प्लूएजेकया पुलुपालु

नियात्रा
राजेन मानन्धर
बाःछि ल्यं दनि जिगु फ्रान्स यात्रा । नेपाः लुममनीगु ला खँ हे मखु तर न्हूगु फय् व लखं जितः सःता च्वन । जिगु यात्राया बछि व म्हगसय् म्हनेगु थज्याःगु ग्रेजिल्योंया महलय् फुत । महल थः हे छगू फाय्न्तासि उपन्यासया सेटिङ स्वयाः कम मजू, उकिसं चाःला महिलागु मखु अन नं, न्हियान्हिथं अन थन धकाः टुरिस्ट दयेकाः जिमित व एसि दूगु गाडिइ तयाः न्हियान्हिथं हे यंकाच्वंगु खः, क्यनाच्वंगु खः । तर नं आः धाःसा पेरिस स्वयाः यक्व हे तापाक्क, समुद्रया सिथय् वनेत्यना ।


सर्गतय् सुपाँय् सापाँय् खनेमदु । यचुसे च्वं । निभाः जरक्क त्वयाच्वन । मोहनीया निभाः अथे ला खःनि, स्वयेबलय् क्यातुथेंच्वं, पलख फ्यतुलकि भाजंथें पुइयः । अथेसां छकः निभालय् फ्यतुनाः भ्वगत्या वालानयेथें जुयाच्वन । थःगु मतापय् कार न्ह्यानाच्वन । कारया झ्याः चायेकाः फतिंफतले फय् दुकयाच्वना । ल्हाःछपा पिकया, ल्हाः हे स्वहायेका यंकी थज्याःगु फय् । फ्रान्स धालकि हे फय् थें च्वं । फसं दाःगु नं चुप्पा नःगुथें, मतिना धइगु हे अज्याःगु का, यः जक धा, हि झ्वःझ्वः वयेक नुगःचु हे चफुना यंकूसां बिइमखु धाये मफइगु । थन नं मतिना यात जितः फ्रान्सया फसं । छगू फ्रान्सं मेगु फ्रान्सय् वनाच्वना — ग्रेजिल्योंनिसें प्लूएजेकतक । छगू ला छगू हे खः तर छगू हे देय् जूसां व पेरिसया फसं कःगु गां, थ्व समुद्रया लखं म्वःल्हुइखंगु गां । आकास व पाताल ।


अपाय्हाकःगु राजमार्गया सिथय् गनंगिनं जक छेँचात खनेदु । कतांमरिया छेँ थेंज्याःगु छतँ जाःगु छेँया देशय् जि बैंकय् ध्यबा त्याय्कयाः न्हय्त जाःगु छेँ दनाः थःत बइगलय् कुनातइपिं मनुत च्वनीगु देशं वयाच्वना । उमिसं जितः गिजेयानाच्वन । छिमि सर्गया सासः नं ल्हायेम्वाःला ? धकाः, बालं तयाः थःगु धुकू जायेका च्वना कि थःगु छेँ मेपिन्त बिया थःत उमिगु छेँय् बालं तयातया ? धकाः । मनूतय्सं छेँ दनेसयेकूगु हे स्वतन्त्र जुइमययाः, थःत कुनेथाय् मदयाः, छेँय् ल्वापु मजुयाः ।


अन पुलुक्क पालुक्क खनेदयाच्वंगु छेँत दक्व छतजाः नितजाः जक । उमि ध्यबा मदयाः जक चिचीखा छेँ दनाः च्वनीगु जुइ ला? सभ्यताया खँ ल्हायेगु खःसा झी हे खः छेँय् दुहाँ वनेबलय् अन्यानाः वनेमाः धकाः लुखा चिजाः याइपिं, बहालय् क्वाःपाः द्यः स्वयाः तजाःगु छेँ दनेमदु धकाः नियम दयेकूपिं, तर थौं सुं पाहाँ वलकि न्हय्त जाः स्वहाने कुहाँ वयाः खापा चायेकाबिइमाःपिं, कि खिपतय् ताःचा चिनाः तुङरुङ्क क्वफानाहइपिं जुइधुन । झीगु संस्कृति धइगु सफुतिइ ब्वनेगु छता म्वायेगु मेता । झी खँसःद्यः जक ।


२०१२ या अगष्ट १८ थौं । लगभग ६ घण्टाया ड्राइभ धुंकाः ग्रेसिल्यों स्वयाः लगभग ४०० किमी तापाःगु थ्व उत्तर पश्चिम फ्रान्सया समुद्रया सिथय् च्वंगु चिकीचाधंगु शहर प्लूएजेकय् थ्यन । थ्व चिकीचा धंगु तटीय शहर वा उमिगु भासं धायेगु खः सा गांया थःगु महत्व दु, एतिहासिक व पर्यटकीय दृष्टिकोणं । जिगु मन चंचं धयाच्वन, जि आः थौंया बेलायतयात बेलायत दयेकूपिं ब्रिटोनत नापलाःवनेत्यना ।


गाडी ध्वाचाक्क दिकूबलय् झसंग वन । मेगु हे संसारय् थ्यनाच्वन जि ला । गन गन ।
“बांलाक न्ह्यः वल ला?” डेनियलं हायेकेथें धाःबलय् तिनि जिं सिल, जि ला लँ दुछि द्यनावःम्ह जुयाच्वन का । मिखा छकः गिलिगिलि याना, खापा चायेकाः पिने दनास्वया । न्ह्यःसूचाःनि, इक्कुसेच्वंथें जुयाच्वन । प्लूएजेकया सिचिगु फसं जितः लसकुस यात । ५ बजे जुइन तर त्वाल्ल निभाः त्वयाच्वंगु दु । थ्व थाय् फ्रान्स हे खःसां गन गन मेथाय् । फसय् नं मेगु बास्ना, निभालय् नं मेगु लुमु — दक्वं चं चं धाः । जि वया प्लूएजेक चंचंधाःगु ला, प्लूएजेक थ्यना जिगु नुगः प्याखं हूगु ला । थनया सिचुइ मेगु सवाः दु, छगू न्हूगु स्पूmर्तिया गुंगू थनाथें, नस्वाः थनाथें, मतिनाया गामय् थ्यंथें, ससलय् थ्यंथें, चाहिनाच्वंम्हसित काःवयागुथें । स्वांक्यबया दथुइ ग्वतुलाच्वगुथें थ्व प्लूएजेक । छेँचात झ्वःलिक्क थःथःगु बगैंचाया लिउने अनुशासनय् च्वनाच्वंम्ह सिपाहीचातथें थिव्रिmक्क दनाच्वन ।


थन सतिक समुद्र दु । नकतिनि थ्यन का जि फ्रान्सय् । समुद्र मदूगु फ्रान्स छु फ्रान्स । बाछितक समुद्र स्वयेमखनाः मिखाया प्याःचानाच्वंगु, आः गाक्क हे त्वनीगु जुल समुद्र वं । अय् जुयाः का जितः थन छुं दुथें दुथें जुया च्वंगु । सखे समुद्रं जितः सःता च्वनजुइ । लुमुगु निभाः व सिचुगु फय्या दथुइ ल्वापु जुयाच्वन । जितः नितां ययाच्वंगु दु नारांद्यःयात नं अथे हे जुइगु जुइ, लछिमिद्यः व ससुद्यः खनाः ।


तकसं म्हो जक जनसंख्या दूगु थ्व, झीगु भासं धायेत गां धाःसां जिउ । तर थज्याःगु थाय्यात गां धाये मयः झी । पिचुगु लँ, यचुगु फुटपाथ, लँय् गनं भ्वं छकूचा धकाः वांछ्वयातःगु मदु । उकिसं थाय् थासय् गाडि पार्किङ यायेगु थाय्, मस्त म्हितेगु पार्क, अले उखेवनेगु थुखेवनेगु चिं दूगु ग्वरः । झीथाय् राजधानी शहरय् न्र मदु थज्याःगु व्यवस्था ।


डेनियलं झीगु सम्मेलन प्लूजेकया एस्पेरान्तो भाय् ल्हाइपिनिगु अन्तर्राष्ट्रिय मुनाज्या ९च्भलअयलतचभक क्ष्लतभचलबतष्यलबभिक मुभकउéचबलतय मभ एयिगéशभअ० जुइगु थनया सभागृह थ्व हे खः धकाः नापसं च्वंगु छेँ क्यन । गाडी पार्किङय् मिलेयानाः तयेधुंकाः जिपिं दुहाँ वना, सु सुु म्हसिउगु अले म्हमसिउगु ख्वाः खनी धकाः आसाकुति जुयाः । दुहाँ वनेवं दक्वस्यां जिमित लसकुसयात ।


अपाय्सकं आधुनिक मखुसां चक्कंगु उमिगु सिटिहल । यचुसेच्वं । तःधंगु चीधंगु सभा समारोह यायेत गाःगु प्यसः न्यासः मनूत न्ह्यंगु उमिगु सामुदायिक भवन । छखे प्रशासनिक ज्याकूत, मेखे तःधंगु हे किचेन । शायद यःमरि म्हयाः मुंकागु ध्यबा सदुपयोग जूगु जूसा झीगु नं अज्याःगु हे छगू दबूछेँ धस्वायेधुंकल जुइ येँय् । लय् निकः सां साहित्यिक, साँस्कृतिक वा धार्मिक ज्याझ्वः न्ह्यानाच्वनजुइ झी नं ।


नेपालं विशेष पाहाँ वइगु धकाः सिउ उमिसं, सु धकाः म्हमसिउ । फुक्क जितः पियाच्वंपिं, जिं ज्वनावयागु छफासः नेपाः पियाच्वंपिं । वनेवं जितः नापलाकाबिल ग्वारामाराम्ह झँक्लाउड दुब्वायालिसे, जितः फ्रान्स वयेत बछि खर्च तयाः सःतूम्ह व । दुब्वायात नापलानाबलय् व ला न्हूगु जीवन नापलाःगुथें लय्ताल । वयागु हे प्रयासं जनस्तरं येँ व प्लूएजेकयात तःकेहेँ शहरत धकाः घोषणा यानाः फयांफक्व फ्रेन्चतय्त येँदेय् लिसे म्हसिका बिइगु वयागु कुतःयात झी जनतां नं भागियायेमाः । थौंकन्हय् वं हे थ्व प्लूएजेकया ज्याझ्वःया संयोजन यानाच्वंगु खः ।


जि च्वनेगु थाय् अनया सिटीहलया नापसं छेँदुम्ह रोजर इयनयाथाय् मिलेयानातःगु जुयाच्वन । व नं नेपाः वयेधुंकूम्ह जुयाः वया नं नेपाःमित धालकि थःथें च्वनीगु ।


वयाथाय् जि न्हय्नु च्वनेगु जूगुलिं आवंलि अनया ज्याझ्वः क्वमचाःतले जि वयागु जिम्मा जुल । डेनियलया कारं जिगु लगेज लिकानाः वयागु तग्वःगु गाडीइ तल अले जितः वयागु छेँय् नु धाल ।
“आः छिगु स्वास्थ्य गय्च्वं?” जिं खँ ब्याका ।


“न्हापास्वयाः बां हे लाः धायेमाः,” वं बःचा हाकलं लिसः बिल ।


वयागु लिसलं धयाच्वंगु दु, वयागु स्वास्थ्य बांमलाः धकाः । ख्वाः ह्याउँसे च्वं, ताल्लां नं भचा स्यें स्यें वः वया । चिकुलां गुलि हायेकीगु जुइ वयात ।


पलख समुद्रपाखे कुहां वनेवं वयागु छेँ थ्यन । समुद्र खनेदइगु विशेष झ्याः दूगु तलय् च्वंगु कोठा जिगु लागि फ्यानातःगु जुयाच्वन । जिगु सामान कोठाय् तयेकेबिल । अन दूगु लुखा स्वयाः तपाःगु न्हाय्कंझ्याः न्ह्यःने फ्यतुना । समुद्र छगुलिं जिगु न्ह्यःने — झ्यालं तुति पिने छ्वयाः समुद्रय् थुनातय्मास्ति वल, लासाय् ग्वतुलाः चागःचां कयेकाः धुम्प्लुंग धुम्प्लुंगया संगीत न्यनाच्वने मास्ति वल ।


रोजर नापं लिहां ला वया तर छु छु मगाःथें जुयाच्वन । व आः न्हापाथें मखयधुंकल । वयागु म्हुतु बरः तयेयंकातःगु दु । शायद उमेरं । लिपा वं थौं बहनी हे अनया मेयर व मेमेपिं पाहाँपिं लिसे उद्घाटन जुइगु धाःगुलिं हानं मोटर चाःहीकाः छेँय् वनाः नेपाली लंसुरुवाः फिनाः हे जक कार्यक्रम स्थलय् वना । हल स्वस्वं जि न्हापा हे अन गबलें थ्यनेधुंकूगु थें च्वन ।


झिंखुक्वःगु एस्पेरान्तो अन्तर्राष्ट्रिय मुँज्याया उद्घाटन सत्रया तयारी जुइधुंकल । “नेपालय् लसकुस” धइगु सन्देश दूगु ब्यानरत उमिसं हे अन ब्वयातल । जिं उमित लसकुस, उमिसं जितः लसकुस । थ्व दक्व ज्याझ्वः हे जिं आयोजना यानाथें ताल । जिगु महत्व अन दत छाय् धाःसा जि छम्ह नेपाः अन, जि छम्ह जक नेपाः अले जि नेपाः जक । मनूत धमाधम वयांच्वन । छम्ह छम्हलिसे म्हसिका कालबिल जुल । झँक्लाउडं वं म्हसिक्वसित जिगु परिचय बियाच्वन, अनया सम्माननीय पाहाँ कथं । जिगु न्हाय् तपुया वल ।


जितः व ब्राजिलयाम्ह इगोरयात पाहाँ धकाः न्ह्यःले डायसय् फ्यतुकल । धाधां अन सछिं मयाक्क मनूत जायेधुंकल । चिकूचा धंगु हलय् फ्रान्स, ब्राजिल लिसें नेपाः नं न्ह्यन । मन गाःसा थाय् गाहे गाः नि ।


ई त्ययेवं अनया मेयर ज्याक म्यागो वल । मसः मसः एस्पेरान्तो भासं जिमित अभिवादन यात अले थथे थीथी देय्या थीथी थासं प्लूएजेकय् वयाः थुगु मचागु शहरया इज्जत तयाबिउगुलिं सुभाय् द्यछात । जिगु छ्यनय् ब्रिटान्याया ध्वाँय् दूगु परम्परागत तपुलि च्वंवल, मेयरया ल्हातिं पुकाबिउगु लुमन्तिया चिं जुयाः । अन ज्याझ्वलय् फ्रेन्चत लिसें जर्मनी, इटली, बेल्जियम, रोमानिया, हंगेरी व ब्रजिलयापिं नं सहभागीत छसः जुयाः दं वल, छगू भाय् जुयाः भुं वल ।


ल्याय्म्ह व न्हून्हूगु ज्यायात प्रोत्साहन याइम्ह व मेयर थम्हं नं एस्पेरान्तो भाय् सयेकातःगु जूगुलिं जिमिगु अन्तर्राष्ट्रिय भावनायात सहज रुपं स्वीकार यानातःगु दु वं । बांलाःगु नेतृत्व दतकि शहर ला छु देय् हे बांलाःयेत ई म्वाः । बांलाःगु भावनां बांलाःगु अप्वयेकी, बांमलाःगु भावनां बांमलाःगु । दक्व भावना हे ला खःनि, विकास नं विनाश नं ।


पालंपाः नवायेगु पाः वल । जिगु नं ला पाः वयेमाल । जिं छु धायेगु, जिं थपाय्जिगु ज्याझ्वलय् नेपाःया प्रतिनिधित्व यायेदयाः लय्ताः अले थ्व छवाः या दथुइ थी थी देय्या थी थी संस्कृतिलिसे भ्यलय्पुनाः छम्हसिगु बारे मेम्हस्यां सिइके खनीगु जुया लय्ताः धकाः धयाः क्वचायेका । जिं त्वमफीक छता खँ धया, “येँ व प्लूएजेकया सम्बन्ध झीसं म्वाकातःसा जक म्वानाच्वनी — छिकपिं जिमिथाय् झासँ, अले जिमित थन वयेगु लँपु चायेकादिसँ ।”


लिसें एस्पेरान्तो स्यने धकाः वयाच्वंपिं हंगेरीया रोधिका व पोल्याण्डया पेर्लां नं थःगु नुगः खँ प्वंकल । उमिसं नं वहे धाल । थथे सछि सछिम्ह एस्पेरान्तिस्तोत छथाय् मुनेगु अले छवाःतक थुभनं गहन अध्ययन व छलफल यायेगु ज्याझ्वः ग्वयाः प्लूएजेकं फ्रान्सया न्हाय् तयाबिउगु दु ।


पिहाँ वयाः दक्व छकः झ्वःलिक च्वना फोटो कायेका । पलख लिपा नयेत्यल । दक्वं हलया लिक्कसं मेच टेबुल झ्वःलाक दयेकातःगु, टेबुलटेबुलय् प्लेट चम्चा, काँटा, चीधंगु चम्चा मिलेयानातःगु दु । दक्वं फ्यतुत, गुम्हं म्हसिउपिं लिसे, गुम्हं म्हमसिउपिं लिसे । गुलिस्यां पुलांपिं पासापिं हानं नापलायेखनाः लय्ताः, गुलिस्यां नकतिनि नापलाःपिं पासापिंलिसे म्हसिका कालबिल यायेखनाः । सुं नयेगु पियाच्वंपिं मदु, नयेगु सुयां वास्ता मदु । थ्व छवाः थन च्वनाज्वःछि गथेयानाः न्ह्यइपुकेगु धकाः खँ मुइकाच्वन, भाजनय् कःनि मुइकूथें । कालांकुलुं सः न्यनेमययाः प्लेट, चम्चा काँटा भुनुभुनु हालाच्वन ।


बल्ल नयेगु वल । फ्रान्सया बेलि, उलिहे शानदार, उलिहे साः । अले हेराथथें चकमकलाःगु गिलासय् ह्याउँगु वाइन नं । ननं न्हून्हूगु सवाः वयाच्वन — नयेगुया नं सवाः, खँया नं ।


थौं अन्तर्राष्ट्रिय सनिल । अथे धैगु अन वःपिं दक्वस्यां थःथःगु देय् वा प्रान्तया संस्कृति ब्वयेकथंया प्याखं हुलेगु वा म्ये हालेमाःगु दिं । च्याताई जूबलय् हलय् मनूत जायावल । दक्वसिके थःगु पहिचान धइगु या गर्व दु । अले उकियात एस्पेरान्तो भाय् मार्फत ब्वयेगु उत्सुकता दु । गुलिं मछाःमछाः, गुलिं च्वय्च्वय्धाः । तर थःके दूगु कला क्यने सुया म्हाःली? जिगु पाः वल, जिं नेपाःया निपु नेपाःया म्येत एस्पेरान्तो भासं हिलातयागु अन न्ह्यब्वयाबिया । संगीत दतकि शत्रुयात नं मित्र यानाबिइ । हालेसःम्ह ला मखु, तर नं उमिगु लापां जितः नं भ्रमया बेतालिं चिनाबिल, जितः नं म्ये हाले सःथें यानाबिल ।


ज्याझ्वः सिधयेकाः रोजरया छेँय् लिथ्यंबलय् लिबायेधुंकल, १३.३० धइगु उलि लिबाः मखु उमिगु लागि । तिमिलाया जलय् खुसिया लबु तिंतिं न्हुयाच्वंगु खनेदनि । बहनी जुलकि समुद्र झं मात्तेजुइयः । न्हूगु थाय्, न्हूगु उत्साह अले न्हूगु लासाया न्ह्यः, याकनं हे घय्पुनाकाल जितः न्ह्यलं नं ।

०००
साभार : पलिस्था ल्याः २६ (ने सं ११३८)

20141024 समुद्रय् तंपिनिगु अंगः

राजेन मानन्धर

गन आइसल्याण्ड, गन फ्रान्स । अय्सां जिगु फ्रान्सं थौं आइसल्याण्ड स्वयाच्वन । फ्रान्सया उत्तर पश्चिमया समुद्रतटीय चिकीचा धंगु गां प्लुएजेकय् चाःहिलेगु झ्वलय् थौं सुथय् आइसल्याण्डया खँ वल । खँ हे दक्वं । म्हुतु न्यात कि थ्यन धयाथें । 

अगस्टया महिना । ताःन्वः धायेगु ला चिकु धायेगु ला । उमि अन ताःन्व धकाः लंचा मदुगु साल्लुगु वसतं थःगु म्ह त्वपुइला धकाः ग्यानाच्वन, जित धाःसा जि जक जिउसा सिलखं भुनाच्वनेथें जुयाच्वन । निभाः ला त्वया हे च्वंगु खः तर ख्वाउँगु फसं हायेकः वयाच्वन । 

न्यागः मोटरय् झिंनिम्ह जिपिं । छगलय् जितः थाय् दत । पलख समुद्रया वँचुगु लःलिसे मिखां मिखां भाय् यानाः म्हिते धुनेवं जिपिं जिमिगु योजना कथं आइसल्याण्डय् न्या लाःवनीपिनिगु लुमन्तिइ दयेकातःगु म्यूजियम (Milmarin – Musée Mémoire d'Islande)य् वना । बस्ती स्वयाः तापाक्क पुलांगु नितचा जाःगु आवासीय छेँ थेंच्वं । चिकिचापागु लुखा, सामान्य स्लेटया ग्वरःपौ, स्वये हे हिसिचा दूगु । तसकं सफा सुघरगु लं फिनातःम्ह अले ख्वातुगु चश्मायात जन्तरथें क्वखायातःम्ह बुराख्वाः वयेधुंकूम्हसित अनया इन्चार्ज दयेकातःगु दु । जितः भचा क्वथीक हे स्वल वं । जिगु छ्यंगूयात स्वःगु जुइ का । म्हतिं २.५ यूरोया टिकट कायेधुंकाः जिपिं दुहाँ वनेखन ।

आइसल्याण्डय् न्या लायेगु लजगा धइगु थ्व लागाया फ्रेन्चतय्गु छगू खायुगु सत्य खः सच्छिदँ पुलांगु । थपाय्जि सभ्यताया दसु जुयाच्वंगु फ्रान्सया जनता जुयाः नं थःगु देसय् यानानये मदु धकाः उमि आइसल्याण्डय् वने माल जुइला? जिं नुगलय् खँ तये मफयाः जेनयात न्यना, “छाय् उमिसं थ्व ज्या ल्यइगु जुइ हला? मेगु अःपूगु ज्या मदुला थन?”

“थ्व लागाय् अबलय् खास विकास मदूगुलिं थन च्वंपिनि मेगु विकल्प मदु । उमि उकिं दँय् दसं यःसां मयःसां आइसल्याण्डय् वनाः न्या लाः वनी,” जेनं लिसः बिल । थ्व खँया उलि सहज रुपं पत्याः याये मफयाच्वन जिं । 

न्ह्यागु सां थनच्वंपिं दँय्दसं जहाजय् मनू मुनाः न्या लायेत आइसल्याण्ड वनीगु छगू हुयाछ्वय ेमफइगु इतिहास खः उमिगु । तसकं प्रतिकूल वातावरण, लांलां तक छु नयेगु छु पुनेगु समस्या, लुटाहात, लानाहयापिं न्या डुबेजुइगु व हानं मेगु दक्व पार यानाः लिहाँ हे वयेत सफल जूसां तःफसं पुइकाः आखिर व हे थम्हं लाये धयापिं न्यातय् आहार जुइमालीगु संभावना । उमिगु सामान्य ल्याःचाः कथं ५०दँ दुने २,००० म्हस्या ला ज्यान हे वन हँ । व सालूगु जनसंख्या दूगु लागां दछिया ४०म्ह मनूयात समुद्रं नुनाछ्वइगु अले थ्व यथार्थयात थःगु मिखां खंकाः नं हानं व हे समुद्रलिसे कुस्ति म्हितेत अने हे वनेगु धैगु उमिगु संघर्षया अज्याःगु बाखं खः गुगु बाखंया अन्त्य गज्याःगु जुइ धैगु बाखंच्वमिं नं सियाच्वनी मखु । अर्नेस्ट हेमिङवेयागु “ओल्ड म्यान एण्ड सी”यागु थज्याःगु संघर्ष । आखिर ज्वनाः लिथ्यनीगु धैगु ला व हे न्याया कँलाय् ला खःनि । थःगु शरीरयात सुरक्षित लितहये खनकि थ्व नं विजय ख उमिगु लागि ।

जिन्दगीइ गबलें न्या लायेगु ज्या छता याये मनं । हिसिचा दुपिं न्यातय्त बल्छि क्यंकाः हे जक जायेकेमाःगु प्वाः मखु जिगु । अथे सां जिं किसिद्वम्बः दनावयाच्वंगु सागरय् न्या लायेत वनाच्वना । जिगु थ्व शरीर छगू नांचा, थ्व जीवन छगू संघर्ष । यःगु जक गन यायेदइ, मयःगु यानाः त्यात धकाः दुनियात क्यना हे च्वनेमाःगु थ्व जिगु ब्वसा जीवन । गबलें ला जि यत्थे यानाः म्वाये खनेमाः जिं । न्या मलासे हने माः जिं । जि समुद्र, नांचा, न्यालायेगु जाः अले जितः हे नुनाछ्वयेत आं आंयाना वयाच्वंपिं न्यादथुइ वाथा वाथा कनाच्वना । बिसिउँ वनां गन तक वने जि । आखिर कि जि न्याया आहारा, कि न्या जिगु अहारा ।

उलि चिकूगु थासय् नं स्वयेगु बस्तु मन्ह्यं मन्ह्यं क्वचिनातःगु दु । अबलय्या न्यालाइपिन्सं छ्यलीगु जहाजया मोडल, ज्याभः, लाकां, सम्बन्धित फोटो व मेमेगु सामाग्री अले अबलय्या समाचारपत्र आदिया कटिङत अंगःया बोर्डय् तिकातःगु दु । तलय्या छगू शोकेशय् पियर लोतें ९एष्भचचभ ीयतष्० सन् १८८६य् च्वःगु उपन्यास “छम्ह आइसल्याण्डय् न्यालाइम्ह” ९एभअजभगच मुष्कबिलमभ० या निगू प्यंगु संस्करण ब्वयातःगु दु । उबलय्या आइसल्याण्डय् न्या लाःवनेमाःपिनिगु जीवन्त वर्णन दु धाइ उकी । अले उकियात यथार्थ चित्रण मखु वं यक्व च्वय्च्वय् तयाः काल्पनिक खँत नं दुथ्याकातःगु दु धकाः धाइ । गबलें जिं थूगु भासं भाय् हिलातःगु लुत धाःसा ब्वने माली ।

अनया दृष्य स्वस्वं जिगु मिखाय् नेपाःया लाहुरेत लुमनावल । विदेशय् वनाः उमिगु हितया निंतिं हि बाःवयेकःवनीपिन्त नेपालय् बहादुर धायेगु याः । करपिनिगु देसया भिं जुइकेत थःत मिइ उमिसं । कलाःपिनि गःपतय् निपु ततःपूगु सिखः, न्हाय्पनय् धुंग्री अले अज्याःगु हे नितास्वता तिसा कायेत, थः काय्यात लाहुरे जुइगुया रवाफ गुलि दइ धकाः स्यनेत उमिसं थःत लाहुरे दयेकी । मेखे थःगु देसय् यानानयेगु छुं हे मखंसेलि दूगु भचाभचा बुँ, पाखा मियाः सां दलालयात ध्यबा नकाः खाडी मुलुकय् ज्या याःवनी नेपालीत । यौवनं भय्बिउपिं कलाःपिं, तुतांया भरय् म्वानाच्वंपिं मांबौ व आखः म्हसिकेत मिखा बुलुकाच्वंपिं मस्तय्गु म्हगसय् वासः पायेत वना च्वनी उपिं अन थःगु ज्यानया तकं थेगान मदु धकाः सिइक सिइकं नं । आखिर राज्यं थःम्हं भोट कयापिं जनतायात रोजगारया छुं ब्यवस्था यानाबिइमफुत कि विवश जनतां ल्ययेगु थ्व हे विकल्प मखुला? दक्व जनता गन नेतातय् न्हिपं जुयाः म्वायेफइ? आखिर दक्व मनूत गय् आत्मसम्मानयात बरःतयाः करपिन्सं नवाःक्वपतिं लापाथानाः राजनैतिक दास जुइत तयार जुइ?

थौं नेपाःया राज्य जनता विदेशय् ज्या यानाः उलि रेमिट्यान्स हइ, थुलि रेसमट्यान्स हइ धकाः धायेत तयार दु, गुलि मनूत पिने हे सिइ अले म्वानाच्वंपिं नं छुछु कसा नयाच्वन धकाः मालास्वयेत तयार मदु । राज्य धैगु रेमिट्यान्सया ठेकेदार जक जिमि । थ्व खँ थौंतकया निंतिं सन्तोषया खँ खः कि झीगु राज्यं आःतक बम्बइनं वःगु रेमिट्यान्सय् तप्यंक गर्वयानाः भाषण यानाच्वंगु मदु । 

अन स्वस्वं हार्लेया जोडी नं थ्यंकःवल । न्हाचः तिनि वयागु हार्ले डेभिडसन मोटरसाइकलयात जिं थःगु ल्हातिं थियागु । जिमित खनाः उमिसं लसता प्वंकल । उमि थःथःगु धुनय् लानाच्वन, जिपिं थःथःगु धुनय् । दक्व खँ फ्रेन्चभासं जक दूगुलिं अले थ्व विषय जिगु लागि खास रुचिया विषय नं मखुगुलिं जिगु न्हाय्पनय् मथ्यनाच्वन । 

जि छखे क्वथाय् स्वयाच्वना, मेखे क्वथाय् छकलं व मोटरसाइकलय् च्वनावःम्ह मय्जु चिल्लाय्दना हाल । चिकीचा खागु छेँ व मनूत नं यक्व मदुगुलिं वयागु सलं जिमित स्वभाविक रुपं सालाकाल । वया ला लसताया थाःगाः मदुगु जुयाच्वन । जिपिं न्ह्यने वनेसातकि वया लसताया ख्वबि जुयाः बाःवल कय्कुंगु न्यतालय्, वया न्हिले ला ख्वयेला जुल । मिजंम्हस्या थःगु ब्वहले छ्यं दिकाः पलख मनतय्क मिखाया खुसि बाःवंकेबिल । वं मचांनिसें मालाच्वंम्ह वया पाजुपिन्थाय्याम्ह बाज्याया छगू चिं लुत अन । अनया पाइम्पोल धैगु थासं सन् १८९५य् पिदंगु छगू समाचारया कुचाय् वं थः बाज्याया नां अनं आइसल्याण्डय् वनाः तनाच्वंपिनिगु धलखय् खंकल ।

“जिं मचांनिसें न्यनातयागु, जिमि बाज्या अथे आइसल्याण्डय् न्या लाःवंगु हँ तर गुबलेसं लिमथ्यन हँ । जिपिं फ्रान्सया दक्षिण पाखे च्वंवनागुलिं थ्वपाखे ध्यान हे वनेमलात । जितः ख्वये वयाच्वंगु दुलाकि न्हिले वयाच्वंगु दु जिं मसिउ । आः जिं जिमि थःथितियात थ्व खँ कने,” मिखाय् ख्वबि हुहुं वं जिमित धाल, अले जिमित दक्वसित सुभाय् नं बिल ।

जिमिसं वयागु सफलतायात भिंतुना, अले थः पूर्वजयात थुकथं लुमंकूगुलिं सुभाय् द्यछाना । थ्व मिशिनया देसय् थःत बुइकूपिं मांबौया नां तक ला लुमंकीमखु बाज्या अजिया सराद लुइगु धैगु ला समुद्रय् मोती लुइथें ।

स्वस्वं उलि हिसिचा दयेक त्वयाच्वंगु निभाःयात सुपाचं घय्पुनाकाल । अनं जिमिगु गाडी न्ह्यात । हानं अनया मेगु समुद्री किनारय् दयेकातःगु चर्चया लिक्क च्वंगु छगू सामान्य सिइपिं थुनेगु थासय् थ्यन । छगू तःधंगु बगिंचा । बाबांलाःगु स्वां, सिमा । जिमिगु ध्यान वन अनया छगू तःहाःगु अंगलय् । अन तानातःगु भुयुगु ग्रेनाइटया ल्वहँपतिइ च्वयातःगु दु — समुद्रय् तंगु अंगः (Mur des disparus en mer) ।

निभाः मत्वः, वा वइथें वइथें जुयाच्वंगु सुपाचं भुनातःगु सर्गःया पृष्ठभूमिइ जिमित व नवायेमफुगु नां धलखं छुं छुं खँ धयाच्वंगु दु । वा वयेमफु, सुपाँय्याके पृथ्वी पूmचायेकत माक्व ख्वबि दुसां ख्वयेमफु । सर्गतय् इगःमिगः जुयाच्वंगु हाकुगु सुपाचं जिमित लुमंका बियाच्वंगु दु हानं व आइसल्याण्डया दर्दनाक अतीत । तःजाःगु अले तःहाकःगु अंगः, उकिइ हाकुग ततःपाःगु ग्वरः, ग्वरलय् लुमंकेबहपिनिगु नां धलः । सुं पार्टीया नेतायात चुनाव त्याकेगु, मयःम्हसित दायाछ्वयेगु ल्वापुइमखु, जीवनलिसेया संघर्षया मैदानय् शहादत प्रपाप्त याःपिं । अनया व अंगलय् हाकुगु ल्वहँ वा सिँपुतिइ झ्व झ्वः मनूतय्गु नां तयातःगु दु अले साल नं, लाःसा मनू तंगु साल जुइ —१८५३, १८५९, १८६३...। न्हापांगु ल्वहँपतिइ धयातःगु दु सन् १८५२ निसें १९३५ तकया दुने तंपिं मनूतय्गु लुमन्तिइ दयेकातःगु व स्मारक धकाः । 

झीथाय् नेपालय् नं आपालं मनूत मदुगु दु, तंगु दु । शसस्त्र द्वन्द्व कालय् लानाः झिंस्वद्वलं मल्याक्क मनूत सिनावंगु दु । मेगु तंपिं मनूत न्याद्वलं मयाक्क दु धकाः धयाच्वंगु दु । राज्य पक्षं स्याःसां जनता सिइगु, विद्रोही पक्षं स्याःसां जनता सिइगु । म्वातले जनता दक्वस्यां , सितकि जनता सुयां मखु । लोकतन्त्र वल धाल, गणतन्त्र वल धाल तर थः मां, बौ, दाजु किजा, तःकेहेँ वा काय्म्ह्याय् तंकाच्वनेमाःपिन्सं जिमि थ्व थ्व तन धाये फयाच्वंगु मदु, धाःसां धाःगु सः स्वयाः सत्ताय् च्वंपिनिगु न्हाय्पनय् तयातःगु चिकंया तौल अप्वः । युद्ध दिउगु नं न्यादँ दत । तर उमित मालेगु आँट दुपिनिगु सरकार मवःनि । सत्ताय् वनेवं सुनां यानाः अन थ्यन धैगु ल्वमनेगु जिमि नेपाली नेतातय्गु वासःयानां मलनीगु पुलांगु रोग । थ्व हे कारणं थौं युद्धकालय् सत्ताया हतियारं व योद्धाया हतियारं थ्व थ्व मनूत सित धकाः छगू हे सपूm जुयाः पिहाँ वये मखनाच्वनतिनि । अथे धैगु देश युद्धय् हे तिनि । मखु धैगु जूसा कमसे कम छम्ह मनूया ज्यान बराबरया योगदानया पलेसा छपाः ल्वहँपौ नं बिइ मथ्याःला? उलि नुगः चकं नं मजूसा सत्ताय् थ्यनेवं काक्वपाक्व जुइगु खःसा व ला युद्ध मजुल ।

म्हुतु खाइसे च्वना वल । लह्वये थें जुयावल । स्वांक्यबया स्वां नं कँमा थें च्वना वल । घारांघुरुं न न्यानाः वाफय् वइला थें जुयावल । लापचा ब्वयाब्वया जुयाच्वंगु नं छाःकीथें, म्ह छम्हं वाइँया वाइँया वल । म्हय् फ्वतःफ्वतः वःथें । च्वनाच्वनाथें च्वने मछुनावल । याकनं वनेदुसा जिउथें । जितः नेपालं सःता हल । 

Published in Sundhya Times New Year Suppliment 2014 10 24

20130913 ब्रिटोनतय्गु मांभाय्या संघर्ष

नियात्रा

राजेन मानन्धर

जिं उमिके न्यनागु थुलि हे जक खः — “छिमिगु मां छिमित छाय् यः? गुलि यः?”

अन वःपिं अधिकांश सहभागित बिट्रोनत खः उमिगु मांभाय् बिट्रोनी खः । उमिसं थःगु नुगलय् दासिवयाच्वंगु खँ छसीकथं कन । थ्व  जिगु फ्रन्सय् लछि च्वनागु शायद दकलय् नुगलय् थिउगु दिं जुइ । जिं जिगु एस्पेरान्तो क्लायसय् च्वनीपिं करिब १८म्ह फ्रेन्चतय्के उमिगु मांभाय्प्रतिया मतिना भय्बियाच्वंगु खना । फ्रान्सय् थःगु भाय् न्हनावंगु स्वयाच्वनेमाःपिं फ्रेन्चत उपिं । प्रसंग जि २०१२या अगस्टय् फ्रान्सया प्लूजेकय् जूगु एस्पेरान्तो भाय्या अन्तराष्ट्रिय ज्याझ्वलय् ब्वतिकाःवनाबलय्यागु । 

ब्रेटनी भाय् धइगु फ्रान्सया उत्तरपश्चिमया ब्रेटान्या प्रदेशय् ल्हाइगु छगू भाय् खः । थ्व जात कथं ब्रिथोनिक भाय् अन्तरगत लाः, गुगु थन ग्रेट ब्रिटेनं अर्मोनिका जुयाः थन न्हापांगु मध्ययुगया प्रारम्भपाखे बाय्हिलावःपिं ब्रेटोनतय्सं ज्वनावःगु जुयाच्वन । वेल्श व कोर्निश थें मेमेगु ब्रेथोनिक भाय्त थें थ्व नं इन्सुलर केल्टिक भाय्या रुपय् ब्याख्या यानातःगु दु । 

पुलांगु ब्रेटोन भाय् ९औं शताब्दीइ हे खने दयेधुंकल । १२औं शताब्दीइ तक थ्व उच्च वर्गया भाय् जुयाच्वन । अनं लिपा पश्चिम ब्रेटोनय् थ्व सर्बसाधारणया भाय् जुयावन । राजकाजय् ल्हाः तयेगु महत्वाकांक्षा दुपिं उच्चवर्गयापिन्सं बिस्तारं फ्रेन्चभाय्यात नालायंकल । ब्रेटनीया महारानी (डचेसंं) न्हापा तक लिखित भाय्या रुपय् ल्याटिन छ्यलाच्वंगु खःसा १५औं शताब्दी निसें फ्रेन्च छ्यलाहल । राजनीतिया स्वहाने गयाः सम्पन्नता व प्रतिष्ठा मालीपिन्सं फ्रेन्चया स्वहाने गइगु जुयाः फ्रेन्च भाय् झं झं ब्यापक जुया वन ।

फ्रान्सया राजतन्त्रं अनया चिचीधंगु समुदायया भाय्यात मययेकू बरु बुलुहुँ सरकारी ज्याखँय् फ्रेन्च मदयेकमगाःगु यानायंकल । मेखे क्रान्तिया इलय् मनूतय्सं प्रान्तीय भाय्या पलेसा फ्रेन्च भाय्यात ययेका यंकल, उमि बिचाः कथं अबलय्या प्रतिक्रियाबादीत व राजाबादीतय्सं प्रान्तीय भाय् ययेकाच्वंगु दु । अबलय्या क्रान्तिकारीतय्सं ला सामन्तत व रुढिबादीतय्सं ब्रेटोनी भाय् ल्हाइ धकाः धाइगु । 

लिपा जुजुं मनूत ययेकं मययेकं थ्व थःगु मां भाय् पाखें तापाना वन । थुकिया हे लिच्वः कथं सन् १९६० तक नं अनया राज्यया ब्वनेकुथिइ ब्रेटोनी भाय् ल्हाइपिन्त लज्जित यायेगु ज्या जूगु खः ।

सन् १९५० जःखः तक हे नं झिगू लाख भाषाभाषीत दु धयातःगु थ्व भाय् ल्हाइपि २१औं शताब्दीया न्हापांगु दशकय् थक थ्यंबलय् निगू लाख जक ल्यन । उकिसं उपिं मध्ये ६० प्रतिशत स्वयाः मल्याक मनूत ६० दँ स्वयाः च्वय्यापिं जक दु । २०औं शताब्दीया शुरुइ तक नं ब्रेटान्याया दक्षिणी भेगय् अनया जनसंख्याया बछि मनूतय्सं ब्रेटोनी भाय् जक सः । अनं निसें अन ब्रेटोनी भाय्या अवतरण शुरु जुल । आः संभवतः अन थ्व भाय् जक ल्हाइपिं मनूत सुंहे मदयेधुंकल । सन् १९९७य् याःगु छगू सर्वेक्षण कथं अन थ्व भाय् ल्हाइपिं ३००,००० मनूत दु धैगु तथ्यांक पिकात । आः १५÷१९ दँया युवापुस्ता दुने थ्व भाय् ल्हाइपिं तसकं म्हो जक पिहाँ वःगुलिं थुकियात तनावनेत्यंगु भाय् धकाःधयातःगु दु । 

थ्व भाय् मदयेकाछ्वयेगुली थनया स्कूलतयेगु नं यक्व भूमिका दु । बिसौं शताब्दीया शुरुवात निसें थ्व भाय्यात धक्का लाःवल । १९१४ निसें स्कूलं अन मस्तय्त थःगु मांभासं खँ तक हे ल्हाके मबिल । उमित सजाय बिइत धकाः अन उमिगु परम्परागत सिँया लाकां हयातःगु दइ । मांभासं खँ ल्हाःगु तालकि अनया शिक्षक शिक्षिकापिन्सं उमित व लाकांया माः दयेका क्वखाकातइ, मेपिं मस्तय्सं वयात वेँ हायेकेथें हायेकाच्वनी । अले व मचां मेम्हस्यां ब्रिटोन भाय् गबलय् ल्हाइ धकाः पियाच्वनी । जब वं मेम्हस्यां मांभासं खँल्हाःगु ताइ, वं थम्हं क्वखायातयागु लाकांमाः वया गबलय् तयाबिइ, थःगु पाः ब्यनी । हानं व मचां थ्व हे ज्यायात निरन्तरता बिइ । धयाच्वनेम्वाः थ्व छगू कथंया मानोवैज्ञानिक ख्याच्वः खः अले जिन्दगीभर थ्व भाय् ल्हायेमखु धकाः मस्तय्त पाःफयेकेगु छगू अचूक जुक्ति नं खः। राज्यं झी थाय् थें तप्यंक थ्व भासं च्वीपिन्त चित्तधर दयेकूगु ला खनेमदु तर थज्याःगु अवस्थाय् मस्तय्सं थ्व भाय् ल्हायेगु त्वःता वनीगु स्वभाविक जुल । अले थुकिया लिसें छेँय् मांबौपिन्सं नं थः मस्तय्त थःगु भाय् मल्हाकेगु पाखे बःबिल । छखे स्कूलय् मस्तय्त मानसिक कसा, मेखे धिब्न्यागः ध्यबा ज्याख्यलय् मदुगु भाय् मस्तय्त बोझ जुल धकाः तायेकीपिं मांबौपिं नं अप्वः दया वल । 

जेनं धाल, वया मामं ला ४० दँ तक मुद्धा म्हितल, मस्तय्त कमसेकम स्कूलय् मांभासं खँ ल्हाकेबिउ धकाः तर सुनुवाइ मजू ।

मेखे विशेषयानाः सरकारी प्रशासन व मेमेगु लगजा याइपिन्सं वा यायेगु लक्ष्य ज्वनाच्वंपिन्सं थःगु भाय्यात पंगः तायेकाः गौरवकासाथ त्वता यंकल । पदया लोभय् मनूतय्सं थःगु अस्तीव मियाछ्वत । थ्व खँ नेवाःतय्गु सन्दर्भय् हे धाःसां यक्व पाइमखु ।

आः थ्व भाय् ल्हाइपिं मनूत म्हो जुयावनाच्वंगुलिं युनेस्कों नं थुकियात संसारया खताराय् लाःगु भाय्तय्गु मानचित्रय् ९ब्तबिक या तजभ ध्यचमिुक ीबलनगबनभक ष्ल म्बलनभच० तयबिल । अले तिनि अनयापिं मनूतय्सं वाःचयायेकल भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ धैगु ।

थन नं भाषिक चेतनाया जः लूगु यक्व मदुनि । सन् १९२५ य् प्रोफेशर रोपाज एमोनया कुतलं ग्वालम धैगु पत्रिका पिहाँवल । निगू दशकतकया अथक मिहेनतयात वं । थी थी विधाय् थ्व भासं मौलिक साहित्यया सिर्जना जुल, अले विश्व विख्यात अन्तर्राष्ट्रिय साहित्यिक कृतित थ्व भासं अनुवाद नं याकेगु ज्या जुल ।

सन् १९७७ तक थ्यंबलय् अनया अर्धसरकारी डिवन स्कूलय् ब्रेटोनी भासं स्यनेगु ज्या शुरुजुल । थ्व अभियान अन्तर्गत हजारौं मस्तय्सं थ्व भाय् सयेकेखनाच्वंगु दु, स्कुलया पाठ्यक्रम दुनेच्वनाः । 

उलि जक मखु, थीथी कमिक्सत थ्व भासं पिदंगु दु, रेडिओ केर्नथेंज्याःगु छगू निगू रेडिओं ब्रेटोनी भासं ज्याझ्वः बियाच्वंगु दु, छगू निगू टेलिसिरियल नं थ्व भासं हिलाः क्यनेगु यानाहःगु दु । आः थ्व उमिगु लागि हिराथें मूल्यबान् जुयाच्वंगु दु । पिनें वःपिं सुं नापलातकि थज्याःगु खँ त्वःमफिक्क कनी ।

न्हापा न्हापा उमिगु सहित्य विकास जूगु खःसां लिपा जूलिसे सिर्जना छ्वासुयावन — च्वःमदु धकाः मब्वन, ब्वंमदु धकाः मच्वल । आः अन ब्रेटोन साहित्यया छगू सिमित परम्परा न्ह्यानाच्वंगु दु । ततःधंगु सफूपसलय् नं ब्रेटोन भाय्या अलग्ग दराज सजेयानातःगु दइ, पसलय् वंपिनि निगू प्यंगू ब्रिटोन भाय्या सपूm न्याय, अले व दराजया लिक्क च्वनाः पासायात फोटो कायेकी । अनच्वंपिनि थः ब्वनेसःसां मसःसां निपाः प्यपाः ब्रेटोनी भाय्या सफू थःगु छेँया दराजय्, लाइब्रेरीइ सजेयानातयेगु यात तःधंगु गर्वया विषयया रुपय् काइ, कन्हेकंसा थ्व सपूm दक्व ब्वनेमानि धकाः धयाच्वनी । थः ब्वने हे मसःसां पासापिनिगु छेँय् वनीबलय् अनया बुकर्याकय् पतिंचा वालाः न्यनी ब्रेटोनी भाय्या सफू मतया ला? अले मदु धाल कि तसकं मभिंम्ह, क्वह्यंम्ह व गैरजिम्मेवार नागरिकया रुपय् प्रस्तुतयाइ , दक्वसिया न्ह्यःने । 

थौंकन्हय्या ब्रेटोनी भाय् न्हापाया मूल भाय् स्वयाः यक्व पायेधुंकल । आः ला पुलांगु ब्रेटोनी भाय्या छुं छुं खँग्वः जक दनि आधुनिक ब्रेटोनी भासय्, व नं दार्शनिक व वैज्ञानिक खँग्वःया रुपय् । 

संघर्ष अझं सिमधःनि । थौं नं अनया राज्यं थःगु संविधानया निगूगु धारा यात हीकेत तयार जुयाच्वंगु मदु, गुकिया कथं व गणतन्त्रया भाय् फ्रेन्च जुइ धकाः धयातःगु दु । अथे जुइगुलिं न्ह्याक्व भाय् ल्हाइपिं दुसां थ्व भाय्यात खतराय् लानाच्वंगु भाय् धकाः हे धयातःगु दु । 

८० दुम्ह ग्याब्रिएलं तछ्यानाः धाल, “जिमिगु भाय् धैगु जिमिगु प्राण खः । थ्व मदयेकं जिपिं म्वायेफइमखु ।”

उमिगु मांभाय्या हबिगत, मतिना व हानं भाय् म्वाकेगु प्रविबद्धता खनाः जिगु नुगः पलख द्रविभूत जुल । जि छकलं थःगु देसय् थ्यन । थःगु भाय्या पुनर्जागरण कालया महारथीतय्गु किपा जिगु मिखाय् लुत, अले थौंकन्हय् भाषासेवाया नामय् जुयाच्वंगु आन्दोलन व उकिया लिउने सुलाच्वंगु पदया राजनीतिया प्याखं लिसा लिसा कयाः वयाच्वन ।

आन्दोलन झीथाय् नं मजूगु मखु । थौ म्हिगः जक जूगु नं मखु । झीगु भाय्या आन्दोलन शुरु जूगु पण्डित निष्ठानन्दया एकविंशति प्रज्ञापारमिता (नेसं १०२९) निसें कायेगु खःसा झीसं झीगु मांभाय् म्वाकेगु आन्दोलन यानागु १०४ दँ दत । थुकिया दुने गुलि सपूm पिदन जुइ, पत्रपत्रिका पिदन जुइ, गुलि स्यां म्ये हाल जुइ, गुलिस्यां प्याखं हुल जुइ । अझ गुलि संघसंस्थात नीस्वन जुइ, ग्वम्ह अध्यक्ष जुल जुइ, ग्वम्ह सल्लाहकार जुल जुइ, ग्वःकः चुनाव जुल जुइ, गुलि चुनाव क्वथल जुइ, गुलि गोष्ठी व र्याली जुल जुइ । गुलि चन्दा काल जुइ, गुलि भ्रष्टाचार जुल जुइ । हानं थ्व हे त्वह तयाः गुलि ल्वापु जुल जुइ । 

थुलि मछि जुइ धुंकाः आग्रह, पूर्वाग्रह, द्वेष व दम्भयात छखे तयाः स्वयेगु खःसा झीगु ल्हातिइ छु दु ले? नेवाःभाय् ल्हाइपिं झं झं म्हो हे जुया वनाच्वंगु दु, भाय् न्हनावन, त्वःतेमजिल धकाः भाषण याइपिन्सं थःमस्त लिसे खय् भासं खँ ल्हानाच्वंगु दु, नेवाः भासं साहित्य सिर्जना याइपिं झं म्हो जुया वनाच्वंगु दु, पिकाःगु सपूm न्याःमदयाः छ्लिइ फ्वसाह्वहयेकातयेमाःगु दु, छगू पुस्तां भाय् थः मस्तय्त भाय् मस्यनाबिउबलय् वया मस्तय्सं सयेके ल्हाये धकाः स्वःसां गतिपति मदूगु भाय्या निर्माण जुयाच्वंगु दु । थ्व हे मखुला झीगु सछिदँया उपलब्धि? मंकाःखलःया ज्याकुथिइच्वंगु सिद्धिदासया पोट्रेटं नवाइमखुत, लखुतीर्थय् धंकातःगु जगतसुन्दरया सालीकं स्यंवइमखुत, चित्रधरं च्व धाःवइमखुत । दुपिं पुलांपिनि पुलांपुलांगु बाखं ककं लिमलाः, न्हूपिनि न्हून्हूगु फेसनयायां लिमलाः । धाथें झीगु भाय्या धाथेंगु आन्दोलन गबलय् जुइगु? 

उमिके जिं न्यना, “छिमिगु भाय्या आन्दोलन याइगु संघसंस्थात गुलि दु? अले सु उकिया नेता?”

जेनं धाल, “दु जुइ, तर जिमिं हरेक ब्रिटोन जनता छगू छगू संस्था खः । जिपिं हे आन्दोलन ।”

जितः लुमन । जि ग्रेजिल्योनय् दुबलय् छकः नयाच्वँच्वं चि दूगु बटरया खँ वल । ब्रितान्याय् थथे चि दूगु बटर नइ । जिं नकतिनि ल्यासेचाम्ह मिसायाके न्यना, “छन्त ब्रिटोन जुयाया गर्व दुला?”

वं गपलय् क्वखनातःगु वहया चिकीपूगु सिखः लिकयाः क्यन । उकिइ यगानाच्वन ब्रितान्यया नक्सा । गर्वं छ्यं धस्वाकाः धाल, “दु । जि न्ह्याथाय् दुसां जिकय् ब्रितान्या दु ।”

अथे जूगुलिं उमिगु अवस्था आः उलि नाजूक मजू । न्हापा थम्हं मांभाय् मसयेकागुलिं उमिसं आः थःमस्तय्त थःगु भाय् स्यनेफयाच्वंगु मदु । आः ला उमिगु हे भासं धायेगु खःसा उमिसं थःगु भूमिइ सुचुकातःगु इतिहास दुने थःगु मांभाय्या उत्खनन् यानाच्वंगु दु । 

उमिसं भाय् सःपिं अजाअजिपिनिगु बांलाक सम्मानयाना च्वंगु दु, उमिगु म्हुतुं पिज्वःगु हरेक ब्रिटोनी वाक्य उमिगु लागि अमृत । उकिया हे भरय् थी थी थासय् ल्याय्म्ह व मस्तय्गु लागि चिचीधंगु कोर्सया व्यवस्था यानाः थः मस्तय्त अन छ्वयाच्वंगु दु । थः व्यस्तताया कारणं व उमेरया कारणं न्हूगु चीज सयेकाकाये मफयेधुंकूसां थःगु भविष्य थ्व अधिकारं वंचीत मजुइमा धैगु उमिगु मनसुवा खः । उमिसं थःगु भासं सपूm च्वयेगु यानाहल । हरेक सपूm पसलय् छगू अलग र्याक दइ ब्रिटोनी भाय्या सपूmया । थः भाय् ल्हाय् मसःसां थःगु भाय्या निगूप्यंगू सपूm छेँय् मतइम्ह मनूया अन न्हाय् दइमखु । लिसें अनया मेयर स्वयम् हे थ्व भाषिक आन्दोलनया समर्थक जूगुलिं अन स्थानीय तवरं जुयाच्वंगु ज्याझ्वःयात वयागु ग्वहालि दु । अथे जुयाः ला व सिटीहलय् हप्ताया छन्हु ब्रिटोनी भाय्या म्ये व प्याखंया रंगारंग ज्याझ्वः न्ह्याइ ।

थम्हं ई स्वयाः निर्णय यायेमफत कि भाग्ययात दोष बिइ, भाग्यबादी जुइ झी । जीवन हे संघर्ष खःसा पलाः पलाखय् संघर्ष हे याये माल नि । दुश्मनं हमला याःवयेधुंकाः नं लाकां न्ह्याकाबिइम्ह च्यः पियाच्वन कि लखनउया नवाबया थेंज्याःगु हबिगत जुइ । थ्व झीसं मसिउगु खँ मखु । नेवाःत व ब्रिटोनतय्गु नियति थनथाय् ज्वःलाः वइ । 

अन्तय् जिं नेपाःया भाषिक विविधता, संविधानं वियातःगु भाषिक अधिकार व नेपाःया तनावनाच्वंगु भाय्या लिसें जिगु मांभाय्या अवस्थाया बारे बःचाहाकयेक कना । उमिसं जिकय् बिट्रोन लुइकल, जिं उमिके नेवाः लुइका । आजु छगू हे जूसा नापं न्ह्यावनां छु पाइ । उपिं व नेवाःत जक मखु, थ्व तःधीम्ह न्यां चीधिम्ह न्यायात नइगु विश्वय् थःगु भासं नवाये मखंपिं यक्व यक्व दु, उपिं छपँ छधी जुइमाः । थःत थम्हं ध्वंलाये छता मजिउ, साथ बिइपिं नं थन यक्व दु । 

जिं उमित इनाप याना — “जिमिगु देसय् जिमिगु अवस्था नं छिकपिनिगु स्वयाः यक्व मपाः । जितः छिकपिन्सं नेपालय् च्वंम्ह ब्रिटोन धकाः स्वीकार यानादिसँ ।”

Published in Sandhya Times on 20130913 "Struggle of the Britons for mother language"

2012 10 26 फ्रान्सया ग्रेजिल्योंया महलय् एस्पेरान्तो कक्षा

फ्रान्सया ग्रेजिल्योंया महलय् एस्पेरान्तो कक्षा

राजेन मानन्धर

नकतिनि एस्पेरान्तो भाय् सयेकाबलय् हे जिं फ्रान्सया ग्रेजिल्यों महलया बारे न्यनागु, ब्वनागु । ध्यबापुले म्वायेक म्हगसय् ला छु खनी छुखनी, तर धाथें जिं व थासय् पलाः हे तये खनी धकाः ला ग्व, गबलें बिचाः तकं मयानाथें च्वं । तर अकस्मात सन् २०१२या निंतिं जितः थनया छगू छगू हप्ताया निगू एस्पेरान्तो भाषा कक्षाया नितिं (अले ल्पूएजेकय् नं) पाहाँ शिक्षक कथं सःतीगु जुल धायेवं छझाः ला न्ह्यलय् ला ज्वलय् ला जुल । थुकथं जुल जिगु जीवनया न्हापांगु फ्रान्स लिसेया साक्षात्कार सम्भव जुल ।

फ्रान्स धालकि जिगु ह्वांगु चाःगु मिखां म्हगसय् खनी — व आइफल टावर, व विजय ध्वाखा, व फेसन व इतिहासया लँ साँजेलिजे, व लुभ्रया म्यूजियम, मोनलिसाया किपा, जुजुया छ्यं तकं चदंक पालाः जनताया शासन स्थापना यायेफुपिं वीर जनता । पिउपिउं जिगु म्हगस पुवनीगु दिं नं वल ।

अगस्ट ३ कुन्हु पेरिसया एअरपोर्टय् जितः कायेत झाल मय्जु एलिजाबेथ लाम्बेर्ट । वय्कलं जितः अनया शटल ट्रेनं पेरिस एअरपोर्टया स्टेशन जुकाः जि थ्यंकेमाःगु मोंपार्नासे स्ेटेशनय् तक यंकादिल । वं घारांघुरुं, ध्वातुमतु, कारांकुरुंयात छखेचीकाः जिमिसं जिगु लगेजया निगः ततःग्वःगु सुटकेस लुतुलुयाः नं ट्रेन लुइकां त्वतल, न्ह्याये १५ मिनेट ति जक न्ह्यः । हवाइजहाजथें सुल्ल वनीगु दु्रत गतिया टिजिभि ट्रेनया फस्टक्लासय् च्वने दसेंलि छु माल?

निघौ लिपा जि लमांया स्टेशनय् थ्यन । जितः कायेत भाजु लुइ ज्यूलां वयाच्वन, एस्पेरान्तोया चिकिचाधंगु ध्वाँय् संकाः । वयाःगु कारय् च्वना वना झ्यालं खनेदक्व शहरया दर्शन यायां । थन स्वनिगलय् अन हे गाडी, अन हे लँजुवा अले अन हे बँपसःतयाः थःथःगु अधिकार ब्यकुंच्यानाच्वंपि मनूत क्वातिथें घारांधघुरुं स्वयाच्वनागु, थन लँया लँ जक, लँय् मनूत नं मदुला धैथें च्वंबलय् जितः ला छझाः थन नं बन्द वा कफ्र्यु जकं तयातल ला धकाः ग्यासे वःगु । पेरिस स्वयाः १९० किमी दक्षिण पूर्वय् लाःगु थ्व शहर क्रिष्ट जन्मेजुइ स्वयाः ४७दँ न्ह्यः रोमन सम्राटपिं वया शासन याःगु थाय् जुयाच्वन ।

चछि वयाथाय् बाय् च्वनेधुंकाः जि अगष्ट ४या सुथय् कौला यायेधुंकाः छझाः अनया जःखः चाःहिला वया गाडी च्वनाः । अनं गाडीइ थःगु सुटकेशत स्वथनाः जिपिं ग्रेजिल्योनय् वनाछ्वया ।

करीब ६० किमि तापाःगु थ्व थाय् व घौछिया दुने १२ बजे ती थ्यन । थ्यनेव जितः अनया पदाधिकारीतय्सं लसकुस यात । व ऐतिहासिक महलय् पलाःतयेगु सौभाग्य दुम्ह दकलय् न्हापांम्ह नेपाःमि जि ।

पेरिस स्वयाः २५० किमि तापाःगु शान्त सुन्दर व विशाल थासय् ग्रेजिल्योंया महल लाः, अंजे, लमां व टूर शहरया दथुइ पश्चिम फ्रान्सय् । प्यतजाःगु व ल्वहँतं दयेकातःगु साघ्यः रंगया महल १८० हेक्टर दूगु जंगल दुने काचाक्क गनं मिखा मवनीथाय् अवस्थित दु । सन् १५८५इ दयेकूगु थ्व महल गगुं इलय् छगू सम्भ्रान्त भारदारया सम्पत्ति खः । तःकः पुनःनिर्माण व विस्तार यायेधुंकाः थ्व थौंया अवस्थाय् थ्यन । तःम्ह परिवारया ल्हातिइ वनेधुंकाः भाजु हेनरी मिकार्डया कुतलं सन् १९५१य् एस्पेरान्तो भाय् ल्हाइपिनिगु मंकाः सहकारी दयेकाः थ्व एतिहसिक महल न्यानाकाल । थुकथं वंगु ६२ दँ निसें एस्पेरान्तिस्तोतय्गु मकां सम्पत्ति जूवःगु दु । दँय् दसं जुयाच्वनीगु दर्जनौं ज्याझ्वलय् ब्वति कायेत लगभग १५०म्ह मनूत अन थ्यनाच्वनी । सयेकी सयेकी अले नापनापं न्ह्यइपुकी । छगू कथं थ्व एस्पेरान्तो भाय् ल्हाइपिनिगु निंतिं तीर्थस्थल हे खः धाःसां जिउ ।

थ्यनेवं जिगु छाति तफ्फा जुल । मानौं थ्व महलया मालिक जि हे । थ्व महल थनतक थ्यनेत दक्वस्यां याःगु मिहेनत जिगु हे । अनया कलात्मक लुखा, झ्याः, तःपाःगु न्हाय्कं दूगु आलिशान बैठक, सपूmधुकू, नयेगु कोठा, स्वाहाने, तलय् च्वंगु द्यनेगु कोठात छगू छगू स्वःवना, चिवा कायेथें ।

अनया ज्याझ्वः धैगु क्याम्पिङ वा वर्कशप थें खः । थन मनूत नां दर्ता यानाः, दां पुलाः, थने हे नयेगु,  च्वनेगु अले सयेकेगु यानाः वइ । जि थन निगू ज्याझ्वःया निंतिं वयागु — अगष्ट ४निसें ११तक पर्यकीय भेला, अले अगष्ट ११ निसें २० तक कतांमरि प्याखंया भेला ।

भचालनेवं ज्यःनांया ईत्यल । साक्क नया । सोह्रौं शताब्दीया कलात्मक मिच्याकेगु थाय् दूगु फ्रान्सया शाही महलय् नवाबी ज्यःनां । फ्रेन्चतय्त नयेगु सुनां स्यनी ? नयेगु नं लय्तायेगु जुइगु छगू बहाना खः उमि । वाइन धैगु इमि लः त्वनेथें हे त्वनेमाः । उकिसं गुलिसितं ह्यांगुु माः, गुलिसितं गुलाबी रंगयागु अले गुलिसितं तुयुगु । गुलिसितं चाकुगु माःसा गुलिसितं पांैगु । छिमिसं नयेगुली यक्व शौख यानाच्वन धालकि उमिसं थः नयेगुलिइ थुलि खुशी जुइत यक्व संघर्ष यायेमाल, सामन्ततय्सं थःगु अनाज ल्ह्यया यंकूगु, सैनिकतय्सं लुटेयाःगु, क्रान्ति जुयाः बुँज्या याइपिं मदूगु व युद्धकालय् बम वर्षा जुयाः यक्व यक्व खेतीयोग्य जमिन बरबाद जूगु मर्मस्पर्शी खँ कनी । खतुं नयेगु भाग्य दुपिनि जक दइ अले बुद्धि दुपिन्सं उकियात लसताया बहाना दयेकी हँ । अथे जुयाः ला उमि फ्रेन्चतय् थःगु नयेगु वां थःगु चिहान गाः खनी धकाः थःत थम्हं गिजेयायेगु चलन नं दु । यक्व नयेमजिउ, दाः दूगु नयेमजिउ, चि तयाः नयेमजिउ, उगुं थुगुं धाधां नयांच्वनी, न्हिलांच्वनी, म्वानांच्वनी फ्रान्स ।

नये सिधल । जितः चिकिचाकू जुयाः नं हिसिचा दूगु कोठा बिल । नं १३ । जिं न्यनातयागु, यूरोपय् यक्व देसय् १३ ल्याःयात अशुभ धकाः धाइ अले थ्व ल्याःया कोठा हे दइमखु, यक्व थासय् । जितः छु, थ्व ला जिगु संस्कृति मखु, वःसा छु वइ? ख्याः वइला? मग्याः । मनमनं खँ ल्हाल्हां ग्वतुलाबिया ।

बहनी सहभागिपिंलिसेया म्हसिका कालबिल जुल । न्हापांगु ज्याझ्वलय् मुकं सहगागित २९म्ह दु — दकलय् अप्वः ला फ्रान्सयापिं हे खना, वयां लिपा बेल्जियम, इटली, जर्मनया नं दु । जिं थःत अन वःपिं बाज्यः वनेधुंकपिं सहभागिपिन्त एस्पेरान्तो स्यनेत नेपालं वयाम्ह धकाः परिचय बिइदुबलय् जितः गर्व ताल । थन स्वंगू कथंया कक्षा संचालन जुइ — विदेशीतय्त फ्रेन्च भाय्या कक्षा, मसःनिपिन्त एस्पेरान्तो भाय्या कक्षा व सयेधुंकूपिन्त एस्पेरान्तो भाय्या खँल्हाबल्हा कक्षा । स्वंगूगु, अथे धैगु बांलाक भाय् ल्हाये सःपिन्त अभ्यास याकेगु कक्षा संचालनया जिम्मा जितः वल ।

सुथय् ८ बजेनिसें ९ बजेतक सुथसिया कौला जुइ अले ९ बजेनिसें १२ बजेतक एस्पेरान्तो कक्षा जुइ । वयां लिपा ज्यःनां धुंकाः उगु क्षेत्रया प्राचीन ऐतिहासिक स्मारकत स्वःवनेगु ज्याजुइ । बहनी हानं मेगु ज्याझ्वः जुइ, थी थी न्ह्यइपुकेगु ।

छगू हप्तातक जिगु कक्षाय् जिं हरेक दिं नेपालया छगू पक्षया बारे सामान्य परिचय बिया — भूगोल, इतिहास, राजनीति, भाय्, जातीय विविधता, धर्म, व अन्तय् नेपालय् एस्पेरान्तो भाय्या प्रचलनया खँ । नेपाःया नां तकं मन्यंपिं मनूतय्गु निंतिं झीगु दिनचर्याया खँ ला दन्त्यकथाया छगू अंश थें जुयाच्वनीगु । छगू कथं जि व अवधितकया निंतिं नेपाः व यूरोपया नितंतिं ताँपु जुयाबिया ।

ज्यःनां धुंकाः जिपिं न्हिंन्हिं अन व्यवस्था यानातःगु गाडीइ च्वनाः पर्यटक जुयाः चाःहिउ वना । विशेष यानाः जिपिं अन बुजेया महल, अन्झूया क्रस, प्लेसिबुरेया महल, अँझेया महल व अनया एसिहासिक गलैंचा, पुलांगु अस्पतालयात दयेकातःगु संग्रहालय, मोंसोरेया महल, ल्वा खुसिइ डुंगाया शयर अले लमांया एतिहासिक क्याथड्रल स्वयाः हप्तादिन बिका । झिंन्यासः द्वःछि दँ पुलांगु अज्याःगु स्मारकत ला फ्रान्स जायेक हे दुगु जुयाच्वन ।

बहनीया ज्याझ्वः मध्ये अगष्ट ६कुन्हु नेपाःया बारे प्रस्तुति यायेगु दिं लात । नेपाःया बाबांलाःगु किपात न्ह्यब्वयाः जिं उमित नेपाः धैगु शुन्दर शान्त व विशाल धकाः कना । तर नेपाल धैगु मसिउ पिन्सं ला मसिउ, सिउपिन्सं ला थनया राजनीतिक उथलपुथल, अव्यवस्था, भ्रष्टाचार, संविधान दयेकेमफुगु, जुजुवादीतय्गु आन्दोलन, जातभात, थी त्यःमत्यः आदिया न्ह्यसःया वर्षा हे यात । थौंकन्हय् नेपाःया छुं नं खँ सिइकेगु भचा जक इच्छा यातकि इन्टरनेटं दक्व खँ कनाबिइ, सुचुकेगु, झंगःलायेगु कुतः मयाःसा हे बांलाइ ।

अगष्ट ११ निसें २० तक कतांमरि प्याखंया भेला धकाः हानं मेपिं मनूत थ्यंक वल, पुलांपिं चाकुगु माकुगु अनुभव ज्वनाः लिहाँ वन ।  थ्व पालय् सहभागि ल्याः ४२ खात, वःपिं मनूत व हे फ्रान्सं, जर्मनीं, बेल्जियमं, स्पेनं, ब्राजिलं वःपिं । ज्याःझ्व न्हापाथें खः तर बहनी न्हियान्हिथं जिगु अल प्रस्तुति दइगुलिं सुथय्या कक्षाय् जिं प्रशिक्षर्थीतय्त निघौत्यातक नेपाःया लोकबाखँ न्यंकाः उकिया आधारय् नेपाःया सामाजिक व साँस्कृतिक परिवेशयात कयाः छलफल याका । बहनी न्हियान्हिथं निघौतक नेपाःया थीथी विषययात कयाः अलग अलग प्रस्तुति याना ।

ग्राजिल्योंया थ्व हप्ताया कार्यक्रमया नां हे कतांमरि प्याखं हुइकेगु । अथे जुसेंलि थन वयेन्ह्यः जिपिं नं कलाः संस्कृतिया ख्यलय् धनीपिं खः धकाः ब्वनातयगु लुमनाः न्हाय्तपु जुल । धर्म संस्कृतिया खँ ल्हायेदतकि स्वगयर्् च्वनाति ग्यनीपिं सःसिउपिं निम्हस्वम्हसित नेवाःतय्गु कतांमरि प्याखं हुइकेगु परम्पराया बारे न्यना । सुनां नं ध्वाथुइक कनामबिउ । अले बसन्तपुलिइ मियातइपिं सुकाय् चिनातःपिं कतांमरि निम्ह न्यानायंका फ्रान्सय् ।

ग्राजिलियों वयागुया छगू लोभ थन जिं थ्व कतांमरि कलाया कखग सयेके खनी अले जिं स्वनिगलय् कतांमरि प्याखं धकाः नं खः ।  तर कतांमरि दयेकेगु कक्षा व जिगु एस्पेरान्तो कक्षा व हे इलय् लाःगुलिं न्हियान्हिथं जुइगु व सेसनय् जि च्वने मखन । नुगः नं स्यात, तं नं वल ।

तर छकः व्यवसायिक रुपं कतांमरि प्याखं हुइकीम्ह अले थन थ्व स्यनेत जर्मनी निसें वःम्ह क्रिष्टोफ फ्रान्कलिसे धाःसा छझाः गंभीर खँल्हाबल्हा जुल । वं नेपाःया कताःमरि स्वयेगु इच्छा क्यन । जिं नेपालं हयापिं कतांमरि छज्वः वया ल्हातिइ तयाबिया । उखें थुखें चाःहिकाः स्वल । वयात उलि चित्त बुझेमजुल । थुलि जक खः ला? थ्व ला धाथें प्याखं हुइकेगु कताःमरि मखु धाल । तर नं वं थ्व कतांमरियात हे थुकथं परिमार्जन याःसा थुकी जीवन हये जिइ धकाः सल्लाह बिल ।

वयात संसारय् थी थी थासय् कतांमरि प्याखं हुइकेगु परम्परा बुलुहुँ बुलुहुँ तनावनाच्वंगु खायुगु सत्यं इकुसेच्वंका बिउगु दु । टेलिभिजन, भिडिओ गेम, कम्प्युटर व इन्टरनेटं मस्तय्त न्हियान्हिथं नुनायंकाच्वंगु दु धैगु खँय् वनं सचेत, जिनं सचेत । निम्ह प्यम्ह मनूत सचेत जुयां छु हे जुइ जब संसारया दक्व उद्योगपति व ब्यापारीत मस्तय्त क्यनाः क्यनाः थःगु व्यापारयात प्रवद्र्धन यायेगु ज्याय् ब्वाँय् जुयाच्वंगु दुसा । अथेसां फ्रान्सय् कतांमरि प्याखं क्यनेगु लहर आःतक नं न्ह्यानाच्वंगु दनि । ल्याें धैगु शहरया हे परिचया जुयाच्वंगु गुन्योंया कतांमरिप्याखं स्वयेत १०.८० यूरो (१२०० तका ) पुलेमागु खँ नं थन प्रासंगिक जुइ, अझ अन ला विश्वया प्याखं हुइकेगु कतांमरिया संग्रहालय हे दु ।

व बाहेक अन झँपियरं संगीत स्यनाच्वन, झँलूकं प्याखंहुलेगु स्यनाच्वन । बेल्जियमं वःम्ह निक्की यान्सेनं मस्तय्त बाखँ जक कनाच्वन । बाखं खनेगु नं छगू ब्यावसायिक कला जुयाच्वन उमिथाय् । बेर्टं अन वयाच्वंपि मस्त व नच्चापिं ल्याय्म्ह ल्यासेतय्त यःयःगु म्हितेगु, न्ह्यइपुकेगु ज्याझ्वःन्ह्याकाच्वन ।

यायां निवाः फूगु चाहे मचाः । अगष्ट १८ कुन्हु जितः ग्राजिल्योनं फ्रान्सया उत्तर पश्चिम कुंचाय् लाःगु समुद्रतटय् च्वंगु बःचाधंगु शहर प्लूएजेकय् जूइगु मेगु ज्याझ्वलय् यंकेत मय्जु डानीयल फोन्टेन व मोनिक गेर्बे वयाः काःवल । जिगु व शानदार महल ग्रेजिल्योंलिसेया सहवास थनतक हे जुल ।

अनंलिपा प्लूएजेकय् छवाः च्वनाः एस्पेरान्तो स्यना । व धुंकाः लिरे, नान्त, ल्यों व पेरिसय् गुन्हु बिकाः जिुगु लछिया फ्रान्सयात्रा क्वचायेकाः नेपाः लिहाँ वया ।

 Published in Sandhya Times on 2012 10 26 (1132 Yonlaga 12) Esperanto Class in Gresilliion Caste of France"