Thursday, July 4, 2019

190704 गुथि विधेयक विरुद्धया आन्दोलन व नेवाः नेतृत्व

राजेन मानन्धर
थःगु आदिभूमिइ हे राजधानी दु, प्वाँय् प्वाँय् घरज्वाइँ मन्त्री व प्रधानमन्त्रीत दु धकाः किसिन्हाय् छुनाजुइपिं नेवाःतय्त वंगु २५०दँनिसें ग्वःकः ग्वःकः राज्यया प्रहार वल, उकिया ल्याःचाः मदु । सितलामाजुया न्ह्यःने न्ह्याक्व ख्वःसां नेवाःत मनू जुइखनाच्वंगु मदु राजधानी धयातःगु थ्व स्वनिगलय् । उकिया दकलय् लिपांगु प्रहार शायद गुथि विधेयक हे जुइ ।

थगुने तिनि गुथि संस्थानया ज्याझ्वलय् अर्थ मन्त्री युवराज खतिवडां आः गुथि संस्थानयात आधुनिक दयेकेमाल धकाः ख्याःगु सुनां नं मथू । धायेम्वायेक भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्री पद्मा कुमारी अर्यालं बैशाख १६ गते संघीय संसदय् सुटुक्क दर्ता यायेवं तिनि खबर वल, का गुथि विधेयक ला दर्ता जुल । न्हापा बाबुराम भट्टराइ अर्थमन्त्री जुयाच्वंबलय् जात्रापात्राया खर्च धइगु सकारकारया हे धुकुतिं लिकानाः बिइगुथें क्वपाःगु खः । उकिया परिणाम स्वयेधुंकाः नं दुइतिहाइया दम्भ अले जनताया भाय् मथूपिं मन्त्रीतय्गु जिद्दीं यानाः थ्व विधेयकं संसदया ख्वाः खन ।

तःदँ न्ह्यःनिसें कांग्रेसया पालंनिसें सरकारं थज्याःगु विधेयक दयेकाच्वंगु दु धकाः दुनें दुनें खँ वयाच्वंसां झीसं नेवाः जुयाः नेवाः त्याकेमाः धकाः त्याका छ्वयापिं नेवाः सांसदतय्सं थुकिया असरया बारे झीत जानकारी बिउमवः । बरु व हे नेवाःतय्गु पहिचान, धर्म व संस्कृतिया रक्षा याइ धकाः त्याका छ्वयापिं नेवाः सांसदतय्सं नेवाःत दक्वसिया मिखाय् धुलं छ्वाकाः व नेवाःविरोधी विधेयक हयेत सफल जुल । उमित उमि नेतातय्सं यक्व यक्व मान पदवी बिल जुइ, तर उमिसं नेवाःतय्गु दथुइ थःगु तपुनातयेमाःगु अंग ह्वातां उलाःक्यंथें जुल । नेवाःत न्ह्यलं चाल ।

जनतां थ्व खँ सिइकाः उलिमछि विरोध यायेक यायेक नं सरकार टसमस मजू । बरु जेठ ३० गते पत्रकार सम्मेलन यानाः हे संघीय सरकारया प्रवक्ता गोकुल बास्कोटां मन्त्रिपरिषद्या निर्णय सार्वजनिक यासें गुथि धइगु सामन्तप्रथा अले थ्व विधेयक व हे सामन्तवादलिसे स्वानाच्वंगु गुथिया समस्या ज्यंकेत हयागु धकाः दाबी यात । थः गनं गुगुं गुथि मदुगु जिल्लां वयाः थन निदँप्यदँ राजनीति यानाया भरय् थनया १५०० दँ पुलांगु व्यवस्थायात थम्हं न्हापा राजनीतिया तामिम कयाबलय्यागु छगू निगू शब्द त्यासा कयाः थःगु हे देशया सभ्याताया ख्वालय् हाखः इकःवःम्ह व मन्त्री नं थःगु हैसियत क्यन । अथे हे विशेष रुपं संचालित चौधरी सांसदतय्सं नं थःगु अल्पबुद्धिया प्रदर्शन यात ।

लिबाक्क हे जूसां नेवाःतय्सं गुथि विधेयकया दुनेया खँ सिल । काचाक्क हे विरोधया पलाः ल्ह्वन । अन सुनां नं सुं नेवाः नेताया हुकुम, परामर्श, आदेश वा भासन पियामच्वं । धल्क्वय् च्याःगु मि फिब्वख्यः माइतिघर, मंगलबजार, न्हूसतक, जुजुं ख्वप, धराननिसें अमेरिकाय् तकं न्यन । नेवाःत मालकि छपँ छधी जुइफु धइगु सकस्यां खन । अले नेवाःत मेमेगु छुं नं मुद्दाय् मदंसां गुथि ल्यंकेत धाःसा लखौंया ल्याखय् दनेफु धइगु सन्देश नं विश्वन्यंक वन ।

४६सालया आन्दोलन जूबलय् नेवाःत कुहाँ वःगु धुंकाः मेमेगु आन्दोलनय् उलि नेवाःत खने मदु । उमि सतकय् वनाः सरकारया विरोध हे यायेम्हाः । थ्व यथार्थ जुयाच्वंगु खः । अले बाइस सालया आन्दोलन, नेपालभाषायात सरकारी कारवाहीया भाय् मदयेकेत सर्वोच्च अदालतं याःगु निर्णय विरुद्धया आन्दोलन, धर्म निरपेक्षताया आन्दोलन, जातीय पहिचान सहितया संघीय राज्यया आन्दोलन अले नेवाःराज्यया माग सहित जातीय पहिचानया आन्दोलन निसें सडकविस्तारया आन्दोलन आदि दक्व हे खास छुं उपलब्धि मदयेक हे क्वचाःगु वा क्वलाःगु झीसं खनागु खः । अले सिउपिन्सं सिउ, व दक्व आन्दोलन राज्यं क्वत्यःगु अले नेतात जेलनेल नये ग्याःगु स्वयाः नेतृत्वय् च्वना धाइपिनि आन्तरिक इगो व थः हे न्ह्यःने दनेदयेमाःगु पदलोलुपतां यानाः नं फ्यासुयावंगु खः । हानं मत्यवं हे राज्ययाथाय् चाकरी वनाः न्ह्यानाच्वंगु आन्दोलन हे क्वथलेगु ज्या नेवाः नेतृत्वय् च्वंपिन्सं हे याःगु नं झीसं मखनागु मखु ।
वःदँ न्ह्यःनिसें थन झीगु हे आदिभूमिइ नेवाःतय्गु गुथि जग्गाय् मिखा तयाः थज्याःगु विधेयकया मस्यौदा तयार यानाच्वंगु झी नेता धाःपिन्सं गथे मसिउगु? उमित नं समाचारपत्रय् हे गुथि विधेयक दर्ता जुल धकाः ब्वंकेमाःगु खःसा उपिं नेता मखु, थुलि झीसं नं धायेसः । अले सिउगु खःसा उकियात इलय् हे पनेत, उकियाबारे झी जनतायात सुसूचित यायेत छाय् पलाः मन्ह्याकल ले? उमिगु कार्यदक्षताया परीक्षा खः व, अःपुक हे फेल जुल उपिं । झीसं सिल, झीत माःबलय् झीगु पक्षय् सनाच्वंपिं ला सुं हे मदु खनी ।

नेवाः आन्दोलनया खँ वल कि नेतृत्वया खँ वइ, नेतृत्वया खँ वलकि झी यक्वस्या म्हुतु पाउँइ । थज्याःगु हे कारणं नेवाःत धाथें धायेगु खःसा सतकय् वयाः आन्दोलन यायेगु अवस्थाय् मदु धइगु प्रमाणित हे जूगु धाःसां जियाच्वंगु खः । अध्यक्ष जुइत थःथवय् ल्वाइपिं स्वघोषित संस्थाया हैकम थःगु यानातःपिं नेतात थन थ्व गुथि विधेयकया विरोध ज्याझ्वलय् उलि खने मन्त । थ्व खँ न्हापांनिसें आन्दोलनय् जुयाच्वंपिन्सं मखंगु मखु ।

बःचाहाकलं धायेगु आन्दोलनया प्रारम्भय् खःसा नेवाः राजनीतिक अभियानया नेतृत्व मौका स्वयाः भचा खनेदयेकःवल । व बाहेक मेगु छुं नं संस्थां थःगु उपस्थिति बल्लाक क्यं वये हे मखन । नेवाःतय्गु पार्टी धयातःगु नेपाः राष्ट्रिय पार्टीं थ्व अवसरय् थः दनि धकाः हे क्यने मफुत । नेवाःत राजनीतिइ हे वनेमाः धकाः नीस्वंगु पार्टी, उलिमछिसिया भोट कयाः संसदय् हे थः मनू छ्वयेफूगु पार्टी थौं सुकू तःलय् धँय् सुलेथें सुलाच्वन ।

ज्या यानाः स्वयाः ज्या मयासे चर्चाय् वइगु नेवाःतय्गु राष्ट्रिय संस्था धयातःगु नेवाः देय् दबू थ्व संक्रमणकालय् गनं खनेमन्त । नायः छम्हस्यां भासन यायेथाय् ख्वाः क्यंवःगु बाहेक मेगु थुकिया संस्थागत उपस्थिति खनेमन्त । खँ भासन यायेगु व नेता जुइमाःपिन्त क्वथाय् सःताः मिटिङ तयेगुया मखु, गुकथं जनता सतकय् क्वकायेगु अले गुकथं उमित परिचालित यायेगु धइगु खः । नेवाः देय् दबूया निर्देशनय् ग्वःसः मनूत कुहाँ वल जुइ धकाः ल्याःचाः तयास्वये ला?

झिंन्यागू भिंखुगू ततःधंगु धयातयागु राजनीतिक संस्थात जानाः दयेकातःगु नेवाः स्वायत्त राज्य संघर्ष समिति थ्व गुथि विधेयकया खँय् लालटिन च्याकाः मांसां मलुइकथं सुलाच्वन । अपाय् अपाय् धंगु पार्टीया भातृसंस्थात दूगु थ्व संघर्ष समिति गन वन? मौका दतकि घण्टौ घण्टौ भासन यायेफुपिं संघर्ष समितिया धुरन्धर नेतातय्गु ब्यानर तक हे ज्वनीपिं मवः थ्व आन्दोलन ज्वःछि । सुं दनिला जि व संघर्ष समितिया नायः वा कार्यकारिणी दुजः वा प्रतिनिधि धकाः सतकय् वःपिं ? संघर्ष समितिया औचित्य मन्त धकाः आधिकारिक रुपं विसर्जन मयाःतले व संस्थाया उपस्थिति समाजं माला हे च्वनीतिनि ।

थुलि खनेधुंकाः सामान्य नेवाःतय्सं नेवाःतय्त मालकि नेतृत्व यायेत तकं सु नेवाः नं न्ह्यचिलीमखु धइगु थुल । क्वथा छलफल ला न्ह्याम्हस्यां याइ, पत्रिकाय् लेख नं च्वइ, युट्युबय् भिडिओ दयेकी, टिभी स्टेशनय् वनाः अन्तरवार्ता बिइ अथवा फेसबुकय् स्टाटस ला तइ तर जनतायाथाय् वनाः मथूपिन्त थुइकाबिइपिं, जनताया अल्याख न्ह्यसःया लिसः बिइपिं, अले थः थवय् समझदारी तंकाच्वंपिनिगु पुचःयात खँ ब्याकाः सहजीकरण यायेफुपिं नेतात नेवाः समाजय् मदु, मदयेधुंकल धइगु थ्व विधेयक विरोधया झ्वलय् छर्लङ्ग खनेदत ।

आन्दोलन जुयाच्वंथाय् जितः नेता दयेकाबिउ धकाः बिन्तीभाउ याइपिनिगु संस्थाया कार्यकारिणी दुजःत हे खने मदुसा उमिसं कःघानातया धाःपिं नेवाःत उमिगु हे निर्देशनय् सतकय् वल धकाः थःत थम्हं तीसमार खाँ धयाजुइगु बेकार । अले थज्याःगु बाहेक सामन्य नेवाःतय्सं नेवाः नेतृत्व धयातःपिनिगु पाखें थ्व आन्दोलन ज्वःछि अज्याःगु छुं जूगु अनुभूति यायेमखन । तर गज्याःगु अजूचायापुगु खँ, आन्दोलन मदी, न्हयात, न्ह्याना हे च्वन । मौका स्वयाः, जनता क्वहाँ वइगु खनाः ज्याझ्वःला पित बिउगु खः, तर उमिगु हे निर्देशनय् दक्व जनता क्वहाँ वःगु खः धकाः सुं नं भ्रमय् मच्वंसा बांलाः ।

अझ धायेमाल धाःसा ला नेवाःत थ्व गुथि विधेयकया विरुद्धय् सतकय् खनेदयाच्वंगु धइगु हे थुकिया न्ह्यःने नेतृत्वय् सुं पुलांपिं स्वघोषित नेतात मदयाः जक हे खः । सुयां ख्वाः तक हे स्वये मयःपिं, सः तक हे न्यने मयःपिं जुइधुंकल व क्वपुलांपिं कथित नेतात धइगु उमिसं थ्व पालय् वाःचायेकल जुइ ।

आःया गुथि विधेयक विरुद्धया आन्दोलन नं सुं अमुक नेतां धयाः, वयागु भासन न्यनाः वा वं नेतृत्व यानाच्वंगु संस्थाया कार्यकर्ता जुयाः वा व संस्थाप्रति असिम श्रद्धा वा विश्वास दयाः नेवाःत सतकय् वःगु मखु । थ्व दक्व हे स्वस्फुर्त ढंगं सचेत जनता क्वहाँ वःगु खः । फेसबुकय् आह्वान ला छिं याःसां जिउ, जिं याःसां जिउ । झीसं सि हे सिउ, न्ह्याथाय् न्ह्याक्व ततःधंगु खँ ल्हाःसां सछिम्ह मनू ममुनीगु छगू कोणसभा याःसा दर्जनौं मनूत मञ्चय् च्वनेदयेमाः धकाः धयाजुइ, तर उमि जनतालिसें छुं कथंया नं स्वापू दयाच्वनीमखु । जनतां उमिगु खँ मन्यं धइगु अज्याःगु संस्थां ज्याझ्वःयाइबलय् मनूत मुनेमफूगुलिं हे क्यं । हानं लिसाकयाः धाये, थथे जुइगुया कारण नं नेवाः नेतृत्वया अकर्मण्यता बाहेक मेगु छुं मखु ।

आः जब थ्व आन्दोलनय् अप्रत्याशित रुपं थी थी त्वालं, गामं, शहरं मनूत क्वहाँ वल, अले जाः ज्वनाः न्या लायेत थिक्क जुयाच्वंपिं व हे पुलांख्वाःतय् थ्व ला सुवर्ण मौका थें तायेकाः, थ्व दक्व आन्दोलनया योजना, व्यवस्थापन, संयोजन जिमिसं हे यानागु धकाः धायेकेमास्तिवःपिं खनेदत । तर जनताया मनय् च्वने धइगु उलि अःपु मजू ।

आः मेगु खँ । खनेदयेक सडकविस्तारया आन्दोलनया झ्वलय् छपुचः ल्याय्म्हत नेतृत्व हे कयाथें च्वंक सक्रिय जूगु खनेदत । युवा जोश, इन्टरनेट संचारप्रविधिलिसे भ्यलय् पुंपिं व ल्याय्म्हतय्सं छुं याइगु सम्भावना मनूतय्सं खन । याःगु ला उमिसं खहे खत, उकिया जस मबिसें सुख मदु । नेवाः समुदायं उपिं युवातय्गु पाखें यक्व आशा यानाच्वंगु दु ।

तर म्हाइपुसेच्वंगु खँ गनथाय् धाःसा उमिके हानं कच्चापन, दम्भ, अहंकार, अले जिं हे जक यानाः थुलि मनूत कुहाँवःगु खः, जिं धालकि थुपिं सिंह दरवार हे च्याकःवनी धइगु गलत अले अनावश्यक भ्रमं उमित नं फसय् जक ब्वयेकल । उकिसं व हे छपुचःचाया दुने नं थःथवय् विश्वासया संकट हानं नेतृत्वया हानथापया रोगं उमित तकं कयेधुंकल धइगु उमिसं हे सामाजिक संजालय् च्वयाहःगु स्टाटसं क्यन । थः आन्दलोनय् वनाच्वनागु लाकि, आन्दोलनया नेतृत्व कयाच्वनागु लाकि वा व आन्दोलनया रिपोर्टिङ जक यानाच्वनापिं धइगु हे धायेमफइगु अवस्था हयेगु ज्या उमिसं हे यानाच्वन, मेपिन्सं उमित स्यंके न्ह्यः थःगु हे हरकतया कारणं उमित जनमानसं विश्वास यायेमफइगु तक अवस्था वल ।

आःया अवस्थाय् नेवाःतय्त गुथि विधेयकया बारे दुुग्यंक ज्ञां दुम्ह, नेपाःया राजनीतिक व्यवस्थाया बारे विश्लेषण याइम्ह, अले नेवाः मानसिकता थूम्ह छम्ह जक मखु नेवाःतय्सं पत्याः याइम्ह अज्याःम्ह नेता मालाच्वंगु दु, गुम्हस्यां पुलांगु पुस्ताया नेवाःनेताया नवाबी पह त्वःतेफु अले न्हूपुस्ताया सेल्फी मोह नं त्वःतेफु ।

आन्दोलन धइगु याकःबाकः सतकय् वनाः चिल्लाय् दनाः हालां जुइगु मखु, न त लँय् वःगु हरेक गाडी वा मेमेगु सार्वजनिक सम्पतिइ क्षति यायेवं जुइगु खः । थ्व ला जिम्मेवार नेतृत्वं परिचालित यानातःपिं सशक्त, जागरुक ल्याय्म्ह ल्यासेत न्ह्यःने वनेवं अले ज्याथजिथिपिन्सं नं उमित हःपाः बिलकि सफल जुइगु खः ।

खः, आःया इलं न्हूगु नेतृत्व मालाच्वंगु दु । गुथिया सवालय् पुलांगु पुस्ता व न्हूगु पुस्ताया न्ह्यपुइ बुयावयाच्वंगु अल्याख न्ह्यसःया लिसः बिइफुम्ह, गुथि हे नेवाःतय्गु पहिचान खः धाइम्ह वा नेवाःतय्त नेवाःतय्गु पहिचान माः धइगु खँ ध्वाथुइका बिइफुम्ह अले नेवाःतय्गु नुगलय् नेवाः गुथिया पृष्ठभूमि मालाबुलाया भाव स्वचाकाः सतकय् तक यंकेफुम्ह छम्ह सबल व सफल नेतृत्व मालाच्वंगु दु । वयागु ज्या नेवाःतय्त सम्भावनाया आशा क्यनेगु, राज्यपक्षयात निरन्तर दबाव बियाच्वनेगु, पदया लोभ मतयेगु जक मखु न्हूगु पुस्ता व पुलांगु पुस्ताया नतृत्वया तकं समायोजन यायेफुम्ह जुइमाल । अले जक नेवाःतय्गु गुथि जक मखु समग्र नेवाःतय्गु पहिचान व अस्तित्वहे थ्व नेवाःभ्ुमिइ ल्यनाच्वनी ।

https://jheegu.com/190704b/

No comments:

न्हू सतकयात हानं भीमफेदी थें मृत शहर यायेगु ला?

  राजेन मानन्धर निद्वःदँ पुलांगु सभ्यताया इतिहास दूगु थ्व स्वनिगःया दकलय् तःधंगु बजाः लागा थौंया न्हूसतक वा न्यूरोड खः । थी थी राजनीतिक परिव...