसा जुयांच्वन । गबलें मद्यनीगु देय् जुइ थ्व । जितः ट्याक्सिं कुहाँ वनाः न्यासि हे वनेथें जुल । जिगु मिखाय् जिगु येँया झ्वाग्रापाग्रागु लँ चाःहिउवल । ववं जि थसः पात जिगु राजधानीइ, जि धाःसा ट्याक्सिइ हे ।

०००
जुलाइ १२या सुथय् २ बजे जुल खइ, जिपिं जिमिगु बःचाधंगु होटल दि हाइभय् थ्यंबलय् । छेँचा जक थेंच्वं — नां थें हाप्वःचा जक । तर यचुसे पिचुसे । खँ ल्हाइगु नं नाइसे च्वं । दक्व अंग्रेजी भाय् सःपिं जूबलय् जिमित भाय्या समस्या मजुल । थःगु हे छेँया क्वथा थज्याःगु । न्ह्यइपुसे नं च्वनाच्वन । जिगु खुँमिखां अन दुहाँ वसांनिसें अन ब्वयातःगु अजू चायापूगु कलाकृतित खुयाः खुयाः स्वयाच्वंगु । अदभूतगु कला संग्रहालयथें च्वन जितः थ्व । कलाकार वा कलापारखीया छेँ जुइ थ्व होटलथुवाः ।
क्वथाय् लासाय् छकः थसःपाया । सिचुक म्वःल्हुया । अले हानं जिमित व हे यइपुगु थाय् नं हसंमसं धाल । नकतिनि सिंगापुर थ्यंगुया लसता धायेला । म्ह न्यलेधुंकूगु खःसां जिपिं हानं वसः हिलाः पिहाँ वना । चछि हे लुखा चायाच्वनीगु होटल जुयाः जिल ।
प्याखं हुलाच्वंगु तुतियात थातय् ततं जिपिं भचा उखे वना । लँय् मनूत जू दु आःया इलय् नं । लिक्कसं २४घौ हे चालाच्वनीगु मुस्तफा सेन्टर धाःगु डिपार्टमेन्टल स्टोर दूगु जुयाच्वन । मनूत आःया इलय् नं द्वँ द्वँ सामान न्यनायंकाच्वन ।
०००
सुथय् तिनि द्यनागुलिं दनागु नं लिबाक्क हे जुल । जिमिगु सिंगापुरया सुद्र्यः स्वयागु न्हापांगु दिं । मिखा चिमचिम यायां पिहाँ वया । बिचाः याये, झीगु देय् छाय् सिंगापुर मजुल ? न्हापा ४७सालपाखे चुनावया इलय् लखं सतक सिलाबिइ, येँयात सिंगापुर दयेकाबिइ धकाः भोट काःपिन्सं थःगु ला सिंगापुरयागु थज्याःगु ततःखागु महल दयेकल, तर येँया सतकया गति व हे तिनि । न उमि भचा लज्या जुल, न झीसं उमित कक्कु ज्वने खन । म्वँद्वँ मखंपिन्त छकलं जाकिद्वँ क्यनेथें जुल, ४६साललिपा गामं गामं खुसिबाः वःथें वःपिं मनूत अले उमिसं ज्वनावःगु अव्यवस्था । थनया सतक, छेँ, मनूत स्वयेबलय् गुलि न्हयइपुसे च्वनी, व स्वयाः थःगु येँ देय् लुमनकि नुगः हिइसे च्वनी ।
चाहिउहिउं जिपिं अनया दकलय् तःधंगु इलेक्ट्रोनिक सामानया बजार दूगु शिमलिम स्क्वायरय् थ्यन । ततःबालागु लँ, लँय् वाउँगु गार्डन । लँसिथय् दनाच्वंगु छखा तखागु खाःया खालं भुनातःगु छखा विशाल बिल्डिङ । सिंगापुरया दकलय् तःधंगु इलेक्ट्रोनिक सामानया बजार । झीगु विशाल बजार थज्याःगु न्यागू झिगू हे दइ जुइ थन । ग्वःतँ ग्वःतँ जाः ।
दुने पसःया पसः जक । दक्व दक्व हे विद्युतीय सामानया जक बजार । टिभी, मोबाइल, कम्प्यूटर, ल्यापटप, क्यामरा, घडी, वसःहिइगु मिसिननिसें कयाः भुतूयात माःगु दक्व सामान । हरेकस्या थःथःगु मिइगु पहः । गुलिस्यां छ्यापं, गुलिस्या छु छु फ्वसा । न्हूगु स्वयाः न्हूगु सामान फालाफाल । स्वस्वं हे इकुसे च्वनावः ।
छपु बाखं जक । झिंस्वंगूगु शताब्दीइ सुमात्राया पालेम्बांग द्वीपया राजकुमार चाःहिउवंबलय् वयागु जहाज तज्यानाः व छगू जंगलय् लात हँ । अन जंगलय् "सिंह" खनाः उकिया नां हे सिंहपुर तयाबिल हँ । बाखं ला खः, थ्व द्विपय् सिंह दइगु सम्भावना हे मदु । अजूचायापुगु खँ मखुला, कि गन सिंह धइगु हे दइमखु, अन सिंहया आकर्षण थपाय्जि ।

सिंहया मोहं नेवाःतय्त नं म्हो भुनातःगु मदु । सिंह मदूगु द्यःगः, बहाबहि सतः, छुं छुं दइमखु । झी पुर्खा कलाकारपिन्सं सिंह गन खन जुइ, सुनां उकिया चित्र वा मूर्ति दकलय्न्हापां स्वनिगलय् ज्वनावल जुइ । थुकिया हिसाब किताब सुनां मालीगु ? न्ह्यागुसां सिंगापुरं सिंहया नां च्याकाबिल संसारय् । लिपा मनूतय्सं सिंगापुर सियाच्वनी, सिंह मसियावनी ।

०००
जिमित सःता तःकथं जिपिं न्हिनय् तिनि कन्फरेन्सयाःथाय् थ्यन । वाउँगु क्यबय् ज्यःनां जिमित पियाच्वन, अले थी थी देय्यापिं विशेष यानाः लःया ख्यलय् ज्या याइपिं विकासकर्मीत व पत्रकारत थ्यना च्वन । दक्व जिमित पियाच्वंगु ला नेपालयात, जिमित नेपाः धकाः म्हसिइकाबिइवं दक्वं लय्ताल ।
लिपा जिमित सिंगापुरय् लः गथेयानाः सफा याइथाय् यंकल । उमि ला चःबिं पिहाँ वःगु फोहरगु ताकुगु हाकुगु लः तक हे त्वने जिउगु दयेकी खनी । अथे धलं वःगु लःयात प्रशोधन यानागु धकाः जिमित छगू छगू गिलास लः त्वंकल, अले छगू हिसिचा दूगु लः शिशि नं बिल । मेपिंसा थिइ घचाइ, तर जिमित अथे छुं मजू, लः हिरा थें यचुसे च्वं ।
छता खँय् स्वनिगः व सिंगापुर ज्वःलाः । व प्यखेरं लखं चाःहिइकातःसां लः मेगु देसं आयात यानाः त्वनेमाः, झी झीगु दथुं बागमति विष्णुमति बाः वनाच्वंसां ट्यांकरं लः न्यनाः त्वनेमाः । थ्व ला अवस्थाया खँ जुल । तर उमित धाःसा द्यवं हे त्वनेगु लः यक्व मबिउगु, झीत धाःसा द्यवं न्ह्याक्व यक्व त्वनेगु लः बिउसां नकतिनि थन वःपिन्सं थनया प्राकृतिक लःया मुहान अले चांन्हिं हायाच्वंगु ल्वहंहिति स्यंकाः मेलम्चिया बाखं मियाच्वंगु । फरक थुलि हे ।
झीथाय् नं सःसिउपिं ला मदुगु मखु नि । अमेरिकाय् जापानय् ब्वनावःपिं हे सरकारया मन्त्रालयया सचिव उपसचिव जुइ । अझ सरकारं थः कर्मचारीतय्त तबलया तलब, ब्वनाया अलग ध्यबा पुलाः गन गन छात्रवृति बियाः ब्वंकेछ्वइ, अले उपिं हे लिहाँ वयाः खुसिइ धः ल्वाकछ्यानाया तलब नइ । गन सुनां स्यंकल धकाः हे धाये मसयावइ जि । सिंगापुरया व जनता व उमिगु मिहेनतयात ज्वजपला यानाः पिहाँ वया ।

०००
जुलाइ १३ थौं । चान्हय् चान्हय् चाःहिलेगु बांलाःगु बानी मखु । सुथय् न्हापां कन्फरेन्सय् वनेमाःपिन्त ला थ्व झन् हे मजिउ । लिबाक्क द्यना, लिबाक्क हे दना । अले धाधां हे थौं जिपिं लिबाक्क तिनि थ्यन ज्याझ्वलय् ।
हानं थ्यन जिपिं शिमलिम बजारय् बहनी । बहनी जूसां पसः तिइ धइगु धन्दा कायेम्वाःगु थाय् व । न्यायेमाःगु छगः ल्यापटप, अन दु द्वलंद्वः । जिं न्हापा येँय् थथे ब्वयाः मनुखं थियाः, चलेयानाः स्वयेजिइक ल्यापटप मियातःगु मखनानि । ध्यबां भाय् मल्हाःसां कया हे छ्वया म्याकबुक । छकः यलकि व हे माःम्ह जि ।
सिचुगु व शान्तगु ततःबालागु लँ सिथय् जि व प्रकाश खँ ल्हाल्हां वयाच्वना । जिमिगु मिखाय् सिंगापुर अले नुगलय् नेपाः । खँ ल्हायेगु मेगु विषय छु जुइफइ? जिमिसं बिचाः ततं वयाच्वना — धाथें नेपाः छाय् विकास मजूगु ? छता हे जक लिसः दु, झी नेतातय् खँ जक ल्हायेगु ज्या मयायेगु बानी दु, व हे कारणं खः । अथेसा नेपाल असफल जूगुया सु जवाफदेही ले ?
०००
न्ह्यागुसां कन्फरेन्सया नियम कथं अथे याये थथे याये धयावया । अले अन ब्वतिकयागुया दसिपौ ज्वनाः होटलय् लिहाँ वया । पलखं प्रकाशलिसे व गनं मदूगु समुद्री सिंह अथवा मरलायनया लिक्क च्वनाः पलख न्ह्यपुका अले व थःगु लँ लिनाः वन ।
जि व मरलायन पलख खँ ब्याका । मिखां मिखां जक हे सां । मरलायन — नामं हे धाः समुद्री सिंह, अथे धइगु म्ह न्यायागु, छ्यं धाःसा सिंहयागु । स्वःसा छुं हे मखुथेंच्वं । नाकं तःधंगु नं मखु । सन् १९७२य् न्हापां थ्व दयेकूगु, ८.६मिटर जक तजाः । डेनमार्कया मरमेड व ब्रुसेल्सया मानिकेन पिस थें हे नाकं बांलाःगु मखसें नं व शहरया हे आकर्षण जुइत ताःलाःगु मूर्ति थ्व । सन् २००२लय् आःया मरलायन पार्कय् तये हःगु हँ । वयागु म्हुतुं हायाच्वंगु लखं नं मनूतय्त लःया महत्वया खँ कनाच्वन । लः मदुसा न मरलायन दइ, न वयागु म्हुतुं लः हाःगु स्वयेदइ । शायद मरलायन मदुसा सिंगापुर हे दइमखु ला, हला?
अन हे समुद्र, अन हे अनन्त आकास, अन हे वाउँगु पार्क, अन हे अत्याधुनिक विल्डिङ । दयेकेत हे खःसा उलि तकूगु थाय् म्वाः खनी । हरेक चिजय् सुन्दरता दइ, यदि मन प्रफुल्लित जुल धाःसा । खन कि स्यंकेत हे स्वइपिं झी नेपालीत थज्याःपिन्त जूसा धाःसा मिखाय् हे स्यंकेगुया स्यंकेगु जक खनाच्वनी जुइ ।
मनूत म्वः म्वः वयाच्वन । गुलिं ज्वलिं ज्वः, गुलिं परिवारलिसे । कतांमरितय्गु पसःथें च्वं । बांलाःगु हे खःला, दुपिं जुयाः स्वयेजिइक पुनेसःगु ला । न यौवनया बां हे बांलायेगु ला । स्वस्वं ज्यः जुयाच्वन जिगु मिखा । मेपिन्सं खंसा गुलि नयेथें स्वयाच्वंगु धाइ जुइ जितः । तर मिखाया स्वयाः हे जक लुधनेगु मतिइ ।
ह्याउँगु निभाः खिउँखिउँ धयाहल । मनूत दक्व दक्व हे ह्याउँसे । मतिनाया रंग नं ह्याउँसे च्वनी जुइ । खिउँलकि मनूत मतिना ब्वयेमालावइ । बांमलाःगु अथे छुं मखु, तर अनया ज्वलिं ज्वः ल्हाःज्वनाः वयाच्वंपिं मतिनाया झंगःतय्सं जितः सालाच्वन, ब्वयेकाच्वन । जि धाःसा याकःचा । न्ह्याबलें थें याकःचा । खिउँसे च्वनावःलिसे अनं थनं मदयेक मतया जः ह्वलातल । ह्याउँसे, वाउँसे, म्हासुसे, वँचुसे । लः जक बांलाः धयां लखय् मतया जलं खलकि झन् बांलाइगु जुयाच्वन ।
मनूत स्वीदँ पीदँ न्ह्यः अस्तित्वय् मदूगु छगू सिमन्तिया मूर्तिइ थःगु देय्यात हे विश्वय् म्हसिकाबिइगु राजदूतया प्रतिबिम्ब खनाच्वन । झीथाय् झिंन्यासःदँ पुलांगु मूर्ति व मेमेगु पुरातात्विक वस्तु नालाकाः तकं मदयाः, द्यःगः सिथय्, लँ सिथय्, दुबातय् इसःथिसः जुयाच्वन । न झी इतिहासय् म्वायेमाःपिं जुयाःला, जितः ऐतिहासिक बस्तुत खनकि गर्व जुइगु । खनं अज्याःगु पुलांगु इतिहास थौं दयेकेधयां दयेके जिइला?
अले जि थ्यन अनया प्रख्यात बुगिस जक्सनय् अले बुगिस स्ट्रीटय् । अपाय्चा कूगु धयातःगु सिंगापुरय् सारा युरोप हे कःघानातःगुथें । यचुगु पिचुगु उलि हे, मनुत सभ्य उलि हे । उलि हे लँ तब्या, ट्राफिक लाइटं ज्या यानाच्वन, छम्ह धकाः ट्राफिक पुलिस दनामच्वं ।
धाधां जितः लिबाइथें च्वनावल — थौं एस्पेरान्तो भाय् ल्हाइपिं पासापिं नापलायेमानि । अन लँय् वनाच्वंम्ह मय्जु छम्हसित जि वनेमाःगु थाय्या बारे न्यना । वं ला जि ट्रेनय् वंसा जक थ्यनी धाल । जिं जिगु कपाः ज्वना, जिं व थाय् उलि तापाः धकाः बिचाः हे मयानागु । जिं ला सिंगापुर छगुलिं जिगु खल्तिइ न्ह्यं धकाः च्वनागु । इलं मलायेधुंकल, लिबाक्क थ्यनकि जितः धाइ, नेपाःयात हे धाइ । घडी स्वस्वं जि ट्रेन स्टेशनय् ब्वाँय् ब्वाँय् वना ।
उखें थुखें लँया नां स्वस्वं वनां पलखं हे स्टेशनय् थ्यन । सासः थाहाँ वल । व हे ला जुयाच्वन बुगिस स्टेशन । क्या फसाद । जि थ्यने माःगु हे व हे स्टेशन । जिं न्यनागु मिलेमजूगु ला, वं कंगु मिलेमजूगु ला । दक्व पासापिं नापलात ।
नयेथाय् थ्यन । थन ला गजबगु तरिका खनी — अन बछि जक बुक्क मनातःगु ब्वयातःगु न्हय्ताजि वाउँचा वा लाया परिकार ल्ययाः छगः थलय् तयाबिइगु । अन हे भुतू थज्याःगु थासय् च्वनाच्वंम्हस्यां व कयाः ग्वाराग्वारादाःगु चिकनय् व थुनाः पुकाबिइ अले साःगु क्वाःगु ब्यले तयार जुइ । जिं मिखा तिसिनाः ल्ययाःगु नसा ज्वलं मसाः ला मजू खनी । छु नं मसिउ, छुकियागु नं मसिउ । कथु हे हिइक पालु, तर साः, तसकं हे साः । ननं छझाः न्ह्इपुक खँ जुल ।
नयेगु व खँ ल्हायेगु सिधयेकाः जिपिं पिहाँ वया । दुने सिच्चुक च्वनाच्वनागु, पिने हप्प क्वागु फसं भुंवल । अथेसां जेन्दं जितः मरिना बेतक तःवल । समुद्र व विलासी शहरी जीवनया संगम । म्हगसय् खनेथें दक्व दक्व जिगु मिखा न्ह्यःने वयाच्वन । जिं बिचाः यानाच्वना, सिंगापुरय् बांमलाःगु धइगु छु दु जुइ, गन दु जुइ । थन हे आः याकनं एशिया हे तजाःगु होटल दयेकाच्वंगु धाःगु न्यना । सैन्य प्रदर्शन यायेगु थाय् नं थ्व हे, आतिशबाजीया मज्जा कायेगु थाय् नं थ्व हे ।
अनं जिपिं वना एस्प्लान्दे — समद्र व सिंगापुरया खुसि नापलाइथाय् । थन छगू पार्क दु एस्प्लान्दे धाःगु, अले आः अन हे १६००म्ह मनूत न्ह्यंगु कन्सर्ट हल अले २००० म्ह मनूत न्ह्यंगु थियटर दयेकातःगु दु । गनं धू छफुति मदु, लः छफुति वानाच्वंगु दु, भ्वंकुचा छकू धकाः गनं कुतुं वनाच्वंगु मदु । पलाः हे तयेमात्रं जिगु लाकां या धू जक बँय् किइला धकाः ग्यायेमाः । जि अन छम्ह मेगु हे ग्रहं वःम्ह मनूथें ।
जिगु मनय् खँ वयाच्वन । नकतिनि नकतिनि प्रजातन्त्र वःबलय् छकलं दक्व दक्व हे विकासया खँ ल्हाइपिं जुल । न्हापा पंचायती नेतातय्सं एशियाली मापदण्ड व आधारभूत आवश्यकताया खँ यक्व न्यंकल, अब अगाडि बढ्नु छ धकाः टिभी विज्ञापन नं यक्व हे क्यन । तर विकास छुकियात धाइ धकाः मक्यं । सिंगापुरयात धाइगु जुयाच्वन का विकास ला ।
जेन्दं जितः सिंगापुर गथे जुयाः सिंगापुर जुल धकाः कनाच्वन, जिगु न्ह्यपुं जितः स्वनिगः गथे जुयाः स्वनिगः जुल धकाः धयाच्वन । न्यासःदँ न्हयः झी लुँगजू दूगु द्यःगः दयेकेसःपिं, सँझ्याः, दूगु छेँ दनेसःपिं चछिं न्हिछ्रिं लः हाइगु ल्वहँ हिति दयेकेसःपिं थौं लुँहितिया लिउने शपिङ मल दयेकाः लःया मुहानय् लाकमं प्यंकीपिं जुइधुन । झीसं न्यातपोल द्यःगः दयेकूबलय् थन सिंगापुरय् च्वंपिं जा नयाः न्व हे सिले सःला मसःला । थौं थनया बँय् जिगु किचःया धू लाइला धकाः जि लिलिचिलाच्वना ।
चपलचा लाकां, बागःपाइन्ट, नकतिनि न्यानागु ल्यापटप ब्याग, चःतिं तिसिइजिइथें प्याःगु टिशर्ट अले जि । जिया जि जक । तबालागु लँया सिथं सिथं न्यासि वना । न्हापा वनेधुनागु दक्व हे लँ धयाथें जिं जिं जितः क्यक्यं यंका । मनय् खँ वालाच्वन । थः, थःगु देय्, थःगु स्वनिगः, अनया प्राचीन सम्पदा, न्हून्हूगु नकतिनि दनाहःगु ततःजाःगु छेँ । खुसिबाः वःथें देय्या ७५गू जिल्लां वःपिं मनूतय्गु बगाल । थःगु जिल्लाया विकास याये अल्छि जुयाः स्वनिगलय् वःपिन्सं थन छु भिंकी जुइ । अले बुलुहुँ बुलुहुँ जिगु व हाःनाः मदुगु, शहरी विकासया नामय् कलंक जुयाच्वंगु शहर मिखाय् लुत । संसारय् दकलय् तःहाकःगु हिमाली श्रृंखला हिमालयया मुलय् लाःगु जिगु देय् दछियंक च्वापु नायाः बाःवयाच्वनेगु यचुगु लःया खुसि दूगु जिगु देय् अले थ्व लः तक हे विदेशं हयाः त्वनेमाःगु सिंगापुर । हरेक विकास धइगु अवसर धाइ, अवसर दयेवं नं देय् हे किलं नयेथें नयाच्वंपिं नेतातय्गु ल्हातिइ लातकि भगवानं हे ल्हाः जायेक अवसर बिउसां छुं जुइमखु खनी । न्ह्याक्व नेपाःया बिचाः यायेमखु धाःसां नेपालं जितः भ्वाः भ्वाः प्यंकः वयाच्वन, लपु ज्वनाः इसःथिसः यानाच्वना । जिं सहजक यानाच्वना, लिसः मबिया ।
जि वनाच्वना । सिंगापुर मद्यंनि । लँय् ल्हाः ल्हाः ज्वनाः चाःहिलाच्वंपिं ज्वलिंज्वःत मद्यंनि । पसःपिसः नं मद्यंनि । पसलय् पसलय् च्याकातःगु झिलिभिलि मत नं मद्यंनि । याकःचा जि सर्गतय् स्वयाः यःयःगु म्ये हालाः न्यासिवनाच्वना, नापं ल्हाः ज्वनाः वनेत मदुम्ह मतिना लुमंकाः । सुनां नं जिं हाःगु म्ये मताः । जिगु म्येय् सः कम, अले मतिना यक्व दु, व उमिस खनीमखु । गबलें गबलें सुयातं चायेक मचायेक यानागु मतिनाया म्ये ।
बाचाः सिंगापुर हे चाःहिल लाकि छु जिं, जिगु होटलय् थ्यंबलय् १२ बजे जुइधुंकल । जितः गुलि त्यानु धइगु जिं हे मचाः, माया नं मवं जितः जि त्यानुका वःगु खनाः ।
थःगु क्वथाय् वनां निम्हं फुंफुं सः वयेक द्यनाच्वनेधुंकल । मिखा जिगु चाःलाकि मचाः हे जिं मसिउ । जिं उलि हे जक सिउ कि कन्हय् सुथय् ६ बजे ला चाङगि एअरपोर्टय् थ्यनेमानि । तिनागु मिखा धाथें तिसिनाछ्वया । थुकिइ हे लय्ताः कि जिं वने न्ह्यः छकः सिंगापुरयात कस्सिक मतिना यायेखन ।
नेपालभाषा टाइम्सय् पिदंगु 
rzm
https://jheegu.com/191220a/

लुम्बिनीमा दोश्रो अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ : एक रिपोर्ट

 

राजेन मानन्धर

आज भन्दा करिब २६सय वर्ष अगाडि लुम्बिनी उद्यानमा एक बालकको जन्म भयो । संसारका सबै मानिसलाई कसरी दुःखबाट मुक्त बनाउन सकिन्छ भनेर उहाँले ज्ञानको खोजीगर्न भारतका कैयन गाउँ शहर डुल्दै ६ वर्ष बिताउनुभयो । आखिर उहाँले त्यो ज्ञान प्राप्त गर्नुभयो र उहाँ भगवान बुद्ध हुनुभयो । बुद्धले ज्ञान प्रप्तिपछिको ४५ वर्ष यस भारतवर्षका विभिन्न ठाउँहरुमो भ्रमण गरेर ज्ञान बाँड्दै बिताउनुभयो । आज हामी उहाँलाई चिन्छौं, सम्मान गर्छौं वा श्रद्धा चढाउँछौंत त्यही ज्ञानका लागि, जुन उहाँले हामीलाई दिनुभयो ।

उहाँको परिनिर्वाणदेखि पटक पटक यस्तो विश्व भरिका हजारौं हजार बौद्ध भिक्षु भिक्षुणीहरु बसेर पाठ गरेर त्यसलाई पूर्ण रुप दिए । यसरी बुद्ध बचन संकलन र संरक्षण गर्ने कामलाई संगायना वा संघायना भनिन्छ । उहाँहरुले त्यसरी मिहेनत गरेर संकलन गरेकोले नै आज हामीसँग बुद्ध शिक्षा संरक्षित अवस्थामा रहेको हो ।भगवान बुद्धको महापरिनिर्वाण भएदेखि शताब्दीयौं लगाएर छ पटक सम्म विश्वभरीका थेरवाद बौद्धह्ररुको सम्मेलन अथवा संगायना गरेर यसलाई पूर्ण रुप दिएको मानिन्छ ।

त्रिपिटक भनेको भगवान बुद्धले दिनुभएको उपदेशहरुको सम्पूर्ण संकलन हो । यसलाई तीन भागमा विभाजन गर्न सकिन्छ — विनय पिटक, सुत्त पिटक र अभिधम्म पिटक । यो सबै मिलाउँदा करिब ४० वटा पुस्तकहरु बन्दछन् । यसलाई विशेष गरी थेरवादीहरुले बौद्ध शिक्षाको प्राथमिक श्रोतको रुपमा मान्ने गरेको छ ।

त्रिपिटकअन्तर्गतका विनयपिटकलाई भिक्खु विभंग, भिक्खुनीविभंग, महावग्ग, चुलवग्ग तथा परिवारमा विभाजन गरिएको छ । सुत्तपिटकभित्र दीघनिकाय, मज्झिमनिकाय, संयुक्तनिकाय, अङ्गुत्तर निकाय तथा खुद्दक निकाय पर्दछन् । त्यस्तै अभिधम्मपिटक अन्तर्गत धम्मसङ्गणी, विभङ्ग, धातुकथा, पुग्गलपञ्ञती कथावत्थु, यमक र पट्ठान पर्दछन् ।

संसारका सबै बौद्ध देशहरुमा ठुला अथवा साना समुहमा बसेर भिक्षु भिक्षुणी तथा अरुहरु बेलाबेलामा त्रिपिटक पाठ गर्थे — शताब्दीयौंसम्म यो परम्परा चल्यो । विद्वानहरुका अनुसार हजारौं वर्षसम्म महाबोधी मन्दिरमा नियमितरुपमा त्रिपिटक पाठ हुने गर्दथ्यो । त्यस्तै नेपाल लगायतका विभिन्न देशका बौद्ध विहार, बहाल बहिलमा पनि बुद्ध बचनहरुको आआफ्नै ढंगबाट पाठ गर्नेै परम्परा छ ।

हालै संसार भरी मानिसहरुमा बुद्धको शिक्षाप्रतिको रुची बढ्न थालेपछि यस टुटेको परम्परालाई बिउँताउने सम्भावना देखिएको छ । धेरैलाई चासो बढेको छ अब, आखिर यो त्रिपिटक भनेको के हो भनेर ।

यस सन्दर्भमा भारतको महाबोधी मन्दिरबाट त्रिपिटकको पाठ गर्ने परम्पराको थालनी सन् २००६ देखि शुरु भयो । त्यसपछि लगभग १४ वर्षदेखि विश्वभरीका बौद्ध देशहरुका प्रतिनिधिको सहभागितामा बोधगयामा त्रिपिटक पाठ गर्ने परम्पराको पुनरावृत्ति भएको छ ।

यसै पुण्यकार्यबाट प्रेरित भइ नेपालमा स्थित बुद्ध जन्मभूमि लुम्बिनीमा पनिगत वर्ष सन् २०१८देखि अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समारोह गर्ने परम्परा बसेको छ ।
लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समारोहको आयोजनामा दोश्रो अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ अथवा च्यान्टिङ कार्तिक २८ शुरु भयो ।

यसको पहिलो दिन पहिलो दिन कार्तिक २८ अथवा नभेम्बर १४का दिनबिहान प्रतीकको रुपमा ल्याइएको त्रिपिटक ग्रन्थ सहित विशिष्ट व्यक्तिहरुको अगुवाइमा स्थानीय एवं विभिन्न देशबाट आउनुभएका भन्ते गुरुमांहरुका साथै काठमाडौं, बुटवल, पोखराका साथै अन्य स्थानबाट आउनुभएका बौद्ध समाजका उपासक उपासिकाहरुको साथ पदयात्रा आयोजना गरिएको थियो । उक्त पदयात्रा शान्तिदीप स्थलदेखि मायादेवीको मन्दिर परिक्रमा गरी सभास्थामा पुग्यो । त्रिपिटक पाठ लुम्बिनीस्थित मायादेवी मन्दिरको उत्तर पुर्वको उद्यानमा गरिएको थियो ।
औपचारिक कार्यत्रमकोशुरुवातमा उपसंघनायक भिक्षु बोधिसेन महास्थविरले शील प्रदान गर्नुभयो ।

यसको शुभारम्भ प्रदेश ५ का मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेल, सांसद सुजिता शाक्य, लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकाका प्रमुख मनमोहन चौधरी तथा थाइल्याण्डका पूर्वमन्त्री कुनिन सुधारतले संयुक्तरूपमा दीप प्रज्वलन गरी गर्नुभयो ।
कार्यक्रममा मुख्यमन्त्री पोखरेलले लुम्बिनीको विकास र पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि प्रदेश सरकारले अघि बढाइरहेको विभिन्न विकास निर्माणका कामहरुको बारेमा जानकारी दिनुभयो ।

लुम्बिनी विकास कोषका उपाध्यक्ष भिक्षु मेत्तेयले यो कार्यक्रम बौद्धहरुको मात्र होइन सबै शान्तिप्रेमी जनताको साझा कार्यक्रम भएको बताउनुभयो ।
आयोजक समितिका अध्यक्ष भिक्षु मैत्री महास्थवीरले इतिहासमा पनि त्रिपिटक सज्झायना कार्यक्रमहरु राजाको संरक्षणमै हुने गरेको भन्दै यस्तो कार्यक्रम अब लुम्बिनीमा पनि सरकारी स्तरबाटै सञ्चालन गनुपर्नेमा जोड दिनुभयो ।

सो कार्यक्रममा २५ देशका १००० भन्दा बढी भिक्षु भिक्षुणी तथा उपासक उपासिकाको सहभागिता भएको आयोजकले जनाएको छ । आयोजकहरुले व्यवस्था गरेको समय तालिका अनुसार विभिन्न राष्ट्रका प्रनितिधिहरुले आआफ्नो अंशको त्रिपिटक पाठ गरे । यस अनुसार पहिलो दिन सुत्तपिटक, दोश्रो दिन विनयपिटक तथा तेश्रोदिन अभिधर्मपिटकका सुत्रहरुको बाचन गरिएको थियो । हरेक दिन दिउँसो खाना र चियाको समय बाहेक बिहान ८ बजेदेखिसाँझ ५ बजेसम्म पाठ गर्ने तालिका बनाइएको थियो ।

पहिलो दिनको पाठ सत्रमा नेपाली भिक्षुहरुको नेतृत्वमा सूत्रपिटक अन्तर्गतको दीर्घनिकायको ब्रह्मजालसूत्र वाचन भयो । त्यसपछि श्रीलंकाली भिक्षुहरुबाट सुत्र पाठ भयो ।

यसै अवसरमा भगवान बुद्धको पवित्र जन्मस्थल लुम्बिनीमा विभिन्न देशमा भिक्षु भिक्षुणीहरुको समेत आगमन भयो । उहाँहरुले यहाँ आउँदाको अनुभव तथा त्रिपिटक पाठको महत्वको बारेमा बताउँदै यसप्रकारको कार्यक्रमले लुम्बिनीको गरिमा अझ बढाउने धारणा व्यक्त गर्नुभएको छ ।

दोस्रो दिनकार्तिक २९ अथवा नभेम्बर १५का दिनभियतनामी तथा क्याम्बोडियाली भिक्षुहरुले पाठ गर्नुभयो । त्यसपछि चीनियाँ, जापानी तथा कोरियन भिक्षुहरूको नेतृत्वमा अन्य सुत्रहरुको पाठ भयो ।

यसप्रकार विशेष गरी दक्षिण पूर्वी एशियाका बौद्ध राष्ट्रहरुको प्रतिनिधिहरुको सहभागितामा लुम्बिनीमा त्रिपिटक पाठ हुनु भनेको साँच्चै पवित्र तथा महत्वपूर्ण कार्य हो ।

हरेक दिन विहानदेखि साँझसम्म विभिन्न देशबाट आउनु्भएका श्रद्धेय भिक्षु भिक्षुणी तथा अन्य उपासक उपासिकाहरुले आफ्नो आफ्नो देशको लागि छुट्याइएको ठाउँमा बसेर त्रिपिटक पाठ गरेको ध्वनीले पवित्र लुम्बिनी उद्यान गुन्जायमान भयो । सबै थेरवादी देशहरुबाट आउनुभएका भिन्ते गुरुमां तथा उपासक उपासिकाहरुको भाषा पालि थियोे तर उहाँहरुले पढ्ने पुस्तकका लिपि भने फरक फरक थियो — कुनै पुस्तक देवनागरीमा थियो भने अरु सिँहाली, थाइ, बर्मेली तथा अन्य लिपिमा पनि थिए । लिपि बेग्लै भएपनि, लय अलि अलि फरक भएपनि उहाँहरु सबैले त्रिपिटक नै पढ्दै हुनुहुन्थ्यो ।

यसबाहेक महायानी तथा वज्रयानी लामा, आनी तथा गुरुजुहरुको ग्रन्थहरुको भाषा र भाषा फरक भएतापनि ती सबै बुद्ध बचन नै थिए । उहाँहरुले ती ग्रन्थहरु ठिक त्यसरी नै पढ्नुभयो जसरी यसलाई हजारौं वर्ष अगाडिदेखि पढिने गरिन्थ्यो । यसप्रकार उहाँहरु राष्ट्रियता, भाषा र संस्कृतिको छेकबार पार गरेर एकै छातामुनि समाहित हुन आउनुभयो ।

यसरी हेर्दा एउटा बिर्सिएको पुरानो बौद्ध परम्पराले नयाँ जीवन पाएको देखिन्छ । भगवान बुद्धको पवित्र जन्मभूमि लुम्बिनीमा एकपल्ट फेरि जाने अवसर मिलेको छ । सबैले आफुले पढेजस्तै अन्य देशका भिक्षुभिक्षुणी तथा उपासक उपासिकाहरुले कसरी बुद्धबचनलाई पाठ गर्छन् भन्ने सिक्ने अवसर प्राप्त भएको छ । ती सबैले पाठ गरेको ध्वनीले लुम्बिनीको वातावरण झन् बढी पवित्र बन्न पुगेको छ ।

यस कार्यक्रमको महत्वबारे सहभागी नेपालका भन्ते तथा गुरुमांहरु हरुको बाक्लो सहभागिता थियो । कार्यक्रमको बारेमा भिक्षु उदयभदले यसप्रकारको कार्यक्रमा विदेशीहरुको सहभागिता अझ बढान सकिने बताउनु भयो । त्यस्तै श्रद्धाचारी गुरुमांले नेपाली उपासक उपासिकाहरुको सहभागिता पनि बढाउन सकेमा धेरै राम्रो हुने बताउनुभयो ।

लुम्बिनीमा आयोेजना भएको यस माहान् उत्सवमा काठमाडौ, ललितपुर तथा भक्तपुरका धेरै उपासक उपासिकाहरु सहभागी हुनुभएको छ । उहाँहरुले यस कार्यक्रमका बारेमा आफ्नो आफ्नो प्रतिक्रिया दिनुभएको छ ।

व्यवसायी पुष्करमान शाक्यले यहाँ लुम्बिनीमा यति ठुलो कार्यक्रम भइरहँदा पनि भैरहवादेखि लुम्बिनीसम्म आउने बाटोको विजोग छ भन्नुभयो ।

त्यस्तै करुणा बुद्धाचार्यले यहाँ हजारौं मानिसहरु जम्मा भइरहँदा पनि शौचालयको राम्रो व्यवस्था नभएको तथा भएको एउटा शौचाल पनि अनि दुर्गन्धित तथा प्रयोगै गर्न नसकिने गरी बिग्रेको बताउनुभयो ।

तेस्रो दिनमाकार्तिक ३० अथवा नभेम्बर १६का दिनथाइ भन्तेहरूको नेतृत्वमा पाठ भयो । दिउँसोे वज्रयानी गुरुजुहरु, नेपाली थेरवाद गुरुमांहरु तथार महायानी आनीहरूले पाठको नेतृत्व गर्नुभयो ।

आयोजकका तर्फबाट आयोजक लुम्बिनी विकास कोषका कार्यकारिणी समितिका सदस्य राजेश ज्ञवालीले यसपालीको कार्यक्रममा भएको कमी कमजोरी हटाएर अर्को वर्ष यो भन्दा धेरै भव्य तरिकाले त्रिपिटक पाठ आयोजना गर्नुपर्ने बताउनुभयो ।
यसरी बुद्धबचनहरुको सँगालो त्रिपिटकका केही चुनिएका गाथाहरु लगभग १हजार भिक्षु भिक्षुणीहरु तथा अन्यले एकैसाथ ३ दिनसम्म पाठ गरेर कुनैबेला छोडिएको वा बिर्सिएको परम्परालाई पुनर्जीवन दिने काम भयो । यसमा नेपाल लगायत भारत, चीन, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, म्यानमार, भियतनाम, लाओस, कोरिया, जापान तथा अन्य केही देशका प्रतिनिधिहरु सहभागी थिए ।

यसका साथै दुई दिन नेपालका दुइ तथा एक विदेशी प्रतिष्ठित बौद्ध विद्वानहरूबाट धर्म देशना पनि भयो । पहिलो दिनमा धर्मदेशना उपसंघनायक भिक्षु बोधीसेन भन्तेबाट तथा सिंगापुरका भिक्षु सुमनासिरी महास्थविरबाट धर्म देशना भयो । दोस्रो दिनविद्याधर आचार्यमहायोगी श्रीधरराणा रिम्पोचेबाट धर्मदेशना भयो ।

तेस्रो दिनको पाठ सकिएपछि औपचारिक समापन कार्यक्रम आयोजना गरिएको थियो । यस अवसरमा आयोजकका तर्फबाट यस कार्यक्रममा सहयोग गर्नुहुने विभिन्न संस्थाहरु तथा व्यक्तिहरुलाई सम्मानस्वरुप सम्झनाको चिनो प्रदान गरिएको थियो ।

यस अवसरमा समापन कार्यक्रममा बोल्दै लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समितिका अध्यक्ष मैत्री महास्थविरले सबैको सहकार्य एवं सहभागिताले नै यस्तो ऐतिहासिक कार्यक्रम सफल भएको बताउनुभयो । साथै अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ परषिद्का सदस्य वाङ्मो दिक्सेले सबैको सहयोगमा यो कार्यक्रम सफल भएकोमा सबैलाई बधाइ दिनुभयो । लुम्बिनी विकास कोषका उपध्यक्ष मेत्तेय भन्तेले यस प्रकारको कार्यक्रम बौद्धहरुको मात्र नभएर सम्पूर्ण नेपालीहरुको भएकोले आगामी दिनमा यसमा अझ धेरै सहभागिता हुने आशा व्यक्त गर्नुभयो । औपचारिक कार्यक्रमपछि उपस्थित सबै भिक्षु गुरुमां तथा लामा अनि आनीहरुलाई उपासक उपासिकाहरुले दान प्रदान गर्नुभयो ।

कार्यक्रमको समाप्ति पछि सबै सहभागी भिक्षु भिक्षुणी, लामा, आनी तथा उपासक उपासिकाहरु लामबद्ध भएर दाहिने हातले मैनबत्ती बोकेर मन्दिर वरिपरी दीपयात्रा गरेर र विश्वशान्तिको कामना गरे ।

आउँदो वर्ष यसै समयमा यहाँ लुम्बिनीमा तेश्रो अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ कार्यक्रम आयोजना हुँदैछ । अब लुम्बिनीमा हरेक वर्ष विभिन्न देशका बौद्ध भिक्षु भिक्षुणीहरु आएर एकै साथ त्रिपिटक पाठ गर्ने परम्परा बसेको छ । पक्कै पनि यसका लागि धेरै भन्दा धेरै भिक्षु भिक्षुणी उपासक उपासिका तथा धेरैवटा संस्थाहरुको मिहेनत, लगन र सहकार्यले पनि यसलाई सफल बनाएको छ । आगामी वर्षहरुमा यसमा अझ धेरै सहभागी बनाई सबैको सहकार्यले यसलाई अझ धेरै व्यापक र सफल बनाउन सबैको मिहेनतको खाँचो छ ।

rzm

1 year ago/Sunday, December 1st, 2019/

New Bodhi TV schedule (temporary)

मंगलसेन दरवारया क्वय् युद्धया घाःखू

नियात्रा

राजेन मानन्धर

मंगलसेन थ्यंबलय् खुता ई हे जुइन । न्हाचः लँ स्यं धकाः धयाच्वनागु । थन जिल्ला सदरमुकामय् थ्यंबलय् तिनि खन लँया बिजोग । पुलांगु लँ, पिच, ग्राभेलया नामनिशान नं मदु । थ्व ला तप्यंक पहाडय् थाहाँ वनेगु थें च्वं । झीगु नेपालया छगू जिल्लाया दकलय् सुविधासम्पन्न धाइगु सदरमुकाम ।

लँय् ध्याचः नं, फिगः नं । अज्याःगु फोरह्वील धाःगु गाडी तकं थाहाँ वने थाकुयाः घुइँघुइँ यानाच्वनेमाःगु आछाम जिल्लाया सदरमुकाम थ्व । मोटरया झ्यालं झ्यालं धाथेंगु मंगलसेनया दर्शन जुल । छेँ अज्याःगु हे । पुलांगु ल्वहँयागु छेँय् दुने स्वहाने हे तयेम्वाः, पिनें सिँपूया स्वहानेथें छगू धस्वाकाः तलय् वनेदुसा गाः । अःपुगु चिकिचाखागु छेँयात आः अनया आधुनिकरणं हाथ्या क्यंवयाच्वन । उकिं ला हानं अन हे न्हूगु धाःसा थपाय्खागु पिल्लरवाला छेँ धस्वानाच्वन । ततःपाःगु फ्लेक्स बोर्डतय्गु ब्वज्या ।

अन हे लँय् इरुथिरु मनूत । थाहाँ ववं बस्तीया अन्तय् तिनि जिपिं च्वनेगु होटल खनेदत । सनसाइन प्लाजा हँ । भचा खुल्लागु थासय् लाःगुलिं जिपिं ला लय्ताः । बजार धायेबहगु व पुलांगु बस्ति स्वयाः च्वय् सुनसानगु थासय् छगू कथं भव्य हे धायेमाः थ्व छेँयात । सिचुगु फसं जिमित लसकुस यात । होटल थुवाःया ख्वालं धाःसा व लसकुसया भाव पिज्वय् थाकुचाल । च्या छगू नं त्वंकेला मत्वंकेला यानाच्वन । प्लास्टिकया मेच सालाः जिपिं फ्यतुना । रामदासं मोतर पिने सिथय् पार्कयात ।

सन् २०१५या जुन २१ थौं । सुदुरपश्चिमय् महिला हिंसाया अवस्था अध्ययन याःवयापिं जिपिं डडेलधुसां थन वयागु न्हिछि हे बित । जिपिं वयेवं थन आछामया पत्रकार लोकसरी व उन्नति थ्यन । उमिसं न्ह्यइपुगु वातावरण ज्वना वल । थनया अवस्था, राजनति अले सुदुरपश्चिमया विकासया खँ जुल । जिपिं पलख चाःहिलेत कुहाँ वया ।

थन थ्यनेवं नकतिनि धाथेंगु सुदुरपश्चिम खंगु थें जुल । डडेलधुराया अनुभव ला दक्व समय् जक । थ्व ला धाथें हे दुर्गमय् थ्यंगु अनुभव जुल । थज्याःगु ला सदरमुकाम । थज्याःथासय् जिल्ला दक्वया आशा प्यपुनाचवंगु दु, भरोसा यगानाच्वंगु दु ।

लँय् जःखः पसाः । न्याःवः मदु । छम्ह निम्ह मनूत लँय् झ्वात्यां दनाच्वन । बजारय् जुसेंलि मनूत ला म्वः म्वः जुइगु स्वभाविक खः । तर ग्व, जीवन खनेमदु, विकास खनेमदुगु शहरया ख्वालय् जबरजस्ती नगरपालिकाया साइनबोर्ड खानाबिउगु दु । थनया दतंफतं गुद्वः मनूत नगरबासी जुइदयाः लय्ताल लाकि विकासया नामय् फुस्कुलुगु बरां प्वलाः प्वलाः जीवन फुइगु जुल धकाः झसुकाः तयाच्वन ला ।

मनूतय्गु छु खँ । येँ, यल व ख्वप स्वंगू स्वयाः नं तःधंगु थ्व जिल्लाया जनसंख्या हे २ लाख ५७ हजार जक । थ्व शहरय् वा सदरमुकामय् जुयाः भचा छ्यंग्वः यक्व खनेदूगु जुइ । जिमिसं स्वया हे वया, पुरा पुरा डाँडाय् छखा धकाः छेँ खनेदइमखु । थज्याःगु नं जिल्ला नेपाःयागु ।

गनं न्हूगु थासय् थ्यन कि अनया ऐतिहासिक सम्पदाया छुं किचः दुला धकाः मालेगु बानी दु जिगु मिखाया । धायेत ला धाइ थनया इतिहास नं स्वनिगःया स्वयाः म्हो मजू धकाः । तर अज्याःगु इतिहास सफू सफुतिइ जक किनाच्वन । अज्याःगु पुलांगु ऐतिहासिक धकाः छुं हे स्वयेगु दु मधाः । न्हापायागु खँ मदूगु धइगु छखें शुन्य थें जुइगु, मनूया सभ्यताया चिं मदूगु धइगु असभ्य हे तिनि धाःगु खइला?

थुकियात नेपाःया शाह जजुपिन्सं त्याकाकाये न्ह्यः थ्व अछाम धइगु हे बाइसे राज्य दुने लाकातःगु जुयाच्वन । न्हापान्हापा थुकियात नौखुवा धइगु हँ, अले थ्व छगू बिस्कं राज्य जुयाच्वंबलय् थुकियात गुकू जिल्लाय् खुनाः प्रशासन चलेयाइगु हँ । थन कर्णालीया नागराज वंशयापिं मल्लतय्सं शासन यायेन्ह्यः पालतय्सं नं शासन यात । मध्यकालय् छकः थुकियात हे खस सभ्यताया उद्मग स्थल धकाः नं म्हसीकेगु कुतः जुल । अपाय्जि सभ्यताया केन्द्रविन्दु आः जुलं नाश जूगु थाय् थें, जुलं बूगु थाय् थें । न्हापा थ्व जिल्ला हे देउडा प्याखं हुलेगु थाय् धाइ, आः थ्व देउडा नं इतिहास जुयामवनी धकाः धायेमफु । देउडा दक्व येँय् वयाच्वन जुइ लाःसा ।

पलख ई दयेवं जिपिं हानं बजाःपाखे कुहाँ वया, व हे पाःलूगु लँ, चुलुयाः ध्यच्याक्क फ्यतुइगु भय दु । लँसिथय् दीपशिखा अंग्रेजी बोर्डिङ स्कुलय् पिने मस्त म्हिताच्वन । आछाम बहुमुखी क्याम्पस नं अनसं दु ।

थनया पुलांगु छेँ दनेगु तरिका न्हयइपुसे च्वं । नितजाः जुइ, च्वय्या तलाय् बार्दलि पिकयातःइ, अले अन तक वनेत गुलिस्यां ल्वहँयागु हे तस्वाःगु तगिं अथवा सिँया बालायात स्वहाने दयेका वने जक छिंका तइ । तर अनसं हे ततः जाःगु पिल्लरवाला छेँ दं वयेधुंकूबलय् अज्याःगु चिचिखागु छेँयात हाथ्या जुयाच्वन ।

लँया जःखः छेँ दये हे माः, अन सटर पिकानाः पसः चायेकाच्वने हे माः । छगू हे पसलय् सर्बजात तयेमाः, घडि, मोबाइलनिसें चप्पल तकं । कोक फ्यान्टा मदूगु पसः दइमखु थें च्वं ।

क्याम्पसया क्वं कुहाँ वनेवं चकंगु तिंख्यः थज्याःथाय् पुलांगु बाम्ह च्यानाच्वंगु मंगलसेन दरवारं झसुकाः तयाच्वन । उकिया भग्नावशेष जिमित खनेवं जिपिं हे मछाल । स्वनिगःया थें तसकं पुलांगु ला मखु, अय्नं थनया न्हाय् हे धायेमाः थ्व राणाकालीन भव्य दरवार । तर इतिहासयात नं परिवर्तन माः । परिवर्तन थ्व अर्थय् दुसा जिउ कि पुलांगुया जगय् न्हूगु दनावःगु स्वयेदयेमाल । थनया परिवर्तन अथे जुइमखन ।

थ्व दरवार नं जुयाबिइमाल माओवादीया जनयुद्धया शिकार । छगू इलय् आछामया थ्व सदरमुकाम माओवादीया शक्ति प्रदर्शन यायेगु हे थाय् जूगु खः । थन ५८ सालय् माओवादीतय्सं आक्रमण यानाः मंगलसेनया दरवार च्याकाबिइवं अले च्वय् सेनाया ब्यारेकय् आक्रमण यायेवं थुकिं माओवादीतय्त छगू आधार दयेकाबिल क्रान्ति सफल जुइ धकाः क्यनेत ।

व इलय् नेपालय् धाथेंगु परिवर्तन वयेत युद्ध माः धकाः जिं जितः विश्वस्त यायेधुनागु अबलय्तक । तर अय्सां जिं अबलय् युद्धया नामय् मंगलसेन थज्याःगु ऐतिहासिक सम्पदायात निशाना दयेकेमजिउगु खँ च्वयागु खः । जिं दि काठमाडौं पोस्टय् पत्रकारिता शुरु यानागु व नेपालय् जनयुद्ध शुरु जूगु अबलय् अबलय् । अबलय्या जोशं धाःगु, नेपालय् परिवर्तन हयेत व्यवस्था जक हिलां मगाः, हां निसें लिइमाः, थुकिया लागि धइगु युद्ध हे खः, जनतायात थाहाँ वयेमबिइपिं सामन्त व अत्याचारीतय्गु गःपः मध्यँसें गरीब व सर्वहारातय्गु जय जुइमखु धइगु बिचाः जिकय् नं वःगु छझाः । तर जनयुद्ध दथुइ दथुइ थ्यंबलय् दुनेया खँ यक्व सियावल, थुपिं ला सामन्ततय्गु सँ छपु हे संकेमफुपिं बरु शत्रुया नामय् आदिवासी जनजाति व दलिततय्गु लासया द्यःने भ्वय् न्यायेकीपिं धकाः खनेदयावल । मंगलसेन उमिगु शत्रु लाकि अनया नोकारशाहीतन्त्र, उमिसं धायेमफुत, बिचरा जा नयेमखंपिन्सं हे जनसेनाया गोली नयेमाल ।

झिंन्यादँ स्वयाः यक्व दत थ्व दरवार ध्वस्त याःगु । दरवारय् मि तःपिं सरकारय् वन नं थ्व मखन उमिसं । थथे सत्ताया मिखां मखनेगु थाय्यात हे सुदुरपश्चिम धाइ । आः अज्याःगु मंगलसेन आक्रमण यायेगु युद्ध फगत छगू १६बुँदे सम्झौताय् धच्याक्क फ्यतुइपिं जुल । जातीय पहिचान मात्र युद्ध कालय् उत्पिडित व उपेक्षित जनजाति व दलिततय्त युद्धय् क्वफायेगु छगु हथकण्डा जक जुल । मखुसा थःत छेत्री बरमू हे धाःसां थनयापिं जनता न्ह्यागु खँय् नं उत्पीडित खः, सीमान्तकृत खः, द्यापं च्वनेमाःपिं खः । वःगु वःगु मछि सरकार हिल, जनयुद्धं विस्तृत शान्ति सम्झौताया रुप कायेधुंकाः नं, तर गबलें नं थनयापिं आदिवासी खसतय्सं राज्यया सुख अले जनतायात बिइगु नेतृत्वय् ल्हाः तये मखं । व राजनीतिइ युद्ध व युद्धय् खरानी जूपिनिगु भावनाया कदर जूगु जूसा आः मनुत युद्धया ग्लेमरप्रति थुलिमछि वितृष्णाया खँ न्यनेम्वाःलीगु जुइ ।

युद्धय् ध्वस्त जूगु मंगलसेन दरवारय दयेकीगु जुल धकाः ला न्यनागु खः । तर अन आः अज्याःगु ऐतिहासिक दरवारया पुनर्निमाण तकं छुकिं खः मसिउ पनातल । न्हापाया छुं छुं हे ल्यं मदयेधुंकल । आः अन अंगः दन, झ्याःझी नं छुत । तर आः वयाः सिँ मदु धइगु त्वह तयाः उलिमछि झ्याः, लुखा व चौकोसत दक्व वां दायेक पँ चिनातल । मातनय् धंकातःगु झ्याःतय्त तकं अंगःया साथ मलुयाच्वन । इतिहास स्यंके गुलि अःपु, दयेके उलि अःपु मजू ।

लोकसरीं कन — आः माओवादी ठेकेदारतय्त बिउसा जक बनेजुइ थ्व दरवार । थज्याःगु थासय् नं सिँ मदु धइगु त्वह तयाः निर्माण ज्या दिकातयेगु ला ? खः थें च्वन जितः थ्व खँ । मातंया तलाय् चौकोस जक चिनातःगु दु, अंग दने हे मलानाच्वन । क्वय् अंगलय् संघीय गणतान्त्रिक संविधान दयेकेनु धइगु नारा च्वयातल । दयेकीपिं जक मलुयाच्वन, दइगु गथेयानाः ?

अनया दयेकेगु जिम्मा कयाच्वंम्ह मनूलिसे.पलख खँ ल्हाना । व मनुखं ल्हाः पुइकल – थन ततःग्वःगु धलिंसिँ मदयाः दरवार दयेकेगु ज्या दिनाच्वन । ओहो, थ्व गज्याःगु हरियो वन नेपालको धन, माःथाय् ज्या मवइगु । उकुन्हु दीपक बोहरा वन मन्त्री जूबलय् नं सिँया व्यवस्था यानाबिइ मफुत जुइ । विचरा मंगलसेन ।

दुनें पिनें छकः निरिक्षण यानाः पिहाँ हे वया । अन पिनेया वातावरण नं न्ह्यइपुसेच्वं । गुलिं ज्वः ज्वः, गुलिं परिवारलिसे अले गुलिं पासापुचः अन वयाः खँ मुइकःवयाच्वन । शितल वातावरणय् अन छगू न्ह्यइपुगु आवेग दु । स्वयाजक च्वच्वं न्हिबिउगु हे चाइमखु ।

पिनेसं छगः बिजुलीया थां म्हछम्हं गोलीया घाः खू ज्वनाः दनाच्वन । छखें स्वह्वः, मेखे प्यह्वः सतिक्क हे । गनं गनं वल जुइ व बन्दुकधारी माओवादीया सिपाइँत, छगः थामय् वःप्वाः वप्वाः मछि प्वाः दु, मेथय् गन गन लात जुइ, ग्वःगः ग्वलि मनूतय्गु छातिइ दुसुनावन जुइ । त्याम्हेसित ला सत्ता दत, बूम्हसित छु दत ?

व युद्धं जनतायात उमित माःगु परिवर्तन बिउगु जूसा, घाः जूम्हस्या नं स्याःगु लनीगु जुइ, तर उलिमछि ज्यानया बलिदान सुयातं सत्ताय् थ्यंकाबिइगु स्वहाने जक जुल । व हे सत्ता, व हे सत्ताय् च्वनीपिं, अले व हे सत्ताया नामय् थःगु इमान, जमान अले राजनीतिक सिद्धान्तया गपः तिइपिं मनूतय्गु ल्हातिइ हे सत्ता तयाबिइगु खःसा युद्ध छु यायेत?

यःसिं केन्द्रीय मानन्धर संघया स्मारिका ११३९ चिल्लागा तृतियाय् पिदंगु

https://jheegu.com/191126a/

Anoja Guruma: An inspiring Buddhist nun in Nepal

Sharada Manandhar was born as the second daughter to Hari Narayan Manandhar and Ratna Maya Manandar's home in Banepa, Kabhre district on 17^th July 1960. Since childhood, she was very social, gentle member of the family. Education was not a priority in her home. Still, she completed grade 5 and had to discontinue going to the school. She developed a sense of detachment to married and family life. As she grew up, naturally, she met with many marriage proposals and she straightly rejected all of them.

She renounced her home secretly in October 24^th, 1970 and stayed at the residence of Dharmananda Bhante in Kathmandu for eight days. And around a month later, she went to Banarasa with Sangharakshita Guruma and Dharmananda Bhante. There, she received ordination by U. Kittima and she was named Khema. Later, she was again given another name Anoja by Prajnanada Bhate, with which she earned a name in her life.

She came back to Kathmandu and went to stay at Sugatpur Vihara in Trishuli. Her parents, particularly her father was against her decision. He tried to get her back to family life and when failed, he continuously showed his dismay for ten years. Later, Dhammachari Guruma form Kimdol Vihara rescued her in 1976. Again, after several years, living in Kimdol Vihara also turned out to be difficult for her and Dhammachari Guruma requested Dhammavati Guruma to give her shelter in Dharmakirti Vihara.

With U. Nyo, she went to Myanmar for further studies in 1981. Daw Amma sponsored her accommodation and studies there. She joined a three-month-meditation retreat and later she studied Abhidhamma at Khemarama Satantai for nine months. But, before she could complete her course, she was sent back to Nepal because the Myanmar government made a rule that no foreign student could stay there. She went to Banaras with him and joined Kashi Hindu University. Later she shifted herself to Sampurnananda University and finally completed her doctorate on Abhidhammavatarpurantika in 1998.

She now asserts that the biggest hurdles in her life are always made by monks. The monks in general, except a few, only tried to defame and sabotage her. Once she was forced by some monks to beg pardon by a circle of monks just because she failed to pay respect to the monks and she wanted equality between monks and nuns.

Major activities or contribution of Anoja Guruma can be summarized as it follows:

·      Sulakshan Kirti Vihara was constructed in Chobhar, Kirtipur with a 38-feet-statue of Siddhartha in it

·      Nepal chapter of Buddhist Light International Association (BLIA) in 2003.

·      Since 1987, she has been conducting pilgrimage programmes for Buddhist housewives and others to Buddhist sites of Nepal and other neighbouring countries.

·      Conducted pariyatti education classes and Winter Holiday Camps Children's art competition, English language classes in the vihara.

·      Created a women's wing to conduct activities that help enhance awareness of the local people

·      Organizes rishini pravajja programme for adolescent girls

·      She organizes Buddhist Teaching Camps in different villages like Kirtipur, Panga, Nagaon and other villages in Lalitpur and Bhaktapur. as wells as other villages like Myadi, Tanahu, Makawanpur, Nuwakot, Lamjung etc.

·      Health camps are organized in the vihara very often. Regular weekly health clinic and special health services from the expert and specialists are also conducted in the vihara.

·      She has envisioned the construction of Shanti Suddhammavasa, an old-age home for elders, and Sulakshan Charitable Hospital.

Bodhi TV : Buddhist Personality (29) : Bijaya Ratna Tuladhar विजय रत्न ...

My Jheegu stories

http://jheegu.com/170808d/ इन्टरनेट हडतालं न्ह्यब्वःगु नेवाः युवा नेतृत्व
http://jheegu.com/171123a/ ल्हासापाको — मञ्जुश्री लाकि सरस्वती ?
http://jheegu.com/171123d/ चैन मदु चैनपुरयात
http://jheegu.com/171203a/ अचार मिउवःपिं च्वमिपिं
http://jheegu.com/171208f/ पहिचान विरोधीयात भोट बियाः नेवाः राज्य हयेमाःपिं झी
http://jheegu.com/171218a/ सूचनाया हक : सुनां याइगु उपयोग झीथाय् ?
http://jheegu.com/171220b/ आः खन मखुला नेवाःत व पहिचानया यथार्थ
http://jheegu.com/171221d/ नेवाः एकता दिवसया आवश्यकता दनिला ?
http://jheegu.com/171223b/ कामाकुराया बुद्ध न्ह्यःने
http://jheegu.com/171226a/ नेपालय् कपिलबस्तु, भारतय् कपिलबस्तु
http://jheegu.com/180104a/ नेपालय् बुद्ध शिक्षा व बौद्ध सफूधुकू
http://jheegu.com/180120a/ छाय् मजुल झीगु साहित्यया समालोचना ?
http://jheegu.com/180129a/ हेरामोति
http://jheegu.com/180209a/ होलसेलय् हाइकु
http://jheegu.com/180209b/ टिकाथलीया भूत छेँ व नेपाःया पत्रकारिता
http://jheegu.com/171213b/ प्लूएजेकया पुलुपालु
http://jheegu.com/180214c/ मतिना तनाच्वंगु भ्यालेनटाइन कविता
http://jheegu.com/180219a/ ख्वनाय् जूगु साहित्य ज्याझ्वःया बारे
http://jheegu.com/180222b/ नेपालभाषाय् यात्रासाहित्यया थाय्
http://jheegu.com/180227a/ एलोराया मतिना
http://jheegu.com/180304b/ बुद्ध वाज बोर्न इन नेपालया रेकर्ड तइपिं  नं दु झीथाय् !
http://jheegu.com/180325c/ दिल्लीइ लःया युद्ध
http://jheegu.com/180401a/ संघर्ष समितिया ताःचा सुइके ?
http://jheegu.com/180411b/ जातीय राज्य लाकि राजधानी प्रदेश?
http://jheegu.com/180411c/ राष्ट्रवादीलाई मनपर्ने भारतीय विक्रम संवत् नयाँ वर्षको शुभकामना
http://jheegu.com/180419a/ साइकलय् स्वनिगःया सम्पदा
http://jheegu.com/180425a/ नेवाः देय् दबू दाङ तःमुँज्याया सन्देश
http://jheegu.com/180426a/ राहतया लुखा

http://jheegu.com/180502a/ चःति‌ं प्याःगु चेन्नाइया यात्रा
http://jheegu.com/180502b/ छपु सार्वजनिक चकं-पौ धर्मोदय सभाया सवालय्
http://jheegu.com/180503b/ बुंगद्यवं छ्वयाहःगु पौ
http://jheegu.com/180508a/ बुंग द्यःयाथाय् पशुबलिया अाैचित्य
http://jheegu.com/180513a/ प्रेमं जाम्ह प्रेममान
http://jheegu.com/180524a/ सिथिनखः धुंकाः हनेमानिगु नखः
http://jheegu.com/180502c/ ३३ किलो लुँया अपराधीततय्त ध्वाइँ ध्वाइँ यायेमाल, मखुला?
http://jheegu.com/180504f/ राज्यया मिखाय् स्वांया पुन्हि व प्यंगू करोडया टहरा
http://jheegu.com/180529b/ मुक्तक गथे च्वयेगु ?
http://jheegu.com/180531b/ ब्रिटोन भाय्‌या इतिहास व नेवाः भाय्‌या भविष्य

http://jheegu.com/180611a/ धाथें बौद्ध द्यःगः जकं खःला कि तिरुपति बालाजी ?
http://jheegu.com/180621a/ मतिनानि जिं मनिताया लुखा
http://jheegu.com/180614c/ भाषिक न्याय व एस्पेरान्तो

http://jheegu.com/180707c/ नेवाः नेतृत्व व राज्यया म्हगस
http://jheegu.com/180709c/ नेपालभाषा विभागया नां हिल कि नेवाःभासं ब्वनेदइमखु
http://jheegu.com/180712a/ भानुभक्त बाजे (व्यंग्य कथा)
http://jheegu.com/180713c/ खुसिया लः व स्यात धायेमजिउगु घाः
http://jheegu.com/180720b/ दुन… छेँ छखा (निबन्ध)
?
http://jheegu.com/180805a/ येँया ब्यारेकय् नं मजिउ जूपिं मिस्त वने मजिउ ला?
http://jheegu.com/180806a/ हिं बुलातःगु हिरोशिमा
http://jheegu.com/180809a/ धरहराया पसः थुनेवं पूर्वमेयरयात मुक्ति दइ ला?
http://jheegu.com/180810a/ ल्वाइगु ज्याझ्वः व ल्वाकीपिं झी


http://jheegu.com/180817a/ किन लुम्बिनीमा नेपालीहरुका लागि प्रवेश शुल्क ?
http://jheegu.com/181020a/ मचाम्ह न्यामिसा (बाखं)

http://jheegu.com/181026b/ भिंतुनाया राजनीति

http://jheegu.com/181030a/ बुद्ध जक नापलात, तर बुद्ध नापमलाः
http://jheegu.com/181107b/ नेपाल संवत् : छाय् मधायेगु थुकियात झीसं नेवाः संवत् ?
http://jheegu.com/181120b/ मदनमोहनया मन
http://jheegu.com/190123b/ नियात्रा : कुदान छाय् जुइमफुत निग्रोधाराम ?
http://jheegu.com/190217b/ जाकारेकङ्गा : ब्राजिलया बाख‌ं
http://jheegu.com/190218c/ स्वस्थानी बाखं व बुंगद्यः
http://jheegu.com/190405b/ साइकलय् चितलाङ
http://jheegu.com/190508b/ पशुया बलि बियाः करुणामयया जात्रा
https://jheegu.com/190529a/ छगू उपन्यासया छम्ह हिरो पात्र : बुंगद्यः
https://jheegu.com/190605a/ गैरकानूनी छेँ थुनीगु कानूनी हैसियत
https://jheegu.com/190611b/ बौद्धतय्सं हे हइगु जुल ला हिन्दुराज्य ?
https://jheegu.com/190704b/ गुथि विधेयक विरुद्धया आन्दोलन व नेवाः नेतृत्व
https://jheegu.com/190829a/ कुशिनगरय् लूगु निर्वाण
https://jheegu.com/191015a/ तःहाकःगु निर्वासन

गुलि सुनां तइ सफूया मू?

राजेन मानन्धर

थुगुसी न्यागू सफू पिदन नागार्जुन पब्लिकेशनया लुखां । च्वमियात आर्थिक भार मलाक थम्हं हे दक्व भाला कयाः थथे थ्व प्रकाशनं नेवाःभाय्या सफू पिकयाच्वंगु तःदँ दत । च्वमि थम्हं हे च्वयेगु, थम्हं ध्यबा तयाः पिथनेगु अले थः हे ब्वाँय्ब्वाँय् जुयाः थःगु सफू मियाच्वनेमाःगु बाध्यता दुगु नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् नागार्जुन पब्लिकेशनया थ्व छगू च्वछायेबहगु ज्या खः मधासे मगाः । प्रकाशन गृहयात यक्व यक्व सुभाय् ।

थुगुसीया सफू पिदनेवं छगू न्हूगु खँया चर्चा जुल, व खः सफूया मू । अबलय् पिदंगु न्यागू सफू मध्ये प्रा. नर्मदेश्वर प्रधानया बाखं ‘जिं नं बाखं च्वया’ (१७१पौ)या मू ५००तका, प्रतिसरा सायमिया प्रबन्ध मुना ‘लिफः’ (३३०पौ)या मू ८००तका, विजय रत्न असंबरेया चिबाखं ‘श्री ३’ (६४पौ)या मू ३००तका, रितादेवी प्रधानया बाखं ‘खनाखँ’ (८९पौ)या मू ३००तका व नरेश अमात्यया चिबाखं ‘आखे’ (७४पौ)या मू ३००तका तयातःगु दु। धयाच्वनेम्वाः, थ्व मू धइगु आः औसत च्वमिपिंसं सफूया पौल्याःया अनुपातय् तइगु मू स्वयाः अप्वः, उकिं मनूत भचा थारान्हुल । व्यक्तिगत कुतलं पिकाःगुसा लुटे यात हे धाइगु जुइ, तर प्रतिष्ठित संस्थां पिकाःगुलिं तसलं सुनां छुं धायेमफुत ।

गुगु सफूया गुलि मू तयेमाः धइगुया छुं सर्वमान्य सिद्धान्त दइमखु। गुलिस्यां तसकं थिकेक मू तयाः मियाच्वनी, गुलिस्यां थिके मू तयाः सितिकं बियाच्वनी, गुलिस्यां यक्वस्या ल्हातिइ थ्यंकेमाः धकाः दंगु भावं सफू पिकाइ, गुलिस्यां ला भाषासेवा धाधां सफू पिकयाः मू मतसे सितिकं इनाच्वनी । सुयातं थथे यायेदइमखु धायेगु खँ जुइमखु। थम्हं ध्यबा तयाः सफू पिकयाया बांलाःगु पक्ष थ्व हे जुइ कि सफूया हामा च्वमि थः हे जुइ ।

सकस्यां सिउ, अधिकांश नेपालभाषाया सफू च्वमिया थम्हस्यां फरमाइसं पिदनी । थम्हं ध्यबा तइ, थम्हं पिथनाबिइम्ह माली, उलेज्या याइ, अले थम्हं मिइ वा इनी । आःतक नेपालभाषा ख्यलय् जुयाच्वंगु थ्व हे खनेदु। दयेत ला सफू पतिकं हे प्रकाशक पाइ, अथे खःसां अपवाद बाहेक यक्व धयाथें ला सफूया च्वमिं हे थःगु ध्यबां वा सुं दाताया ध्यबा कयाः सफू पिकाकःयाथाय् वनाः सफू पिकायेकी । थ्व दक्वस्यां सिउगु हे खँ जुल । मेखे गुगुं प्रकाशन गृहं सफू पिकाइगु अवस्थाय् थ्व स्वतन्त्रता च्वमियाके दइमखु। इलय्ब्यलय् प्रकाशकं थम्हं ध्यबा तयाः सुयागुं सफू पिथनाबिइबलय् धाःसा सफूया गुणस्तर स्वयाः उकिया गुलि मू तयेगु धकाः छगू मापदण्ड दयेकाः व कथं निर्णय यानाः भाः तयाः जक सफू पितबिइ । द्याःसां प्रकाशक द्याइ, त्याःसां व हे त्याइ ।

थिकेक सफूया मू तयेगु सामान्यतयाः च्वमि व प्रकाशक निम्हस्यां इज्जतया खँ जुयाच्वंगु दु। अथे जुयाः सफूया मू थिकेक तयेगु चलन दु मेमेगु देसय् नं । उकिं अन हार्डकभर व पेपेरब्याक संस्करण धकाः भाः पाकाः हे पिकाइ । झीथाय् हे नं खय् भाय्या सफूया मू थिकेक जुयाच्वनी, अले बरु लिपा विद्यार्थी संस्करण धकाः व हे सफू दंगु भावं पितबिइ ।

नेपालभाषाया सफूया खँ ल्हाये । आःतक नेपालभाषां गुलि नं सफू पिदन व दक्वं हे भाषा सेवा, साहित्य सेवा वा सफू छगू पिथंम्ह साहित्यकार जुइगु लोभं पिथनाच्वंगु खनेदु। शायद हे सुं च्वमिं नेपालभाषां सफू पिथनाः थःगु मिहेनतया लबः कायेखनाच्वंगु दु। थज्याःगु अवस्थाय् गुलिस्यां अथें सितिं थथें सितिं, बरु थिकेक हे मू ति, काइम्हस्या कुन्हु उलिमछिवंगु सफू सितिं बिल धकाः फुरुब्ग जुइ धकाः थिकेक भाः तइ । अथवा जिगु उद्देश्य धइगु मात्र नेवाःभाय् या ब्वँमित अप्वयेकेगु खः, थिकेक जुलकि ध्यबा मदयाः मन्यायेफु, उकिं द्याःत्याःया हिसाब मतसें दंक हे मिइमाली धकाः दंक भाः तइ । नेवाः ब्वँमिपिंसं थिकय्गु सफू न्याइ लाकि दंगु सफू न्याइ धइगु पाखे आःयात मवने ।

खला सफू धइगु मेमेगु उपभोग्य वस्तु थें लनाः वा दानाः न्यायेगु वस्तु मखु। उकियात सिर्जना यायेत च्वमिं गुलि मिहेनत यात, उकिया लिच्वः खः छगू सफूया मू । च्वज्या, प्रिप्रेस, प्रुफरिडिङ, भ्वं, मसि, प्रेस अले पोस्टप्रडक्सन ला प्राविधिक खँ जक खः । अथेसां थन भ्वंया मूया तकं लितवइ धकाः बिचाः यानाः सफू पिथना मच्वंबलय् च्वमिया सिर्जनाया सम्मान धइगु ला गुम्ह झंगःया नां धयाथें जुइ । उकिसनं नेवाःतय्सं भाषा म्वाकातयेगु भावनां हे भय्बियाः सां सफू घ्वानाः पिथंगु हे सछिदँ दइन सां थौंतक फल्नाया सफू बांलाः वयागु सफू गबलय् पिदनी धकाः पियाच्वनीगु ब्वँमिपिनिगु समाज दयेकेमफुगु खायुगु यथार्थया मिखाकुलिं आःतकं सफूत धाक्व भ्वंया द्ँव हे जक धयाथें जुयाच्वंगु खँ छगू सत्य हे खः । नेवाः सफू न्याइबलय् सुनां च्वयातःगु छु विषययागु धकाः स्वयाः ल्हातिं तौलया अन्दाज यानाः वा पौ ल्याःखानाः सफूयात ध्यबाय् हिलाकाइपिं यक्व दे दु, दनि । नेपालभाषा साहित्यया उलिमछि गौरवमय सम्मानं छाय्पियातःपिं अभियन्तातय्सं दयेकातःगु समाज खः थ्व ।

थज्याःगु अवस्थाय् सफू बांलाः वा बांमलाः धायेत सफू ब्वनेमानिगु जुल, मू धाःसा छगू कुनय् स्वःसा गाः । उकिं सफूया स्तरीयताया खँ यक्वस्यां ल्हाइमखु, समालोचना वा समीक्षा याइमखु, तर मूया खँ तुरन्त हे जुइ, थुकियात स्वाभाविक कथं कायेमाः । आः नागार्जुन प्रकाशनया सफुलिइ दुहां वने । सफू पिदनेवं हे सफूया मूया खँ जुल । स्वन्हु स्वन्हु नखःथें सफू ब्वज्या यानाः नं सफू मिइ मफयाच्वंपिनि दथुइ ला थ्व सराेकारया नं खँ जुल । गुलिस्यां सफूया मू थिके जुल, लुटे यायेगु ला? धयावनी, गुलिसितं द्यानाः नं मिइफइला? धइगु लिसः वनी । न्हूगु सफू स्वयाः गुलिस्यां धाल – “थ्व ला अति हे थिके जुल”, गुलिस्यां धाल – “बस, आःतिनि नेवाः सफूया इज्जत च्वन ।”

तुरन्त हे थुकियात कयाः सामाजिक सञ्जालय् खैलाबैला जुल । उपन्यासकार मथुरा साय्मिं सफूया मू थिके जूगु खँ ल्ह्वनादिल । प्रतिसरा साय्मिया सफूयात कयाः वय्कलं धयादिल – “नागार्जुन पब्लिकेशनं पिथना बिउगु थुगु सफू स्येल्लाःगु खयांनं च्यासः मू छानाबिउगुलिं सफू न्यानाः स्वः दइ मदइया जक जुल जितः चिन्ता ।” जिं थुकियात पाय्छि तायेकाः प्रकाशकयात सुभाय् बिया अले धया,“न्याइपिंसं थुलि वंगु सफूयात थिके धकाः बस्वाना मवं, मन्याइपिनिगु खँ हे त्वःते, आः नेवाः भाय्या सफूया मू च्वमिया इज्जत च्वनीकथं तयेमाःगु ई वःगु दु” । अनं वयां लिपा थःगु हे सफू थ्व झ्वलय् पिथनादीम्ह बाखंच्वमि नरेश अमात्यं असहमति प्वंकादिल । वय्कलं “अय्सा छगू जक पिकायेगु, उकिया मू च्वमिया इज्जत च्वनी कथं हे तयेगु ५००० तका १०००० तका गुलि मं दु तयेगु। मचू धाये नं म्वाः, गोदामय् थन्के याये नं म्वाः ।” धकाः व्यंग्य यानादिल । शाक्य सुरेन उकियात बांलाःगु कमेन्ट धयादिल । तर नरेशजुया लिसलं झसंग वन ।  थःगु सफूया मू उलि थिके जूसां उकी असहमति तःगु खनाः । जिं न्यना – “नरेशजु हे लिसः बियादियागु ला ? छितः थःगु सफूया मू गथे ताः ? दक्वस्यां तायेक धयादिसँ । छिगु ७४ पेज दुगु सफूया मू ३०० तक तयातःगु दु। लिसः पियाच्वना ।”

थुथाय् बाखं च्वमि ज्ञानीराजा मानन्धरं थःगु अनुभव प्वंकादिल – “३०० यात ७४नं ब्वथलेबलय् प्रतिपेज ४।०५ तका जुल । जिगु सफू मुक्कं याना ८९ पेज दु। धायेबले जिगु सफूया मू १०० मखु ३६० यायेमाःगु जुयाच्वन का भाइ । थथे मखु, सफूया स्तर पातकि नं मू पाइगु ला ? जिगु सफूया स्तर नं बांमलाः , च्वसाय् नं लस्सा मदु। उकिं १०० हे पाय्छि जिगु निंतिं ।” नरेशजुया लिसः वल – “मू तयेगु ज्या जिगु अधिकार सिबे पिनेया ज्या जुल । व प्रकाशकया थःगु लगानीलिसे समायोजन यानातःगु जुइमाः तर सफूया मूलिसें च्वमि मूल्यांकन गुब्लें जुइ फइ मखु। च्वमिया सफू गुलि चुल अले गुलि ब्वंमिं ब्वन वहे मूल्यांकन जुइ थें जित ताः । उकें सफूया थिकेक मू तयाः गोदामय् मुंकातयेगु जितः पाय्छि मताः।” जिं थू कथं वय्कःयात हे थःगु सफूया मू थिके ताः तर नं थःगु सफूया मू क्वपालेगु अधिकार वय्कःयाके मदु, उकिं सुम्क च्वनादिल ।

वय्कःया बिचाःकथं, “लाय् तयेधुंकाः लाय् हे गोदामय् कुंकेगु ज्या प्रकाशकं याइ जितः मताः ।” अथे धइगु वय्कःयात थम्हं ध्यबा तयाः सफू पिकाःसा उलिमछि मू तयेगु धइगु गोदामय् जक मुंकातयेगु जुइगु तर जिम्मेवार प्रकाशनं सफू पिथंगुलिं व पाय्छि हे जूगु  तायेकादिल धकाः थुइका । ख्याःखँ जुयाच्वंगु मदु थन । थ्व खँ थन छाय् लिसा कयाः न्ह्यब्वयेमाःगु धाःसा निम्ह स्वम्ह न्हूपिं नेपालभाषाय् च्वसा न्ह्याकाः साहित्य ख्यलय् धस्वायेगु तातुनाच्वंपि च्वमिनिगु नुगःखँ खः थ्व । उकिं थन थथे न्ह्यब्वयेमाःगु, ताकि भासन यानाः सुपाँचय् महल छुइपिं साहित्य महारथिपिंसं थ्व खँ थब्वनेमा । छखे भासन जक यानाः सफू न्यायेगु मिइगुलिइ छुं भूमिका मदुपिं महारथिपिं दु, मेखे यक्व नमवासे च्वमिपिनिगु सफू थम्हं ध्यबा तयाः प्रकाशन यानाबिइपिं पिकाकःत नं थन दु। सुयागु खँ महत्वपूर्ण जुइ?

खँ दिउगु मदुनि । ब्वँमिपिनिगु त्याजीगु लिसः मवःनि । सफू थिके जुइ लाकि दनी धइगु आःया न्ह्यसः वये न्ह्यः मेगु हे न्ह्यसःया लिसः वये मानि । व खः – सफूया मू दइ लाकि मदइ? सफू धइगु च्वयाः, प्रेसय् छापे याकाः सितिं इनेगु वस्तु खःसा मेगु हे खँ जुल । अथे जुइबलय् सफुलिइ मू तयेगु हे नं अपराध धकाः घोषणा यायेमाली, मखु धइगु खःसा सफूया मू गुलि तुइ अले सुनां च्वःगु गज्याःगु सफूया मू (खालि गुलि पेज दुगु मखु) गुलि जुइमाः धइगु खँया निर्धारण च्वमिया स्वविवेकं याइ । थ्व न्हापा दि काठमाडौं पोस्ट व दि हिमालयन टाइम्सया थज्याःगु प्राइस वारं निर्धारण याइगु खँ मखु ।

दकलय् न्हापां नेवाः समाजयात नेवाः सफू माः धइगु स्थापित जुइमाल, सफू च्वइम्हस्यां हावा स्यनाः च्वयाच्वंगु मखु धइगु स्वीकार जुइमाल । अथे जुल कि सफूया मू दयेमाः धइगु खँ पिज्वइ, अले नेवाःतय्गु गुलि खर्च यायेगु हैसियत दु धइगु खँया विश्लेषण यायेगु ज्या जुइ । मखु धइगु खःसा दँय्दँय् पतिं भ्वय् न्यायेकेफुम्हस्यां छगः बियर  बराबरया मू वंगु सफूया मू थिके जुल धायेगु धइगु थः नेवाः जुयाच्वनागु म्हसीकायात थुकलं बिउगु धकाः थुइकेमाली । उमिसं सफू थिके जुयाः मन्याःगु अले दनकि न्याइ धइगु नं खनेमदुनि, अले दंगु सफू दक्वस्यां न्यानाः ब्वनी, सफू थिके जूगुलिं हे जक मन्याःगु धइगु नं स्वयेमानि । अथे मखुसा बरु नेवाः समाजयात सफू धइगु हे म्वाः धायेगु खःसा च्वमिपिंसं थःथःगु च्वसा त्वःथुली, नयेगु त्वनेगु द्यनेगु यानाः जीवन हनी । खँ फछ्या ।

https://nepalbhasatimes.com/24691