राजेन मानन्धर
थुगुसी न्यागू सफू पिदन नागार्जुन पब्लिकेशनया लुखां । च्वमियात आर्थिक भार मलाक थम्हं हे दक्व भाला कयाः थथे थ्व प्रकाशनं नेवाःभाय्या सफू पिकयाच्वंगु तःदँ दत । च्वमि थम्हं हे च्वयेगु, थम्हं ध्यबा तयाः पिथनेगु अले थः हे ब्वाँय्ब्वाँय् जुयाः थःगु सफू मियाच्वनेमाःगु बाध्यता दुगु नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् नागार्जुन पब्लिकेशनया थ्व छगू च्वछायेबहगु ज्या खः मधासे मगाः । प्रकाशन गृहयात यक्व यक्व सुभाय् ।
थुगुसीया सफू पिदनेवं छगू न्हूगु खँया चर्चा जुल, व खः सफूया मू । अबलय् पिदंगु न्यागू सफू मध्ये प्रा. नर्मदेश्वर प्रधानया बाखं ‘जिं नं बाखं च्वया’ (१७१पौ)या मू ५००तका, प्रतिसरा सायमिया प्रबन्ध मुना ‘लिफः’ (३३०पौ)या मू ८००तका, विजय रत्न असंबरेया चिबाखं ‘श्री ३’ (६४पौ)या मू ३००तका, रितादेवी प्रधानया बाखं ‘खनाखँ’ (८९पौ)या मू ३००तका व नरेश अमात्यया चिबाखं ‘आखे’ (७४पौ)या मू ३००तका तयातःगु दु। धयाच्वनेम्वाः, थ्व मू धइगु आः औसत च्वमिपिंसं सफूया पौल्याःया अनुपातय् तइगु मू स्वयाः अप्वः, उकिं मनूत भचा थारान्हुल । व्यक्तिगत कुतलं पिकाःगुसा लुटे यात हे धाइगु जुइ, तर प्रतिष्ठित संस्थां पिकाःगुलिं तसलं सुनां छुं धायेमफुत ।
गुगु सफूया गुलि मू तयेमाः धइगुया छुं सर्वमान्य सिद्धान्त दइमखु। गुलिस्यां तसकं थिकेक मू तयाः मियाच्वनी, गुलिस्यां थिके मू तयाः सितिकं बियाच्वनी, गुलिस्यां यक्वस्या ल्हातिइ थ्यंकेमाः धकाः दंगु भावं सफू पिकाइ, गुलिस्यां ला भाषासेवा धाधां सफू पिकयाः मू मतसे सितिकं इनाच्वनी । सुयातं थथे यायेदइमखु धायेगु खँ जुइमखु। थम्हं ध्यबा तयाः सफू पिकयाया बांलाःगु पक्ष थ्व हे जुइ कि सफूया हामा च्वमि थः हे जुइ ।
सकस्यां सिउ, अधिकांश नेपालभाषाया सफू च्वमिया थम्हस्यां फरमाइसं पिदनी । थम्हं ध्यबा तइ, थम्हं पिथनाबिइम्ह माली, उलेज्या याइ, अले थम्हं मिइ वा इनी । आःतक नेपालभाषा ख्यलय् जुयाच्वंगु थ्व हे खनेदु। दयेत ला सफू पतिकं हे प्रकाशक पाइ, अथे खःसां अपवाद बाहेक यक्व धयाथें ला सफूया च्वमिं हे थःगु ध्यबां वा सुं दाताया ध्यबा कयाः सफू पिकाकःयाथाय् वनाः सफू पिकायेकी । थ्व दक्वस्यां सिउगु हे खँ जुल । मेखे गुगुं प्रकाशन गृहं सफू पिकाइगु अवस्थाय् थ्व स्वतन्त्रता च्वमियाके दइमखु। इलय्ब्यलय् प्रकाशकं थम्हं ध्यबा तयाः सुयागुं सफू पिथनाबिइबलय् धाःसा सफूया गुणस्तर स्वयाः उकिया गुलि मू तयेगु धकाः छगू मापदण्ड दयेकाः व कथं निर्णय यानाः भाः तयाः जक सफू पितबिइ । द्याःसां प्रकाशक द्याइ, त्याःसां व हे त्याइ ।
थिकेक सफूया मू तयेगु सामान्यतयाः च्वमि व प्रकाशक निम्हस्यां इज्जतया खँ जुयाच्वंगु दु। अथे जुयाः सफूया मू थिकेक तयेगु चलन दु मेमेगु देसय् नं । उकिं अन हार्डकभर व पेपेरब्याक संस्करण धकाः भाः पाकाः हे पिकाइ । झीथाय् हे नं खय् भाय्या सफूया मू थिकेक जुयाच्वनी, अले बरु लिपा विद्यार्थी संस्करण धकाः व हे सफू दंगु भावं पितबिइ ।
नेपालभाषाया सफूया खँ ल्हाये । आःतक नेपालभाषां गुलि नं सफू पिदन व दक्वं हे भाषा सेवा, साहित्य सेवा वा सफू छगू पिथंम्ह साहित्यकार जुइगु लोभं पिथनाच्वंगु खनेदु। शायद हे सुं च्वमिं नेपालभाषां सफू पिथनाः थःगु मिहेनतया लबः कायेखनाच्वंगु दु। थज्याःगु अवस्थाय् गुलिस्यां अथें सितिं थथें सितिं, बरु थिकेक हे मू ति, काइम्हस्या कुन्हु उलिमछिवंगु सफू सितिं बिल धकाः फुरुब्ग जुइ धकाः थिकेक भाः तइ । अथवा जिगु उद्देश्य धइगु मात्र नेवाःभाय् या ब्वँमित अप्वयेकेगु खः, थिकेक जुलकि ध्यबा मदयाः मन्यायेफु, उकिं द्याःत्याःया हिसाब मतसें दंक हे मिइमाली धकाः दंक भाः तइ । नेवाः ब्वँमिपिंसं थिकय्गु सफू न्याइ लाकि दंगु सफू न्याइ धइगु पाखे आःयात मवने ।
खला सफू धइगु मेमेगु उपभोग्य वस्तु थें लनाः वा दानाः न्यायेगु वस्तु मखु। उकियात सिर्जना यायेत च्वमिं गुलि मिहेनत यात, उकिया लिच्वः खः छगू सफूया मू । च्वज्या, प्रिप्रेस, प्रुफरिडिङ, भ्वं, मसि, प्रेस अले पोस्टप्रडक्सन ला प्राविधिक खँ जक खः । अथेसां थन भ्वंया मूया तकं लितवइ धकाः बिचाः यानाः सफू पिथना मच्वंबलय् च्वमिया सिर्जनाया सम्मान धइगु ला गुम्ह झंगःया नां धयाथें जुइ । उकिसनं नेवाःतय्सं भाषा म्वाकातयेगु भावनां हे भय्बियाः सां सफू घ्वानाः पिथंगु हे सछिदँ दइन सां थौंतक फल्नाया सफू बांलाः वयागु सफू गबलय् पिदनी धकाः पियाच्वनीगु ब्वँमिपिनिगु समाज दयेकेमफुगु खायुगु यथार्थया मिखाकुलिं आःतकं सफूत धाक्व भ्वंया द्ँव हे जक धयाथें जुयाच्वंगु खँ छगू सत्य हे खः । नेवाः सफू न्याइबलय् सुनां च्वयातःगु छु विषययागु धकाः स्वयाः ल्हातिं तौलया अन्दाज यानाः वा पौ ल्याःखानाः सफूयात ध्यबाय् हिलाकाइपिं यक्व दे दु, दनि । नेपालभाषा साहित्यया उलिमछि गौरवमय सम्मानं छाय्पियातःपिं अभियन्तातय्सं दयेकातःगु समाज खः थ्व ।
थज्याःगु अवस्थाय् सफू बांलाः वा बांमलाः धायेत सफू ब्वनेमानिगु जुल, मू धाःसा छगू कुनय् स्वःसा गाः । उकिं सफूया स्तरीयताया खँ यक्वस्यां ल्हाइमखु, समालोचना वा समीक्षा याइमखु, तर मूया खँ तुरन्त हे जुइ, थुकियात स्वाभाविक कथं कायेमाः । आः नागार्जुन प्रकाशनया सफुलिइ दुहां वने । सफू पिदनेवं हे सफूया मूया खँ जुल । स्वन्हु स्वन्हु नखःथें सफू ब्वज्या यानाः नं सफू मिइ मफयाच्वंपिनि दथुइ ला थ्व सराेकारया नं खँ जुल । गुलिस्यां सफूया मू थिके जुल, लुटे यायेगु ला? धयावनी, गुलिसितं द्यानाः नं मिइफइला? धइगु लिसः वनी । न्हूगु सफू स्वयाः गुलिस्यां धाल – “थ्व ला अति हे थिके जुल”, गुलिस्यां धाल – “बस, आःतिनि नेवाः सफूया इज्जत च्वन ।”
तुरन्त हे थुकियात कयाः सामाजिक सञ्जालय् खैलाबैला जुल । उपन्यासकार मथुरा साय्मिं सफूया मू थिके जूगु खँ ल्ह्वनादिल । प्रतिसरा साय्मिया सफूयात कयाः वय्कलं धयादिल – “नागार्जुन पब्लिकेशनं पिथना बिउगु थुगु सफू स्येल्लाःगु खयांनं च्यासः मू छानाबिउगुलिं सफू न्यानाः स्वः दइ मदइया जक जुल जितः चिन्ता ।” जिं थुकियात पाय्छि तायेकाः प्रकाशकयात सुभाय् बिया अले धया,“न्याइपिंसं थुलि वंगु सफूयात थिके धकाः बस्वाना मवं, मन्याइपिनिगु खँ हे त्वःते, आः नेवाः भाय्या सफूया मू च्वमिया इज्जत च्वनीकथं तयेमाःगु ई वःगु दु” । अनं वयां लिपा थःगु हे सफू थ्व झ्वलय् पिथनादीम्ह बाखंच्वमि नरेश अमात्यं असहमति प्वंकादिल । वय्कलं “अय्सा छगू जक पिकायेगु, उकिया मू च्वमिया इज्जत च्वनी कथं हे तयेगु ५००० तका १०००० तका गुलि मं दु तयेगु। मचू धाये नं म्वाः, गोदामय् थन्के याये नं म्वाः ।” धकाः व्यंग्य यानादिल । शाक्य सुरेन उकियात बांलाःगु कमेन्ट धयादिल । तर नरेशजुया लिसलं झसंग वन । थःगु सफूया मू उलि थिके जूसां उकी असहमति तःगु खनाः । जिं न्यना – “नरेशजु हे लिसः बियादियागु ला ? छितः थःगु सफूया मू गथे ताः ? दक्वस्यां तायेक धयादिसँ । छिगु ७४ पेज दुगु सफूया मू ३०० तक तयातःगु दु। लिसः पियाच्वना ।”
थुथाय् बाखं च्वमि ज्ञानीराजा मानन्धरं थःगु अनुभव प्वंकादिल – “३०० यात ७४नं ब्वथलेबलय् प्रतिपेज ४।०५ तका जुल । जिगु सफू मुक्कं याना ८९ पेज दु। धायेबले जिगु सफूया मू १०० मखु ३६० यायेमाःगु जुयाच्वन का भाइ । थथे मखु, सफूया स्तर पातकि नं मू पाइगु ला ? जिगु सफूया स्तर नं बांमलाः , च्वसाय् नं लस्सा मदु। उकिं १०० हे पाय्छि जिगु निंतिं ।” नरेशजुया लिसः वल – “मू तयेगु ज्या जिगु अधिकार सिबे पिनेया ज्या जुल । व प्रकाशकया थःगु लगानीलिसे समायोजन यानातःगु जुइमाः तर सफूया मूलिसें च्वमि मूल्यांकन गुब्लें जुइ फइ मखु। च्वमिया सफू गुलि चुल अले गुलि ब्वंमिं ब्वन वहे मूल्यांकन जुइ थें जित ताः । उकें सफूया थिकेक मू तयाः गोदामय् मुंकातयेगु जितः पाय्छि मताः।” जिं थू कथं वय्कःयात हे थःगु सफूया मू थिके ताः तर नं थःगु सफूया मू क्वपालेगु अधिकार वय्कःयाके मदु, उकिं सुम्क च्वनादिल ।
वय्कःया बिचाःकथं, “लाय् तयेधुंकाः लाय् हे गोदामय् कुंकेगु ज्या प्रकाशकं याइ जितः मताः ।” अथे धइगु वय्कःयात थम्हं ध्यबा तयाः सफू पिकाःसा उलिमछि मू तयेगु धइगु गोदामय् जक मुंकातयेगु जुइगु तर जिम्मेवार प्रकाशनं सफू पिथंगुलिं व पाय्छि हे जूगु तायेकादिल धकाः थुइका । ख्याःखँ जुयाच्वंगु मदु थन । थ्व खँ थन छाय् लिसा कयाः न्ह्यब्वयेमाःगु धाःसा निम्ह स्वम्ह न्हूपिं नेपालभाषाय् च्वसा न्ह्याकाः साहित्य ख्यलय् धस्वायेगु तातुनाच्वंपि च्वमिनिगु नुगःखँ खः थ्व । उकिं थन थथे न्ह्यब्वयेमाःगु, ताकि भासन यानाः सुपाँचय् महल छुइपिं साहित्य महारथिपिंसं थ्व खँ थब्वनेमा । छखे भासन जक यानाः सफू न्यायेगु मिइगुलिइ छुं भूमिका मदुपिं महारथिपिं दु, मेखे यक्व नमवासे च्वमिपिनिगु सफू थम्हं ध्यबा तयाः प्रकाशन यानाबिइपिं पिकाकःत नं थन दु। सुयागु खँ महत्वपूर्ण जुइ?
खँ दिउगु मदुनि । ब्वँमिपिनिगु त्याजीगु लिसः मवःनि । सफू थिके जुइ लाकि दनी धइगु आःया न्ह्यसः वये न्ह्यः मेगु हे न्ह्यसःया लिसः वये मानि । व खः – सफूया मू दइ लाकि मदइ? सफू धइगु च्वयाः, प्रेसय् छापे याकाः सितिं इनेगु वस्तु खःसा मेगु हे खँ जुल । अथे जुइबलय् सफुलिइ मू तयेगु हे नं अपराध धकाः घोषणा यायेमाली, मखु धइगु खःसा सफूया मू गुलि तुइ अले सुनां च्वःगु गज्याःगु सफूया मू (खालि गुलि पेज दुगु मखु) गुलि जुइमाः धइगु खँया निर्धारण च्वमिया स्वविवेकं याइ । थ्व न्हापा दि काठमाडौं पोस्ट व दि हिमालयन टाइम्सया थज्याःगु प्राइस वारं निर्धारण याइगु खँ मखु ।
दकलय् न्हापां नेवाः समाजयात नेवाः सफू माः धइगु स्थापित जुइमाल, सफू च्वइम्हस्यां हावा स्यनाः च्वयाच्वंगु मखु धइगु स्वीकार जुइमाल । अथे जुल कि सफूया मू दयेमाः धइगु खँ पिज्वइ, अले नेवाःतय्गु गुलि खर्च यायेगु हैसियत दु धइगु खँया विश्लेषण यायेगु ज्या जुइ । मखु धइगु खःसा दँय्दँय् पतिं भ्वय् न्यायेकेफुम्हस्यां छगः बियर बराबरया मू वंगु सफूया मू थिके जुल धायेगु धइगु थः नेवाः जुयाच्वनागु म्हसीकायात थुकलं बिउगु धकाः थुइकेमाली । उमिसं सफू थिके जुयाः मन्याःगु अले दनकि न्याइ धइगु नं खनेमदुनि, अले दंगु सफू दक्वस्यां न्यानाः ब्वनी, सफू थिके जूगुलिं हे जक मन्याःगु धइगु नं स्वयेमानि । अथे मखुसा बरु नेवाः समाजयात सफू धइगु हे म्वाः धायेगु खःसा च्वमिपिंसं थःथःगु च्वसा त्वःथुली, नयेगु त्वनेगु द्यनेगु यानाः जीवन हनी । खँ फछ्या ।
No comments:
Post a Comment