Monday, September 8, 2025

फेसबुक प्रतिबन्धले निम्त्याएकाे विरोध प्रदर्शनमा १९ जनाकाे मृत्यु






सत्ताबाट खोसिएको सामाजिक सञ्जाल फिर्ता लिन, भ्रष्टाचारको अन्त्य र सुशासनको माग गर्दै हजारौँ युवा आज साेमबार सडकमा उत्रेका छन् । यस प्रदर्शनमा साँझ ८ बजेसम्म प्रहरीको गोली लागेर १९ जना प्रदर्शनकारीकाे मृत्यु भएको छ भने लगभग ३०० जना घाइते भएका छन् ।

प्रजातन्त्रिक नेपालकाे इतिहासमा सरकारले सुशासनकाे माग गर्नेहरुकाे प्रदर्शनमा एकै दिनमा यति धेरै मान्छे मारेको यो संभवतः पहिलो पटक होला ।

अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता देउ अनि भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर भन्ने जस्ता नारा लिएर युवाहरु विषेश गरेर २८ वर्ष मुनिका जसलाई आजभोलि जेनजी भनेर चिनिन्छ आज उनीहरु संसाद भवन घेर्न पुगेका थिए । उनीहरु सरकारको भ्रष्टाचार, सामाजिक सञ्जाल बन्द र लोकतन्त्र माथि बारम्बार भइरहेको आक्रमणको विरुद्धमा सडकमा आएका हुन् । मध्यान्हतिरबाट युवाहरु प्रहरीकाे सुरक्षा घेरा तोडेर निषेिधत क्षेत्र पार गरी नयाँ बानेश्वरमा संसद भवनकाे गेटमै पुगेर नाराबाजी गरे । नयाँ बानेश्वर क्षेत्र तनावग्रस्त बन्यो । जिल्ला प्रहरी परिसरले कम्तिमा ४ हजारको संख्यामा युवाहरु भेला भएको भनेको छ ।

आफुकहाँ दर्ता गर्न आएन भन्ने निहुँमा सरकारले जनमानसमा चर्चित र उपयोगी फेसबुक लगायतका सामाजिक संजालहरु बन्द गरिदिएपछि नेपालका युवाहरु पहिले कहिल्यै नभएकाे जसरी स्वस्फुर्त ढंगले जागेका छन् । सामाजिक संजाल रमाइलो गर्ने थलो मात्र हैन अहिले सुसूचित हुने संचार माध्यम विदेशमा बस्ने आफन्तसँग संचार गर्ने उपाय अनि हजारौंको व्यापार प्रवर्धन गर्ने बाटो पनि भएकाे छ ।

 

कुनै पार्टीसँग प्रत्यक्ष संलग्नता नभएका युवाहरुलाई सुरक्षा स‌ंयन्त्रले पहिल्यै देखि आक्रमण गरेर उत्तेजित बनाएकाे देखिन्छ । अुगवाहरुलाई गिरफ्तार गर्ने वा नियन्त्रणमा लिएर स्थितिलाई सामान्य पार्ने भन्दा पनि गोली नै चलाएर दमन गरेरै लाने प्रहरीकाे यो बर्बरतापूर्ण योजना बनाएकाेले पनि यो स्थिति आएकाे हो । सरकारले अपनाएको दमनकारी नीति र हिंसात्मक रवैयाले गर्दा नै यो आन्दोलन यति हिंसात्मक भएकाे हो । अस्पताल भित्र समेत प्रहरी गएर स्वास्थ्यकर्मीलाई समेत आतंकित पार्ने काम भएको छ ।

यसै प्रकारकाे आन्दोलन काठमाडौं लगायत पोखरा बुटवल बिर्तामोड खोटाङ दमक भरतपुर सुर्खेत कालिकोट हेटौंडा धनगढी आदि देशका अन्य भागमा पनि भएकाे छ ।

काठमाडौंमा प्रदर्शनकारीहरू संसद् भवनभित्रै प्रवेश गरेपछि प्रशासनले नयाँ बानेश्वर क्षेत्रमा कर्फ्यू आदेश जारी गरिसकेको थियो र त्यस क्षेत्र लगायतका ठाउँमा सेना परिचालन गरिएकाे थियो । त्यस्तै स्थिति नियन्त्रणमा राख्न नसकेपछि इटहरी रुपन्देही पाेखरा लगायतका ठाउँमा समेत कर्फ्यु लगाइएकाे छ ।

स्थितिकाे गंभीरता नबुझेका प्रधानमन्त्री केपी ओली भने देशकाे कानुन नमान्ने सामाजिक संजाल प्रयोग गर्न पाइँदैन भनिरहेकाे थिए । जनताको मागलाई जहिलेपनि हेप्ने वा हँसी मजाकमा उडाइदिने अनि सबैलाई अर्ति उपदेश दिएर आफुलाई विद्वान भनेर चिनाउन खोज्ने प्रधान मन्त्री अझै गंभीर भएकाे जस्तो देखिँदैन । उनी भन्दै थिए — देशलाई हेपेको सहन सकिँदैन अनि अहिले केही मान्छेहरु विरोधमात्रै गर्ने पात्र पुतलीजस्ता भएका छन् ।

सर्वसाधारणलाई फेसबुक चलाउने नपाउने निर्णय गराउने प्रधानमन्त्री केपी ओलीले भने अझै फेसबुकमा आफ्नो गतिविधि जारी नै राखेर आफ्नो नैतिकताकाे धज्जी आफैले उडाएकाे कुरा पनि यहाँ प्रासंगिक हुन आउँछ । अरुले गर्न नदेख्ने ओलीको सचिवालय पेजमा समेत एमालेको विधान महाधिवेशनसम्बन्धी पोस्ट भएको थियो ।

 

सरकारले फेसबुक, युट्युब, वाट्सएप, इन्स्टाग्राम लगायतका सामाजिक सञ्जालमा लगाएको प्रतिबन्धविरुद्ध सर्वोच्च अदालतमा रिट दायर पनि भएको थियो । तर ती सामाजिक सञ्जाल खुलाउन सर्वोच्चमा १२ रिट त पुगै तर ती रिट न दर्ता भए, न दरपिठ भएर अल्झेर बसिसहेकाे थिए ।

सरकारले सामाजिक संजालमा प्रतिबन्ध लगाउँदा सत्तामा रहेका तथा अन्य पार्टीहले पनि केही छुटपुट नेताहरुले व्यक्तिगत रुपमा असन्तोष जनाए पनि पार्टी नेतृत्वले भने मौन रहेर सहमति देखाइरहकाे थिए । उनीहरु आफै पनि ढिलो चाँडो सत्तामा जानै पर्ने अनि सत्तामा पुग्दा जनताकाे विरोध सहन नसक्ने रोग भएकाेले उनीहरु यस प्रतिवन्ध प्रति सकारात्मक नै देखिन्थे ।

फेसबुक युट्युव जस्ता सामाजिक संजाल बन्द गरिनुको पछाडि नागरिकका आवाज निषेधित गर्ने एक मात्र नियत थियो भन्ने कुरा स्पष्ट थियो । यो २१औं शताब्दीमा जनताको मुख थुनेर सत्तामा टिक्न सकिँदैन भनेर अहिले सरकारमा जानेहरुले नबुझेको देखिन्छ । हुन त युवाहरुले भिपिएन आदिको प्रयोग गरेर ती निषेधित साइटहरुमा प्रवेश गरिरहेकै थियो तर यसले एकातिर सामान्य पुरानो पुस्ताका मानिसहरुलाई कठिनाइ भइरहेकाे थियो भने यस्तो निषेध देशकै अभिव्यक्तिमाथिको स्वतन्त्रता हनन थियो भन्ने युवाहरुकाे ठम्याइ थियो । हुन पनि यो काम सरकारले आलोचना दबाउन र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामाथि नियन्त्रण गर्ने भनेर सबैलाई थाहै छ ।



फेसबुकले गर्दा सानो ठुलो घटना बारे सबैले तुरन्त जानकारी पाइरहेका थिए । ठुला पत्रिकाहरुले नछोएका विषयका बारेमा पनि चर्चा हुन थाल्यो । यसले गर्दा देशमा भएका सबै प्रकारका अनियमितता भ्रष्टाचार गलत निर्णय लेनदेन पदकाे दुरुपयोग अनि सार्वजनिक पदमा रहेका मानिसहरुकाे गलत आचरणका बारेमा पनि जनता सुसूिचत भइरहेका थिए । अनि जनताले पनि हरेक घटनमामाथि प्रत्यक्ष रुपमा आफ्नो कमेन्ट राख्ने स्वतन्त्रता पाइरहेकाे थियो ।

हुन पनि एक पल्ट चुनाव जितेको भरका सरकार बनाएर अरुलाई सुन्न थाहा पाउन समेत नदिएर भित्र भित्र नेटवर्क बनाएर आफुले सात पुस्ताले देख्न नपाएको सम्पत्ति लुटने अनि सामान्य जनताले गरिखाने समेत वातावरण नपाउने भनेको कसैगरी पनि सह्य कुरा होइन । गएकाे आधा शताब्दीदेखि यो देशकाे ढुकुटी उनीहरुकाे खल्तीमा छ । हेर्दा हेर्दै पेशा व्यवसाय नगरी आफ्ना कार्यकर्तालाई पैसा बाँड्न सक्ने, उनीहरुको जीवन शैली विलासी हुने अनि उनीहरुका छोराछोरी पनि कामै नगरी धनाढ्य जीवन बिताउन सक्ने भनेको उनीहरुले देश लुटेको प्रमाण नै हो । कति चुप लागेर बस्छन् त जना ?

एक पल्ट सत्तामा पुगेपछि कसैगरी पनि सत्तामा टाँसिरहने शरीरले काम गर्न छोड्दासम्म पनि सत्ताकै वरीपरी बसिरहन मन पराउनुकाे कारण पनि सत्ताबाट टाढा भयो भने जनताले धुलोपिठो बनाउलान् भन्ने डर पनि हो । जुन उनीहरुमा हुनु पनि पर्छ ।

जहिले पनि जुनै पार्टीबाट पनि ७० आसपासका बुढाबुढीहरुले मात्र शासन गर्ने, सत्तामा जानका लागि जस्तो सुकै खेल पनि खेल्ने र युवाहरुकाे मागलाई सम्बोधन नगर्ने परिपाटी भएकाे देशमा यसरी युवाहरुले एकै दिनकाे विरोध प्रदर्शनले सरकारलाई यो पाली झुक्न बाध्य बनाउने देखिन्छ ।

 

साँझ तिर पुगेपछि बल्ल सत्तामा सहभागी पार्टीहरु र अन्य पार्टिहरुले यसकाे प्रतिबन्ध र सरकारी दमनको विरोध गर्न थालेका छन् । प्रधानमन्त्री तथा गृह मन्त्रीले राजिनामा दिनु पर्ने अनि आन्दोलनरत युवाहरुसँग सरकारले वार्ता गर्नु पर्ने कुरा निकालेका छन् । सरकारलाई कुरा बुझाउनलाई १६ जना नेपालीको बलि दिनु नै पर्ने ?

यस आन्दोलनलाई चर्चित युवा नेता रवि लामिछानेले तथा काठमाडौंका युवा मेयर बालेन साहले तथा अभिनेता दयाहाङ राईले ऐक्यबद्धता जनाएका थिए ।

फिलिपिन्स, इन्डोनेसिया, बंगलादेश श्रीलंकालगायतका देशमा जस्तै नेपालमा पनि युवाहरुकाे ‘नेतृत्वविहीनहरुको आन्दोलन’ ले केही दुरगामी परिवर्तन ल्याउने संकेत देखाएकाे छ ।

00

१९ जनाकाे ज्यान गएकाे छ । गन्न सक्छौं ती लासहरु ? ए सरकार तिमीलाई तानाशाह बन्न सरकारमा पठाएकाे हैन, देश बनाउ भनेर पठाएकाे थियो । बनाएकाे त देख्न पाइएन तर देश भने भ्रष्टाचारमा डुबिरहेकाे छ । ती युवाहरुले त्यही भ्रष्टाचारकाे नियन्त्रण गर्न माग गरेका थिए तिमीहरु, तिमीहरुको छोरी छोरी कसरी विलासी जीवन बिताउन सक्ने भयो भनेर सोधेका थिए । अनि सडकमा आउन नपर्ने गरेर सामाजिक संजालमा तिमीहरुकाे कालो करतुतकाे जानकारी लिने अवसर मात्र मागेका थिए । उनीहरुले तिमीहरुले खाँदै आएकाे भाग पनि खोस्न आएका थिएनन् र उनीहरु आफ्ना कुनै अमुक नेतालाई सत्तामा राख्नलाई सडकमा आएका पनि थिएनन् ।


अब फेसबुक हैन ती युवाहरुकाे रगतकाे मोल माग्छ जेनजीले । तिर्न सक्छौं ? एक एक थोपा रगतको हिसाब हुन्छ अब ।


फोटोहरु  विभिन्न अनलाइनहरुबाट साभार लिइएका हुन् । 

Wednesday, April 30, 2025

देशबासीया नामय् जुजु श्री ५ बानरेन्द्र महाराजया सन्देश

 राजेन मानन्धर

यःपिं देशबासीपिं,
न्हापा न्हापा लावण्यदेशया जुजु जक किसिं स्वामां क्वखायेकाः दयेकीगु । गोमय्जुया काय् नवराजयात ध्याक्वय् सुला च्वंसां जुजु मजुसे मगात । थनया बाखं च्वमिं नं अथे च्वयाबिल, कि थन छम्ह जुजु माल । अथे जुयाः जि जुजुया भूमिका म्हिता च्वना । जितः जुजुया रुपय् स्वीकार याःगुलिं छिपिं गणतन्त्रया प्रजातय्‌त सुभाय् ।

तर जि धाःसा किसिं स्वामालं क्वखायेकाः मखु यमितय्सं भोटं क्वखायेकाः जुजु जुयाम्ह । यमितय्गु ज्या हे जुजु दयेकेगु । जुजु छम्ह दयेके खनकि उमि स्वर्गय् थ्यनाति ग्यनीगु । न्हापा ला येँयाः न्यायेका च्वंबलय् पिरिपिरि नारांचित ध्वाखा चायेकाः हे जुजु दयेकूगु । व हे पुलांम्ह जात्रापात्राया जक खँ ल्हाइम्ह नेवाः जुजु तयातयां झीगु प्रगति मजुइगु खनाः ग्वाय्फुइँ याइम्ह खय्चा जुजु हःगु । अबलय्निसें नेवाःत धुसुकुस जुइक हे विकास जूगु धालनि । बासाठ्ठी हरण निसें कयाः भूमि सुधार व गुठी संस्थान व हे जुजुया देन ला खःनि । महेन्द्रमाला ब्वना मदिया ला ? तर छु याये कुलंकार जनतां हानं जनताया शासन माल धकाः दरवार हत्याकाण्डं थिइमफुम्ह जुजुयात छु छु यानाः नागार्जुनय् छ्वयाबिल । अले ला आः छकःनिकः ख्वपय् यलय् चाःहिउ वइबलय् जय जय धकाः हाःसां वयात हानं जुजु दयेके खनी ख्वाः मवः । उकिं ला न्हापा नं जुजु धाधां भाजु दयेकीगु । बालं च्वंम्हसित नं भाजु दयेकीगु । गुम्हं झापाय् च्वंम्ह भाजु, गुम्हं गोरखाय् च्वंम्ह भाजु । गुम्हस्यां क्यने जिउम्ह भाजु, गुम्हस्यां क्यने मजिउम्ह भाजु । भाजुपिं दयाः नेवाः ससःमां ससःबौपिनि किसि न्हाय् ।

आः वयाः देशया काल परिस्थितिं नेवाःतय्त हानं छकः जुजु हे दयेकेगु मौका बिउगु दु । अथे जुयाः ला बासः दँया अनुभव‌ं न्ह्यानाच्वंगु पार्टीतय्सं तालय् मलाःपिं जक उम्मेदवार थनाः, उकिसं बासः धयाथें च्वापुकाःतय्सं मेयरया थासय् करौंती उम्मेदवारी बियाः जितः जुजु यानाः त्याकल । गुलिस्यां नेवाःतय्सं जितः भोट बिइ हे मखु, नेवाःतय्सं भोट मबिइकं जि त्याइ हे मखु धकाः धयाच्वंगु खः । तर मेमेगु थाय्या छु खँ ल्हायेगु, कोर एरिया धकाः नांजाम्ह पुलांम्ह मेयर हालाच्वंगु थासं नं जितः हे भोट वल ।

नेवाःतय्त दक्वं यः, नेवाः मेयरत जक मयः धकाः ला न्हापा हे सिउ नि । थथे धायेबलय् नेवाःतय्सं भोट मबिउगु जुइला ? खला जितः नेवाःतय्सं जुजु दयेकूगु धायेबलय् पाप लायेफु । छाय् धाःसा थन उमिसं छेँबुँ मियाः दुकयातःपिं गैर नेवाः बासिन्दातय्गु मताधिकार नं ल्याःखायेमाः । उमिसं भोट बियाः त्याकूगु धकाः नं धायेफु । तर नेवाःतय्सं छेँ बुँ ममिउगु जूसा व गैर नेवाःत थन च्वने खनी ला ? अले उमिसं भोट कुरके खनीला ? आखिरय् जस बिइमाःगु ला नेवाःतय्त हे जुल नि । न्ह्याथे यानाःसां त्याकूगु नेवाःतय्सं धकाः मधासें मजिउ । जि जुजु जुइखनाः छु मख्ख जुइ, व स्वयाः जितः जुजु दयेके खनाः नेवाःत मख्ख ।

तर छता खँ सुटुक्क धाये ला? मेपिन्त धायेमते न्है? जितः न नेवाःतय्सं जुजु दयेकल, न गैरनेवाःतय्सं जुजु दयकेकल । थ्व ला मचा खँ का । खास ला जितः वं व दयेकल गुगु व थः हे जुइ मखनाः वाथावाथा कनाच्वंगु खः । थुल ला ? न्ह्यागुसां जि जुजु जुल, जि जुल जुजु ।

नेवाःतय् कय्ता मदुसां मास्क तयेमाः, च्वनेगु बाय् मदुसां भाय् धकाः आन्दोलन यायेमाः । उकिं थ्व हे खँयात बिचाः यानाः खय् भाय्या लिसें नेवाः भासं नं सपथ कयाबिया । उलि दसेंलि मेगु छु माल नेवाःतय्त, जि जक जिउसा छेँखा पतिकं छम्ह छम्ह म्हाय् हे बिइ हइला धइथें च्वंक लय्ताल दक्व नेवाःत ।

तर छु धाये । चुनाव त्यानाः जुजु जुइ जकं अःपु का । जुजु जुइकथं ज्या यायेगु ला, अबुया ब्याहा खनी । गबलें वडा सदस्ययागु ज्याया तकं अनुभव याना मच्वनाम्हसित भाग्यं जुजु दयेकाबिल । हँय् काये ला ख्यँय् काये ला यानाबिल । चुनाव प्रचारय् नं खास हे योजना दयेकाः वयागु मखु, व हे निम्ह प्यम्ह नेवाःचातय्सं ग्वाहालि यानाः न्ह्यज्यानागु खः । आः धाःसा आपत । तर जिं सिउ जुजु गथे यानाः जुइमाः धकाः । उकिं ला जनताया सुविधाया नामय् छुं मबिया । जनता धइपिं हे छेँय् छेँय् ध्यबा सइगु सिमा दुपिं खः, उकिं उमित सम्पत्ति कर, घरबहाल कर धकाः ककुइ ज्वना ल्ह्वका कायेगु हे जक शासन यायेगु खः । उमित सुविधा बिइम्ह जुजु माःसा महिन्द्र मल्लयात सःता हजि ।

जुजु जुइ साथकि छु धाये छु धाये जुयाः धयाबिया आः महनगरपालिकां चःबि दयेकेगु मखु, गन गन चःबि दयेकातःगु खः व हे निशुल्क धकाः प्रयोग याःहुँ धकाः । ओहोसा, थज्याःगु महान बुद्धि न्हापायापिं मेयरपिन्के मदु खनी । सकस्यां तारिफ यात । अथे हे धयाबिया जिं, आः लँय् फ्वने दइमखु, बँ पसः तयेदइमखु, फोहर नं ध्वगीगु व ध्वमगीगु निब्वथलाः जक वायेदइ, पिने गनं मि च्याकेदइमखु, आदि आदि । धायेगु जक ला खःनि, सिन्का छपु त्वथुले माःसा जिमांया काय् । थ्व येँया जनतातय्त धाइम्ह मालाच्वंगु खः, ज्या ला निद्वःदँ न्ह्यः हे यानातयेधुंकल नि ।
थ्व संसार हे क्यनीपिनिगु खः ।

क्यंगु जक खनी, कंगु जक न्यनी । थ्व हे जिगु शासन यायेगु मूल मन्त्र खः । वयेसातकिं धमास बियाबिया । जि जिगु देशया बैठकया प्रत्यक्ष प्रसारण याये धकाः । गोपनियता व ओपनियताया खँ वल । मुसुमुसु जक न्हिला च्वना । तर लिपा ला जितः जिमि वडा अध्यक्षपिन्सं थाथामाथा याःगु दक्वस्यां खन । का धकाः थ्व नं उगुं थुगु त्वह तयाः बन्द यानाबिया ।

थन ततःखागु शपिङ्ग कम्पलेक्स खन कि जितः गन गन चासुसे च्वनावइगु । थन छकः कुतिकुति याःसा मिडिया भुंवइगु गोप्य खँ सिउ । अले मेमेगु खँ छखे तयाः पाक्वया आरबि कम्प्लेक्स, सुनधाराया काठमाडौं मल, बानेश्वरया अल्फाबेटा थज्याःगु निखास्वखा छेँय् डोजर यंकाः अन अंगलय् निकःस्वकः थ्वाकथ्वाक नकाबलय् जि ला देयस् दक्व हे नक्सापास स्वयाः मेकथं दयेकातःगु छेँत भांगरांभुंगुरुं थुनबिउगु थें जस वल । थ्व महानगर दुने गुलि अज्याःगु छेँ दु जिं मसिउ, तर जनताया मिखा वनीगु निखा स्वखा छेँयात धाःसा संकेमाःगु दु । आः थ्व न्यादँया जुजु जि, थन गुलि अज्याःगु दु गनंनिसें थुनेगु धकाः हिसाब यानाच्वंसा ला हानं मेगु चुनाव वइ का । सुनां मिडिया मवइगु मेपिन्सं मखनीगु गल्लीगिल्लीइ डोजर यंकाः अवैध संरचना स्यंकाच्वनी । जि नियम मानेयाकेत वइम्ह खःला ? उकिं ला मेपिन्त पार्किङ बिउ धाइम्ह जि थःगु न्हूसतकय् च्वंगु नगरपालिका भवनय् धाःसा पार्किङ मतया । अथे हे थाय् थासय् च्वंगु वडा ज्याकुथिइ नं पार्किङया व्यवस्था मयाना जिं । जनतायात सुख बिइम्ह नं जुजु जुइ ला? बरु छायादेवी कम्प्लेक्स थज्याःगु जनताया गुथि न्यायेकेमाःगु जग्गाया द्यःने दयेकातःगु भवनाय् धाःसा जिगु ल्हाः मवं । व ला जिमि मालिकयागु हे अप्रत्यक्ष लगानी दूगु थाय् जुल नि । थिलकि च्वाइँक्क पुइ धकाः सिउ जिं ।

जुजु जुयागु गुलिचां मदुबलय् न्ह्याबले वयाच्वनीगु समस्या हानं थ्याक्राक्क जिगु न्ह्यःने दंवल । व खः फोहरया समस्या । ए बाबा, जि फोहर फिहर मुनेत जुजु जूवयागु ला ? आः हानं न्हापा न्हापाथें नुवाकोटया स्थानीय मनूतय्सं थी थी माग यानाः थनया फोहर उठे याके मबिउ बाः । जि नं छु कम, जिं ला आः दीर्घ कालीन उपाय मालाच्वनागु धकाः फोहर हे उठेयाना मबिया । ज्या याःसा मेयर जुक जुइगु, ज्या मयाःनाः ला जि जुजु का ।

उलिमछि जि योजनावद्ध कथं ज्या यानाच्वनां हे मनूतय्सं जितः भारतीय खुफिया धकाः लितुमुतु लिनाच्वन । अथे जुयाः मौका लाकाः आदिपुरुष धाःगु फिलिमया निग्ति खँयात कयाः येँ दुने दक्व हलय् भारतीय फिलिम हे चलेयाके मबिया । थुलि यानाः द्याःबलय् हलवाला त जक द्ययात, तर भारत मयःपिं दक्व जनतां जितः वाहवाह यात । जिगु हाइट बढेजुल ।

धयाजक बिइमाः थन । नेवाःतय्गु अय्लाः ब्राण्डिङ याये जक धयाबलय् दक्व हे लय्ताः थन । अझ नाय्खिं छकः थानाबियाबलय् ला दक्व हे नेवाःत भुतुक्क । अथे जुयाः ला ज्यापुतय्गु ल्हाः फोहर जुइ धकाः धाःसां जनता लय्ताः । गुरुजुयागु मुखः यंका म्ये हालीम्हसिगु छ्यनय् पुकूसां जनता लय्ताः । यम बुद्दयागु पार्क दयेकेगु धकाः सना । जनतां बिरोध यात । जिं ला धयाबिया जिगु हे तलबं सां दयेके धकाः । जितः तलब दइ लाकि दइमखु धकाः हे मसिउ । धायेगु जक ला खःनि थन । धायेत आइतबार माः ला?

थनया दकलय् अःपूगु व न्ह्यइपूगु ज्या धइगु बँ पसःतय्त ख्यायेगु खः । थ्व छगू जक ज्या अज्याःगु जुइ गुगु थनया नेवाःतय्त यः तर जिमि हे समर्थकतय्त मयः । अले नेवाःत भचा पाय्छि जक धाल कि उमित जिमि हे सेनां किमि सिक्क स्याइ । क्या मज्जा वः । अथे जुयाः ला जिमि नगरप्रहरीत नं मेगु झिगू ज्या त्वःताः नं थ्व ज्याय् सुथेनिसें कम्मर कसेयानाः ब्वाँय् वनी । जितः थन बँ पसः तयेमा, मतयेमा, थुकिइ खास हे चासो मदु । तर उमित पसः तयेकेबिइगु अले जिमि प्रहरीतय् म्हाइपुलकि, कलातं ब्वह बियाहःगु तं प्वंकेमालकि, कलाःचित न्हून्हूगु वसः पुंकेमालकि, साक्क तरकारी नयेमालकि उमित अन लछारपछार व्यवस्थापनय् इपिं हे खटेजुइ । नगर व्यवस्थापन ला याये हे माःगु मखु, बरु थुकें उमि छेँ धाःसा व्यवस्थापन जुइ । छखें तयेके बियातयेगु, मेखे तयेदइमखु धकाः सिटी पुइगु, ठेलागाडा ल्ह्वनाः ट्रकय् तयेगु, अले हुलमुलय् लाकालुकु यायेगु । पत्रकारतय् थज्याःगु दृष्य साप स्वये यः । पत्रकारतय्त नं भचा भचा मसला बियाच्वनेमाल नि ।

येँ राजधानी शहर खः, मनूत थन व्यस्त, न्यासिवनां मब्याः । अथे जुयाः गुलिस्यां साइकल, गुलिस्यां मोटर साइकल गुलिस्यां मोटर गइगु स्वभाविक हे खः । जितः अज्याःगु मोटरसाइकल व मोटर चाःचाःहिलाच्वनीगु धाःसा यः, तर गनं दिकाः मनूत कुहाँ वयाः ज्या याःवनीगु, वा सामान न्याः वनीगु धाःसा मयः । जिं जिं मयः धालकि जुइमखु जुइमखुका थन । अथे जुयाः न्हूसतकय् मोटरसाइकल मोटर पार्किङ यायेदइमखु धयाबिया । छम्ह जिम्ह अथे याये मजिउ धायेवं जिं उमित तप्यंक पार्किङया ध्यबा नयाच्वंम्ह धकाः आरोप लगेयाका, सकलें चुप जुल । अन पार्किङया ध्यबा सुनां म्हयाच्वंगु धइगु सुनां मसिउ, जिं जक सिउ । खास ला जिगु योजना ला अपाय्मछि धंगु तिंख्यलय् अन्डरग्राउण्ड पार्किङ दयेकेबियाः १०/२० अर्बया टेण्डर थःयम्ह ठेकेदारयात लाकेगु खः, तर उखेयापिं जनता भचा तकसं जान्नेसकार जुयाः याके मबिल । अथे जुसेंलि खुल्ला मञ्चय् फुटलबल ग्राउण्ड दयेकेगु धकाः योजना दयेका । अलछिनाः जनतां व नं याके मबिल । मुरुमुरु तं वयाच्वंगु जितः अन ।

अले जिं अन च्वंगु निगू स्वंगु शपिङ कम्पलेक्सय् तं दिका । छेँदिइ पार्किङ याकेगु धकाः नक्सा पास यानातःगु छेँय् धमाधम पार्किङ याका । उलिं जक गन गाइ, समस्या ला विकराल हे खनी का । अले प्यदँ न्यादँ निसें दयेकेसिमधयेकुसें तयातःगु महानगरयागु हे पुलांगु बसपार्कया छेँदिइ पार्किङ या धया । मोटर साइकल मोटर दिकाः २० मिनेट न्यासि वयाः न्हूसतकय् सामान न्यायेसा न्याःहुा मखुसा कलंकीइ वनाः न्याःहुँ धकाः । अथे नं मजिसेंलि जिगु जुजु स्टाइल पिकया — थम्हं दयेके भाः मखंसां मेपिन्सं दयेकातःगु लुटे याये सः जि । अले सरकारं लीजय् बियाः दयेकातःगु लुँहितिया क्वय् च्वंगु तःधंगु पार्किङयाये थासय् मिखा वन । सुनां सुयात गुलिं लीजय् बिउगु, सुनां गुलि ध्यबा फुकाः दयेकूगु नाप बाल मतलब, ऐलान यानाबिया — आवंलि थन च्वंगु थासय् दक्व मोटरसाइकलतय्त सितिकं पार्किङ यायेगु धकाः । जिगु लिउने च्वंपिं फेसबुके जनतां जितः जयजयकार यात । उलि दुसा जिगु न्यादँया शासन पूर्ण सफल जुइगु हे जुल नि ।

ज्या यायेमसःसां गथे यानाः समाचारय् वयेगु अले गथेयानाः फेसबुकय् लाइक कायेगु धइगु सिउ जिं । अथे जुयाः तुकुचा खुसिइ आक्रमण याना जिं । जितः व खुसि गनं वःगु गन गपाय् ब्या, गपाय् ब्याय जुइमाःगु, सुनां सुनां त्यलाकयात:गु दु धइगु नाप मतलब मदु । चण्डोल, बाँसबारीइ सुनां स्वःवनी ? जि ला न्ह्याथे यानाः सां समाचारय् वये माः भाइ । अले जिं तप्यंक नारायणहिति दरवारया क्वसं जयनेपाल हलया कम्पाउण्डय् डोजरं मुइका । सकसियां सिउ अन दुने तुकुचा दु धकाः । राणाकालय् आल्पसें हे व खुसि तपुनाः उमिसं जग्गा धकाः नेवाःतय्त ध्वंलानाः मियातःगु धकाः जिं सि हे सिउ नि । तर थन नकतिनि येँय् वःपिं पर्यटक पत्रकारतय्सं तुकुचा लुइकल धकाः बय्बय् यानाः च्वयाबिल । छुं यायेगु हे हुति दुम्ह ला गन खः धकाः जि । बाःछिति अथें तयाबियाः । फेसबुकय् जितः ला कोलम्बसं अमेरिका पत्ता लगेयाःगु थें हे यानाः च्वछायाबिल । लिपा अदालतं यायेदइमखु धाल, सामसुम जुयावन । जित माःगु उलि हे ला खःनि ।

सुकुम्बासी येँया दकलय् तःधंगु समस्या खः । जिं सिउ । तर अथे धायेवं जिं उति गन थनी धकाः । जिमि हे उलिमछि थः मनूत दु अन । अझ अन थाय् कब्जा यानाः बालं तयाच्वंपिं हे जिमि स्याःन्याःपिं समर्थकत दु । अथे जूसां लोकपत्यार धकाः छकः तीजक निगः स्वंगः गाडीइ नगरप्रहरीत तयाः थापाथलीइ बागमति खुसि सिथय् च्वनाच्वंपिं सुकुम्बासी हटेयायेगु नाटक मञ्चन याना । उखे तयार जुयाच्वंपिं सुकुम्बासी हुकुम्बासीतय्सं खुकुरी ज्वनाः लिनाहल । न्हिम्ह प्यम्ह नगरप्रहरी घाइते नं जुल ।

अरेबाबा, उमित हटेयायेत उलि फौजं मगाः, सरकारी समन्वय माः धकाः ला जिं सिउ नि । उकिं ला जिं बागमति सभ्यता एकीकृत विकास समितिया समन्वय धयाबिया, उखे कानूनी प्रक्रिया पुरा मयासे, पूर्व सुचना मबिसे अले विकल्प मबिसे थने फइमखु धकाः ला जिं सि हे सिउनि । उकिंला झिम्ह नीम्ह अनलाइने व यूट्युबेत तयाः नगर प्रहरी क्वकयाः फिल्म सुटिङ याकागु । अन पाय्छि जिं दायेथें याये छ ख्वयेथें याः धाःथें जुल । अले बाबुरामं नेवाःतय्गु छेँ थुंबलय् केरा स्वयाच्वंपिं पत्रकारत उमित थनेदइमखु धकाः हालाहल । जिं खास छुं हे यायेम्वाःल । फेसबुकय् जिगु माक्व चर्चा जुल, जिगु मिसन सफल जुल ।

छकःनिकः छुं हे यानाः नं प्रचारय् वये मखनीबलय् म्हाइपुसे च्वनीगु । खिचापुखुलिइ वनाः खिचाया प्यनय् सँ खाकःवनेथें जुइगु । छकः अथे हे जुल । तर ईश्वरया कृपा । छन्हु शनिबार बहनी सरकारी गाडीइ कलाःचा चाहिलाः कोटेश्वर वःबलय् पुलिसं पास ग्व हँ । वया अबु, जि थनयाम्ह जुजु धकाः मसिउ ला वं ? चुनाव त्यानाः वयाम्ह जुजु जि थनयाम्ह, पारस स्वयाः छु कम ? देसय् गणतन्त्र वःसां जिला थन ला जिगु राजतन्त्र कायम जुइधुंकल । जिमि कलाःयात म्हसिकातये म्वाःला व जाग्वारा पुलिसचां ? जिं ला सिडिओ साडिओतय्त नं थर्केयाना ।

ज्या यानाः मखु, तं क्यनाः शासन याये धकाः वयाम्ह जि । मेगु छुं यायेमसःसां फेसबुक चलेयाये सः जिं । सिंह दरवार च्याकाबिइ धकाः च्वयाबिया । न जिं दयेकागु, न जिमि अबुं दयेकूगु व । जितः छुकिया माया? मि च्याःथाय् दमकल छ्वये मसःसां जनताया सम्पति सिंह दरवार च्याके सःजि । थनया फै जनतायात मेगु छु माल, जिं निदँ तकः याःगु मयाःगु ज्या स्वयाः फेसबुक स्टाटस हिट जुल । थनया फेसबुके जनतायात देश दयेकीम्ह मखु सिंहदरवार च्याकीम्ह नेता मालाच्वंगु दु । भीड मनोविज्ञान धइगु हे थज्याःगु । सकस्यां जितः स्याबासी बिल ।

आः वइ खः न्हूसतकयागु । खयेत जिगु देश येँ महानगरपालिका खः, तर जि गन व दुने दुने चाःहिले लाः धकाः । जिं खनाःगु जितः यःगु ला थ्व हे न्हूसतक जक । थन विकास जुल कि देय् दक्वं विकास जूगु थें जुइ । विकास यायेगु ला धया, तर छु यायेगु जिं हे मसिउ । नेपाःया हे दकलय् पुलांगु तब्यागु युरोपियन छाँटयागु लँ धइगु हे थ्व न्यूरोड । थुकिया जुजु जि । दयेके ला माःगु हे मखु, अथेसां थ्व जिं दयेका धायेकेमाःगु दु जितः । जिउसा थन गजू छुनाः व जुद्ध समशेरया सालिक लिथनाः जिगु सालिक तयेकेमानि थन । यायेगु ला यायेगु तर छु यायेगु धकाः बिचाः याना । छगू न्हूसत दयकेत ९० वर्ष लगे जुइ, आः जिं ९० दिनं थ्व स्यंकाबिइ । आः पार्किङ हटे यायेधुन, बजार शुन्य जुयावनाच्वंगु दु, आः उकिसं थनया फुटपाथ तबाला यानाबिल धाःसा गामं गामं चाःहिउवःपिं, गल्लिगिल्लिइ बालं च्वनीपिं मनूतय् सेल्फी कायेगु छगू खास्सागु थाय् बनेजुइ । दुइ चार अर्ब उखे थुखे यायेखनी । थ्व हे बिचाःयानाः थन फुटपाथ हटे यायेगु अले गाडी वनीगु लँ चिबाला यायेगु अजबगु योजना सुयातं मन्यसे न्ह्यःने तयाबिया । सरकारी नियम नं मस्वया, स्थानीय जनतालिसे सहलह नं मयाना ।

जुजुया ज्या यायेगु स्टाइल हे अथे नि । छखे सडक विभागं जिगु थाय् धकाः स्यंके मबिउ, मेखे तर व बेइमान छम्ह वडा अध्यक्षं ला जित तेरे हे मयाः बाः । जि थज्याःम्ह निर्वाचित जुजु थज्याःगु न्हूसतकया ज्याय् निकः निकः ख्वाःपाः सुचुकाः लिहाँ वयेमाल । जितः छेँय् कलाःचां छु छु याइ जुइ । हरे लुमंके हे मयः । तर थन नं जिमि सेनां बहादुरीपूर्वक युद्ध ल्वात । देशय् विदेशय् च्वंपिं पाखें न्हूसतया लँ चिबाला मयाःतले देश विकास हे जुइमखु, अले चिबाला यातकि थ्व येँ देश अमेरिका जापान थें हे विकसित जुइ धकाः धायेके बिया । ध्यबा ला खुसि हे बाः वयेका । अले बल्ल भचा ज्या यायेगु वातावरण वःगु दु । आः थुलि यानाः न्हूसतक लागाया दक्व पसः व्यवसाय बन्द याकाः कलंकीच्वंगु न्हूगु सेन्टरय् छ्वयेदुसा जि सफल जुइ । च्वय् नं थुलि या धकाः हे आदेश बियाःगु जितः । जि जुजु जुयागु हे थुलि हे यायेत ।

थज्याःगु खँ ला गुलि दु गुलि का । खास ला छु धाःसा जिगु मन्त्र हे थम्हं ज्या मयायेगु अले मेपिन्सं मयाः धकाः मेपिन्त दोष बियाः हिरो जुयाच्वनेगु । जुजुपिं धइपिं हे अथे जक ला खःनि । वंगु निसःत्या दँ दुने जुजुपिन्सं याःगु धइगु हे जस कायेगु जक खः, जिं नं जस हे कायेत जक वयागु ।

निद्वःदँ पुलांगु सभ्यता दूगु न्यासः दँ न्ह्यः हे लुँयागु गजू दूगु द्यःगः दयेके सःपिं नेवाःतय्थाय् जि म्हिगः म्हीग तिनि दुहाँ वयाम्ह मरस्या जुजु जुइगु धइगु अःपुगु खँ मखु । जिं थन चाकःलिं शत्रुया शत्रु जक खनाच्वनागु दु । जि शत्रु जुजुं हमला यात कि छ्वय्लां कयेकाः बचेजुइ धाइम्ह जयप्रकाश मल्ल मखु । अले थज्यागु पहलं शासन यायेत सेनामेना धाःसा बल्लाक हे व्यवस्था यानातये माः । जिगु सेना धइगु हे साइबर सेना खः । उकिं जिगु समर्थनय् निसः मनू गबलें सतकय् कुहाँ वइमखु, तर दुनें दुनें फेसबुक लगायतया सामाजिक सञ्जालय् हजारौं सेनात २४सै घण्टा सक्रिय जुयाच्वनी । उमि फेसबुक चलेयायेगु धइगु नेवाःतय्थें समय् बजि, थ्वँ अय्ला, हाकु पतासि अले जात्रापात्रा ब्वयेत मखु । उमिसं शब्द शब्दं शत्रुयात गोली कयेकाच्वनी । गनं ध्याकुंचाय् छम्हस्यां जिगु विरुद्धय् छुं च्वल कि हां भुंवये थें भुं वनी, थाथामाथा हे याइ । थ्व हे खः जिगु मूल मन्त्र । उमिसं जिं छु यानाच्वन धइगु नं मसिउ, छु याइ धइगु नं मसिउ । उमिसं सुनां जिगु विरोधय् नवात कि वयात लिसः बिइमाः धइगु जक सिउ । उमित जिं स्यनातयागु दु, जिं यानाच्वन धायेगु, अथे मानेमजूसा या हे याइ नि धायेगु, अन नं मानेमजूसा मेपिन्सं याके मबिउ धायेगु, अले अझ नं मानेमजूसा छिमि पुलांपिं पार्टीया नेतातय्सं छु यानाच्वन ले धकाः ज्वनेगु । उपिं हायल कायल जुयाः सुम्क च्वनी । थथे हे जुयाः जिगु न्यादँ पुवनी । थुकिया ग्यारेन्टी बिइ जिं ।

श्री पशुपतिनाथं जिगु कल्याण यायेमा ।

( नःलि साहित्यिक लयपतिइ पिदंगु  ल्यंपुल्यं ध्याचू  ११४४)

Tuesday, March 25, 2025

सत्यमोहन जोशी भिजुअल आरकाइभ : छगू अनुभव

 


राजेन मानन्धर

समालोचक व राजनीतिक विश्लेषक प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठयागु विलक्षण स्मरण शक्ति व विभिन्न थासय् व ईया खँ गथे खः अथे हे कनेगु गुणपाखें प्रभावित जुयाः शाक्य सुरेन व जिं वय्कःया प्रवचनया श्रृंखलाया अडियो रिकर्ड तयेगु ज्यायानाच्वनागु व ई । थ्व खँ सियाः पद्मरत्न तुलाधरजुं जिमित थज्याःगु आरकाइभिङ सत्यमोहन जोशीजुयागु नं यायेमाः धइगु सल्लाह बियादिल । थ्व खँ नेसं११३७ या जुल ।

थ्व सुझाव जिमित तःधंगु हःपाः जुल । जिमित थ्व ज्याया लागि लायक तायेका दिइगु थें च्वन । स्वभाविक रुपं जिपिं उत्साहित जुल । जिमिसं थुखेपाखे गंभीर जुयाः बिचाः याना । तसकं मयासे मगाःगु ज्या थें तायेका । नेवाःतय् ज्वःमदुम्ह प्रतिभाशाली विद्वान अले वाङमय शताब्दी पुरुष धकाः नां जाम्ह सत्यमोहन जोशीया हरेक शब्द उतिकं महत्वपूर्ण जुयाच्वनी । वय्कःया ज्ञानला लागा तसकं तब्या — सफू ब्वने म्वायेक हे नेवाः ख्यः व नेपाःया हे थी थी विषयया ज्ञानया भण्डार वय्कःपाखें काये जिउ । वय्कःयागु जीवनया लिसें थी थी ख्यलय् वय्कलं मुंकादीगु ज्ञानयात अभिलेखीकरण यायेमाःगु आवश्यकता ला जिमिसं नं तायेकागु हे जुल ।

जिमिसं सिउ, वय्कः न्ह्यागुं ज्याझ्वलय् थ्यनाच्वनी । गबलें उद्घाटन, गुबलें सफू विमोचन वा अज्याःगु हे मेमेगु ज्याय् नं । नेवाः गैरनेवाःदक्वसिगु ज्याझ्वलय् नं वय्कःयात सम्मान यानाः हे सःतातइ । सःतूथाय् वय्कः म्हाः धायेमसः, वा धालकि अझ सुनां सःतूगु, भिंगु मभिंगु, जिउगु मजिउगु संस्था धकाः हे बिचाः यानादिइमखु, न्ह्यानाच्वनी वय्कःया पलाः । अझ गुलिखे संस्थाया ज्याझ्वलय् ला आयोजक स्वयाः न्ह्यःने वनाः गनं ध्याकुंचाय् याकःचा फ्यतुना च्वनीगु नं खना । अथे हे वय्कःया विद्वतायात कदर यानाः हे मुख्य वक्ता कथं वय्कःयात ई बियातःगु दइ । दक्वस्या दक्व धायेसिधलकि वय्कःया पाः वइ । थःगु पाः वल कि थम्हं सिउगु थःके दूगु ज्ञानया भण्डार हे चायेकादी । माइक ल्हातिइ लात कि खुसि बाः वयेथें वइ, इतिहास, वर्तमान व भविष्य तकं । सुयात गुलि बिइगु, सुयात छु मबिइगु धइगु हिसाब किताबया बाँध मदु वय्कःया । निभाःथें, काइम्हस्यां काइ, मकाइया तकं ल्याचाः मदु । वय्कःया सः फसय् थ्वयाच्वनी, गुलिस्यां न्यनाच्वनी, गुलिस्यां न्यनीमखु । वय्कःया पाः लिबाक्क वइगु, सहभागीपिनि धैर्य हे मदइगु, अले ज्याझ्वः तःहाकः जूलिसे अन हे तुच्चा इत्यादि बिइहइगु व ननं न्यनाच्वनीबलय् अले लिउने कालकुल हालीबलय् वय्कलं न्ह्याक्व हे महत्वपूर्ण खँ कनादिउसां झीके शिष्टताया कमि जुयाः वा नय्पित्यानाः वा उगु खँया महत्व मथुयाः, न्यनेगु वातावरण दइमखु, वय्कःया खँ फसय् जक थ्वयाच्वनी । अज्याःगु खँ धइगु झीगु अले झीधुंकाःया पुस्ताया लागि अमुल्य उपहार खः धकाः जिमिसं तायेका ।

थ्व हे खँयात बिचाः यानाः जिमिसं म्हगसय् म्हंका — छगू विस्तृत आरकाइभ दयेकेगु, वय्कःया व्यक्तिगत जीवनया थी थी पक्ष अले वय्कलं सयेकादिउगु व योगदान यानादिउगु विविध लागायात कःघानाः वय्कःयाके न्यनेकने यायेगु । जिमिगु म्हगसया लागा तब्या जुजुं वन । जिमिसं आःया पालय् अडियो जक मखु भिडियो आरकाइभ दयेकेगु उचित तायेका । अले वय्कःपाखें छु छु विषयय् न्यनेकने यायेगु धइगु सहलह यायां ज्याया लागा नं तचाः जुजुं वन ।

थ्व खँयात मूर्त रुप बियेत जिमिसं निगू प्यंगु अनौपचारिक मिटिङ च्वनेधुंकाः नेसं ११३७ दिल्ला पुन्हि (विसं २०७४ मंसिर २२) कुन्हु औपचारिक मिटिङ च्वना । थुकुन्हु सत्यमोहन जोशी वृत्तचित्र निर्माण पुचः नीस्वना । थुकिइ अध्यक्ष डा. पुष्पराज राजकर्णिकार, उपाध्यक्ष शाक्य सुरेन, सचिव जि राजेन मानन्धर, उपसचिव अजय देशार, कोषाध्यक्ष सिद्धार्थ शाक्य, सदस्य सुनिता राजभण्डारी व शान्तराज शाक्य च्वनेगु जुल । अबलय्या योजना कथं बाःछि दुने प्रारम्भिक ज्याझ्वः दयेकेगु, स्वलातक शुटिङ यायेगु, स्वला लिपा स्क्रिप्ट फाइनल च्वयेगु व सम्पादन वा निर्माण यायेगु अले खुला दुने निर्माण सम्पन्न यायेगु धइगु क्वःजित ।

थुकथं वय्कःया जीवनी व वय्कःया थी थी विषयय्या विचारयात डिजिटल आर्काइभय् न्ह्यंकेगु ज्या प्रारम्भिक तयारीया ज्या न्ह्यात । धायेबलय् अःपु धरग्वारा तःपु धाःथें म्हगसय् म्हनेबलय् उलि ला खःनि धयाथें च्वंगु तर यथार्थया धरातलय् पलाः तयाबलय् गुलि थाकु धइगु सिइदत । अडियो जूसा डिजिटल रेकर्डरय् भरेयानाः थःगु कम्म्युटरय् जक तःसा गाः तर भिजुअल धायेवं हे क्यामेरा, लाइट, साउण्ड इत्यादिया खँ वल । दयेकुसेंलि थःगु मोबाइलं जक कयां छु याये, प्रोफेशनक भिडियो क्यामेरा हे छ्यलेगु धइगु खँ जुल । तर सामान थःके दइमखु, बालं कयाः हयेमाल, प्राविधिक मनूत थः हे उपस्थित मजुइकं ज्या मजुइगु जुसेंलि उकथं हे तयारी यायेमाल । प्राविधिक ज्या खँ व्यवस्थित धइगु ला जु हे जुल, उकिया लिसें अज्याःगु हलंज्वलं हयेत माःगु बजेटया व्यवस्था यायेत नं थाकुल हे धायेमाः ।

जिपिं लाःलाःबलय् मिटिङ च्वना । खँ ल्हानावंलिसे थःगु योजना व्यवहारिक मजूगु खनेदत, उकियात क्रमिक रुपं हिइका यंका । थुकथं ज्या यायेगु म्हो खँ ल्हायेगु यक्व धयाथें च्वनावल । अथे ला ज्या न्ह्याकेधुंकाः पलाः पतिकं योजना हिइकेगु स्वयाः भचाः गाक्क छलफल यानाः निचोड पिकयाः जक ज्या न्ह्याकेगु धइगु नं छगू परिपक्व योजनाया छुमां खः ।

जिमिसं न्हापा योजना यानाकथं निम्न विषयय् खँ ल्हायेगु खँ क्वःछिनागु खः — बूगु थाय्बाय्, मां–बौ परिवार, शिक्षा दीक्षा, लजगा, वैबाहिक जीवन, पुरातत्व, संस्कृति व रुचि, च्वयेगु बानी, पत्रिका प्रकाशन, विदेश भ्रमण, सरकारी लजगा, प्रेरणा, जीवनया लक्ष्य, ब्वनाबलय्या पासापिं, लजगाया सहकर्मीपिं, नेपालभाषा ख्यः इत्यादि । छु दुथ्याकेगु छु दुमथ्याकेगु धइगु सहलह जुया हे च्वन । धाधां ई धाःसा न्ह्याना हे च्वन ।

ज्य न्ह्याका हे छ्वया । थ्व ज्याया प्रस्ताव ज्वनाः न्हापां वनाबलय् वय्कः अकमकेजुल । म्वाःथें धयादिल, विशेष यानाः थःगु जीवनया बारे कनेत तयार हे जुयामदिल, तर लिपा तयार जुयादिल । उकिसं थम्हं नं उकिया आवश्यकता तायेकाच्वंगु जुइमाः, उकिं लिपा सहमति बियादिल ।

छेँ पिने च्वंगु पालि व क्यबलय् वय्कःयात फ्यतुकाः अन्तरवार्ता कायेगु शुरु जुल । निगू प्यंगू एपिसोड ला अःपुक हे न्ह्यात तर लिपा भचा थाकुयावल । घौछि घौछि नवाकातयेगु धइगु अःपुगु खँ मखु खनी । मेथाय् ज्याझ्वलय् उसि मचासे नवानादिइम्ह वय्कःयात क्यामराया न्ह्यःने एकनासं नवानाच्वने न्ह्याः मजुल । निकः प्यकः धुंकाः उसिचाःथें यानाहयादिल । तप्यंक धाःसा म्हाः धयामदिइ । गबलें जिपिं वने मलाः, गबलें निभाः मत्वः वा वःजुल, वय्कःया मुड मजू ।

सालाखालाघौछि घौछिया अन्तर्वार्ता काकां वना । मुकं आरकाइभ गुलि तःहाकः यायेगु धइगु खँय् जिपिं हे अलमल । छगुलिं मेगु विषय साली, मेगुलिं मेगु विषय । विषयया थाःगाः मदु, असिमित विषय । खँ ल्हानावंलिसे खँ माःहनाः वइ । वय्कःया बाल्यकाल, शिक्षादिक्षा, परिवारिक जीवन, जागिर, कर्णाली यात्रा व प्रतिवेदन, कला, संस्कृति, भाषा, आन्दोलन, दरवार, धर्म, साहित्य, महाकाव्य, नेवाः भाय्, खय् भाय्, प्याखं, राजनीति, समाज आदि इत्यादि विषयय् दुहाँ वना । छु छु विषयय् दुहाँ वना, व छगू पक्ष जुल सा उगु विषययात वय्कलं गुलि गंभीरतापूर्वक कयादिल व मेगु विषय जुल । धाथें धायेमाल धाःसा हरेक विषयया ज्ञान जक मदु दुग्यंगु ज्ञान हे वय्कःया म्हुतुइ दु , सारा इतिहास वय्कःया न्ह्यपुइ दु । न्ह्यागु विषयय् न्यंसां तुरन्त हे जवाफ वइगु, वनं आः धाल आः हे वइगु । धाःगु न्ह्यसःया जवाफ धाःगु इलय् वइगु चिन्तामणि म्हिचाथें । छुं विषय नं न्हापा वनाः थ्व विषयय् नवायेगु धकाः धाःवने म्वाः, वय्कःया छुं विषयय् नवायेत नं छुं भचा तयारी यायेम्वाः । अले खँ ल्हाल्हां छुं ल्वःमन, सफू पुइकेमानि वा डायरीइ स्वयेमानि धकाः धयामदिउ । अझ धायेमाल धाःसा गुगु खँ झीसं सिउ वा थू, उकियात नं मेगु पक्षं विश्लेषण यानाः कनादी ।

जिमिसं यक्व हे सिउ धयाच्वंसां वय्कःया न्ह्यःने हे च्वनाः न्यनाच्वनाबलय् मेमेगु हे संसार खनाथें च्वनावइगु । तर जिमिसं गथे विषय विभाजन यानाः छन्हु थ्व विषय धकाः खाका तयार याना, वथें धाःसा जुइमखन । छगू विषयय् ववं मेथाय् झाइ, लित हयेत थाकुइगु । अले जिमिसं वय्कःया खँयात स्वतन्त्र त्वःताबिया । जिमिसं धयागु स्वयाः यक्व हे विषय कःघात धायेमाः । अझं न्यनेमगाःनिगु गुलि दनि जुइ । थौंकन्हय्या भासं धायेगु खःसा वय्कः छगू इन्साइक्लोपेडिया वा गुगल हे धाःसां जिउ । अझ तप्यंक धायेगु खःसा छगू विश्व विद्यालय हे धाःसां जिउ । हरेक संकायया ज्ञान उतिकं दुग्यंक वातुवालाः मातुमालाः हे न्ह्यब्वयादिइ । थथे च्वनावइगु कि काजक काःसा दंदं कयाच्वंसां न्हून्हूगु खँ वयाच्वनी ।

अथे खःसां छकःनिकः जिमिसं आशा यानाथे लिसः मवइगु अवस्था वल । नेवाःतय्गु धर्म, इतिहास व नेपालभाषाया इतिहासया खँय् वय्कःया बिचाः सामान्य नेवाः जातिया इतिहास, भाषा व साहित्यया विद्यार्थीया बिचाः स्वयाः पाः । जिमिसं बिचाः यानातयाथे मजू खनी वय्कःया छतानिता खँ । उकिं छतानिता विषयय् जिमिसं पूर्वानुमान यानागु स्वयाः बिस्कं विचारधारा पिहाँ वल । जिमिसं शिष्ट ढंगं थथे मखुला? धकाः धयाबलय् अथे खःसा थ्व विषयय् नमवाये धकाः हे अड्डि कसेजुयादिल । छगू निगू विषयय् दुहाँ हे वनेमखु धकाः तप्यंक लिचिलादिल । लिपा गथे वल उकियात स्वीकार याना ।समग्रय् वय्कःया सौहार्दता, जाँगर अले जिमित बियादिउगु भलसा च्वछाये बहजू मधासे मगाः । उगु उमेरय् अपाय् अपाय् हाकः छगू छगू खँ लुमंकाः नवायेगु वा कनायंकेगु धइगु चाचू खँ मखू ।

धाथें ज्या यायां वन कि थ्व ला अन्तहिन परियोजना थें हे जुइगु थें च्वनावल । वय्कलं हे म्हाःल धया मदिइतले याना हे वनेमाली धइगु जिमिगु निष्कर्ष जुल । उकथं हे शुटिङ ला जुयाच्वन । लिपा जिमि जिमि खँ जुइ — झीत ला अमूल्य सम्पत्ति थें जुयाच्वंगु दु, तर थ्व खास सुयात ज्या वइ ? दक्वस्यां १०–१२ घण्टाया भिडियो स्वयाच्वनीला ? थुलि स्वयाः थःत माःगु प्याःचाः लंकीपिं ग्वःम्ह दइ ? थुलिमछि कयाः सुयातं ज्या मवइगु, सनुखय् स्वथना तयेत जक जूसा ला थ्व उलि उपयोगी ज्या मजुल, ध्यबा व ईया नाश थें जक च्वन । जिमिं थः हे भचा माक्व स्वयाः यक्व भावनाय् बाः वंगु जकं धइथें नं च्वनावल ।

खतुं जिमिसं सिउ थ्व भिडियोया हरेक एपिसोड अमूल्य खः, तर नं थ्व ला जनमानसय् थ्यनीगु वा तःधंगु जनसमुदाययात माःगु खँ मखुथें च्वन । अले लिपतलय् छगू १२ घौ तःहाकःगु वय्कःया इतिहास व विचारया भिडिओ विचार श्रृंखला दयेकेगु अले उकिया मूतिकथं ३० मिनेटया डकुमेन्ट्री दयेकेगु । व डकुमेन्ट्री थुलि अर्थपूर्ण जुइमाल कि उकिइ वय्कःया जीवनया मूमू पक्ष नं खनेदयेमाल अले वय्कलं थःगु जीवनय् यानादिउगु उपलब्धी वा भोगाइयात नं क्यने फयेमाः । थ्व ज्या ला झन् हे थाकुगु जुल — चीहाकः नं जुइमाल, हानं तःहाकःगु भर्जनय् दूगु दक्वं खँ नं दुथ्याके नं माःगु जुल । अझ उकिइ भाजु जोशीयात थी थी दृष्टिकोणं म्हसिउपिं प्यम्ह न्याम्ह व्यक्तित्वपिन्के बःचाहाकलं अन्तरवार्ता कयाः वय्कःपिनिगु बिचाः नं उकिइ दुथ्याकेगु धइगु खँ जूगुलिं व्यक्ति चयन, अन्तवार्ताया ई इत्यादि मिलेयायेगु पाखे नं ई फुनाच्वन ।

धयाथें ज्या अःपु मजुइगु जुयाच्वन । धायेत ला जिमिसं थ्व ज्या ध्यबाया लागि यानागु मखु । थन तक वयेधुंकाः जिपिं दुनें दुनें फुरुङ्ग । अथेसां मुख्ययानाः विद्युतीय उपकरण हयेत ध्यबा माः । उकिया लागि ला थम्हं पानां जिउगु मखु थज्याःगु खं नं खँ पाखेयः खनी । ध्यबा धइगु माला च्वनीगु जुयाच्वन । थुगु हे ज्याया लागि चन्दा कायेगु निर्णय न्हापा हे यानागु खः । थुथाय् हे थ्व हे ज्याया लागि धकाः कृषि विकास बैंकय् छगू बैंक खाता चायेकेगु ज्या नं जुल । शायद डा सुमित्रा मानन्धर थेंच्वं दकलय् न्हापां चन्दा बियादिउम्ह । वयां लिउलिउ मेपिन्सं नं नुगः चकंकाः ग्वाहालि यानादिउगु खँ थन त्वःफिके मजिउ । अथेसां सुयागुं जनिखं ध्यबा हे स्वहायेका हयेगु धइगु अःपु मखु । थौंकन्हय्या जमानाय् चन्दा कयाः ज्या न्ह्याके धइगु अःपुगु खँ मखु ।

ज्या बांलाःगु खः धकाः ला धयाच्वंगु दु, अथेसां ध्यबा वये अःपु मजू । अथेसां जिमिगु ज्यायात विश्वास यानाः हे ध्यबा धाःसा वयाच्वन । हानं ध्यबा म्हये गुलि थाकु, व ध्यबाया व्यवस्थापन याये उलि हे थाकु । ध्यबाया खँ वयेवं भचा ग्यासे वइगु स्वभाविक हे जुल । मेपिनिगु ध्यबा कयाः ज्या यानाः अवजस वलकि छु ? अथेसां पलाः न्ह्याकेधुंसेलि दिकेगु खँ मजुल । ध्यबा वल कि उकिया व्यवस्थापन यायेगु धइगु अःपूगु खँ मखु । उखे थुखे जुइ धकाः महाधन्दा । अथेसां खँ नं जुयाच्वन, ग्वाहालि नं फ्नाच्वना, दुपिन्सं फुपिन्सं ग्वाहालि याना नं च्वन । व दक्व उपिं दातापिनिगु नुगलय् ह्वयाच्वंगु सत्यमोहन जोशीजुप्रति श्रद्धाया स्वां धकाः तायेका ।

बाघौया डकुमेन्ट्री दयकेगु धयगु १४घौ स्वयाः तःहाकःगु आरकाइभ दयेके स्वयाः थाकुगु ज्या जुयावल । ची हाकः नं माःगु हानं दक्व खँ नं दुथ्याकेमाःथें च्वंगु । असम्भव जूसां याना हे त्वःता । उकिया लागि स्क्रीप्ट च्वयेगु झन् थाकुगु ज्या जुयावल । पुचलय् दुने सुं थ्व विषयय् विज्ञ मखुगु अले यायां वनेगु धइगु खँ जुल । उकिया निंतिं सकसियां मकाःकथं च्वयेगु खँ जुयाः नं लिपा अध्यक्ष डा. राजकर्णिकारया हे ब्वहल थ्व भाला लात । तःगु चरणय् खँ जुइधुंकाः वृत्तचित्र नेपालभाषां दयकेगु अले लिपा जक उकिइ नेपाली व अंग्रेजीया सबटाइटल तयेगु वा सम्भव दतले डब हे यायेगु क्वःजित । थज्याःगु ज्याय् दकलय् तःधंगु खँ धइगु पुचःया दुजःपिनि नापं जानाः ग्वाहालि यानाः थुगु ज्यापुवंके धइगु भावना दकलय् महत्वपूर्ण जुयाच्वन । थन नं सकसियागु उतिकं मूवंगु ई व विशिष्ट योगदानं हे जक थुगु ज्या पुवंकेत जिपिं सफल जूगु खः धकाः मधासे मगाः ।

व ई धइगु यल महानगरपालिकां भाजु जोशीया जन्मोत्सव हनाच्वंगु ई । दछियंक थी थी ज्याझ्व यानाच्वंगु झ्वलय् उमिसं नं थुकथं हे भाजु जोशीया वृत्तचित्र दयेकेगु योजना दु धइगु जानकारी वयेवं उपिं लिसे सहकार्य यानाः छगू हे वृत्तचित्र दयेकेगु पाखे पलाः न्ह्याकेगु खँ जुल — “सत्यमोहन जोशी वृत्तचित्र निर्माण पुचः व ललितपुर महानगरपालिकाया मंकाः न्ह्यब्वया” धइगु नामं । उकथं हे प्रवाधिकि ग्वाहालिमि कथं दृष्य सम्पादनया लागि पदम वज्राचार्य व संगीतया लागि सुमन कपालीयात दुथ्याकेगु नं जुल । अथे हे थी थी श्रोत पाखें वय्कःया जीवनया पुलां पुलांगु भिजुअलत मुंकेगु ज्या नं जुयाच्व ।

ज्या पुवंलिसे गज्याःगु प्रति पितबिइगु धइगु धन्दा अप्वयावल । चिचीधंगु खँ नं पानाच्वनेयः । उकिं हरेक हप्ता धयाथें हे अध्यक्षजुया छेँय् नापं च्वनाः सकसिनं स्वयेगु अले कमेन्ट बिइगु धइगु खँ जुल । व कथं च्व नं च्वना । तर गुलि स्वल उलि थाकुइगु खनेदत ।

न्ह्यागु न्ह्याथे जूसां अन्तय् छखे डकुमेन्ट्री तयार जुल, मेख आरकाइभ नं तयार जुल । जिमिगु म्हगस पुवंगुथें हे जुल । अझ धायेगु खःसा म्हगसय् म्हंकागु स्वयाः नं तःधंगु उपलब्धि हासिल जुल ।

धथें धायेगु खःसा थन अज्याःगु धुकू छगू तयार जूगु दु, गुगु शायद हे छम्ह नेवाः विद्वानयापाखें गबलें वल जुइ, अथवा वइ हे तिनि जुइ । सछिदँ न्हापाया नेपाः, चय्दँ न्ह्यःया नेपाः, न्यय्दँ न्ह्यःया नेपाः जक मखु आः, थौं या नेपाः नं अन दु । हरेक न्हापाया पलाः थौंया लागि मार्गदर्शन जुयाच्वंगु दु । नेपाःया विकासया विभिन्न चरण, राजनीतिक व्यवस्था, कर्मचारीतन्त्र, नेपाःया जातिगत, भौगोलिक विविधता, धार्मिक विशेषत अले थी थी दृष्टिकोणं नेवाःतय्गु विभिन्न आयामयात कयाः वय्कलं यानदिइगु विश्लेषण — थ्व वय्कःया वरदान खः नेपाः व नेवाःसमाजया भविष्यया निंतिं ।

डकुमेन्ट्रीया प्रोमो युट्युबय् तयाः सकस्यां स्वयेजिइक धकाः । छगू ज्याझ्वः यानाः डकुमेन्ट्री हे नं क्यनेज्या जुल । अले जिमिगु मुख्य ज्या धइगु ला थ्यंमथ्यं १४ घण्टा तःहाकःगु आरकाइभ खः । जिमिगु सम्झौता कथं व दक्व आरकाइभ छगू हार्डड्राइभय् तयाः ललितपुर महानगरपालिकायात लः ल्हायेगु ज्या नं क्वचाल । अनं मेगु ज्याझ्वः यानाः नेवाःतय् न्हूगु पुलांगु दक्व कथंया दस्तावेजत सुरक्षित यानातइगु थाय् आशा सफूकुथिइ लःल्हायेगु ज्या नं क्वचाल । व धुंकाः व दक्व आरकाइभया सामाग्रीयात नं युट्युबयय् तयाः सकसितं अःपुक उपलब्ध जुइगु व्यवस्था यायेगु जक हे ल्यंदनि । थुकियात दक्वस्यां स्वये जिइक छगू टिभी च्यानलय् धारावाहिक कथं प्रशारण याकेदुसा जिउ धइगु नं विचाः मःगु खु । तर न्हापांनिसें थुगु ज्यायात सुनां नं ध्यबा कमेयायेगु उद्देश्य तयाः ज्या मयाःगु व आः नं थुकियापाखें सुनां नं आर्थिक लाभया लोभ मतःगु जुयाः उखेपाखे वनेगु आवश्यकता महशुस मयाःगु जुल ।

आः सत्यमोहन जोशी मदयेधुंकूगु अवस्थाय् थुगु आरकाइभया महत्व झन् बढेजूगु दु । थुकियात दक्वसिया न्ह्यःने न्ह्यब्वयेगु छगू आवश्यकता खः धइगु जूसा थुकियात दुरुपयोग वा चोरी जुइगु सम्भावना पाखें सुरक्षित यायेगु मेगु चुनौति जुयाच्वंगु दु । आः वयांलिपा न्हापा योजना दयेकाथें डकुमेन्ट्रीइ नेपाली व अंग्रेजी सबटाइटल तयेगु वा मेगु भासं हे डबिङ यानाः सकसितं ज्याकायेत अःपुकाबिइगु ज्या धाःसा मेगु चरणय् जक जुइगु योजना जुयाच्वंगु दु ।

“Satya Mohan Joshi Visual Archive: An experiance”

नःलि साहित्यिक पत्रिकाय् पिदंगु ।

किपा भिजुअल आर्काइभ पाखें व च्वमियागु

Saturday, March 1, 2025

स्वनिगः पिनेया नेवाः बौद्ध बस्ती भोजपुरय्



राजेन मानन्धर

थुगुसी भोजपुरया ऐतिहासिक शाक्यमुनि विहारय् श्रद्धेय बोधिज्ञान भन्ते वर्षावास च्वनाबिज्याःगु धइगु न्यनागु । भोजपुर — नां हे गाः, थेरवादी बौद्धय् लागि । बुद्ध जन्म जूगु देय् गथेयानाः राज्यं अले शासकतय्गु चाकरी यायेत हे जन्मेजूपिं बौद्ध भिक्षुतय्त अपराधी सरह व्यवहार यानाः गरेर अले नेपालय् नकतिनि थेरवाद बुद्ध धर्मया पुनर्जागरणं ब्यांचुलि जक हाले त्यंबलय् बुद्ध धर्मयात हे नामेट यानाछ्वयेगु कुतःयाःगु छगू कालखण्डया  छम्ह साक्षी खः थ्व । 

झिंप्यदँति न्ह्यः चैनपुर थ्यन तर भोजपुरतक तुतिं साला मयंकल । अबलय् हे वनेथें वनेथें जूगु खः तर पासापिनिगु सहमति मजुयाः अनं हे लिहाँ वयागु । अथेजुयाः थ्व ला अजबगु हे मौका खः धकाः वर्षावास शुरु जूबलय् हे मतिइ तयागु — भचा भचा धर्म नं अले भचा भचा न्ह्यइपुक चाःहिलेगु कर्म नं जुइ — थ्व पालय् ला थ्व स्वला दुने छकः भोजपुरय् वने हे धकाः मतिइ तयागु । अथेसां कथिनबलय् धाःसा मवनेगु हे मतिइ तयातयागु । सिउ अबलय् थन स्वनिगलं सलंसः उपासिका उपासिकापिं वनी, हुलमुल जुइ, इगःमिगः जुइ । छुं न्ह्यइपुक स्वयेखनीमखु, न्यनेकने याये खनीमखु धकाः । 

तर अथे हे जुल । वर्षावास शुरु जूगु यक्व मदुबलय् तसकं वा वल । वर्षावास धइगु हे वा वइगु ई । वा जक वःगु मखु, तसकं खुसिबाः वल । न्यने दुकथं ५०दँ दत हँ थुलि खुसिबाः मवःगु । स्वनिगलय् ला खुसिया लँ दक्व पार्टीया ज्याकू, रंगशाला, स्कुल कलेज, डिपार्टमेन्ट स्टोर आदि दयेकेधुंकल । जिउथाय् तक ला लालपुर्जा हे दयेका न्यायेमिइ तकं जुल । अले खुसि तं मचाइला ? अथे जुयाःला थुगुसी बागमति विष्णुमति मनहरा हिजाखुसी तुकुचा आदि खुसिं थःगु ताण्डव क्यन । अझ उखे रोशी खुसिइ ला झन हे तकसं हे बाःवल हँ । राजमार्गत दक्व हे ठप्प हँ । चुइकेफक्व हे चुइकल, २५०म्ह ति मनूत ला कय्गू हे काःवन । मेपिं गुलि गुलि अझं तनाच्वनतिनि । थज्याःगु इलय् पिहाँ वनेगु ला मतिइ हे तयेम्वाःल । अले लिपा म्वहनि स्वन्ति धाल, समाज, लोकाचार धाधां व नं या थ्व नं या यायां स्वला अथें फुत । 

पुन्हि निन्हु न्ह्यः विश्व शान्ति विहारय् कथिन जूबलय् बोधिज्ञान भन्ते नापलात । वनेगु मखुला धइगु खँ जुल । वने नं धायेमफु, मवने नं धाये धायेमफु । स्वला स्वस्वं बितेजुल, आःनं मवन धाःसा गबलय् गबलय् । छेँ सल्लाह याना । बहनी तक निम्हं वनेगु क्वःजित । सुथय् न्हापां ला बसय् च्वंवनेमानि । 

०००

थौं २०२४या नोभेम्बर १३, सुथय् ४.३० धाःगु, इलय् हे विश्व शान्ति विहारय् थ्यन । बस यंकी मखुनि धकाःला सिउ अथेसां थम्हं यानाः छाय् लिबाके धकाः मिखा ग्यय् ग्यय् यानाः थःत तयार यानागु ।  मिखा गुजुं तिनि, न्ह्यलय् ला ज्वलय् ला । विश्वशान्ति शिक्षालयया मिम शाक्यदाइ अले जिपिं नापं ब्वनाम्ह कृष्णमान शाक्य दाइ तयार जुयाः दनाच्वनेधुंकल । खिउँगु लँसिथय् मेपिं नं छम्हनिम्ह यायां थ्यंकःवल, गुलिं म्हसिउपिं, गुलिं म्हमसिउपिं । थज्याःगु बांलाःगु थासय् वनेथाय् पक्कां हे भिंपिं हे पासापिं लुइ । 

बस थ्यन । सामान जायेक च्वय् तल । मेगु छगः बस बुद्ध विहारं वल । जिपिं बसय् च्वना । उजुं सुजुं बस मसं । बस न्ह्याःबलय् ६ बजे हे जुल जुइ । लगंख्यलय् नं मेगु बस वल । मुकं जिपिं न्यागः बस जाः खनी ।

धौख्यलय् बिपि राजमार्गय् दुहाँ वनेवं मन भचा हसंमसं धाःथें जुल । समाचार ब्वनातयागु अले भडियो स्वयातयागु व किपा मिखा न्ह्यःने प्याखं हूवल । यःसां मयःसां थ्व हे लँ जुयाः वनेमानि । उकुन्हु खुला तक थ्व लँ चले हे जुइमखु धाःगु, पुवंक दयेकेत निदँ मालीतिनि धाःगु । थ्व बस ला गुलुलुलुं न्ह्यानाय् च्वन । म्हय् जिउ मदु धाःथें जुल । 

९ बजे जूबलय् ला धाधां जिमिगु बस घान्तां घान्तां यायां खुसिया बगः बगः जुया न्ह्यात । लँ दक्व खुसि बालं चुइकाः आः खुसिया द्यःने द्यःने बस न्ह्याकाच्वंगु जुयाच्वन । दुने बसय् च्वनाच्वनापिं जिपिं फ्यतुना च्वनागुला दनाच्वनागु ला प्याखं जकं हुलाच्वन । ग्वःथाय् ला ताँपु मदया बस हे खुसि छिनाः नं वनाच्वन । 

ओहो, गुलिखे छेँ ला लँय् सिथय् खुसिं त्यांग्रा पुइक हे चुइकूगु जुयाच्वन । छु धाये ग्व, थुगुसिइ खुसि बाः वइतिनि धकाः ला लछि निला न्ह्यः हे उपाय्सकं हल्ला जूगु खः । थौै कन्हय् न्हापं सामाजिक सञ्जालया जमाना, धायेवं हे संसारया खबर थःगु मोबाइलय् वइगु । थन च्वंपिन्सं मसिल खइला? झी नेपालीत अप्वः धयाथें ध्यत्ताः, धाःगु खँ मन्यनीपिं, व खुसि बाः वःसा थथे याये अथे याये धकाः अन चियापसलय् च्वनाः गफ मुइकाच्वनीपिं उपिं हे जुइ । हानं खुसि बाः नं भ्वखाय् ब्वयेथें काचाक्क वइगु ला मखु । का का धाधां हे थःगु जिउ ज्यान बचेयाये लायेमाःगु खः । मनूतय् बुद्धि अप्वः जूगु ला जुइ नि । हानं अज्याःगु सुनसान बन्जर थासय् नं छेँ धाःसा खुसि सिथय् हे दयेकेमाःगु छाय् जुइ? भचा तापाक्क छेँ दंसा अज्याःगु भयं मुक्त जुइगु मखुला? धाइन्हापं, जुजु, लः, मि व खुँ पाखें थःगु श्री सम्पत्ति सुरक्षित यायेमाः धाइ ।

११.४० हे जुल नयेगु थाय् ध्वदूबलय् । क्वाक्क जँय् निभाः पानाः पलख दनाच्वना, तप्यंगु लँ स्वयाच्वना । गुलि मनूत थनं जुल जुइ, गुलि लिहाँ वनीपिं गुलिं शहर वनीपिं । बिचरा लँ धाःसा थनया थन तुं । 

बस न्ह्यात । झ्यालं पिनेया नेपाल स्वयाच्वना । नेपालय् विकास धालकि पीच लँ जक थुइकीगु । लँ वल कि विकास वल । अले गामय् च्वंपिनि नं थः ब्वलंगु गांया लँया बारे खँ ल्हायेम्हाः येँय् न्हूसतक अथे जुइमाः थथे जुइमाः धकाः स्यं वयाच्वनी । लँ सिथय् न्हून्हूगु छेँ धस्वानाच्वन, व स्वयाः लिउने छु्र कथंया मानवीय गतिविधि हे खनेमदु । मनूत हे जकं थन मच्वंगु ला? अथे ला थौकन्हय् गामय् मनू सिइसा उठेयाइपिं, सनाः वनीपिं तकं मदु धाइ । झीगु देशया विकासया मोडल हे थःथाय् विकास हयेगु स्वयाः विकास दुथाय् वनेगु जुयावल, लः वंथाय् न्या वंथें ।

खोटाङ दुहाँ वनाबलय् ५ बजे जुइन । जिमित अनया हलेसी नगरपालिकाया साइनबोर्डं लसकुस यानाच्व । नां जक नगरपालिका का । थन अथे नगर धायेगु छुं दुसा लँ सिथय् ततःखागु छेँ, नये त्वनेथाय् हे जक जुइ । मेगु ला ग्व सुयात छु माःगु जुइ ? हलेसी बजारय् थ्यंबलय् तिनि भचा चहलपहल खनेदत । 

द्यः खिउँसे च्वनेधुंकल । ७ बजे जुइन हलेसीया हे लुखा क्वय् थ्यंबलय् । खला हलेसी धाःगु थाय् अनसं धाःगु खः, तर खिउ्ँसे च्वंगुलिं सुयां वने थें मच्वन । बरु प्वाः खसखस वयेधुंकूलिं थन हे ब्यले यायेगु खँ जुल । भोजपुर थ्यंकेत लिबाइगुलिं थन हे बाय् च्वनेगु नं खँ जुल । जिउ नं धाःगु खः । तर अचानक हे बस न्ह्याइगु खँ जुल । छुं छुं नयाच्वंपिनि कथ्ुइ थाक्क थाक्क बसय् दुहाँ वयेमाल ।  बस हानं थःगु मतापय् ब्वात । गनं सुल्ल सुल्ल, गनं घान्तान्क घुन्तुन्क । छगः बसं तारंतार दुख बियाच्वन । थज्याःगु तःहाकःगु लँय् हयेत कि बांलाःगु बस हयेमाः, कि बांलाक सर्भिसिङ यानाः जक हयेमाः धकाः जिमि खँ जुयाच्वन । 

नां जक नगर, गनं छुं स्वयेगु दूगु मखु । उखे स्वःसा झाः व सिमा, थुखे स्वःसा यमां धाये मलाइगु भीर । का का, फुत फुत, हरे धाधां काचाक्क न्ह्यःने च्वंगु सीट घय्पुयाः यात्रा यानाच्वना । पलखं आनाहाँ न्ह्यःवःथें जुइ, पलखं हानं भ्वखाय् ब्वःगु थें थातामाता याइ । अथेसां जिमित छगू कथंया आनन्द दु — जिमिसं मनं मनं भोजपुरया व ऐतिहासिक बस्ती, शाक्यमुनि विहार, ऋषि महाप्रज्ञा, श्रामणेर अमृतानन्द खनाच्वना । व चुगलि याइपिं थःगु हे समाजय् च्वंपिं महिताःत, व सैनिकत वयाः ज्वं वःगु, आसे आसे धायेक निम्हसित सातुमतु सालाः यंकूगु दृष्य स्वयाच्वना । ओहो व इतिहासयात प्रत्यक्ष थियाः स्वयेत वनाच्वनाजिपिं । 

०००

अथे हे सुथय् ४ बजे ती जुल जुइ, लँ सिथय् छखानिखा छेँ पुलुपालु खनेदुबलय् । छेँ ततःखा, बरन्दा आदि खनेदुबलय् जिमित जिपिं भोजपुरय् थ्यन धइगु संकेत वल । आनन्दया सासः ल्हाना । 

अन ला थनला धयाच्वच्वं बाघौ बिइत । बस दित, थन हे कुहाँ वनेगु धाल । दक्वं छम्ह छम्ह यायां वन । जिमिसं नं तुति चकंकेथें कुहाँ वना । लँ सिथय् निखें झ्वः झ्वः छेँ । न्ह्इपुसे च्वन । बजार धइगु बजार हे जुइगु जुयाच्वन । दक्वसित माःगु बजार, बजारयात माःगु दक्व थाय्यापिं मनूत ।


तर कुहाँ वयां गन वनेगु धकाः धाइपिं सुं मदु । लँ क्यनीपिं सुं हे मदयधुंकल । जिमित बजारय् वानाथिकूगु ला जंगलय् वानाथिकूगु ला धायेगु हे मसिल । न्हाचः पिने भन्तेपिं दक्व थनया भिन्तुना होटलय् धाःगु तक ताःगु । भिंतुना होटल मालाः लुइका । तर शटर बन्द यानातल , दुहाँ वनेगु ह्वः प्वाः छु्र हे मदु । 

बस गनं वनीमखुत । जिपिं आताहाँ । मुख्य विहार बाघौति कुहाँ वनेमाः, ट्याम्पुया व्यवस्था जुइ धाल । जिमि छु यायेगु धयाबिइपिं सुं मदु ।

बुलुहुँ प्वाथं त्यलाहल, सुथय् वनेमाः थाय् माले माल । माल धकाः सुयागुं छेँय् लुख घाराघारा नं याये मजिउगु । बल्ल छगू पसःय् धयां क्वय् गालय् चःबि दु धकाः क्यन । नां जकया । चःबिया दुर्गतिया छु खँ ल्हाये । न्ह्यागुसां ज्या सिधयेका । 

जःखः स्वयां सुं मदयेधुंल । मेपिं सु सु गन गन वन, पत्ता मदु । जिमिसं धाःसा अनसं ससःततापिं च्वनाच्वंगु किराती इन धाःगु होटलय् च्वनाच्वंपिन्थाय् वनेत स्वया, तर लुखा मचाःनि । पलखं चिकीचाधंगु चियापसलय् प्याःचाः लंका । अले होटलया लुखा चाल । तता, भिनाजु, कका, काकी सकलें नापलात । पलख न्ह्इपुक खँ जुल । अले बुलुहुँ कुहाँ वया । थ्व थाय्यात डाँडागाउँ धाइगु जुयाच्वन ।

भोजपुर थ्व । न्हापा इतिहासय् तामाकोशी व अरुणया दथुइच्वंगु थ्व थाय्यात किरातीतय्गु थाय् धयातःगु । अनं लिपा माझकिरात दुने लाःगु छगू थाय् जुल । लिपा थ्व मकवानपुरया सेन राज्य दुने लात, हानं स्वतन्त्र जुल, लिपा गोर्खा राज्यया अधिनय् लात । शायद सन् १८१४ पाखे जुइ, थन सिजः व नया खनी दु धइगु सिइका, उकिया महत्व थुइकाः थन नेवाःतय्त हयाः बस्ती बिस्तार याकूगु अले थन उमित कला व कौशल क्यनाः टक अथवा ध्यबा दयेके बिउगु । उकथं थ्व विकट थासय् नेवाःतय्गु बस्तीया विकास जुल । नेवाःत गन गन वन अन अन कलाकृतिं जाःगु छेँ दयेकी, थम्हं पुज्यानातयापिं द्यःपिनिगु द्यःगः दयेकी, अले थ ःगनं वयागु खः अनया धर्म संस्कृति, जात्रा पर्व नखः चखः इत्यादियात निरन्तरता बिइ । 

थन थुकथं ध्यबा दयेकेगु ज्या न्ह्यात । थ्व थाय्या नां हे टकसार जुल अले थ्व छगू वैभवतां जाःगु नेवाः बस्तीया रुपय् विकास नं जुल । 

उलि जक मखु, शिक्षाया ख्यलय् नं थ्व भोजपुर न्ह्यलुवा । थन इस्वी १९२०पाखे हे स्कुल चायेकेधुंकल । थ्व ऐतिहासिक भुभिइ जिगु पलाः लानाच्वन । गथे गथे जिगु भन भावुक थें जुयावल । 

बुलुहुँ निभाः त्वयावल । बजारय् चहलपहल खनेदत । मनूत मनू खनकि लय्ताइगु जुयाच्वन । थःत थम्हं सुरक्षित तायेका । थ्व भोजपुर बजार, अले क्वय् टकसार धइगु पुलांगु नेवाः बस्तिइ च्वंगु विहारय् कथिनया ज्याझ्वः जुइगु धइगु सिल । अले सकलें चिया छगू हानं त्वनाः म्हसिकाया कालबिल याना । अनं लिपा क्वय् वनेगु धका तयार जुया । 

पीच लँ जुयाः कुहाँ वना । जिलिसे खँ ल्हाना वनाम्ह विजय दाइयागु खँ न्यनाः प्रभावित जुया । अजू हे चाः । धरानय् थुभनं बुद्ध धर्मयात पुरोहितवादया पञ्जां लिकयाः शुद्धगु थेरवाद पाखे न्ह्याकेगु अभियान यक्व न्ह्यः हे जूगु जुयाच्वन । थथे न्यनेबलय् थेरवाद बुद्ध धर्मया थी थी आयामयात विश्लेषण याइपिं दइगु धइगु सुखद खः धकाः तायेका । 

“थ्व हे खः भोजपुरया टकसार । आः थनं दुने बस्तीइ वनेगु झी,” बिजयदाइनं धयादिल । थुलि न्हाय्पनय् वनेवं जिं जिगु मनयात तयार याना । का आः जिगु यात्रा शुरु जुल ।

बाघौति वनेवं जवय् क्वय् झ्वःलिक नितँ स्वतँ जाःगु छेँ खनेदत । तुइक पानातःगु, अप्वःधयाथें जस्तापातां पलिं चिनातःगु । अले उखें थुखें तुयगु गुम्बज शैलीया द्यःगःत नं खनेदत । 

दुहाँ वनेवं जिमिगु पुचःयात म्हसिउपिं झ्वः झ्वः । दक्वस्या दक्व हे थःलाः । उपिं ला जिमित हे पियाच्वंपिंथें । लसकुसया वातावरण तयार जुल । जिमिगु पुचलय् भोजपुरय् थः दुपिं नं दु । अन च्वंपिन्सं म्हसिइवं जिमित लुमुक्क लसकुस यात । वर्षौ जक मखु दशकौं लिपा नापालाःपिं थःथिति, उकिं हःगु आत्मीयता, स्नेह अले भय्बिउगु आनन्द । थ्व सुख वर्णन यायेगु  शब्द जिके जक मखु शायद सुयाकें दइमखु जुइ । 

ह्याउँगु आखलं लसकुस च्वयातःगु फ्लेक्सया ध्वाखां दुहाँ वना । तुयुगु गुम्बज दूगु पुलांगु द्यःगःया न्ह्यःने धस्वानाच्वन व म्हगसय् तकं खनेधुनागु शाक्यमुनि विहारया सिमन्तिं दनातःगु म्हासगु लुखा अले दुने तग्वःगु चीबाः । अले नितँ जाःगु पुलागु छाँटया नितँ जाःगु विहार । 

मचा बलय्निसेंया म्हगस पुवंगुथें जुल, लसताया खुसि बाः वःगु थें जुल । ब्वनातायगु न्यनातयागु दक्व लु जिगु मिखा न्ह्यःने प्याखं हूवल । थ्व छखा छेँ जक मखु, थनया बौद्धतय्गु श्रद्धाया प्रतीक जक नं मखु, थ्व ला थनया बौद्धतय्के वःगु जागरण अले राज्यं बौद्धतय्त याःगु दमनया इतिहास नं खः ।

प्रेम बहादुर श्रेष्ठ, जन्मं शिवमार्गी, तर भगवान बुद्धं क्यनाबिज्याःगु लँया बारे न्यँन्यं थःत थम्हं हिलायंकल । अले जुल वसपोल भिक्षु महाप्रज्ञा ।  अबलय्या राणा शासकं नेपालय् बुद्ध धर्म पुलांगु परम्परा स्वयाः पिहाँ वयाः  प्रचार याःगु अले समाज सुधारया खँ ल्हाःगु मययेकल । अले न्हापांगु पुचलय् प्यम्ह भिक्षुहरुलाई देश निकाला यात । व देश निकाला यानातःपिं भिक्षुपिं मध्ये छम्ह महप्रज्ञा राजधानी स्वयाः तसकं विकट थाय् भोजपुरय् धर्म जागरण यानाबिज्यानाच्वंगु जुयाच्वन ।सरकारी चुगलीखोरतय्सं थ्व खँ सरकारयाथाय् तक थ्यंकल । थ्व खँ न्यनेवं उखें हे हुकुम जूकथं वसपोल भिक्षुयात झ्यालखानय् तल हले हानं देश निकाला यानाबिल । थ्व इलय् वसपोललिसे होनहार किशोर श्रामणेर अमृतानन्द नं दूगु जुयाच्वन । 

भगवान बुद्धया जन्म नेपालय् जूगु धकाः तिंतिं न्हुइपिं, विदेशय् ब्यानर ज्वना फोटो कायेकीपिं अले नेपालय् लम्बेतान टिभीि कार्यक्रम दयेकीपिन्सं शायद थ्व हाकुगु इतिहास मसिउ । थज्याःगु खँ उमिगु न्हाय्पनय् तक थ्यंके माःगु दु । अले थौंकन्दय् ला धार्मिक स्वतन्त्रता दु । माथं वंगु दबू तयार दु, न्ह्याम्ह प्याखं हूवःसां जिउ । आःया अवस्थाय् जिमिगु यान तःधं छिमिगु चीधं काः नानाभाँती पण्डित्याइँ यानाजुइपिन्त नं थ्व खँ न्यंकेमाःगु दु । 

थुकथं स्वयेबलय् स्वनिगः पिने थ्व हे नेपालया दकलय् पुलांगु थेरवाद बौद्ध जूवइ । अले नेपालय् दकलय् न्हापां थेरवादीतय्सं बुद्धया मूर्ति जात्रा यानाः  बुद्ध जयन्ति हंगु नं खनेदत । थुकथं थ्व नेपालया थेरवादीतय्गु लागि प्रेरणाया श्रोत नं खः धायेछिं । 

विहारय् सुथय्या ज्याझ्वः सिधयेवं जिपिं चाःहिउवना भोजपुरया टकसार । गुगुं इलय् म्हगसय् वा पुर्वजन्मय् जकं वयेधुंगु थाय् खःला धयाथें च्वं थनया झ्वः झ्वः दूगु नेवाः पहः दूगु छेँझ्वः । वलिसें अन स्वधाः हिति, शिवालय, राम द्यःगः, करुणामय द्यःगः, चीबाहा, गणेश द्यःगः, भिन्द्यःया द्यःगः दक्व लँय् च्वनाः थःगु समृद्ध इतिहासया बाखं कनाच्वन । यशोधरा माध्यमिक विद्यालयया न्हूगु भवन न्ह्यःने भराय्ग्वःगु करुवां अनया कलाकौशलया बयान यानाच्वन ।

लँय् गबलें सुया सु नाप लाइ, गबलें सुया सु । रमझमया माहौल हे मेगु जुयाबिल । सकलें लँ धुछि थः मचाबलय् थन छु छु यानागु धकाः बाखं कनाः यंकाच्वन । गुम्हं मचाबलय् हुसुलुं चुइपिं, गुलिं दुगुचा झ्वःवनीपिं । सुया छेँय् छु नयेगु ज्वरेजुल धइगु सकस्यां सिइगु व ई । दक्व छखा हे छेँथें मिलय्चलय् जुयाः च्वनाच्वंगु वे जीवन्त बस्ती, नक्वसिया न्ह्यपुइ हानं बुलुहुं म्वानावल । 

ई न्ह्याबलें गन वथें हे जुइ धकाः । भगवान बुद्धं हे कनाबिज्याःगु नि संसारया दक्व खँ अनिन्य खः धकाm । छन् भनेर । राजनीतिक परिवर्तन जुल, प्रशासनिक इकाइ थनं मेथाय् यंकूबलय् थन मनूतय् आवागमन ठप्प जुल । आखिरय् निसःदँ न्ह्यः थ्व बन्जर थाय्यात मतिना यानाः स्याहार याःपिं हराभरा याःपिं नेवाःत गुम्हं गन गुम्हं गन बाय् माःवन । न्हापा न्हापा निभाः त्वसांनिसें सिजः व लिँया घः करुवा करुवा इत्यादि दयेकीपिनिगिु ताङ ताङ तिङ तिङ तायेदइगु धाइ । आः ग्वंगः हाःसां झ्याः चायेकाः स्वइपिं तकं मदु । छखानिखा छेँय् आः नं ज्यासः दनि, ज्या यानाः बछि ल्यनाच्वंगु बसजाः पियाच्वंगु दनि तर ज्या धाःसा खास हे जुयाच्वंगु खनेमदु । गुगुं छेँय् मेपिं च्वंवयाच्वंगु दु , गनं तालं ग्वयातःगु दु, गनं ह्वाङ्ग लुखा चाः । अझ गनं ला लखं नयाः छेँ हे ध्यचुलाच्वन । स्वइपिं मन्त धायेवं छेँ दुनेत नं ई मकाः खनी । गुलिं अंगः पःखाः त भुगुलुं च्वनाच्वन, गुलिं गुलिं ला पाःताः हे जुइधुंकल । स्वयाच्वच्वं नुगः पउँसे च्वनावः । चाःहिलाच्वच्वं अले अन च्वंपिनिगु नुगःखँ न्यन्यं ई वंगु मचाः । लिपा त्यानुसे च्वनावल, सकलें लिहाँ वया ।

न्हिनय् बसय् च्वनाः न्हापा महाप्रज्ञा व अमृतान्दयात कुनातःगु धाःगु थासय् तक वना । मेपिं हानं च्वय् द्यःगलय् वनेगु धकाः वन । जिपिं धाःसा अल्सि जुयाः लिहाँ वया । लँखतं बरु तता छम्हसिगु पसलय् च्वना क्वाक्क चिया त्वनाः लिहाँ वया । 

बहनी विहारय् लिथ्यंबलय् ख्वाउँसे च्वनेधुंकल । पलख विहारय् ज्ञानमाला भजन न्यना । खःथें न्यंक भुतुलिइ नं भचा ग्वाहालि यायेथें याना । स्थानीय मनूत दक्व जानाः कन्हय्या ज्या सफल यायेत तनमन बियाः ग्वाहालि यानाच्वंगु खना । 

निन्हु च्वनेत च्वय् बजारय् हे आरामदायी होटलय् च्वनेगु धइगु खँ जूगु खः । तर जिं धाःसा क्वय् टक्सारय् गनं गनं छेँय् होमस्टे चायेकातःगु धइगु न्यनागुलिं व हे अनुभव यायेगु इच्छा प्वंका । धाथें छखा छेँय् जिमिगु बाय् मिलेजुल । विहारय् वयाः ग्वाहालि यानाच्वंम्ह उपासिकाया छेँ जुयाच्वन ।  ब्यले सिधयेका जिपिं व हे उपासिका केहेँमय्जुलिसे द्यनेत वना । सुनसान स्वधाःहितिइ कलकल लः बाः वनाच्वन । 

०००

सुथय् त्यलं हे दना । क्वाक्क द्यनाच्वनागु ला खः, हानं न्हूगु थाय् अनया ज्याझ्वः त्वःफित कि उलिमछि कसा नयाः वयागु फि न्ह्ययेथें जुइ धकाः जुरुजारुं दना । पुलांगु पहला चःबिया अनुभव । कागति च्या तयाबिल जिमित व छेँ थुवाः ततां । 

नकतिनि पिल्लर थनाः छतँया धलान यायेधुंकूगु विहार न्ह्यःने झःझः धायेधुंकल, भ्वय् न्याःगु छेँ थें । दक्व थःथःगु संस्थाया परिचय न्ह्यब्वयेथें ब्यानर ज्वनाः अले मिस्त संस्थाया सामुहिक यानातःगु ज्वरा ज्वरा परसि सिनाः चचं धायाच्वन । थःगु ब्यानर न्ह्यने लाकाः फोटो कायेगु लहर नं वया हे च्वन । पलखं कथिन दातापिं न्ह्यःने वःगु खनेदत । थुकथं शोभायात्रा झःझः धयाच्वन । ओहो, दक्व दक्व हे स्यनीपिं — अथे यानाः वा थथे यानाः वयेमते, सु न्ह्यःने वयग्ु, सु लिउने च्वनेगु धकाः आदेश बिइपिं हे ग्वाः ग्वाः । न्ह्याम्हेस्यां यानाः नं शोभा यात्रा धाथें शोभायमान जुइमा धइगु सकसिया चाहना । थौं नोभेम्बर १५, पुन्हि, अथे धइगु थन कथिन उत्सव जुइगु दिं ।

दकलय् न्ह्यःने धिमय्, अनं ब्यानरया लिउने वर्षावास च्वनाबिज्याम्ह बोधिज्ञान भन्ते, अने कथिन दाता, व परिवार अनं भन्तेपिं, गुरुमांपिं अले वयां लिउलिउ थी थी थासंनिसें वःपिं उपासक उपासिकापिं । अनं छिंगु मछिंगु, तप्यंगु पाःलगु, तगिं तगिं दूगु लँ जुयाः यात्रा न्ह्यात । गुलिं न्ह्यःने च्वनेत हथाय्पिं गुलिं पासा त्वःफिनाः अलमलजुयाच्वंपिं । सुनसान भोजपुरय् पलख गुलजार जुल, तःदँतक द्यनाच्वंपिं भोजपुरबासीतय्त न्ह्यलं चायेकेगु कुतः नं जुल थ्व । 

अपाय्मछिधंगु हलय् च्वनेथाय् हे मन्त । सकलें उतिकं उत्साहित । शिलप्रदान बुद्धपूजा इत्यादि जुल । कथहं महान कथिन चीवर दान जुल । अष्टपरिष्कार दान नं जुल । अनंलि कोण्डन्य भन्तेपाखें कथिन चीवर दानया महत्वयात कयाः अले थुगु ऐतिहासिक शाक्यमुनि विहारया इतिहास अले महाप्रज्ञा भन्ते व अमृतानन्द भन्तेपिन्त ज्वनायंकूगु प्रसंगसहितया धर्मदेशना नं जुल । 

व धुंकाः विहार निर्माणया लागि चन्दा संकलनया ज्या न्ह्यात । भोजपुर त्वःताः पिने च्वनाच्वंपिं अले स्वनिगलं वःपिं उपासक उपासिकापिनिगिु दान यायेगु उत्साह च्वछायेबह जू । आः याकनं हे थन विशाल विहारया भवन तयार जुइगु खँय् जि विश्वस्त जुया ।

नां हे कथिन । बुद्ध धर्म अष्टमहाकुशल दान मध्ये दकलय् च्वय् तयातःगु दु कथिनयात धाःगु न्यनागु । ख नं सुनां नं ध्यबा दत, यायेगु मन जुल धायेवं काचाक्क याये मदइगु दान थ्व । दछिया छम्हस्यां छथाय् छकः जक हे यायेगु अवसर दइगु । अथे जुयाःला थुकियात थन थुलिभनं महत्व बियातल नि । भगवान बुद्धया जीवनकालय् भन्तेपिं वर्षावास च्वनेगु जुल, अबलय्निसें कथिन चीवरदानया ज्या न्ह्यानावयाच्वन । थज्याःगु पवित्रगु ज्याय् थः नं सरिक जुइखन ।  

थुकथं क्वचाल ५५ लिपा थुगु शाक्यसिंह विहालय् न्याःगु कथिन उत्सव । थुगु दिन वयेत हे पियाच्वंगु जुइ भोजपुर । थुलि यायेत ला धायेमाल नि येँया विश्वशान्ति विहारया प्रमुख बोधिज्ञान महास्थविर थन वर्षावास च्वनेत विज्याःगु नं । थुकिया लागि भोजपुरया शाक्यमुनि बौद्ध संघ अले येँया श्रीघः विहार बुद्धपूजा पुचः कथिन दाता कथं न्ह्यचिल । अले थ्व ज्या सफल यायेत स्वनिगलं बिज्याःपिं भिक्षुपिं गुरुमांपिं लिसें भोजपुर टकसार, भोजपुर, चैनपुर, खाँदबारी, धनकुटा, धरान, उर्लाबारी, दमक, पोखरा अले स्वनिगःया येँ, यल, ख्वपनिसें उल्लासपूर्वक सहभागी जूपिं उपासक उपासिकापिनिगु नं महत्वपूर्ण योगदान दूगु जुल । थुलि मजूगु जूसा जिगु मिखां शाक्यमुनि विहारया व चाया बुद्ध मूर्ति गलय् खनीगु जुइ, हानं अबलय् थज्याःगु कथिन दान जूगु हे नं स्वये खनीगु खःला मखुला । थथे हे बिचाः यायां ज्याझ्वः क्वचाल । 

ज्याझ्वः नं क्वचाल, वयां लिउ सकसियां भोजन नये नं सिधल । हलय् छम्हनिम्ह यायां उपासक उपासिकापिं म्हो जुजुं वन । दक्वसिया थःथःगु ई व रुचिकथं गुम्हं गन गुम्हं गन वन । अनंनिसें थन तक वयेधुंसेंलि ईया सदुपयोग यायेथें सकथें थ्वःचा थ्वःचा जुयाः देशाटनय् वन — गुम्हं च्वय् गुम्हं क्वय् । सुथय् पलाः तयेथाय् मदुगु व तःधंगु हल खाली जुल । सोफासेट, मेच टेबल सुथय् गन गन तयातःगु खः अन अन हे । गुलिं मेच टेबुल ध्यचू, गुलिं  ग्वतू । सुयां ल्ह्वनाः व्यवस्थित तकं यायेमलात । जिमि नं ज्या मन्त । म्हिगः वयाकथं हथासं छचाःहिलागु, मगाःनिं थें जुयाच्न । हानं व हे लँपुलिनाः अन हे वना, व हे स्वधाः हिति जुयाः वना । थनया हरेक थासं, स्मारकं, सम्पदां जितः सम्मोहित थें यानाच्वन, जि नं छुं मचाःथें गन गन साल, अन अन वनाबिया ।मेमेगु नेवाः बस्ती थें थन नं बौद्ध व हिन्दु नेवाःतय्गु समिश्रण दु, सहअस्तित्व अले सहकार्य दु । उकिसं थनया नेवाः बौद्धतय्सं थःगु धर्म ल्यंकातयेत गुगु ज्या यानावन, व नेपाःया बुद्ध धर्मया इतिहासय् हे गबलें हुइमजिउगु आखलं च्वयातइ । जिगु छगू कथं मतिना च्वन व भोजपुरलिसे । 

जिमिगु पलाखं जिमित थनया तसकं नां जाःगु मरि पसलय् यंकल । मेमेगु थें हे सामान्य खनेदुगु छतँ जाःगु जस्ताया पलिं चिनातःगु छेँ थनया परिचय जुयाच्वंगु दु । पलिइ छगू साइनबोर्ड यखानातःगु दु — टक्सार होटल । दुने बँ इलातःगु पसः, कुंचाय् तप्वाःगु ग्यासया भुतुलिइ घ्यः दायेकातल । भाजुम्ह भुतुलिइ, अले मय्जु बँय् तुति झ्वःलंकाः मरि क्यलाच्वन । तफि यानाः प्यकुंलाक्क चानाः ग्वाराग्वारादाःगु चिकनय् पाख वंक छुइगुयात उमि खजुरी धाइगु जुयाच्वन । अथे हे थन मेगु साःगु मरि धइगु बमइसन खनी, झीथाय् गुदपाख धायेथें । चाकुसे माकुसे, झीगु थःगु कथंया सवाः दूगु मरि नया, साक्क चियात्वना, छे्ँय् यंकेत धकाः छप्वः मरि नं कया । अले उखें थुखें यानाः जिपिं स्वंगः ट्याम्पुइ च्वनाः च्वय् भोजपुरय् वया । 

अनं तताया होटलय् सामान दिकाः हानं मेगु ट्याम्पुइ च्वनाः थनया सिद्धकालीइ वना । द्यःया थाय् तालं ग्वयातल । व स्वयाःपिने थां छगः दथुइ धंकातःगु खना, अले लिक्क ग्वःसिँ छगः ग्वतुइकातल, घाः घाः दुगु । बँय् हि पातः पातः निभालं गनाच्वन, भुजिंत भुनाच्वन । गुलिस्यां थन द्यः लय्तायेकेगु नामय् गुलि पशुयात चदंक पाल जुइ, गुलिस्या छ्यं चहिकातयेधुंगु म्ह फाताफात सन जुइ, गुलि गपः चहिइधुंकूगु मिखां ख्वबि फुति सुलुहुँ बाःवन जुइ । अले द्यः लय् ताल जुइ ला? थ्व सुनां मसिउ । थौतक सुं द्यवं, छिमिसं जितः पशुया म्वाःहि त्वंकल, जि लय्ताल, छिमित थ्व थ्व बिइगु जुल अथवा बियागु जुल धकाः धाःगु मन्यंनि । बस, बलि बिल कि द्यः लय्ताइ धकाः पुरोहितं धाल, उकिं जजमानं पशु हयाः द्यःगःलय् न्ह्यःने अथवा द्यःया मूर्तिइ हे हि म्हुकल, मन मनं द्यः लय्ताल धकाः मख्ख जुल । आखिर द्यः व लाया दथुइ छु स्वापू दइ? तिकिझ्याः प्वालं छकः स्वया । झ्वःलिक भारतीय शैलीं कापतं तपुनातःपिं द्यःत । 

हानं च्वय् थाहाँ वने ला मवनेला जुल । भचा भचा त्यानु नं चाल । अथेसां पलाः न्ह्याका । भचा च्वय् भ्यु टावरथें दयेकातःगु जुयाच्वन । अनं डाँडाया छ्यनय् च्वंगु हिसिचा दूगु भोजपुर बजार स्वयेखन । लिक्कसं सतः थज्याःगु बारं चिनातःथाय् भुइभाइदंगु बुद्धया मूर्ति खना । धुलं गःगु अले स्यंगु मदयेकुे तयातःगुलिं थन मूर्ति जक दु उपासकत मदु धइगु क्यं । 

वयां च्वय् चकंथाय् दथुइ दनाच्वंम्ह महमाद्यःया मूर्ति तयाः चौतारा दयेकातःगु खना । थ्व थाय्या बगैंचा यइपुसे च्वं । थनं च्वय् हानं मेगु बस्ती वल । धयान यानातःगु लँ यचुसे च्वं । नितँ स्वतँ जाःगु छेँ जःखः झ्वःलिक थितुंथिइक दनातःगु दु । स्वये हे नेवाः पह बस्ती पह वः । तर थन नं अथे हे — मनूत हे जू मदु, गनं गनं छम्ह निम्ह मनूत छेँ पियाच्वंपिं बाहेक थ्व नं मृत बस्ती थें च्वन । मनूत मदूगु बस्ती वने हे झिाझांमिझां दं । वयां च्वय् छगू तिब्बती बौद्ध परम्पराया गुम्बा खना । तर शनिबार बाहेक मेबलय् लुखा चाइमखु धाःगुलिं जिमि दुहाँ वने मखन । 

त्यानुगुलिं वयां च्वय् थाहाँ मवनेगु जुल । बरु पुलांगु भोजपुरया केन्द्र धयातःगु चाँदनीचोक जुयाः कुहाँ वया । लँय् नेवाः पहयागु न्हय्धाः हिति व स्वताः हितिया ख्वाउँगु लखँ छकः छकः ख्वाः चायाः लिहाँ वया । थन हे दु खनी हप्ताया छकः बजार लगेजुइगु थाय् नं । थौ बजारय् हे ब्यले यानाः लिहाँ वनेगु खँ जुल । धाधां खिउँसे च्वनावल । बिहारय् थ्यंबलय् अनया चैत्यय् चकाःलिं मत च्याकातल । ओहो थौं पुन्हि । मन आनन्द जुल । 

००० 

धाधां थौं १६ नोभेम्बर, लिहाँ वनेगु दिन । उलिमछि सास्ति नयाः वया । निन्हु धइगु ला छुं हे मखुथें बित । लिहाँ वनेगु खँ दिन जुल । बस याकनं न्ह्याइ, जिमिसं यानाः लिबाइ धकाः सुथ ज्या सिधयेकाः खिउँलं हे पिहाँ वया । दक्व वयाच्वनेधुंकल । 

छगः छगःयायां स्वंगः बस न्ह्यात । जिमिगु बस न्हयायेत्यःबलय् स्टार्ट हे मजुल । जिमिसं भचा भचा  घ्वानां नं इकिधिकि हे संके मफुत । लिपा च्वय् वनाः मेकानिक हे काःवन । प्वाः खस्स च्वनावल । नः वने थाय् दूगुमखु । विहार ला सुनसान हे जुल । लिपा कृष्णमान दाइनं छथाय् यंकाः चिया त्वंकादिल । मन याउँसे च्वन । 

धाधां निघौ हे लिबान जिमिगु बस न्ह्याःबलय् । सुथय् हे धोखा बिउगु बसं हानं छगु याइ गथे याइ धाधां यात्रा न्ह्यात । सकलें शान्त अले तृप्त खनेदु । व हे वाउँगु पहाड डाँडा, नागबेली काःगु लँ यायां जिपिं हिले थ्यंबलय् साडे ११ बजे जुल । काचाकाचां भन्ते व गुरुमांपिन्त भोजनया व्यवस्था यात । जिपिं नं छिंछिंथे वनाः प्वाः जायेका वया । 

जि न्हापा वयागु हिले लुमन । अबलय् जिपिं चैनपुरय् वनेगु झ्वलय् थन बाय् च्वनागु । अबलय् या हिले व व थ्व आकास जमिन धइथें पाः । अबलय् चिकिचाबालागु लँ, निखेरं झ्वःलिक चिचिखागु छेँ । च्वय्या तल्लाय् बरण्डा पिकया रंगिचंगी स्वां पिनातःगु लुमनावल । दुबातय् दथुइ दयेकातःगु तोम्बाया मूर्तिया लिक्क भचा दनाः जँ पाना । थः थःगु संस्कृति थःत थःत यइ । उमिसं थुकिइ हे थःगु सभ्यता अले एकताया प्रतीक खन जुइ । उकिं थज्याःगु मूर्ति धस्वाकल । 

लँ ववं खँ जुल, बस न्ह्याःगु लिबात । थ्व इलय् वनां येँ ला गुगु हालतय् थ्यनी मखुगु जुल । अथे जुसेंलि कि थौं सिन्धुलीइ बहनी थ्यनी अले अन बाय् च्वनाः न्हापां दनाः वनेमाली धइगु खँ जुल । हानं व सिन्धुली उलिमछिसिथ थाय् दूगु होटल दइला मदइ ला, बहनी बाय् मामां हैरान जुइगु जुल । अथे सा बरु सकलें धरानय् हे च्वनेगु, अले सुथय् मन तयेक वनेगु धइगु खँ क्वःजित । 

धरानया बुद्ध विहारय् च्वनेगु व्यवस्था मिलेजुल । अन थ्यंबलय् रमना ततां जिमित लसकुसा यानादिल । धरान थ्यनकि ससःततायाथय् मवंसे जिइ ला? दक्वं थन हे विहारय् च्वनेगु खँ जूगु खः, तर जिपिं धाःसा खुसुक्क वना । ख्वाउँगु थासं वयागु जुयाःला थन ला लुमुसे लुमुसे जुयाच्वन ।

००० 

थौं ला नोभेम्बर १७ । न्हयाथे यानाःसां येँ थ्यंकेमाःगु जुल । सुथय् ४ बजे वनेगु खँ जूगु । धाथें जिपिं थ्यंबलय् बस तयार जुयाच्वनेधुंकल । जिपिं नं काचाकाचां च्वनाछ्वया । बस उघरिमय् न्ह्यात । न्हिछिया वहे खुसिं चुइकूगु लँ, बगः बगः जुयाः घारांघुरुं यायां येँय् थ्यंबलय् खिउँसे हे च्वन । 


फेसबुक प्रतिबन्धले निम्त्याएकाे विरोध प्रदर्शनमा १९ जनाकाे मृत्यु

सत्ताबाट खोसिएको सामाजिक सञ्जाल फिर्ता लिन, भ्रष्टाचारको अन्त्य र सुशासनको माग गर्दै हजारौँ युवा आज साेमबार सडकमा उत्रेका छन् । यस प्रदर्शन...