Wednesday, January 12, 2022

थम्हं याय्खंसा एकीकरण, मेपिन्सं याःसा चीरहरण ?–१

 



राजेन मानन्धर | थिंलागा नवमी ११४२, पुष २७ मंगलवाः


हलिमय् गनं गनं थज्याःपिं मनूत नापलाइ, सु मनू खयाः नं थः मनू मखु धयां च्वनी । अज्याःपिन्सं थःगु जीवत्वयात ध्याकुंचाय् वांछ्वयाः थःगु अस्मिता सुं अमुक तानाशाह, बारबारियन वा अमानुषया दयामायां जक ल्यनाच्वंगु धकाः विश्वास याइ व व हे खँ सकसितं न्यंका नं जुइ । उमिसं दँय्दसं थःगु नां, वंश, राष्ट्रियता व पहिचानय् जालझेल यानाः हताः याःम्ह सुं पृथ्वी नारायण शाहया गुणगान याय्त न्ह्यचिलाच्वनी । अलेथम्हं सुयात द्यः भाःपियाच्वन, वयात मुक्कं नेपाःमिं थःथःगु विवेकय् पुसाः तयाः अथे हे भाःपीमाः धइगु बिचाः लहिनाच्वनी ।
 
थन नेपालय् सम्पन्नता, वैवभता, आर्थिक वृद्धि, व हलिमय् न्हाय् धस्वाकीगु कला व सम्पदाया नां काय्माःसा लिच्छवी व मल्ल जुजुतय् अले षडयन्त्र, परस्त्री गमन, गद्दीया दाउ, विदेशीलिसे छलकपटं जाःगु सन्धी व पुलांगु धुकू न्हंकाः विलाशी जीवन हंगु इतिहास ब्वनेत शाह जुजुतय् बखान ब्वनेमाः । शाहकालय् नं स्थानीय जनताया हे कला, शीप व मिहेनतं थुगु इलय् नं थीथी देगः दय्कल, जात्रापर्वय् निरन्तरता ला दत तर, उकी थुपिंं जुजुपिं व धुँया छ्यंगु भुनाः स्यालया राज याःवःपिं शाह जुजुपिं व राणातय्गु खास हे भूमिका मदु । अथेजुयाः वंगु २५० दँया नेपालया इतिहास धइगु हे सभ्यता, विकास व समृद्धिया इतिहास मजुसे जालझेल, षडयन्त्र, हिया खुसिबाःया इतिहास जुल । थुकी जुजु वीरेन्द्रया वशंनाशयात काय्गु कि मकाय्गु धइगु खँ धाःसा इतिहासं हे कनीगु खँ जुल तर, जनतां कमे याःगु सम्पत्तिं करोडौं भत्ता काय्गु, उद्योगय् लगानी याय्गु, थः म्ह्याय्यात क्वसः बीगु, विदेशी बैंकय् मुंकेगु बहादुरी शाह वंश गद्दीइ च्वंगु लिपांगु दिनय् तकं न्ह्यानाच्वन । 
 
यथार्थ न्ह्यागु जूसां थौंया नेपाःमित नेपालया इतिहासया नामय् छुं हैसियत मदुम्ह जुजुं जालझेल यानाः इतिहास, संस्कृति व आर्थिक समृद्धिं जाःगु डेढ दर्जन स्वतन्त्र राज्ययात हड्पे याःगु घटनायात एकिकरण धकाः मफु मफु तर्क अले कुतर्क न्ह्यब्वयाः याःगु तारिफया हवामहल ब्वनेत बाध्य जुयाच्वंगु दु । इतिहासकारतय् जागिर धयागु हे छम्हं मेम्हेसित क्वत्यलाः वयागु राज्य काय्गुयात एकीकरणया नां बीगु जुयाच्वंगु दु थन  । थौंया दास इतिहासकारतय्त सुं अमुक जुजुं सुं जोगीया चिपगु धौ नःगु हे हुनिं बच्छि नेपाःया जुजुपिन्सं पुलिं चुयाः वया शरणय् वःगु थें ताः । उमिसं धाइ, ‘थ्व नेपाल सुनां त्याकूगु मखु, वय्कलं एकीकरण याःगु, व नं विदेशीतय् कुदृष्टीं बचे याय्त ।’ थम्हं काय्खंसा एकीकरण, मेपिन्सं कयायंकूसा चीरहरण — थ्व हे स्यंगु दु, इतिहासकारतय्सं चिचीधिकःपिं मस्तय् दिमागय् । न नेपाली इतिहासकारतय्सं सत्य च्वय्गु हिम्मत याइ, न विदेशीं च्वःगु इतिहास स्वीकार याय्त तयार दु । 
 
एकीकरण एकीकरण एकीकरण । कलेजय् इतिहास ब्वनेबलय् नं इटली व जर्मनी एकीकरण धकाः ब्वंकीगु खः । (थ्व हे खँ इटली व जर्मनीया पासापिन्त न्यनेबलय् थःगु देय् एकीकरण जूगु धाय्मयः उमि) । फ्रान्सय् रोमन साम्राज्यया अवशेषयात बांलाक संरक्षण यानातःगु स्वयावयागु दु । गुगु देय्या भूभाग सुनां काःसा लुटे याःगु जुइ, सुनां काल धाःसा एकीकरण जुइ । थ्व ल्याखं जापानं चीन काय्फुसा व एकीकरण जुइ, चीनं तिब्बत काःसा व एकीकरण जुल, चीनं ताइवान काःसा व एकीकरण जुल, अले भारतं सिक्किम काःसा व नं एकीकरण जुल नेपाली इतिहासकारतय् लागिं, एकीकरणवादीतय् लागिं ।
 
व एकीकरणवादीतय्सं नेपालय् जूगु, जुजु पृथ्वी नारायणं याःगु ज्यायात छाय् एकीकरण नां बिल धइगु न्ह्यसःया लिसः लुइकेमफुनि । थौंतक्क सुनां पृथ्वी नारायणं गनं हिमालयया दक्षिणय् लाःगु थुलि थुलि भूभाग नेपाल खः, उकियात साम, दाम, दण्ड, भेदं हे जूसां ल्हातय् काय्धुंकाः व एकीकरण जुइ अले व स्वयां अप्वः काय्म्वाः छाय्कि व नेपाल मखु धकाः च्वयाथकूगु मखनानि । जिं थुलि थुलि भूभाग एकीकरण याय् व थुकिया नां नेपाल जुइ धकाः बाचा ल्हानाः न्ह्याकूगु अभियान खः धकाः सुनां प्रभाणित मयास्से मगाय्धुंकल आः । अझ वं त्याकाकाःगु दक्वं भूभागयात नेपाल धाय्माः धकाः नं या कथित दिब्योपदेशय् धयातःगु मदु । गुकथं जुल नेपाल एकीकरण ?
 
गुगुं इलय् थन थनतक्क थःगु साम्राज्य दय्क्दःसा नेपाल जुइगु खः धकाः मधाःगु जूसा छाय् वं याःगु ज्या सफल धाय्गु ? छु काँगडा व टिस्टा चाहीँ नेपाल मखुला ? खःसा एकीकरणवादीत थौं छाय् अनया जुजुया काय्लिसे त्वाय्चिनाः राज्य खूवनी मखु ? वय्कलं एकीकरण याय्माःगु धकाः फ्यानातःगु भूभाग बाहेक छु गुज्वःगु समानता दुगु खः व वयात व दक्वं नेपाल खः थें ताल ? अले थ्व नेपाल धयागु नां हे सुनां सयात गबले बिल ? यदि वय्कलं याय् धाःगु वा याय्माःगु ज्या पूमवंकूगु जूसा छाय् एकीकरणवादीतय्सं वय्कःयाके स्पष्टीकरण फ्वनीमखु ? एकीकरणया नां बीधुंकाः थुगु न्ह्यसःतय्सं न्ह्यपुइ डेरा काःवय्धुंकी । अन्धभक्तबाहेक मेपिंके सप्रमाण इतिहास न्ह्यब्वय्गु सामथ्र्य दइमखु जुइ ।
 
गुरुङतय् आदिभूमि व तामाङतय् आदिभूमिइ नं व हे फरक दु, गुगु महाराष्ट्र व तामिलनाडुइ दु । यदि तामाङ राज्य व नेवाः राज्य ल्वाकछ्यानाः नेपाल जुइगु खःसा छाय् विहार व नेवाः राज्य ल्वाकछ्यानाः भारत मजुइला ? याइम्हेसिनं याय्त मस्वल, व मेगु खँ जुल । माने याय्, सिक्किमया सुं चोग्यालं आःया नेपाल दुने लाःगु लिम्बुवान, खम्बुवान, स्वनिगः, ताम्सालिङ, तमुवान मगरात दक्वं त्याकाकाःगु जूसा थौंया एकीकरणवादीत व चोज्यालया बुदिं हनाच्वंगु दइला ? यदि चीनं हिमाल पारीं वयाः तराईतक्क त्वपुनाकाःगु जूसां चीनं एकीकरण याःगु धाय्फइला ? यदि ब्रिटेनं थथे हे याःगु जूसा थौंया एकीकरणवादीत ब्रिटिश साम्राज्यया सुं भायसरायया बुदिं थुकथं हे हनाच्वन खइला ?
 
अनि थ्व नं धाइ, पृथ्वी नारायणं एकीकरण मयाःगु जूसा नेपालयात ब्रिटिश साम्राज्यं हरण याय्धुंकी ।
लहना वाःपाै
https://www.lahananews.com/node/10943

No comments:

न्हू सतकयात हानं भीमफेदी थें मृत शहर यायेगु ला?

  राजेन मानन्धर निद्वःदँ पुलांगु सभ्यताया इतिहास दूगु थ्व स्वनिगःया दकलय् तःधंगु बजाः लागा थौंया न्हूसतक वा न्यूरोड खः । थी थी राजनीतिक परिव...