20190606 बौद्धतय्सं हे हइगु जुल ला हिन्दुराज्य ?

राजेन मानन्धर

संसारय् तकसं चिकूगु देय् खयाः नं थःगु हे धर्म, संस्कृति व परम्परा दूगु देय् नेपाः खः । न्हापा ला जुजु धइम्हस्या धर्म दइमखु, जनताया सुया छु धर्म नालाकाये यः व याये दु, अले जुजुं दक्व धर्मय् नं समान कथं कीर्ति तयेगु ज्या यानाच्वंगु इतिहासं क्यं । उकिया बाबजुद नेपाःया इतिहासय् द्वलंद्वः दँतक राजाया धर्म हे राज्यया धर्म जुयाच्वंगुलिं आः नं थथे हे खः अथवाः जुइमाः धइगु खँयात सामान्यकथं काइ । लिपा जुजुपिं दक्व हे हिन्दु धर्मयात जक च्वछाइपिं जुयाः बुद्ध जन्मेजूगु देसय् बौद्धतय् बांमलाःगु हवाल जुयावंगु नं गनं गनं इतिहासय् उल्लेख जू । व दक्व इतिहासयात फसं पुइकाः तःम्हस्या तःताजि आन्दोलन, मिहेनतया लिच्वं कथं आः नेपाःया संविधानय् नेपाःयात धर्मनिरपेक्ष गणतन्त्रात्मक राज्य धकाः च्वकेत नेपाःमिपिं सफल जुल ।

अथे खयाः नं नेपालय् आः नं थ्व धार्मिक समानता धइगु म्वाः, बरु छगू जक धर्म राज्यं घयेपुनातइगु हे व्यवस्था बांलाः, मेमेगु धर्मया मनूत बरु खितुंगालय् थहुँ धइगु धारणा छगू धर्मया छपुचः मनूतय्के दयाहे च्वंगु खनेदनि । उकिं ला उमिसं इलय् ब्यलय् प्रचारात्मक ज्या यानाः नेपालय् हानं हिन्दु धर्मया बोलाबाला लिहाँ वइतिनि, थ्व धार्मिक समानता धइगु छिनभरया लागि जक खः धकाः ख्याच्वः बियाच्वंगु झी दक्वस्यां सि हे सिउ ।

उकिसं विशेष यानाः नेपालय् हे गनं मदुथें बौद्ध द्यःगः बहाःबहि इत्यादि कलात्मक सम्पदा स्वनिगलय् दूगु सुनां नं मखु धायेफइमखु । थ्व स्वनिगलय् द्वलंद्वः दँनिसें बसोबास यानावयाच्वंपिं नेवाःत बाहेक मेपिन्त थुकिया श्रेय गुकथं वनी ? जबकि उमिगु हे ल्हातिइ जक थ्व दयेकेगु शीप अले थुकियात धर्मया हे छगू पक्ष कथं ब्याख्या यायेगु ज्ञान नेवाःतय्के हे जक दु । अथे खयाः नं नेवाःतय् दुने बौद्धत धाःसा तकसं म्हो जक दु धकाः तथ्यांक विभागं धयाच्वंगु दु । थुकियात हे बह बिइथें वंगु उकुन्हुया स्थानीय निकायया चुनाव जूबवलय्  नेवाःतय् दुने नं बौद्ध नेवाःतय्गु जनसंख्या आपाः दूगु त्वालय् हे हिन्दु राज्यया राजनीति यानाच्वंगु पार्टीयात यक्व भोट वन धइगु खँ न्यनेवं मनय् गथेखेसे मतायेकीपिं मनूत दइमखु । अले नेवाः बौद्धतय्सं भारतया प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी पाखें नेपाःयात हिन्दुराष्ट्र दयेकेत यक्व ध्यबा हःगु धइगु हुइनाभुइनायात क्वातुकी ।

थ्व यथार्थ खः, कि आः नं थःत जन्मजात बौद्ध धायेके यःपिं नेवाःतय् हे हिन्दुराज्यप्रति मोह दनि, उमित थः स्वतन्त्र धर्मया रक्षक धायेकाः स्वयाः नं हिन्दु धर्मया एकमात्र राज जुइथाय् दास जुयाः म्वायेगुलिइ गर्व दु । थथे तप्यंक धायेबलय् यक्वसित यइमखु जुइ, थज्याःगु आलोचना ला सुनां नं सहयाये फइ नं मखु, अथेसां थ्व यथार्थ स्वयाः झी यक्व तापाः मजू धइगु हानं मेगु यथार्थ नं झीगु न्ह्यःने दु ।

झीगु स्वनिगलय् नकतिनि हे अज्याःगु ज्याझ्वः जुल, कि उकिं झी शिक्षित नेवाःत व दीक्षित बौद्धत गुलि सचेत धकाः झीत हानं छकः बिचाः याकाबिउगु दु ।

जुजु धइगु थौंया कन्हे फुइगु रवाफया नां मखु । म्हिगः जम्मा ४ वर्षया जिम्मा कयावःपिं जनप्रतिनिधि धाःपिन्सं ला जीवनभरिया लागि हे थःगु ल्हातिइ शक्ति लाःगु थें लाःथेपाःथे यानाः जनतायात कसा नकाच्वनी धाःसा गनं सिन्का छपू त्वमथुसे मांअबुं कमेयाःगु तकं मखु, जनताया हिचःतिइ कर कयाः सुखसयल भोगेयायेदुपिं जुजुपिन्सं झन् थःगु शक्ति त्वःफिगु गथे सह याइ ? उमिसं थःगु वर्चश्व कायम यायेत अज्याःपिं निम्ह प्यम्ह मनूत थःगु ल्हातिइ तयातइगु ला स्वभाविक हे खः, अले व मनूतय्सं नं थः मालिकयात लय्तायेकेत थःगु बुद्धि व विवेक बरःतयाः जुजुयात गथे यः अथे यानाजुइगु नं छुं न्हूखँ मखु ।

थ्व हे झ्वलय् विश्व हिन्दु महासंघया नामं चायेकातःगु छगू संस्थां  छम्ह नेवाःयात न्ह्यःने तयाः येँया पुलांगु राजदरवार न्हयःने “हिन्दु अधिराज्य व राजसंस्थाया माग यायां” थी थी पूजा यात । वंगु चैत २१ निसें बैशाख १ गतेतक गुन्हुयंक उगु महायज्ञय् तान्त्रिक गुरुपिन्सं हवन याइगु धइगु छगू किपा सहितया बुखँ वल । न्हापा महेन्द्र जुजुं थःगु सत्ता ल्यंकातयेत पंचायत हःबलय् बहुदलकथं दयेकातःगु पार्टीतय्त सतकय् थःगु अस्तीत्व क्यनेगु तकं छूट मदु । तर गणतन्त्र वयेवं धाःसा जुजुयात इलय् ब्यलय् थःगु पह क्यनाच्वनेगु छुट बियातल, गणतन्त्रया सुन्दरता हे थ्व जुइ धकाः सकसिनं थुइकाकायेमाः । उकिं जनतायात खास हे कपाः मस्याकू । थुलि ला जुया नं च्वनेमालनि धइपिं दु थन । थःगु मन तयेत व थःगु मनसुवा पुवंकेत द्यःया साथ काःवनीगु धइगु झीगु थज्याःगु धर्मं ग्रसित समाय् गलत ज्या थें नं मच्वन ।

थ्व हे झ्वलय् वज्राचार्य गुरुपिन्सं छ्यनय् पञ्चबुद्धया मुखः पुनाः गंवज्र न्ह्यःनेतयाः पुजा यानाच्वंगु किपा सहित समाचारय् वल — “युवा विश्व हिन्दु महासंघया ग्वसालय् राष्ट्र कल्याण, दिगो शान्ति, राजसंस्था पुनःस्थापना तथा हिन्दु अधिराज्य रक्षार्थ श्री बज्रभैरव, श्री महाकाली तथा श्री हनुमानया आव्हान याना तन्त्रविधिपाखें अखण्ड हवन सहित श्री शिव गोरक्ष गोरखकाली महायज्ञ यायगु ज्या यानाच्वंगु दु । ... नितेश बज्राचार्य मुलाचार्य जुया न्हयानाच्वंगु थुगु पुजाआजाया महायज्ञय् सुरज मुनि बज्राचार्य, करुणामय बज्राचार्य, रोहिनी बज्राचार्य, रविन्द्र बज्राचार्य लगायत मेपिं गुर्जुपिन्सं यज्ञ याना बिज्यागु खः । थुगु यज्ञय् लिलेन्द्र बज्राचार्य, दीपा बज्राचार्य, विमला बज्राचार्य लगायतपिन्सं सहयोगीया भूमिका म्हितादीगु दु । तःधंगु हे मण्डप दय्का थुगु महायज्ञ याय्गु ज्या जुयाच्वंगु खःसा थुकिइ सिद्धानन्द बज्राचार्यजुं सल्लाह बियाच्वनादीगु दु ।”

थ्व खँ किपा सामाजिक सञ्जालय् खनेदयेवं थुकिं छगू हलचल हल । स्वभाविक हे खः । गुगु धर्मयापिं भिक्षुपिन्त व हे हिन्दु धर्मया आडय् नेपालं पितनाछ्वयेगु थज्याःगु अमानवीय सजाय बिल, गुगु धर्मया अभियन्तापिं दशकौंनिसें नेपाःया दक्व धर्मयात समान अधिकार व स्टाटस दइगु यायेया निंतिं नेपाःयात हे हिन्दु राष्ट्र मयासे धर्मनिरपेक्ष यायेमाः धकाः आन्दोलन यानाजुल, प्रहरीया कसा जक मदु जेलय् हे च्वनेमाल, उगु हे धर्मं थःत राज यायेमा, थःगु बल्ल बल्ल लूगु समानताया अनुभूति हाकनं धू जुइमा धकाः द्यःयाके फ्वनेथें आह्वान यायेगु धइगु सामान्य मनूतय् कल्पना स्वयाः पिनेया खँ जुइ । अथे फ्वने वं सुं द्यवं हिन्दु राज्य हयाबिउसां मबिउसां थ्व फ्वंग हे छगू प्रतीक जुल, नेवाः बौद्धतय्गु मनोबल गिरेयाकेत ।

आः बुद्धया शिक्षा नालाः, बौद्ध धर्मया गुह्य स्वयाः गुह्य दीक्षा कयाः थःत वज्राचार्य धायेकेखंपिं ज्ञानी पण्डितत हे थःगु धर्मया स्वतन्त्र पहिचानया हत्या याइपिं जुसेंलि पिनेयापिं शत्रु माले हे म्वाःल । समाजं थ्व हे थुइकल ।

झी दक्वस्यां धयाच्वनागु खः, नेपालय् बुद्ध धर्म ल्यंकातयेगु ज्याय् स्वनिगःया वज्राचार्यपिनिगु तःधंगु योगदान दु । जुजुपिं बौद्धधर्मप्रति असहिष्णु जुयावःबलय् थन च्वंपिं बौद्ध वज्राचार्य पिन्सं गथेयानाः जिल अथेयानाः बुद्धधर्मया रक्षा यानातल धकाः झीसं ब्वनाच्वना । थुकिया थःगु हे पह, विशेषता दूगुलिं थुकियात नेवार बुद्धधर्म अथवा नेपालमण्डलया बुद्धधर्म धायेमाः धकाः विदेशी विद्वानतय्सं तकं धयाच्वंगु दु । झीथाय् न्हापान्हापानिसें वज्राचार्यपिन्त विद्वान व मार्गदर्शकया रुपय् हनाबनातयातःगु खः, छुं मसिलकि गुरुजुयाके छकः न्यना वा, धायेगु झीगु म्हुतुइ हे घानातःगु दु ।

उकुन्हु तिनि लमजुङय् नेपाःया थी थी जाति जनजातिया प्रतिनिधित्व दूगु राष्ट्रिय बौद्ध सम्मेलन जुल । उकिया सभापतित्व यानादीम्ह हनेबहम्ह यज्ञमानपति वज्राचार्य । दक्वस्यां छप्वाः म्हुतुं सरकारं न्ह्याबलें बौद्धतय्त लखय् मिखा कंकाः हिन्दु जनेयाइगुलिं आः वइगु जनगणनाय् दक्व बौद्धतय्सं थःगु म्हसिका बौद्ध धकाः हे च्वकेगु अले जनगणनाय् बौद्धतय्गु ल्याः फयांफक्व यक्व खनेदयेकेगु धकाः पाःफःगु । थन गुलिचां मदुनिबलय् देय्या राजधानीइ दकलय् मध्येय् सःसिउपिं वज्राचार्यत स्वयम् हे पूजापाठ यानाः सां हिन्दुधर्मया एकाधिकार लितहयेत न्ह्यचिउगु खनः मनूत अजू मचाइगु खँ हे मजुल ।

फेसबुकय् सलंसः कमेन्ट वल । वज्राचार्यप्रति पुलांगु इबि, तं इत्यादि दक्व प्वंकेगु थाय् थें नं जुल । थुलि धाःगु स्वयाच्वनेगु छखे सामान्य बौद्धतय्त हे पचेमजुइगु अवस्था वल धाःसा उखे झी वज्राचार्यतय्गु वःगु वःगु मछि संस्था दतं नं अथे मखु धकाः धाःवः मन्त, स्वयाजक च्वन धायेमछिंगु अवस्था नं मदु । उलिमछिस्यां कमेन्ट व शेयर याःगु खँ सःसिउपिं वज्राचार्यपिन्सं मखंगु ला पक्का हे खइमखु । जितः म्हसिउपिन्सं हे व्यक्तिगत फोन यानाः छु गथे धकाः न्यन, खँल्हाबल्हा जुल, तर उमिसं थथे हे धकाः कमेन्टय् च्वयेगु आँट मयाः । सत्य थथे हे खने दत कि सामान्यतयाः सम्मान व श्रद्धाया हकदार जुइमाःपिं गुरुजुपिं थुभनं अपमान व लान्छना फयाच्वनेमाल । थ्व दकलय् दुखद पक्ष जुल ।

निम्हप्यम्ह सःसिउपिन्सं न्हयागु धाःसां झीगु समाजय् आः नं थजाः क्वजाःया भावना मतंनि, थिइत्यः थिइमत्यपिं दनि, लःचलेमजूपिं जा चलेमजूपिं दनि । थुकियात हिन्दु धयाजूपिन्सं ला संस्कार धकाः हे नालाच्वंगु दनि, तर थःत बौद्ध जक मखु बौद्धतय् नं आचार्य धाइपिं हे थज्याःगु अबौद्ध संस्कारयात बौद्धया ख्वापालं पुकाः जुयाच्वंगुलिं हे थथे इलय्ब्यलय् झी सकस्यां हनाबनातयातयापिं वा तयातयेमाःपिं बौद्ध गुरुजुपिंप्रति नेवाः बौद्ध समाज असहिष्णु जुलला धकाः मनय् वंसा बांलाः ।

लिपा वयाः तिनि धर्मोदय सभाया महासचिव सागरमान वज्राचार्यजुं धयादिल  — थुगु यज्ञनाप वज्राचार्य समाजया छुं नं संघ संस्थाया छुं नं प्रकारया सम्बन्ध मदु । निम्ह प्यम्ह गुरुजुपिंसं भौचा चीना वा जनै चिनाः सराद याःजुल धायेवं वज्रार्चायपिं सकसित ब्वह बियेगु वा कुंखिनेगु ठीक मजूथें च्वं । दक्षिणाया लालचं यानाः थथे मखुगु लँय् ब्वां ब्वां जुइपिं व ध्यबा कमेयायेगु जक लक्ष्य ज्वनाः ब्वां ब्वां जुइपिं गुरुजु धाःपिन्त समाजं म्हसीका थुज्वपिंत अलग याना छोये फयेकेमाः । भगवान बुद्धं कना बिज्यागु शिक्षायात झीसं लुमंकेनु “छुं नं बिषयवस्तुयात छाने यानाः भिंगु जक थःत कायेगु मभिंगुयात वान्छ्वये सयेकि“ । थथे जुयाः थुज्वःगु फालतु विषययात ध्याकुंचाय् वांछ्वयेनु । वज्राचार्यपिनिगु लक्ष्य हिन्दुराष्ट्र जुइफइ हे मखु धइगु हे वय्कःयागु मूखँ जुल । थुलि जुसेंलि दुनें दुनें तःताजि खँ जुल धइगु न्यनेदत । तर नं स्वनामधन्य विद्वान अले थी थी संघसंस्था कःधानाच्वंपिं वज्राचार्यपिनि पाखें अज्याःगु छुं खँ पिहाँ मवल ।

अले लिपा बैशाख ११कुन्हु तिनि वज्राचार्य संरक्षण गुठीया प्रेस विज्ञप्ति पिदन — थ्व बौद्ध संस्था बौद्धधर्मया विपक्ष गबलें वनीमखु व वनी धकाः कल्पना नं यायेफइमखु अले थुकिया चाहना नेपाःयात छगू सुन्दर शान्त धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र दयेकेगु खः धकाः धयातल । थुकिइ युवा विश्व हिन्दू महासंघया ग्वसालय् जूगु उगु महायज्ञय् सुं वज्राचार्य गुरुजुपिं सहभागी जूगु खँय् थ्व संस्था वय्कःपिनिगु वैयक्तिक स्वतन्त्रताया विपक्षय् मदूगु व वय्कःपिन्सं व्यक्तिगत रुपं याइगु वा याःगु गुगुं ज्याखँय् थुगु संस्थाया छुं सरोकार मदु धकाः नं धयातल ।

खयेत ला थ्व मेमेगु वज्राचार्य कर्मकाण्डत थें थ्व अन दुनेच्वंपिनिगु जक समुदायया वा पारिवारिक खँ जुयाः मेपिन्सं चिउताः कायेमाःगु मदु थें नं च्वनी । तर जब नेवाःतय् दुने दक्वस्वयाः शिक्षित, फुपिं व सःपिं हे थुकथं मयायेमाःगु ज्या याःवनाच्वंगु खनी, उकिं उगु समुदाय, अथवा बौद्ध नेवाःत थ्व छु जुल वा जुइत्यन धकाः चिउताः कायेगु स्वभाविक खः । थ्व हे कारणं सामाजिक सञ्जालय् गैरवज्राचार्यतय्सं सः थ्वयेकूगु खः । थुकियात थुकथं जक काःसा, बौद्ध जुइगु व वज्राचार्य जुइगु धइगु छु खनी धकाः दुग्यंक दुहाँवनाः खँ थुइकाः जक सारा समाजं मिखा ब्वइगुथज्याःगु खँय् ल्हाःतःसा बांलाइ धइगु खँ मतिइ वयाच्वन तिनि ।

नवायेमाःपिन्सं नमवाःनि, दुनें दुनें यायेमाःगु यानाहे च्वनतिनि धइगु थुइके । तर थ्व छगू घटनां नेवाः बौद्धत थःगु पहिचानया युद्धय् गुलित सचेत, सबल अले कटिबद्ध धकाः क्यनी, अले थुकिं आः नेपालमण्डलया बुद्धधर्म धकाः अध्ययन याःवइपिं विदेशी विद्वानय्सं झी नेवाः बौद्धतय्त गुकथं मूल्यांकन याइ धइगु मुख्य चिउताःया विषय जूवःगु दु । सकसियां भिं जुइमा ।

नेपालभाषा टाइम्सय् पिदंगु


https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhzyM28zaI-va85WqlCjSlb1l-KJJmvWlFdQbk4SFbj8R7DppjTZJQP_47Y5ZAyXvAQ1pO1GbAF_BAQ-hHFf3NRHcIbox7E6WNXhQhGkld7AR7GvGtXRxFO-JhpjGTjw9c-3c89zLIXIQeW/s1600/razen20190606_bauddha_hindurajya.jpg